Cele finansowe: - RENTOWNOŚĆ - NORMY I ICH WERYFIKACJA W PLANOWANIU FINANSOWYM - ZAPEWNIENIE PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ - PRAWIDŁOWA POLITYKA BILANSOWA - EFEKTYWNE POSZUKIWANIE FUNDUSZY Z OTOCZENIA I REZERW WŁASNYCH POPRZEZ STOSOWANIE ZASAD WPŁYWU SPOŁECZNEGO I KOMUNIKACJI W BIZNESIE - ZARZĄDZANIE RACHUNKOWOŚCIĄ JAKO ŹRÓDŁEM PRAWIDŁOWEJ INFORMACJI FINANSOWEJ - PLANOWANIE PODATKOWE Kierownictwo finansowe firmy podejmuje działania, które prowadzą do maksymalizacji majątku właścicieli, tzn.: 1. Analizuje wyniki ekonomiczne firmy oraz sytuację w jej otoczeniu. Wyniki tych analiz stanowią punkt wyjścia w podejmowaniu decyzji finansowych. 2. Planuje rozkład przepływów pieniężnych w czasie, a także wpływy i wydatki, aby zapewnić utrzymanie płynności finansowej firmy, w krótkim i długim okresie. 3. Podejmuje działania mające na celu redukcję ryzyka prowadzonej działalności. 4. Określa zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do realizacji założonych przedsięwzięć oraz pozyskuje te środki. 5. Planuje optymalną strukturę finansowania, służącą minimalizacji kosztu kapitału i maksymalizacji wartości firmy. 6. Dokonuje alokacji środków między najbardziej efektywne przedsięwzięcia inwestycyjne. 7. Projektuje zyski na udziały oraz przygotowuje propozycje dotyczące podziału zysków: na część dywidendową (dla właścicieli) i część pozostawioną w firmie, zwiększającą jej kapitały. 8. Kontroluje w wymiarze finansowym realizację zadań podjętych w firmie. Zaobserwowane wydarzenia stanowią sygnały ostrzegawcze. Na ich podstawie można odpowiednio wcześniej skorygować plan oraz podjąć działania przystosowawcze W procesie ogólnego zarządzania finanse pozwalają odpowiedzieć na pytania: - Jaki poziom wzrostu można realizować w firmie ? - Jakie specyficzne aktywa należy utrzymać, a jakie nowe powinno się pozyskać ? 1. - Jaka jest całkowita wielkość funduszy, które powinny być zaangażowane w firmie? 2. - Jakie środki powinna pozyskać firma dla osiągnięcia celów ? Przedstawiona sekwencja pytań wskazuje, że finanse są traktowane w sposób instrumentalny. Mają określić sposób pozyskania kapitału oraz sposób jego alokacji między różne konkurencyjne przedsięwzięcia . → Podejmowane działania powinny służyć osiąganiu celów firmy i jednocześnie nie powinny powodować wzrostu ryzyka powyżej poziomu określonego przez właścicieli. Odpowiedzi na postawione wyżej pytania prowadzą do podjęcia czterech grup decyzji o skutkach finansowych: – operacyjnych – o poziomie kosztów i w zakresie bieżącego zarządzania finansami (np. płynności). Działalność operacyjna jest najważniejsza, nie może być stratna → wszystko co dotyczy głównej działalności firmy, → tutaj powinniśmy zarabiać pieniądze, jeżeli zarabiamy na pozostałych dwóch (inwestycyjnych i finansowych), a w działalności operacyjnej mamy straty → coś jest nie tak, – inwestycyjnych – o alokacji kapitału, na co przeznaczamy sfinansowany kapitał, nie chodzi o inwestowanie ale nie pieniędzy, zwiększanie stanu majątku materialnego (trwałego), albo zmniejszanie – finansowych – o wyborze źródeł finansowania Do grupy decyzji operacyjnych zalicza się: 1. Ustalenie programu sprzedaży, produkcji oraz zakupów materiałów i towarów. 2. Zaplanowanie poziomu rentowności sprzedaży. 3. Ustalenie zasad spłaty zobowiązań operacyjnych. 4. Ustalenie zasad kredytowania odbiorców. 5. Określenie przejściowych nadwyżek środków pieniężnych, które są inwestowane w sposób krótkoterminowy. Do grupy decyzji inwestycyjnych zalicza się: • Decyzje o inwestycjach w zakresie zakupu rzeczowego majątku trwałego. • Decyzje o inwestycjach w zakresie zakupu finansowego majątku trwałego. • Decyzje o krótkookresowych inwestycjach w papiery wartościowe przeznaczone do obrotu. Muszą one być poprzedzone analizą, w jakim stopniu nadwyżki finansowe mają charakter przejściowy, jak są wysokie i jak długo są do dyspozycji. Do grupy decyzji finansowych zalicza się: • Decyzje o pozyskaniu dodatkowych kapitałów własnych na drodze emisji akcji, udziałów lub dopłat do kapitału. • Decyzje o zaciągnięciu kredytów, pożyczek, zobowiązań. Kwestią o podstawowym znaczeniu jest to, czy firma będzie w stanie spłacić zobowiązania oraz czy działalność uruchamiana dzięki pozyskanym środkom finansowym jest i będzie odpowiednio efektywna. Decyzje finansowe, a cel firmy - wszystkie wymienione decyzje powinny prowadzić do maksymalizacji majątku właściciela/li, co oczywiście oznacza maksymalizację wartości firmy SPONSOR/INWESTOR Zasada egoizmu Inwestorzy kierują się w podejmowanych decyzjach swoim partykularnym interesem finansowym. Biorąc pod uwagę utracone korzyści, które mogliby osiągnąć, podejmując inne przedsięwzięcia. Istotnym jest, że przy tej zasadzie często dochodzi do sprzecznych interesów różnych podmiotów transakcji, stąd może to stanowić pole konfliktów. Zasada awersji do ryzyka Inwestorzy preferują przedsięwzięcia o wyższej stopie zwrotu i mniejszym ryzyku. Zależność między stopą zwrotu i ryzykiem zależy od indywidualnych preferencji inwestora. Znając awersję lub skłonność do ryzyka kontrahentów, można wcześniej przewidzieć ich reakcje. Zasada dywersyfikacji Ogólnie zakłada się, że dywersyfikacja jest korzystna. Zasada ta jest podstawą budowy portfela inwestycyjnego, w którym dąży się do maksymalizacji