1. Scharakteryzuj twórczość architektoniczną Filippo Brunelleschiego. Podaj przykłady. Twórczość Filippo Brunelleschiego - FLORENCJA ● Matematyczne proporcje ● Projektowanie na pierwszym miejscu ● Centralizacja przestrzeni podkreślona kopułą ● Fasada wynikająca z planu ● Moduł kwadratu ● Idea, nie funkcja ● katedra Santa Maria del Fiore,pocz. 1296 Arnolfo di Cambio, po 1367 kończy Francesco Talenti. Kopuła, F. Brunelleschi pocz. 1420, latarnia - F. Brunelleschi, pocz. 1436 o o o o o o o ● ● ● ● ● ● dwupowłokowa, żebrowa z latarnią trybuny morte - martwe trybuny wątek jodełkowy, krążyny włoski gotyk, późnogotycka forma spiralny układ spina pesci krzwizny kopuły wzięte z obliczeń latarnia sama w sobie jest bardzo ciężka – element stabilizujący kopułę; wygląda jak świątynia antyczna Ospedale degli Innocenti, Szpital Niewiniątek, 1419-1426, architektura użyteczności publicznej kościół San Lorenzo, przebudowa od 1419, bazylika stropowa Stara Zakrystia przy San Lorenzo, 1419-28, układ centralny Santo Spiritio, bazylika stropowa - udoskonalenie modelu San Lorenzo, projekt 1434 o Pietra serena – jaśniejsze i ciemniejsze elementy o Kopuła parasolowa, żebrowa, pod nią ołtarz o Wzorowany na wcześniejszym San Lorenzo o Bazylika stropowa o Podkreślenie przestrzeni kopułą o Sklepienie żaglowe kaplica Pazzich, kapitularz przy kościele Santa Croce, po 1429, układ centralny o układ zrównoważony, zcentralizowany oratorium Santa Maria degli Angeli, projekt 1434, układ centralny 2. Scharakteryzuj twórczość architektoniczną Leona Battisty Albertiego. Podaj przykłady. Twórczość Leona Battisty Albertiego ● traktat Dziesięć ksiąg o sztuce budowania,1452; I wydanie drukiem 1485, Florencja. ● Teoretyk architektury, człowiek renesansu ● Inspiracja formami antycznymi ● Złoty podział ● Wprowadzenie nowych elementów do architektury ● Rimini, kościół San Francesco (Tempio Malatestiano), projekt przebudowy L.B. Alberti, realizacja Duccio i Pasti, 1445-55. ● Mantua, kościół San Andrea, od 1470, realizacja Luca Fancelli o układ podłużny, jednonawowy z bocznymi aneksami (prototyp układu kościoła jezuickiego), 1 o o o ● ● motyw łuku triumfalnego w elewacji wewnętrznej i fasadzie (jednokondygnacyjnej) potężne gurty i kopuła na pendentywach przekrycia kolebkowe Mantua, kościół San Sebastiano i mauzoleum Gonzagów, od 1460, układ centralny Florencja, fasada Santa Maria Novella, 1448-1470 (fasada dwukondygnacyjna, prototyp fasady kościoła jezuickiego) 3. Scharakteryzuj twórczość Donato Bramantego. Podaj przykłady. Twórczość Donato Bramantego: ● Układy centralne ● Inspiracje antykiem ● Plastycyzm formy ● Architektura sakralna – idea formy centralnej ● Krużganki przy kościele Santa Maria della Pace, 1500-1504 ● Architektura sakralna - idea przestrzeni centralnej: ● Tempietto, 1502 (zlec. Izabela i Ferdynand); Bazylika św. Piotra, 1506-1514 (zlec. papież Juliusz II) o Oparcie kompozycji na kołach i kwadratach o Osiowość o Każdy element odpowiada sobie nawzajem o Kolumnada toskańska ● Architektura rezydencjonalna: Watykan, Cortile del Belvedere, od 1506 – połączenie idei piazza/placu miejskiego z tarasami ogrodowymi – prototyp wielopoziomowego, dziedzińcowego założenia rezydencjonalnego; Palazzo Caprini (Dom Rafaela), ok. 1510 – typ fasady rzymskiego palazzo. 