Logistyka jest pojęciem obejmującym organizację, planowanie, kontrolę i realizację przepływu towarów od ich wytworzenia i nabycia, przez produkcję i dystrybucję, aż do finalnego odbiorcy, której celem jest zaspokojenie wymagań rynku, przy minimalnych kosztach i przy minimalnym zaangażowaniu kapitału. Logistyka jest procesem planowania, realizacji i kontroli wydajnego i oszczędnego przepływu i magazynowania surowców, półfabrykatów i gotowych wyrobów oraz związanych z tym informacji od punktu dostawy do punktu odbioru odpowiednio do wymogów klienta. System logistyczny to zbór elementów (punktów dostawy, miejsc przetwarzania, punktów odbioru) wzajemnie powiązanych ze sobą lub wzajemnie oddziaływujących za pomocą relacji (przepływy materiałów, informacji, energii). Punktami dostawy są najczęściej kopalnie, gospodarstwa rolne, huty, zakłady przetwórcze,hurtownie, w których realizowane są procesy przetwarzania surowców i magazynowania materiałów. Miejscami przetwarzania są zakłady produkcyjne, w których realizowane są procesy wytwarzania części i montażu wyrobów oraz magazynowania półfabrykatów i wyrobów gotowych. Punktami odbioru są przedsiębiorstwa, hurtownie, konsumenci, realizujący procesy użytkowania wyrobów oraz procesy magazynowania. W systemach logistycznych mogą występować również punkty rozdziału lub koncentracji (hurtownie, centra dystrybucji, przedsiębiorstwa spedycyjne), które realizują procesy magazynowania, rozdziału i kompletacji. Struktura systemu logistycznego to układ elementów systemu logistycznego i sieć sprężeń (powiązań) występujących między nimi, rozumiana: • w sensie statycznym jako rozmieszczenie elementów w przestrzeni materialnej (konstrukcja systemu), • w sensie dynamicznym jako przebieg procesów logistycznych zachodzących w systemie. Struktury systemów logistycznych przedstawiane są za pomocą grafów, w których węzłami są punkty dostawy, rozdziału, koncentracji odbioru, zaś łukami system środków transportu i przepływu informacji. Proces logistyczny jest zbiorem zdarzeń, uporządkowanych w sposób logiczny, których podstawową funkcją jest przestrzenno-czasowa zmiana cech produktów. Funkcja ta spełniana jest przez: • główne procesy logistyczne, • pomocnicze procesy logistyczne. Transport przemieszczanie ludzi, ładunków (przedmiot transportu) w przestrzeni przy wykorzystaniu odpowiednich środków transportu. Transport to, obok łączności, dział gospodarki, który zwiększa użyteczność dóbr poprzez ich przemieszczanie w przestrzeni. Z punktu widzenia ekonomii transport polega na odpłatnym świadczeniu usług, których rezultatem jest najczęściej przemieszczenie osób i ładunków. Proces transportowy to następujące kolejno i powiązane ze sobą czynności niezbędne do zrealizowania potrzeby transportowej.Proces transportowy obejmuje proces przewozowy oraz czynności warunkujące dokonanie przewozu, czyli przygotowanie ładunku do przewozu, składowanie przejściowe, wydawanie ładunku i czynności organizacyjne. Proces przewozowy obejmuje tę część procesu transportowego, w którą zaangażowany jest tabor, a więc czynności naładunku, właściwego przewozu, i wyładunku (przeładunku na inny środek przewozowy). Transport samochodowy jest gałęzią mającą największy udział w wymianie towarowej. Swoją popularność zawdzięcza czynnikom geograficznym i kosztowym. Transport kolejowy lokuje się na drugiej pozycji po transporcie samochodowym pod względem wielkości przewożonej masy towarowej. Jest on najkorzystniejszą gałęzią transportu przy przewozach ładunków na