stopy zwrotu i minimalizacji ryzyka. Uzyskuje się w ten sposób pewien efekt kompromisowy. Zasada dwustronności transakcji W każdej transakcji finansowej biorą udział przynajmniej dwie strony. Cena rynkowa wymaga akceptacji sprzedawcy i nabywcy. W czasie negocjacji strony te często dysponują różnymi siłami przetargowymi. Korzystniejsze warunki dla jednej strony mogą oznaczać straty dla drugiej. Zasadę dwustronności transakcji (lub wielostronności) należy uwzględnić w podejmowaniu decyzji finansowych, które będą ocenianie w różny sposób przez inne podmioty. Zasada wartości pomysłów Przeciętne pomysły zapewniają zwykle przeciętne zyski. Natomiast nadzwyczajne zyski uzyskuje się dzięki realizacji nowych pomysłów. Towarzyszy im ryzyko większe od przeciętnego. W ocenie planowanego przedsięwzięcia należy to uwzględnić, wymagając wyższej stopy zwrotu. Z doświadczeń wynika, że gdyby te nowe pomysły były analizowane w tradycyjny sposób, to wiele z nich nie było by podjętych do realizacji i z powodzeniem zrealizowanych. Ryzyko, a niepewność: Ryzyko oznacza taką sytuację, w której przyszłych zdarzeń nie można przewidzieć z całkowitą pewnością, znany jest natomiast rozkład prawdopodobieństwa wystąpienia tych zdarzeń. Niepewność z kolei odnosi się do sytuacji o nieznanym rozkładzie prawdopodobieństwa przyszłych zdarzeń Zasada wyboru Zwiększenie możliwości wyboru przyszłych działań i większa elastyczność w tym względzie mają swoją cenę. Zasada behawioralna W prowadzonej działalności gospodarczej warto skorzystać z doświadczeń innych firm, które z powodzeniem prowadzą taką działalność. W ten sposób można uzyskać informacje o praktycznych, sprawdzonych rozwiązaniach. Należy jednak zdawać sobie sprawę z ograniczoności tego podejścia. Zasada czas to pieniądz Pieniądz ma różną wartość w czasie. Pieniądze otrzymywane wcześniej mają większą wartość ze względu na możliwości zrealizowania dodatkowego dochodu z inwestycji, mniejszego ryzyka oraz większej siły nabywczej. Aby właściwie podejmować decyzje finansowe są nam potrzebne narzędzia możliwe do wykorzystania w procesie podejmowania decyzji z zakresu zarządzania finansami: •Koncepcję wartości pieniądza w czasie. •Koncepcję oczekiwanej stopy dochodu oraz odchyleń rzeczywistych stóp dochodu od stóp oczekiwanych, będących miarami ryzyka. •Teorię równowagi rynku kapitałowego. •Teorię stopy procentowej Im większe koszty utraconych możliwości (w postaci utraconego dochodu lub odroczonej konsumpcji), tym bardziej cenne są inwestycje, które przynoszą dochód wcześniej. Związek pomiędzy kosztami utraconych możliwości a rozkładem dochodów w czasie określany jest problemem WARTOŚCI PIENIĄDZA W CZASIE. Rozwiązywanie problemu wartości pieniądza w czasie polega na analizowaniu związków pomiędzy czterema zmiennymi. Są to; wartość teraźniejsza (PV), wartość przyszła (FV), stopa dyskontowa (lub procent) (k) oraz czas (t). Przedstawia to następujące równanie: PV = FV x czynnik dyskontowy, gdzie: czynnik dyskontowy = 1 / (1+k)t lub po przekształceniu: FV = PV x czynnik oprocentowujący, gdzie: czynnik oprocentowujący = (1+k)t Warunki, na jakich firmy mogą korzystać z zewnętrznych źródeł kapitału są uzależnione od sytuacji występującej na rynku finansowym. Podstawowym parametrem tego rynku jest stopa procentowa. Stopa procentowa jest ceną, którą dłużnik płaci wierzycielowi za udostępnione fundusze pieniężne. Pytanka do wykładu: 1. Co to są decyzje finansowe? 2. Czym zajmuje się kierownictwo finansowe ? 3. Zasady podejmowania decyzji? 4. Jakie wyróżniamy narzędzia zarządzania finansowego? Teoria wartości pieniądza w czasie. 5. Co to jest stopa procentowa? WYKŁAD 3. Zarządzanie finansami firmy i analiza finansowa W ramach analizy finansowej zazwyczaj wyróżnia się: • analizę porównawczą – ma na celu porównanie wielkości danych podlegających analizie na przestrzeni lat w ramach jednej jednostki lub z innymi • analizę struktury (analizę strukturalną) – ma na celu określenie relacji pomiędzy poszczególnymi wielkościami będącymi przedmiotem analizy i wyrażenie ich procentowego udziału • analizę wskaźnikową – oznacza określenie relacji pomiędzy poszczególnymi wielkościami i wyrażenie ich w postaci liczbowej Obszary analizy finansowej: - płynność - obrotowość - rentowność - zadłużenie (wspomaganie finansowe) Analizy zaszłości gospodarczych sporządzanych w firmie dotyczą z reguły różnych sfer działalności oraz różnych okresów. W typowym układzie roczna analiza działalności z reguły składa się: - analizy opisowej sprawozdań finansowych → rachunku zysków i strat (wyników) → bilansu firmy → rachunku przepływów finansowych Analiza oparta na sprawozdaniach finansowych: • wskazuje na krytyczne obszary działania firmy, np. straty, wysoki poziom należności, zapasów, nie ukazuje natomiast przyczyn kształtowania się zjawisk, służy zadawaniu pytań, wskazuje na ewentualne zagrożenia dla dalszego funkcjonowania firmy; • przedstawia dane historyczne dotyczące poprzednich lat, kwartałów, winna służyć przede wszystkim decyzjom przyszłościowym, ocenie możliwości przetrwania firmy, ma wskazywać zagrożenia i szanse; • można ją sporządzić w sposób szybki i tani. ZASADY SPORZĄDZANIA SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH: - wiernego obrazu - ciągłości - kontynuacji - memoriałową - współmierności - ostrożnej wyceny - istotności Z. ostrożności - w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, należy uwzględnić: • zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, • wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne, • wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne, •rezerwy Zgodnie z znowelizowaną ustawą z dnia 29.09.1994r. o rachunkowości (Dz. U. Nr 76/2002 poz.64 jednostki prowadzące i zamierzające kontynuować działalność gospodarczą zobowiązane są sporządzić na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych roczne sprawozdanie finansowe za rok obrotowy który powinien pokrywać się z rokiem podatkowym w języku polskim i w walucie polskiej. Na roczne sprawozdanie finansowe składają się: wprowadzenie do sprawozdania finansowego bilans - rachunek zysków i strat dodatkowe informacje i objaśnienia Większe jednostki podlegające obowiązkowi rocznego badania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta, działającego z upoważnienia podmiotu uprawnionego, do takiego badania sporządzają dodatkowo: zestawienie zmian w kapitale- funduszu własnym rachunek przepływów pieniężnych RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT przedstawia tworzenie wyniku finansowego (zysku lub straty). W zestawieniu tym pokazane są w sposób syntetyczny wszystkie przychody, koszty oraz obciążenia, związane z uzyskaniem przychodu. Przychody ze sprzedaży towarów i produktów – koszty sprzedanych towarów i produktów = zysk (strata) brutto ze sprzedaży – koszty sprzedaży – koszty ogólne zarządu = zysk (strata) ze sprzedaży + pozostałe przychody operacyjne – pozostałe koszty operacyjne = zysk (strata) na działalności operacyjnej + przychody finansowe + zyski nadzwyczajne – koszty finansowe = zysk (strata) brutto na działalności gospodarczej – straty nadzwyczajne = zysk (strata) brutto – obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego = ZYSK (STRATA) NETTO Uproszczony schemat: Wynik na sprzedaży + wynik na pozostałej działalności gospodarczej + wynik na operacjach finansowych + wynik zdarzeń nadzwyczajnych + obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego Najbardziej istotnym elementem wyniku finansowego netto jest wynik na sprzedaży, który stanowi rezultat działań podejmowanych w obszarze działalności podstawowej firmy. Wynik na sprzedaży to różnica przychodów ze sprzedaży oraz kosztów operacyjnych podstawowych, dzięki którym możliwe było wypracowanie przychodów. Rezultaty działalności podstawowej operacyjnej mogą być prezentowane w zależności od układu kosztów podstawowych operacyjnych. Układ rodzajowy: Koszty wg rodzajów Jakie koszty poniesiono ? 1. Zużycie materiałów i energii 2. Usługi obce 3. Podatki i opłaty 4. Wynagrodzenia 5. Świadczenia pracownicze 6. Amortyzacja 7. Wartość sprzedanych materiałów i towarów Układ kalkulacyjny Koszty wg miejsc powst. Gdzie koszty poniesiono ? 1. Koszty wytwarzania (bezpośrednie i pośrednie) 2. Koszty zarządu 3. Koszty sprzedaży Układ przedmiotowy Koszty wg produktów Na co koszty poniesiono ? 1. Koszty wyrobów gotowych - wyrób A - wyrób B - wyrób ... 2. Koszty produkcji niezakończonej Informacje zawarte w rachunku wyników pozwalają nie tylko zorientować się, jaki zysk osiągnięto w roku sprawozdawczym, ale także jaka jest struktura kosztów oraz kierunki przeznaczenia zysku. BILANS - jest sprawozdaniem o sytuacji finansowej firmy, prezentuje stan majątku jednostki i źródła jego finansowania. Aktywa stanowią tzw. realną stronę bilansu, w aktywach odwzorowana jest rzeczywistość gospodarcza podmiotu w odniesieniu do stanu jego posiadania. STRUKTURA BILANSU AKTYWA PASYWA AKTYWA TRWAŁE 1. Wartości niematerialne i prawne 2. Rzeczowy majątek trwały 3. Finansowy majątek długoterminowy KAPITAŁ WŁASNY AKTYWA OBROTOWE 1. Zapasy 2. Należności 3. Papiery wartościowe do obrotu 4. Środki pieniężne ZOBOWIĄZANIA DŁUGOTERMINOWE I KRÓTKOTERMINOWE Podsumowując bilans stanowi: - źródło informacji o sytuacji finansowej na jeden, jedyny dzień – dzień bilansowy - sprawozdanie o stanie majątku i źródłach jego finansowania - punkt wyjścia do oceny przyszłej kondycji finansowej Na podstawie bilansu jesteśmy w stanie ocenić: dwa obszary związane z sytuacją finansową jednostki – zadłużenie i płynność. Reguła = zasada bilansowania: AKTYWA = PASYWA lub AKTYWA = KAPITAŁ WŁASNY + ZOBOWIĄZANIA SPRAWOZDANIE Z PRZEPŁYWU ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH – prezentuje wpływy i wydatki netto każdego rodzaju działalności jednostki zrealizowane w ciągu okresu. Podział na działalność w tym sprawozdaniu jest odmienny niż przyjęty w rachunku wyników ze względu na zasadę jego sporządzania – zasadę kasową. W spr. z pśp wyróżnia się trzy rodzaje działalności: - dz. operacyjną – mają swoje źródło w działalności podstawowej, są to wpływy gotówkowe ze sprzedaży oraz wydatki dla dostawców z tyt. zapłaty za usługi dz. - inwestycyjną – ukazują wydatki, jakie zostały poniesione w celu zwiększenia zasobów, są to wpływy z inwestycji poczynionych wcześniej (wydatki z tyt. nabycia składników m. rzeczowego, wpływy ze sprzedaży tego majątku, pożyczki dla in. podmiotów, wpływy z tyt dywidend, odsetek) - dz. finansową – wpływy z emisji akcji, spłaty i zaciągnięcie kredytów i pożyczek, spłaty odsetek od uzyskanych obcych źródeł finansowania.W przypadku, gdy aktywa trwałe są całkowicie pokryte przez kapitał własny, wówczas spełniona jest złota reguła bilansowania. W przypadku, gdy aktywa trwałe są całkowicie pokryte przez kapitał stały(kapitał długoterminowy), wówczas spełniona jest złota reguła bankowa. Generator gotówki: wpływy > wydatków Sposoby wykorzystania gotówki: - spłata długu - zwiększenie rezerw gotówkowych - inwestycje w majątek rzeczowy - czy finansowy Pochłaniacz gotówki: wpływy < wydatków Sposoby pozyskania gotówki: - zwiększenie zobowiązań (kapitału obcego) - emisja kapitału własnego - zmniejszenie rezerw gotówkowych Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych dostarcza następujących informacji: 1. Czy jednostka jest generatorem czy pochłaniaczem gotówki ? 