4. Scharakteryzuj wczesno renesansową architekturę sakralną o układach centralnych. Podaj przykłady. ● ● Osiowość ● Kopuła nad częścią środkową ● Każdy element ma swoje odwzorowanie ● Układy centralne: o Na planie kwadratu – Stara Zakrystia przy San Lorenzo o Zrównoważony/ scentralizowany - kaplica Pazzich przy Santa Croce o Na planie ośmioboku – Santa Maria degli Angeli o Na planie krzyża greckiego – Prato, Santa Maria delle Carceri o Na planie koła – San Pietro in Montorio, Rzym –Bramantego 5. Bazylika świętego Piotra 6. 7. Opisz i scharakteryzuj (na konkretnych przykładach) nowożytny program rezydencjonalny bogatych rodów patrycjuszowskich 8. Scharakteryzuj renesansowy typ villi rustica i villi suburbana. Podaj przykłady 2 Architektura rezydencjonalna, palazzo– pałac miejski, oficjalna siedziba rodów książęcych, a w mniejszej skali rezydencja zamożnych rodów mieszczańskich ● Zmiana trybu życia, prywatność ● Brak funkcji obronnej, uporządkowanie form nieregularnych, poprzez dziedziniec wewnętrzny – nabiera charakteru reprezentacyjnego ● Intymne pomieszczenia kobiece ● Ogród sekretny ● Loggia widokowa, ozdobna ● „czyste”, surowe wnętrza, sklepienia lunetowe ● Fasady zewnętrzne surowe i uporządkowane ● Osiowość ● Gzymsy pod oknami, a nie na wysokości stropu ● Gzymsy kordonowe – najwyższy jest najmasywniejszy ● Połączenie wielu funkcji, stopniowe/ piętrowe rozłożenie w budynku ● Poszukiwanie idealnej formy ● ● ● ● ● ● ● Florencja, Palazzo Strozzi, od 1489, Benedetto da Maiano, Simone Cronaca Florencja, Palazzo Rucellai, ok. 1450, projekt L.B. Alberti, realizacja Bernardo Rossellino + Loggia dei Rucellai, ok. 1460. Urbino, Palazzo Ducale, siedziba książęca rodu Montefeltro, rozbudowa od ok. 1465 dla Francesco Montefeltro, Luciano Laurana, Piero della Francesca (?) Florencja, Palazzo Medici-Ricardi, od 1444, Michelozzo Florencja, Palazzo Pitti, od 1457, projekt F. Brunelleschi (?) Florencja, Palazzo Antinori, 1461-69, Giuliano da Maiano Florencja, Palazzo Gondi, ok. 1490, Giuliano da Maiano Architektura rezydencjonalna, villa rustica– willa pod miastem (willa wiejska z folwarkiem) ● Początkowo obronny wygląd ● Ogród jako osobny kompleks ● Przeznaczona na dłuższy pobyt, willa wypoczynkowa ● Brak działalności gospodarczej ● Villa del Trebbio, willa Medyceuszy, poł. XV w. ● Careggi, willa Medyceuszy, 1433, przebudowa Michelozzo ● Caffagiolo, willa Medyceuszy, 1443-52, przebudowa Michelozzo ● Fiesole, willa Medyceuszy, bez folwarku, ok. 1455, Michelozzo ● Poggio a Caiano, Villa Reale Medyceuszy, od 1485, Giuliano da Sangallo Villa suburbana – willa usytuowana niedaleko od miasta ● Reprezentacyjny charakter ● Niedaleko miasta ● Dla gości, na przyjęcie –na krótki pobyt ● Wiele odkrytych pomieszczeń 3 Domek myśliwski – budowla powiązana z kompleksem leśnym WILLA ROTONDA 1567-1569 Palladio ● Otwarta na cztery strony ● Sześcio-kolumnowy portyk ● Osiowa 9. Scharakteryzuj architekturę renesansowego palazzo w zależności od regionu: Florencja, Rzym, Wenecja. Podaj przykłady. WENECJA ● ● ● ● ● ● ● Budowle ceglane, lekkie, budowane na palach Raczej nie ma okładzin kamiennych, tynkowane na kolorowo Mniejsze działki nie ma wewnętrznego dziedzińca Pomieszczenia ułożone pasmowo, prostopadle do kanału 3 osie, oś środkowa najważniejsza, dwie po bokach Tylko