średnie i duże odległości w obrębie kontynentów i między nimi. Transport morski pod względem masy towaru znajduje się na trzeciej pozycji po transporcie samochodowym i kolejowym. Statki mogą obsługiwać ładunki kraju armatora (właściciela statku), ładunki tranzytowe (porty macierzyste pełnią rolę „stacji pośrednich”) oraz ładunki będące przedmiotem wymiany krajów trzecich. Żegluga śródlądowa jest zależna od istnienia naturalnej drogi (rzeki, kanału lub innego zbiornika wodnego) o odpowiedniej głębokości i szerokości. Najkorzystniejsze zastosowanie ma przy przewozach na średnie i dalsze odległości przede wszystkim ładunków masowych o niskiej wartości. Transport lotniczy pod względem przewożonej masy ładunków ma niewielki udział w obrocie towarowym. Najczęściej stosowany jest do przewozów towarów na duże odległości w relacjach kontynentalnych lub międzykontynentalnych. Transport rurociągowy ogranicza się do przestrzennego przemieszczania płynów, skroplonych gazów, wody i niektórych towarów sypkich. Na szeroką skalę jest on wykorzystywany w rafineriach oraz kopalniach. Zapasy to odpowiednia ilość zasobów gromadzonych w celu zapewnienia normalnego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Poziom zapasów powinien być minimalizowany ze względu na koszt utrzymania zapasów oraz koszt zakupów System magazynowy złożony jest z: , magazynów, W systemie magazynowym realizowany jest proces magazynowania Magazynowanie (przechowalnictwo) — są to czynności związane z czasowym gromadzeniem zapasów dóbr materialnych, ich składowaniem we właściwych warunkach oraz przekazywaniem odbiorcomKonieczność magazynowania wynika m.in. z faktu, że czas produkcji poszczególnych dóbr nie pokrywa się z czasem ich konsumpcji. Różnice te są łagodzone przez odpowiednie gromadzenie zapasów w odpowiednich magazynach, w których oprócz gromadzenia towarów wykonywane są również inne zadania, jak np. ewidencjonowanie, kompletac ja, komisjonowanie asortymentów , paczkowanie, czy też porcjowanie' - jest to działalność, w skład której wchodzą związane z przechowywaniem zapasów zadania ekonomiczne, środki oraz czynności techniczne i organizacyjne Opakowanie składa się ze środka opakowaniowego, materiału opakowania i pomocniczych środków opakowaniowych. Materiał opakowania to materiał, z którego wykonane jest opakowanie. Środek opakowaniowy jest wyrobem z materiału opakowania, przeznaczony do pokrycia pakowanego produktu lub utrzymania go w całości. Pomocnicze środki opakowaniowe to środki służące do opakowania, zamknięcia, p Znak towarowy spełnia trzy podstawowe funkcje: • oznaczenie pochodzenia – pozwalające na zidentyfiko-wanie danego produktu, pochodzącego z konkretnej fabryki, w grupie wyrobów pokrewnych. Niekiedy właściciel znaku towarowego udziela cesji na używanie tego znaku (licencja, franchising). Wówczas nie ma związania miejsca powstania towaru ze znakiem. Istotne jest jedynie życzenie właściciela znaku, aby konsumenci łączyli towar z jego firmą, • reklamową. • jakościową - pozytywne skojarzenia z określonymi wyrobami. Zamówienie jest podstawą przepływu informacji w systemie logistycznym. ZAMÓWIENIE ZEWNĘTRZNE (klienta) jest ważnym ogniwem łączącym logistykę dystrybucji dostawcy i logistykę zaopatrzenia klienta ZAMÓWIENIE WEWNĘTRZNE łączy Wewnątrz organizacyjnie systemy logistyczne, np. logistykę produkcji i logistykę zaopatrzenia lub magazyn centralny i magazyn zewnętrzny OBSŁUGA ZAMÓWIENIA to przekazanie i przetworzenie zgodne z danymi oraz kontrola zamówień od