2. Czy środki pochodzą lub są wykorzystywane przez działalność operacyjną czy pozaoperacyjną ? 3. W jaki sposób firma pozyskuje gotówkę na pokrycie deficytu lub wykorzystuje nadwyżki ? 4. Jaka jest jakość zysku ? Niekiedy poprawne wykorzystanie analizy wskaźnikowej może się wiązać z trudnościami w jednoznacznej ocenie analizowanych zjawisk. Ma to miejsce zwłaszcza wtedy, kiedy wartości poszczególnych wskaźników charakteryzują różnokierunkowe zmian tendencje. Dlatego w tej analizie należy przestrzegać jej poszczególnych etapów. ETAPY ANALIZY FINANSOWEJ: - wybór zjawisk gospodarczych przedsiębiorstwa objętych badaniem i oceną, - staranny dobór adekwatnych wskaźników do analizowanych zjawisk, - weryfikację poprawności przyjętych wskaźników, - korektę sposobów mierzenia poszczególnych wskaźników pozwalających uzyskać dokładniejszy i bardziej obiektywny obraz analizowanych zjawisk, - obliczenie wartości wskaźników na podstawie zweryfikowanych mierników oraz postawienie wstępnej diagnozy i wyjaśnienie przyczyn zmian rozpatrywanych wskaźników. 1. 2. 3. 4. 5. wybór zjawisk dobór wskaźników weryfikacja wskaźników korekta sposobów pomiaru obliczanie wartości - wstępna diagnoza - wyjaśnienie przyczyn GRUPY WSKAŹNIKÓW: ❑ wskaźniki płynności finansowej ❑ wskaźniki wykorzystania aktywów ❑ wskaźniki stopnia zadłużenia ❑ wskaźniki rentowności ❑ wskaźniki wartości rynkowej firmy. PŁYNNOŚĆ FINANSOWA Przez płynność często rozumiemy łatwość, z jaką możemy dokonać uzasadnionej zamiany składników majątkowych na środki pieniężne. Według zasady wzrastającej płynności są ułożone składniki majątkowe w bilansie. Nas interesuje jednak płynność finansowa, przez którą będziemy rozumieli zdolność przedsiębiorstwa do terminowego regulowania w wymaganej wysokości zobowiązań bieżących. Zobowiązania bieżące są to płatności, których termin zapłaty nie przekracza jednego roku. Do regulowania tych zobowiązań przedsiębiorstwo wykorzystuje te składniki majątku, które mogą być relatywnie szybko i bez większych kosztów zamienione na gotówkę. Składniki te nazywamy aktywami bieżącymi. ANALIZA PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ Wskaźniki płynności finansowej charakteryzują zdolność firmy do terminowego regulowania zobowiązań. W ramach tej grupy wskaźników wymienić można następujące: - wskaźnik bieżącej płynności finansowej - wskaźnik szybkiej płynności finansowej / podwyższonej płynności / kwaśny test - wskaźnik środków pieniężnych - wskaźnik zobowiązań natychmiast wymagalnych WSKAŹNIK BIEŻĄCEJ PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ jest relacją aktywów bieżących do pasywów bieżących, co zapisujemy następująco: Aktywa bieżące są to środki obrotowe, czyli zapasy, należności i środki pieniężne. Natomiast pasywa bieżące to zobowiązania bieżące, czyli te, które są wymagalne w relatywnie krótkim czasie, np. w ciągu 90 dni oraz ta część zobowiązań długoterminowych, których termin spłaty przypada w tym okresie. Zalecana wielkość tego wskaźnika to poziom 1,20 – 2,00. WSKAŹNIK SZYBKIEJ PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ informuje o stopniu pokrycia zobowiązań bieżących aktywami o dużej płynności, czyli należnościami, krótkoterminowymi papierami i środkami pieniężnymi, zapisujemy go następująco: Wskaźnik szybkiej płynności finansowej – jest bardziej wymagającą miarą płynności finansowej, ponieważ opiera się tylko na aktywach, które łatwo zmienić w gotówkę. Wartość tego wskaźnika powinna kształtować się na poziomie od 1,00 do 1,20, bowiem tylko taka wielkość umożliwia szybką spłatę zobowiązań bieżących. ANALIZA EFEKTYWNOŚCI WYKORZYSTANIA AKTYWÓW Analiza ta jest końcowym aspektem analizy sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa. Przez pryzmat analizy efektywności wykorzystania majątku można mówić o poprawności wielkości i struktury zasobów majątku firmy. Wskaźniki wykorzystania aktywów: - wskaźnik wykorzystania aktywów trwałych/obrotowych - wskaźnik wykorzystania aktywów ogółem - przeciętny okres inkasowania należności - wskaźnik rotacji zapasów WSKAŹNIK wykorzystania aktywów trwałych uzyskujemy przez podzielenie wartości sprzedaży w danym okresie przez wartość netto majątku trwałego: Uzyskany wynik wskazuje jakie jest wykorzystanie majątku trwałego, a ściślej mówiąc, jaką wartość przynosi 1 złotówka posiadanego przez firmę majątku trwałego. Zasadniczy problem powstaje przy wysokiej inflacji, gdyż ceny środków trwałych uzyskanych w różnych okresach nie odzwierciedlają prawidłowo ich rzeczywistej wielkości zasobów