front dobrze oświetlony Pałac Corner Spinelli ● ● ● ● ● ● ● Na elewacji tynk, w narożach rustyka/boniowanie Oprawy okienne – edykuły lub naczółki łukowe Działki mniejsze niż we Florencji Dziedziniec mniejszy –zredukowany podcień Sień wjazdowa na osi środkowej Ogród ze źródełkiem Pałac Marcello Cervini RZYM FLORENCJA ● ● Superpozycja okładziny: gładkie, boniowanie, rustyka Piętrowość: o Pierwsza kondygnacja – działalność zawodowa, ława banko, nachylona sień o Druga kondygnacja – piano nobile, najważniejsze piętro, wysokie sufity, pomieszczenia reprezentacyjne, przyjmowanie gości o Trzecia kondygnacja – pomieszczenia mieszkalne o Czwarta kondygnacja – piętro ukryte, pomieszczenia gospodarcze, gzyms kordonowy 4 ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● Wejścia od każdej strony, osiowość Małe okna Zmiana trybu życia, prywatność Brak funkcji obronnej, uporządkowanie form nieregularnych, poprzez dziedziniec wewnętrzny – nabiera charakteru reprezentacyjnego Intymne pomieszczenia kobiece Ogród sekretny Loggia widokowa, ozdobna „czyste”, surowe wnętrza, sklepienia lunetowe Fasady zewnętrzne surowe i uporządkowane Gzymsy pod oknami, a nie na wysokości stropu Gzymsy kordonowe – najwyższy jest najmasywniejszy Połączenie wielu funkcji, stopniowe/ piętrowe rozłożenie w budynku Poszukiwanie idealnej formy WCZESNORENESANSOWA ARCHITEKTURA SAKRALNA W WENECJI Nawiązanie do modelu bazyliki św. Marka: półkoliste szczyty jako parafraza kopuł - kościół Santa Maria dei Miracoli , arch. Pietro Lombardo, 1481-1489; kościół S. Zaccaria, arch. Antonio Gambello, Mauro Codussi, 1458-1534. kopułowy układ przestrzenny: kościół San Salvadore, plan Giorgia Spavento ok. 1507, kontynuowany przez T. Lombardo, V. Scamozzi i J. Sansovino. WCZESNORENESANSOWA ARCHITEKTURA SAKRALNA W MEDIOLANIE Filarete (Antonio di Pietro Averlino), Ospedale Maggiore, ok. 1456 – prototyp architektonicznego układu wielodziedzińcowego; „Traktat o architekturze” 1460-64. Michelozzo, kaplica Portinarich przy kościele S. Eustorgio, lata 60. XV w.; Bank Medyceuszy, 1495 Donato Bramante, Santa Maria presso San Satiro, przebudowa kościoła z IX w., 1476-1482, pierwszy przykład trompe l’oeil– malarstwa iluzjonistycznego w architekturze (namalowane prezbiterium); chór kościoła Santa Maria delle Grazie, 1492-97 (Fundacje Francesco Sforza) DOJRZAŁY RENESANS RZYMSKI Twórczość Donato Bramantego: Krużganki przy kościele Santa Maria della Pace, 1500-1504 Architektura sakralna - idea przestrzeni centralnej: Tempietto , 1502 (zlec. Izabela i Ferdynand); Bazylika św. Piotra, 1506-1514 (zlec. papież Juliusz II) Architektura rezydencjonalna: Watykan, Cortile del Belvedere, od 1506 – połączenie idei piazza/placu miejskiego z tarasami ogrodowymi – prototyp wielopoziomowego, dziedzińcowego założenia rezydencjonalnego; Palazzo Caprini (Dom Rafaela), ok. 1510 – typ fasady rzymskiego palazzo 10. Scharakteryzuj (na konkretnych przykładach) architekturę rezydencjonalną włoskiego manieryzmu. Architektura rezydencjonalna: ● ● ● ● Zaprzeczenie i jednocześnie kontynuacja renesansu Łamanie zasad renesansowych Wyrafinowany styl Artyści bawią się widzami 5 ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● Rzym, palazzo Spada, 1550-1551, arch. Bartolomeo Baronino, Giulio Merisi da Caravaggio, Girolamo