momentu złożenia zamówienia przez klienta do nadejścia dokumentów wysyłkowych i rachunków od klienta. Elektroniczna wymiana danych EDI to bezpośrednia wymiana informacji –dokumentów handlowych w postaci powszechnie akceptowalnych standardów elektronicznych komunikatów, pomiędzy różnymi partnerami: producentami, dostawcami, odbiorcami, bankami, towarzystwami ubezpieczeniowymi, agencjami rządowymi, itp. Logistyka zaopatrzenia jest systemem logistycznym związanym z rynkiem, jest ona ogniwem łączącym logistykę dystrybucji dostawców z logistyką produkcji przedsiębiorstwa. Logistyka zaopatrzenia zajmuje się dostarczaniem surowców, materiałów, części, podzespołów niezbędnych do produkcji wyrobów, w odpowiedniej ilości i czasie. Oprócz fizycznej dyspozycyjności zasobów logistyka zaopatrzenia musi zapewnić dyspozycyjność prawną zasobów, czyli nabycie prawa własności do nich. „Logistyka zaopatrzenia wykorzystuje istniejące możliwości zaopatrzenia, organizując przepływ towarów i informacji w celu zapewnienia przedsiębiorstwu materiałów używanych do produkcji”. Zasada indywidualnego zaopatrzenia w razie zapotrzebowania polega na dostarczeniu materiałów do systemu produkcyjnego dopiero po wystąpieniu na nie zapotrzebownia. Zaletą tej zasady jest brak potrzeby magazynowania materiałów, co pociąga za sobą niskie zaangażowanie kapitału oraz minimalizację kosztów magazynowania. Jej wadą jest natomiast możliwość wystąpienia opóźnień i przestojów w produkcji, spowodowane ewentualnym oczekiwaniem na nadejście materiału, co powoduje wydłużenie cyklu realizacji zamówienia klienta oraz nieoptymalne wykorzystanie środków produkcji. Zasada dostaw zsynchronizowanych z produkcją lub zużyciem polega na tym, że dostawca musi dostarczyć materiały w terminach i ilości, które wynikają z przebiegu produkcji w zaopatrywanym przedsiębiorstwie. Bieżące zaopatrzenie kierowane jest bezpośrednio ze środka transportowego do komórek produkcyjnych (stanowisk roboczych). Zasada ta łączy zalety zasad wcześniej wymienionych oraz stara się wyeliminować ich wady. Logistyka produkcji jest systemem logistycznym związanym z procesem wytwarzania wyrobów, jest ona ogniwem łączącym logistykę zaopatrzenia z logistyką dystrybucji przedsiębiorstwa. Logistyka produkcji zajmuje się uruchamianiem zleceń produkcyjnych i sterowaniem ich realizacją, realizacją przemieszczeń półfabrykatów między komórkami produkcyjnymi, dostarczaniem materiałów pomocniczych i pomocy warsztatowych, usuwaniem odpadów, zarządzaniem zapasami produkcji w toku oraz magazynami produkcyjnymi, stworzeniem systemu opakowaniowego umożliwiającego magazynowanie, transport i manipulowanie półfabrykatami. Logistyka produkcji uzależniona jest od ukształtowania systemu produkcyjnego, organizacji systemu planowania i sterowania produkcją oraz form organizacji produkcji (produkcji niepotokowej realizowanej w gniazdach technologicznych i przedmiotowych i produkcji potokowej realizowanej w liniach produkcyjnych). „Logistyka dystrybucji obejmuje wszystkie czynności, które mają związek z zaopatrzeniem klienta w wyroby gotowe. Logistyka materiałowa integruje logistykę zaopatrzenia z logistyką produkcji. Polega ona na zmniejszeniu zapasów materiałowych do poziomu zapasów zabezpieczających gwarantujących zapewnienie ciągłości produkcji oraz wyeliminowaniu zapasów produkcji w toku poprzez planowanie potrzeb materiałowych. Realizowana jest ona w przedsiębiorstwach z wykorzystaniem komputerowych systemów MRP II lub ERP. Logistyka części zamiennych