majątku trwałego zaangażowanego w przedsiębiorstwie. WSKAŹNIK wykorzystania aktywów ogółem uzyskujemy przez podzielenie wartości sprzedaży w danym okresie przez wartość netto majątku trwałego i obrotowego: Ten wskaźnik przedstawia ogólną efektywność wszystkich aktywów łącznie. Jest więc najbardziej syntetycznym wskaźnikiem tej grupy. Jego wartość informacyjną można jednak w pełni wykorzystać przy równoczesnym posługiwaniu się tymi cząstkowymi wskaźnikami. WSKAŹNIK rotacji zapasów Zapasy średnie = (stan początkowy/stan końcowy) / 2 Określa on, ile razy dokonano obrotu przeciętnym stanem zapasów dla osiągnięcia danej wartości sprzedaży w pewnym okresie czasu. • przeciętny okres inkasowania należności Im p.o.i.n. jest krótszy, tym firma szybciej przekształca należności w środki pieniężne i tym mniej potrzebuje kapitału własnego lub obcego na finansowanie tych należności. ANALIZA ZADŁUŻENIA PRZEDSIĘBIORSTWA Ma umożliwić stwierdzenie, czy wielkość kapitałów obcych nie zagraża niezależności finansowej przedsiębiorstwa. Celem analizy zadłużenia jest ustalenie kosztów i opłacalności angażowania kapitałów obcych, bowiem analizujemy zadłużenie po to, aby ustalić, czy przedsiębiorstwo jest w stanie spłacić je w określonym terminie i wymaganej wysokości. GRUPA I - wskaźniki obrazujące poziom zadłużenia GRUPA II - wskaźniki informujące o zdolności przedsiębiorstwa do obsługi swego zadłużenia I Grupa: • wskaźnik ogólnego zadłużenia • wskaźnik zadłużenia długoterminowego • wskaźnik struktury zobowiązań • wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych • wskaźnik długoterminowego zadłużenia kapitałów własnych • w. pokrycia zobowiązań długoterminowych środkami trwałymi netto II Grupa • wskaźnik pokrycia obsługi długu • wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych • wskaźnik pokrycia obsługi długu nadwyżką finansową WSKAŹNIK OGÓLNEGO ZADŁUŻENIA WSKAŹNIK STRUKTURY ZOBOWIĄZAŃ WSKAŹNIK POKRYCIA ZOBOWIĄZAŃ ODSETKOWYCH Analiza stanu zadłużenia dostarcza wielu istotnych informacji nt. sytuacji finansowej firmy. • Z jednej bowiem strony firma korzystająca z kredytowych źródeł finansowania korzysta z „dźwigni finansowej” zwiększającej siłę zarobkową kapitałów własnych. Z tego punktu widzenia wzrost udziału długu w strukturze pasywów może być zjawiskiem korzystnym. • Z drugiej jednak strony wysoki udział długu w tej strukturze pociąga za sobą wysokie płatności związane z obsługą zadłużenia – spłat rat kapitałowych wraz z oprocentowaniem. Ponieważ zobowiązania wobec kredytodawców muszą być – pod groźbą bankructwa – regulowane terminowo, więc w sytuacji, gdy firma osiąga gorsze wyniki ekonomiczne, pojawić się mogą zagrożenia dla firmy. Ogólnie możemy zatem stwierdzić, że im wyższy udział długu w strukturze pasywów, tym wyższe ryzyko finansowe. ANALIZA RENTOWNOŚCI Podstawowym miernikiem efektywności działalności przedsiębiorstwa jest zysk. Jednak za pomocą bezwzględnej wielkości zysku można dokonać tylko wstępnej oceny efektywności gospodarowania. Sama bowiem kwota zysku nie charakteryzuje precyzyjnie skali tej efektywności, ponieważ ta sama kwota zysku odniesiona do różnej wielkości efektów firmy wygospodarowanych w określonym czasie lub do różnej wielkości zaangażowanych w niej kapitałów może oznaczać całkowicie odmienny poziom efektywności. Analiza rentowności przedsiębiorstwa powinna być rozpatrywana na tle rentowności innych przedsiębiorstw w branży, regionie lub grupie kapitałowej. Dopiero porównanie osiągniętej rentowności badanej firmy z przeciętną rentowności w branży lub wynikami innych, zbliżonych charakterem działalności przedsiębiorstw dostarcza podstaw do miarodajnej oceny i podjęcia właściwych decyzji. Wskaźniki rentowności są uważane za najbardziej syntetyczne mierniki oceny działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Na ich poziom wpływa całokształt zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w firmie. Wskaźniki rentowności są też często nazywane wskaźnikami zyskowności. Najbardziej ogólną postać wskaźnika rentowności można więc wyrazić następująco: wskaźnik rentowności = efekt / nakład lub: wskaźnik zyskowności = zysk / kapitał Wskaźniki rentowności informują więc o efektywności działalności przedsiębiorstwa w rozpatrywanym okresie. Są więc często wykorzystywane przez kierownictwo firmy do w aspekcie generowania zysku z zaangażowanych środków. Analiza rentowności może być rozpatrywana z różnych punktów widzenia i może obejmować różne kategorie zysku i podstaw, do których zysk jest odnoszony. Dlatego wyróżniamy: - rentowność sprzedaży, nazywaną rentownością handlową - rentowność majątku, określaną jako rentowność ekonomiczną - rentowność zaangażowania kapitałów, nazywaną finansową Kompleksowa analiza i ocena działalności firmy wymaga zatem stosowania różnych wskaźników: - wskaźniki rentowności sprzedaży netto (obrotu) - wskaźniki rentowności sprzedaży brutto (obrotu) - wskaźniki zyskowności aktywów (majątku) ROA - wskaźniki zyskowności kapitałów własnych ROE WSKAŹNIK RENTOWNOŚCI SPRZEDAŻY Najczęściej opłacalność sprzedaży mierzy się za pomocą wskaźników rentowności sprzedaży, a najbardziej ogólną postać takiego wskaźnika zapisujemy: Tak zapisany wskaźnik rentowności sprzedaży informuje o tym, ile procent zysku osiągnęło przedsiębiorstwo z uzyskanego