da Capri, Giulio Mazzoni, oparty na Palazzo Branconio Raffaela. Rzym, palazzo Massimi, 1532-1535, arch. Baldassare Peruzzi. Florencja, Pałac Pittich, XVI-wieczna rozbudowa, arch. Giorgio Vasari, dziedziniec od ogrodu - Bartolommeo Ammanati. Ogrody Boboli przy Palazzo Pitti we Florencji, połowa XVI wieku, Nicolo Tribolo przed 1550, prace kontynuują Bartolomeo Ammanati, Gorgio Vasari i Bernardo Buontalenti. Oś poprzeczna z isolettorozwinięta na początku XVII w. przez Gulio Parigi. Villa Medici di Castello (villa rustica), Grota Zwierząt, projekt architekta i inżyniera Niccola Tribolo, rzeźby Bartolomea Ammannatiego, XVI w. Mantua, Pałac del Te (villa suburbana), 1524-1534, dla Frederigo Gonzagi, arch. Giulio Romano (uczeń Rafaela). Tivoli, villa D’Este, dla kardynała Hipolita d’Este, od 1549, arch. Pirro Ligorio i Alberto Galvani, dekoracje Livio Agresti. Święty Gaj (Parco dei Monstri) w Bomarzo koło Viterbo, Pirro Ligorio, ok. 1560 Villa Lantew Bagnaia k. Viterbo, J. B. da Vignola, Carlo Maderno, 1568-98. Villa Pratolino z Apeninem, dla Franciszka I de Medici, 1569-81, Bernardo Buontalenti. Caprarola, Villa Farnese , palazzo in fortezza,1558-73, arch. J. B. da Vignola. Rzym, villa Papa Giulio (villa suburbana), 1551-53, dla papieża Juliusza III del Monte, arch. J. B. da Vignola 11. Scharakteryzuj twórczość architektoniczną Michała Anioła Buonarottiego. Podaj przykłady. TWÓRCZOŚĆ MICHAŁA ANIOŁA BUONAROTTIEGO ● Wytyczanie nowych kierunków ● Bogate operowanie detalem ● Korzystanie z klasycznych środków, operowanie w swobodny sposób ● Kontrastowe zestawienia ● Pietra serena ● Element niepokoju ● Florencja, Nowa Zakrystia(Kaplica Medyceuszów) przy kościele S. Lorenzo, 1519-1527. ● Florencja, S. Lorenzo, Biblioteka Laurenziana, 1524-26, realizacja 1527, schody 1559. ● Rzym, Bazylika św. Piotra, 1546-64. ● Rzym, Porta Pia, realizacja 1561-1565. ● Rzym, Kapitol, projekt Michała Anioła z 1536 r., realizacja Giacomo della Porta i Girolamo Rainaldi po 1569. 12. Scharakteryzuj rezydencjonalną architekturę Palladia typu: palazzo.Podaj przykłady 13. Scharakteryzuj rezydencjonalną architekturę Palladia typu: villa rustica.Podaj przykłady 14. Scharakteryzuj architekturę użyteczności publicznej Palladia.Podaj przykłady TWÓRCZOŚĆ ANDREA PALLADIA (1508-1580) Teoria: ● Traktat “Cztery księgi o architekturze” (I qvattro libri dell'architettura), 1570. W księdze II i III przykłady własnych projektów jednorodnie opracowanych (rzuty, przekroje, 6 elewacje) i zwymiarowanych. W księdze IV rysunki rekonstrukcji budowli antycznych. Ogromny wpływ traktatu na architekturę północnej Europy (zwłaszcza Anglii), a później Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Architektura rezydencjonalna – pałace miejskie: ● Różnorodność kompozycji elewacji odpowiednio wyrażających status społeczny właściciela, z zastosowaniem małego lub wielkiego porządku. ● Vicenza, Palazzo Thiene, 1542; Vicenza, Palazzo Porto, ok.1544; Vicenza, Palazzo Schio , 1560; Vicenza, Palazzo Barbarano da Porto, 1569; Udine, Palazzo Antonini, 1556; Vicenza, Palazzo Chiericati,1550. ● Vicenza, Palazzo Valmarana , 1565; Vicenza, Palazzo Porto na Piazza Castello, 1571. Architektura rezydencjonalna – wille na wsi: ● Nowy typ villi rustica dla arystokracji weneckiej (rejon Veneto), łączący