występująca u producenta wyrobów finalnych integruje logistykę produkcji z logistyką dystrybucji i obejmuje swoim zakresem wytworzenie (przygotowanie) części zamiennych, ich dystrybucję oraz zastosowanie u klienta. Jest wyodrębniana w przedsiębiorstwie wówczas gdy wytwarzanie części zamiennych jest prowadzone jako odrębny składnik obrotu czyli jest tzw. centrum zysku. Logistyka części zamiennych występująca u odbiorcy (użytkownika) obejmuje swoim zakresem zaopatrzenie, gospodarkę magazynową i zastosowanie części zamiennych w ramach obsługi technicznej i konserwacji. Logistyka marketingowa to zintegrowany system kształtowania, koordynacji i kontroli działalności dostawców, agentów do spraw zakupów, osób odpowiedzialnych za marketing, uczestników kanałów dystrybucji i klientów w celu uzyskania wysoce sprawnego sposobu realizowania produkcji i przemieszczania towarów od dostawców do systemu produkcyjnego oraz przemieszczania wyrobów gotowych z systemu produkcyjnego do klientów w odpowiednim czasie i ilości po najniższym koszcie. Logistyka recyklingu (ekologistyka) to zintegrowany system logistyczny ukierunkowany na odpady, zapewniający ekonomiczny i ekologicznie skuteczny ich przepływ przy jednoczesnej transformacji przestrzennoczasowej połączonej ze zmianą ilości i gatunku. Zarządzanie logistyczne to proces planowania, wykonywania i kontrola, wydajnego i sprawnego przepływu oraz magazynowania surowców, półfabrykatów, wyrobów gotowych, a także usług i stosownych informacji, od źródeł wydobycia surowców do klienta, zgodnie z jego oczekiwaniami. Strategiczne zarządzanie logistyczne ma miejsce w takiej firmie, w której cele i zakres działań związanych z logistyką, wpisane są w strategię przedsiębiorstwa, związaną z jej rozwojem i wzrostem znaczenia na rynku. Należy bowiem podkreślić, iż w innych firmach zarządzanie logistyczne stosowane jest tylko na poziomie operacyjnym czy taktycznym. Interfunkcyjne zarządzanie logistyczne to zarządzanie składające się z działających współbieżnie trzech funkcji: • marketingowej, w tym informacyjnej, • finansowej, • operacyjnej. Interorganizacyjne zarządzanie logistyczne ma na celu tworzenie grup przedsiębiorstw pod postacią super-orgaznizacji. Nazwa ta oznacza grupę przedsiębiorstw powiązanych pionowo między sobą, funkcjonalnych samodzielnie, ale z wydzielonym 1 obszarem dla podejmowania decyzji takich jak polityka zaopatrzenia czy polityka cenowa. Łańcuch dostaw wg Christophera - to sieć organizacji zaangażowanych poprzez powiązania z dostawcami i odbiorcami w różne procesy i działania, które tworzą wartość w postaci produktów usług dostarczanych ostatecznym konsumentom. Łańcuch dostaw - to współdziałające w różnych obszarach funkcjonalnych firmy wydobywcze, produkcyjne, handlowe, usługowe oraz ich klienci, między którymi przepływają strumienie produktów, informacji i środków finansowych.Termin „łańcuch dostaw” jest często zastępowany pojęciem „sieć dostaw”. Cechy łańcucha dostaw: • struktura podmiotowa, • przedmiot przepływu, • cele, zakres czynnościowy i obszar współdziałania uczestniczących podmiotów. Podmiotami (ogniwami) łańcucha dostaw mogą być przedsiębiorstwa wydobywcze, przetwórcze i handlowe. Ich miejsce zajmowane w łańcuchu dostaw wynika z podziału pracy na kolejnych etapach produkcji. Firmy brokerskie (brokerzy nabywców, dostawców, transakcyjni) oferują pośrednictwo informacyjne. Dzięki zebranym i zagregowanym informacjom o obecnych i przyszłych potrzebach klientów, ofertach dostawców, produktach i ich