przychodu ze sprzedaży. Wartość wskaźnika rentowności sprzedaży świadczy o stopniu opłacalności sprzedaży. Im wskaźnik ten jest wyższy, tym większa jest efektywność działalności bieżącej firmy. Oznacza to, że przedsiębiorstwo może uzyskiwać mniejsze rozmiary sprzedaży dla osiągnięcia określonej kwoty zysku. Ujęta w liczniku wskaźnika rentowność sprzedaży ogólna postać zysku może mieć tyle odmian, ile rodzajów zysku występuje w rachunku zysków i strat. A więc może to być zysk na sprzedaży, zysk na działalności operacyjnej, zysk brutto, zysk netto. Wskaźnik rentowności sprzedaży = = zysk ze sprzedaży x 100% / przychody ze sprzedaży Wskaźnik rentowności operacyjnej sprzedaży = = zysk operacyjny x 100% / (przychody ze sprzedaży + pozostałe przychody operacyjne) Wskaźnik rentowności działalności gospodarczej = = zysk na dz. gosp. x 100% / (przychody ze sprzedaży + pozost. przych. operac. + przychody finansowe) Wskaźnik rentowności sprzedaży brutto = = zysk brutto x 100% / (przychody ze sprzedaży + pozost. przych. operac. + przychody finansowe + zyski nadzwyczajne) WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI BRUTTO I NETTO SPRZEDAŻY Wskaźnik rentowności brutto jest relacją wyniku finansowego brutto (zysku brutto lub straty) do wartości sprzedaży. Informuje o tym, ile zysku brutto lub starty przynosi jeden złoty uzyskanych przychodów ze sprzedaży. Wskaźnik rentowności netto jest relacją wyniku finansowego netto (zysku netto lub straty) do wartości sprzedaży. Informuje o tym, ile wyniku finansowego netto uzyskuje się z jednego złotego uzyskanych przychodów ze sprzedaży. Im wartość tych wskaźników jest większa, tym efektywność finansowa firmy jest wyższa. WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI MAJĄTKU Rentowność majątku oznacza jego zdolność do generowania zysku. Podstawowy wskaźnik rentowności majątku ustala się według następującego wzoru: Wskaźnik rentowności majątku informuje o wielkości zysku przypadającego na jednostkę zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku, obejmującego zarówno majątek trwały, jak i obrotowy. Majątek ogółem w ujęciu księgowym odpowiada sumie aktywów bilansu. wskaźnik rentowności majątki = ROA (return of assets) - ROA wskazuje, jak efektywnie przedsiębiorstwo zarządza swoim majątkiem WSKAŹNIK ZYSKOWNOŚCI AKTYWÓW trwałych / obrotowych Wyraża on relację pomiędzy zyskiem netto a wartością aktywów trwałych / obrotowych zaangażowanych w przedsiębiorstwie. Przedstawia on zatem siłę zarobkową aktywów mierzoną ostatecznym wynikiem finansowym. WSKAŹNIK RENTOWNOŚCI MAJĄTKU CZYSTEGO Na poziom wskaźnika rentowności majątku wpływa wiele różnych czynników, niekiedy o przeciwnym kierunku oddziaływania. Stąd wskaźnik ten może być poddany dalszym zabiegom analitycznym, z wykorzystaniem metod deterministycznych. Bardzo często wskaźnik rentowności majątku jest uszczegółowiany za pomocą następującej zależności: czyli: Rentowność majątku = = rentowność sprzedaży x obrotowość majątku Z powyższego zapisu wynika, iż rentowność majątku jest zależna od rentowności sprzedaży i szybkości obrotu majątku. Idealna sytuacja istnieje wtedy, kiedy jest wysoka rentowność sprzedaży i szybki obrót majątku. W praktyce taka sytuacja występuje jednak rzadko, zaś najczęściej, kiedy rentowność sprzedaży kształtuje się na wysokim poziomie i wzrasta, wówczas niska jest obrotowość majątku. W związku z tym poziom wskaźnika rentowności majątku może być uzależniony od dwóch rodzajów strategii przedsiębiorstwa, a mianowicie: ❑ strategii wysokich cen i zysków przy odpowiednio małej obrotowości majątku; ❑ strategii niskich cen i małych zysków, ale przy relatywnie wysokiej sprzedaży. RENTOWNOŚĆ FINANSOWA Rentownością finansową są szczególnie zainteresowani właściciele przedsiębiorstwa, tj. akcjonariusze i udziałowcy, którzy na podstawie wysokości rentowności kapitału własnego oceniają efektywność swojej inwestycji kapitałowej. WSKAŹNIK ZYSKOWNOŚCI KAPITAŁÓW WŁASNYCH Im wyższy jest poziom wskaźnika rentowności kapitału własnego, tym większa szansa na wysokie dywidendy i szybki rozwój przedsiębiorstwa. Zwany stopą zwrotu kapitału własnego jest relacją między zyskiem netto, a kapitałem własnym zaangażowanym w przedsiębiorstwie. WSKAŹNIK RENTOWNOŚCI KAPITAŁÓW WŁASNYCH Jest w odróżnieniu od wskaźników rentowności majątku, wyrazem efektywności nie całego kapitału ulokowanego w majątku trwałym i obrotowym, a jedynie tej jego części, którą wnieśli właściciele. Pomija kapitały obce. wskaźnik rentowności kapitału własnego = = ROE (return on equity) Analityczne ujęcie wskaźnika rentowności kapitału własnego, tzw. model analizy wskaźnikowej DuPonta: WSKAŹNIKI WARTOŚCI RYNKOWEJ FIRMY Ostatnią grupę wskaźników finansowej oceny firmy stanowią wskaźniki wartości rynkowej przedsiębiorstwa. - relacja rynkowej ceny akcji do wartości księgowej akcji M/B (market / book value ratio) wskaźnik cena / wartość księgowa - relacja rynkowej ceny akcji do zysku netto przypadającego na 1 akcję P/E (price / earnings ratio) wskaźnik cena / zysk Należy przy tym podkreślić, że wcześniej omawiane wskaźniki można wykorzystywać do celów analizy efektywności każdej firmy, natomiast wskaźniki wartości rynkowej można wykorzystać jedynie dla tych firm, które są przedmiotem obrotu kapitałowego / rynkowego. 