różne odrębne budynki folwarczne w jedną całość (symetrycznych skrzydeł), podporządkowaną kompozycyjnie głównemu budynkowi usytuowanemu centralnie i górującemu nad całością zespołu. Wille zaprojektowane zawsze symetrycznie i osiowo z pomieszczeniami reprezentacyjnymi (loggia, grande salone, klatki schodowe) umieszczonymi na osi symetrii i dwoma zestawami apartamentów po bokach, w skład których najczęściej wchodziły dwa pomieszczenia na planie prostokąta i jedno na planie kwadratu. ● Lonedo di Lugo Vicentino, Villa Godi , 1537; Quinto Vicentino, Villa Thiene, 1542; Bagnolo, Villa Pisani, 1542; Vigardolo di Monticello Conte Otto, Villa Valmarana, 1542; Poiana Maggiore, Villa Poiana, 1546; ● Fanzolo di Vedelago, Villa Emo, 1558; Piombino Dese, Villa Cornaro, 1552; Fratta Polesine, Villa Badoer, 1554; Mira, Villa Foscari zw. La Malcontenta, 1558-60; Vancimuglio di Grumolo delle Abbadesse, Villa Chiericati, 1550; Vicenza, willa Capra-Rotonda, pocz. bud. 1567; Meledo di Sarego, Villa Trissino, 1553-54, 1575; Maser, Villa Barbaro, 1554. Architektura sakralna: ● Maser, kaplica Tempietto Barbaro, 1580; ● Wenecja, kościół San Giorgio Maggiore, projekt 1564; ● Wenecja, kościół Il Redentore(Odkupiciela), 1576-92. Architektura użyteczności publicznej: ● Vicenza, Palazzo della Ragione, Bazylika, po 1546; ● Vicenza, Loggia del Capitanio , 1571; ● Vicenza, Teatro Olimpico, 1580-84. o Zadaszony o Widownia na pół- elipsie o Uliczki wewnętrzne o Iluzja głębi, bogata dekoracja drewniana o Drewniany strop z namalowanym niebem 15. Proszę scharakteryzować XVI wieczną architekturę Francji. Podać przykłady. Francja, architektura rezydencjonalna: ● Blois, zamek, skrzydło Ludwika XII, późny gotyk z renesansowym detalem, 1498-1504; renesansowe skrzydło Franciszka I, 1515-24. ● Chambord, zamek myśliwski wzniesiony na polecenie Franciszka I, 1519-33, Domenico da Cortona, P. Nepveu. J. A. Du Cerceau. Spiralna klatka schodowa przypisywana Leonardowi Da Vinci. 7 ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● Bury,zamek dla ministra Franciszka I Florimonda Roberteta, lata 20. XVI w. Azey-le-Rideau, zamek, dla finansisty Gilles’a Berthelot’a, 1518-27. Fontainebleau, zamek, Franciszek I, rozbudowa od 1528, arch. Gilles Le Breton, dekoracje wnętrz Primaticcio i Rosso Fiorentino. Chateau de Madrid, rezydencja na przedmieściu, ok. 1527-1550, Girolamo della Robia Ancy-le-Franc, rezydencja dla Antoine de Clermont, 1544-1550, Sebastian Serlio Paryż, Luwr oficjalna siedziba królów Francji, Franciszek I i Henryk II przebudowa wschodniego skrzydła, 1546-76, arch. Pierre Lescot, dekoracja rzeźbiarska Jean Goujon Paryż, pałac Tuileries, rezydencja na przedmieściu, proj. 1565, Philibert Delorme (de l’Orme) dla Katarzyny Medycejskiej Anet, zamek, 1548-54, proj. Ph. Delorme, dla Diany de Poitiers Paryż, Pałac Luksemburskirezydencja podmiejska dla Marii Medycejskiej, 1615-24, Salomon de Brosse. Zabudowa placów Des Vosges (1605-1612) i Dauphine (1609), Henryk IV, jako przykład typowej mieszczańskiej architektury rezydencjonalnej Architektura sakralna: Paryż, kościół St. Etienne du Mont, realizacja od 1517, późnośredniowieczny z elementami renesansowej dekoracji. Paryż, kościół Saint-Eustache, od 1532, j.w. Caen, kościół S. Pierre , 1521-38, Hector Sohier, j.w. 8