cenach starają się łączyć partnerów, przez co przyczyniają się do redukowania kosztów transakcyjnych i tworzenia nowej wartości. Klasyfikacja sieci dostaw: • Sieci policentryczne: • sieci lokalne oparte na kontaktach osobistych, • sieci dostaw oparte na więziach technicznych, • sieci dostaw oparte na udziałach kapitałowych, • sieci wirtualne oparte na więziach informacyjnych, • Sieci hierarchiczne: • sieci koordynowane przez przedsiębiorstwo produkcyjne, • sieci koordynowane przez przedsiębiorstwo handlowe, • sieci koordynowane przez przedsiębiorstwo logistyczne lub brokerskie. Efekt byczego bicza (ang. bullwhip effect, whiplash effect lub whipsaweffect) polega na wzmocnionym przenoszeniu zmian popytu w łańcuchu dostaw. Stosunkowo niewielkie odchylenia popytu zgłaszanego przez finalnych nabywców rosną w miarę przekazywania informacji o popycie w górę łańcucha dostaw do producenta i dalej do dostawców. Informacja przepływająca przez łańcuch dostaw w postaci zamówień w rzeczywistości nie odzwierciedla zmian popytu na rynku detalicznym, lecz zawiera szereg decyzji menedżerów odnośnie zapasów. Zamówienia składane dostawcy obejmują pozycje niezbędne do uzupełnienia zapasów cyklicznych i zapasów bezpieczeństwa do poziomu gwarantującego zaspokojenie przyszłego popytu. Zarządzanie łańcuchem dostaw to proces decyzyjny związany z synchronizacją fizycznych, informacyjnych i finansowych strumieni popytu i podaży przepływających między jego uczestnikami w celu osiągnięcia przez nich przewagi konkurencyjnej i tworzenia wartości dodanej z korzyścią dla wszystkich jego ogniw, klientów oraz pozostałych interesariuszy. Logistycznymi celami zarządzania łańcuchem dostaw są: • Logistyczna oszczędność – minimalizacja całkowitych kosztów przepływu produktów i informacji przy zachowaniu wymaganego przez klientów poziomu jakości obsługi dostaw, • Logistyczna wydajność – zapewnienie jak najkrótszego czasu realizacji zamówień i możliwie wysokiej niezawodności, częstotliwości i elastyczności dostaw przy założonym poziomie kosztów przepływu, • Optymalizacja poziomu zapasów w skali łańcucha dostaw wraz z elastycznym dostosowywaniem się do preferencji w zakresie obsługi dostaw poszczególnych segmentów rynku. Tendencje rozwojowe w logistyce: a) Zmiana struktury przepływu towarów b) Regionalizacja wydajności łańcucha dostaw c) Logistyka sytuacji kryzysowych d) Redukcja kosztów logistyki e) Zwiększanie wykorzystywania wyspecjalizowanych operatorów logistycznych (ang. third party logistics operators). TRENDY W ZARZADZANIU LOGISTYCZNYM 1. Racjonalizują swoje systemy logistyczne poprzez konsolidację produkcji i systemów logistycznych. 2. Zwiększanie wykorzystywania wyspecjalizowanych operatorów logistycznych (ang. third party logistics operators). 3. Ograniczanie liczby dostawców, tworząc w zamian silniejsze więzi z tymi, z którymi nadal są związani. 4. Zwiększanie nacisku na logistyczne systemy informatyczne w celu lepszego zarządzania wewnętrznym i zewnętrznym przepływem dóbr i usług.8 5. Wykorzystywanie nowych metody i formy zarządzania, takie jak time-based management (TBM), total quality management (TQM), benchmarking, stałe doskonalenie (Kaizen), reengineering procesów technologicznych (BPR) w celu udoskonalenia operacji logistycznych. 6. Rozszerzanie zakresu funkcji logistycznych, przechodząc od koordynacji przepływów wewnątrz firmy do kooperacji więzi zewnętrznych. 7. Ukierunkowanie w przyszłości na logistykę recyklingu (powtórnego wykorzystania materiałów) oraz problemom