5 Przedsiębiorstwo chcąc maksymalizować zysk będzie wybierało taką kombinację czynników produkcji, która pozwoli uzyskać określony poziom produkcji przy możliwie najniższych kosztach. ● ● ● ● Koszt kapitału Kapitał. Koszt kapitału. Szacowanie kosztu kapitału. Struktura kapitału a wartość firmy. Praktyczne aspekty kształtowania struktury kapitału. Ocena każdego przedsięwzięcia w firmie wymaga oceny ekonomicznej efektywności inwestycji. Najbardziej poprawną metodą tej oceny jest metoda teraźniejszej wartości netto. Obliczenie wartości netto przedsięwzięcia wymaga precyzyjnej wyceny: oczekiwanych dochodów i kosztów związanych z realizacją danego przedsięwzięcia. Ograniczając dalsze rozważania tylko do drugiego elementu, możemy zauważyć, że obliczenie i włączenie do rachunku opłacalności przedsięwzięcia takich jego kosztów realizacji jak: koszty prac budowlano – montażowych, koszty zakupu maszyn, urządzeń, instalacji, itp. jest stosunkowo łatwe. Inaczej natomiast przedstawia się problem kosztów pozyskania kapitału, w skrócie „koszt kapitału”. NALEŻY POSTAWIĆ PYTANIE: Czy efekty uzyskiwane w wyniku realizacji projektowanych przedsięwzięć będą wyższe niż koszty kapitału niezbędnego do finansowania tych przedsięwzięć ? Do dalszy rozważań, możemy założyć: ● koszt kapitału firmy mierzony jest za pomocą wskaźnika procentowego, wyrażającego koszt pozyskania następnego przyrostu kapitału w celu długookresowego finansowania działalności; ● zakłada się zwykle, że nowy kapitał zostanie pozyskany w takich samych proporcjach jak dotychczasowy ujęty w bilansie firmy; te proporcje określa się poprawnie przy zastosowaniu wartości rynkowych, a nie księgowych. OGÓLNA PROCEDURA PROWADZĄCA DO OBLICZANIA KOSZTU KAPITAŁU JEST NASTĘPUJĄCA: ● ● ● ● ● Oszacuj składniki kosztu kapitału dla każdego dostępnego źródła długookresowego finansowania. Oszacuj oparte na wartościach rynkowych wagi dla każdego ze źródeł długookresowego finansowania. Oblicz średni ważony koszt kapitału. Ustal, gdzie znajduje się punkt krytyczny, tzn. określ, przy jakim poziomie wykorzystania funduszy zostaną wyczerpane źródła funduszów o niższym koszcie kapitału i firma zostanie zmuszona do wykorzystania źródeł o wyższym koszcie. Oblicz średni ważony koszt kapitału dla nowej kombinacji funduszów o wyższym koszcie kapitału. Obliczenie kosztu kapitału własnego zwykłego: Jest trudniejsze, opiera się na mniej obiektywnych danych rynku kapitałowego – oczekiwaniach uczestników. Bierze pod uwagę dywidendy oraz zysk kapitałowy. Koszt kapitału akcyjnego zwykłego (kE) równy jest oczekiwanej stopie dochodu (ki) jaką nabywcy mają nadzieję osiągnąć zakupując akcje spółki. Oczekiwana stopa dochodu uzależniona jest z kolei od istniejącej w danym momencie rynkowej ceny tej akcji (PO), wysokości spodziewanej dywidendy (DO), która będzie wypłacona pod koniec czasu (t) oraz oczekiwanej stopy wzrostu cen akcji (g): kE = ki = DO / PO + g Obliczenie kosztu kapitału obcego oprocentowanego: Przy obliczaniu kosztów tego składnika kapitału należy uwzględnić wypłaty z tyt. oprocentowania długu zmniejszające podstawę opodatkowania firmy podatkiem dochodowym. Rzeczywisty koszt długu dla firmy (kD) jest więc wyznaczony przez stopę oprocentowania (rD) i krańcową stopę opodatkowania zysku (T). kD = rD x (1 - T) Przykład. Jeżeli koszt oprocentowania długu wynosi 10%, stopa zaś opodatkowania firm podatkiem dochodowym 30%, to zadłużenie będzie wynosić: kd = 10% x (1 - 30%) = 0,1 x (1 – 0,3) = 0,07 = 7% ŚREDNI WAŻONY KOSZT KAPITAŁU: Wykorzystując przedstawione wzory obliczania kosztów poszczególnych elementów składowych kapitału firmy oraz znając strukturę tego kapitału – udział poszczególnych składników (wU,E,D) w ogólnej sumie kapitału – możemy obliczyć średni ważony koszt kapitału (kA) danej firmy: WACC = wEkE + wDkD(1 - T) Wskaźnik ten wyraża koszt, jaki firma musiałaby ponieść, gdyby posiadany kapitał (o danej wielkości i strukturze) był pozyskiwany według warunków panujących na rynku w momencie dokonywania obliczeń. PRAKTYCZNE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA STRUKTURĘ KAPITAŁU: 1. Stabilność sprzedaży - Te firmy, których sprzedaż jest relatywnie stabilna mogą w większym stopniu być zadłużone, gdyż stabilność przychodów ze sprzedaży stwarza wysoką pewność terminowego wywiązywania się ze stałych płatności na rzecz kredytodawców. 2. Struktura aktywów firmy - Firmy mające w strukturze aktywów składniki, które można łatwo wykorzystać jako zabezpieczenie uzyskanego kredytu mogą mieć większy udział długu jako źródła finansowania. 3. Dynamika wzrostu firmy - Firmy, które wykazują wysoką dynamikę wzrostu, z reguły są firmami o większym udziale długu w strukturze źródeł finansowania. Takie firmy z konieczności muszą korzystać z zewnętrznych źródeł, gdyż osiągany zysk nie jest wystarczający do sfinansowania szerokiego programu inwestycyjnego. 4. Rentowność produkcji - Firmy wykazujące wysoką rentowność produkcji z reguły są firmami mniej zadłużonymi. Jest to zrozumiałe, gdyż wysokie zyski umożliwiają finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych, w drodze samofinansowania, bez konieczności ponoszenia kosztów związanych z emisją papierów wartościowych czy obsługi długu. 5. Sprawowanie kontroli nad firmą - Jednym z najważniejszych czynników wpływających na decyzje podejmowane w firmach są interesy różnych grup działających ich ramach, zwłaszcza zaś grup zarządzających firmami. Jeżeli istnieje określona grupa akcjonariuszy, która ma większość akcji, a w związku z tym sprawuje kontrolę nad spółką, to dodatkowa emisja może zmienić ten układ. Stąd będą oni zainteresowani bardziej udziałem długu jako źródłem finansowania, a nie wzrostem kapitału własnego pozyskanego za pomocą emisji nowych akcji. 6. Stanowisko kierownictwa firmy - Ponieważ brak jest jednoznacznych dowodów, które pozwalałyby w sposób nie budzący wątpliwości wskazać, jaka struktura kapitału jest optymalna, toteż w ostatecznym rachunku o dokonywanych wyborach decydują poglądy osób podejmujących decyzje. 7. Kierownictwa jednych firm prowadzą zatem bardziej konserwatywną politykę, inne zaś wykazują się większą skłonnością do korzystania z długu jako źródła finansowania. 8. Sytuacja wewnątrz firmy - Ogólnie rzecz ujmując można stwierdzić, że ceny akcji poszczególnych spółek uzależnione są od oceny ich perspektyw zarobkowych dokonywanej przez rynek kapitałowy. Na ocenę tych perspektyw decydujący wpływ wywierają różnego rodzaje informacje dotyczące różnych stron działalności firmy oraz warunków, w jakich jest prowadzona ta działalność. Dźwignia finansowa Określa relację wielkości kapitału obcego do kapitału własnego. Stosowanie dźwigni finansowej polega na powiększaniu udziału długu w całym kapitale firmy, w celu zwiększenia poziomu dochodowości (stopy zwrotu) z kapitału własnego. Dźwignia finansowa ● Wykorzystanie kapitałów obcych pozwala na zwiększenie przychodów ze sprzedaży w stosunku do tych, które możliwe są do osiągnięcia przy finansowaniu działalności jedynie środkami własnymi. ● Do momentu, kiedy koszt kapitałów obcych jest niższy od rentowności majątku, firma osiąga dodatkowe korzyści wyrażające się wzrostem rentowności kapitałów własnych. Zjawisko to określa się jako dźwignię finansową. ● Inaczej mówiąc wzrost rentowności kapitału własnego ponad rentowność kapitału ogółem, dzięki zaangażowaniu kapitału obcego, jest nazywany efektem działania dźwigni finansowej Z czego wynika efekt dźwigni finansowej? Koszt długu dla przedsiębiorstwa jest z zasady mniejszy od kosztu kapitału własnego. Inwestorzy, angażujący kapitał własny, ponoszą dużo wyższe ryzyko na zainwestowanym kapitale niż pożyczkodawcy, a w konsekwencji oczekują wyższej stopy zwrotu z zaangażowanego kapitału. Dodatkowo, na mniejszy koszt długu w stosunku do kosztu kapitału własnego wpływa efekt osłony podatkowej. Oddziaływanie dźwigni finansowej jest możliwe dzięki temu, że efektywny koszt wykorzystywanego kapitału obcego jest mniejszy od płaconych odsetek. Stanowią one bowiem koszt uzyskania przychodu i zmniejszają podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym. Przykład 1 Przedsiębiorstwo „X" stoi przed problemem wyboru właściwej struktury finansowania. W wariancie l założono, że przedsiębiorstwo będzie finansować się wyłącznie kapitałem własnym, a w wariancie 2, że przedsiębiorstwo pozyska 50% środków finansowych w formie kapitału własnego, a 50% w formie kredytu bankowego. Zysk operacyjny przedsiębiorstwa ma wynosić 1400 PLN, łączna wielkość środków potrzebnych do finansowania przedsiębiorstwa — 6000 PLN, stopa oprocentowania kredytu bankowego — 15%, oraz 25%, stopa podatku dochodowego od osób prawnych — 19%. Opierając się na powyższych danych, należy podjąć decyzję, którą strukturę finansowania należy wybrać. Z punktu widzenia wielkości uzyskiwanego zysku netto korzystniejszy dla przedsiębiorstwa jest wariant 1. Jednak bardziej racjonalnym kryterium wyboru jest poziom rentowności kapitału własnego, który informuje o stopie zysku, którą inwestycja w dane przedsiębiorstwo przynosi jego właścicielom. Stopień dźwigni finansowej dla przykładu 1. W przypadku gdy kapitał obcy nie wystąpił ( wariant 1) wartość wskaźnika dźwigni kapitałowej wyniesie 1(dźwignia nie wystąpiła) ponieważ: DFL = 1400 : 1400 = 1 W wariancie 2 efekt dźwigni finansowej wystąpił, gdyż: DFL = 1400 : (1400 – 450) = 1,47 W wariancie 2a dźwignia wyniosła: DFL = 1400 : (1400 – 750) = 2,15 W wariancie 2a wzrost kosztów spowodował wzrost efektu dźwigni finansowej, co oznacza wzrost ryzyka finansowego firmy. Negatywny efekt dźwigni finansowej Finansowanie działalności przedsiębiorstwa przy użyciu kapitału obcego (długu) powoduje efekty pozytywne tylko do pewnego poziomu zadłużenia. Nadmierne obciążenie długiem zmniejsza elastyczność finansową firmy oraz zwiększa ryzyko. Dążenie do maksymalnego wykorzystania efektu dźwigni finansowej wiąże się z coraz wyższym ryzykiem. Nadmierny poziom kapitałów obcych może bowiem spowodować utratę kontroli nad firmą a czasem prowadzić do jej upadłości. Próg rentowności kapitału własnego Zwiększenie udziału zobowiązań w strukturze finansowania nie będzie zawsze powodowało wzrostu rentowności kapitałów własnych. Istnieje graniczny poziom zysku operacyjnego (zysku przed opłaceniem podatków i spłatą odsetek), nazywany progiem rentowności kapitału własnego. Przy tym poziomie zysku operacyjnego zysk brutto jest niezależny od stosowanej struktury finansowania. Jeżeli poziom zysku operacyjnego jest niższy od poziomu granicznego, to zwiększenie wykorzystania długu spowoduje obniżenie rentowności kapitału własnego.
