DŻWIGNIA OPERACYJNA I DŹWIGNIA FINANSOWA

MATERIAŁY EDUKACYJNE
DŻWIGNIA OPERACYJNA
I DŹWIGNIA FINANSOWA
Sytuacja finansowa spółki w dużym stopniu zależy od poziomu kształtowania się
kosztów w porównaniu do uzyskiwanych przychodów ze sprzedaży. W celu pomiaru
tej zależności stosuje się dwa podstawowe wskaźniki analizy finansowej, tj. dźwignię
operacyjną i dźwignię finansową. Punktem wyjścia do analizy dźwigni operacyjnej i
finansowej jest określenie tzw. progu rentowności (z ang. BEP – break even point ).
Model progu rentowności opiera się na kilku prostych założeniach, z których
najważniejszym jest podział wszystkich ponoszonych kosztów wyłącznie na koszty
stałe i zmienne. Przyjmuje się, że koszty stałe nie zależą od wielkości produkcji (są to
np. amortyzacja, koszty administracyjne, czynsze itp.). Mimo tego sama kwota kosztów może się zmieniać na skutek innych przyczyn (np. ze względu na zmiany stawek
czynszu, podatków od nieruchomości, oprocentowania kredytów bankowych itp.). Dla
wyróżnienia kosztów stałych istotne jest tylko, że są one niezależne od wielkości produkcji. Natomiast koszty zmienne są wprost proporcjonalnie zależne od wielkości
produkcji (np. koszt surowców i materiałów bezpośrednich, energii). Suma kosztów
zmiennych i kosztów stałych składa się na całkowite koszty działalności przedsiębiorstwa.
Wielkość progu rentowności może być obliczona przy zastosowaniu poniższego
wzoru:
próg rentowności =
KS
C − Kzj
gdzie:
KS – koszty stałe
C- jednostkowa cena zbytu
KZj – koszt zmienny na jednostkę
Zatem na początku obliczamy tzw. próg rentowności. Na tej podstawie otrzymujemy potrzebny (wymagany) wolumen sprzedaży, który musi zapewnić nam zwrot
poniesionych kosztów na produkcję. Rozwinięciem tej analizy jest określenie poziomów tzw. dźwigni operacyjnej, finansowej oraz dźwigni całkowitej. Dopiero ustalenie
poziomów tych wskaźników umożliwia przeanalizowanie wpływu poszczególnych
elementów na ostateczny wynik finansowy firmy, jej niższą lub wyższą efektywność.
Z punktu widzenia oceny kondycji przedsiębiorstwa najważniejszym wnioskiem
z analizy modelu progu rentowności jest stwierdzenie, że po przekroczeniu progu rentowności zysk rośnie szybciej niż sprzedaż, i to tym szybciej, im większy jest udział
ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH
DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH
1
MATERIAŁY EDUKACYJNE
kosztów stałych w całkowitym koszcie produkcji .Efekt ten nazywamy dźwignią operacyjną.
Zauważamy, że wraz ze wzrostem produkcji, koszty stałe pozostają na niezmienionym poziomie, a ich wartość rozkłada się na większą liczbę wytworzonych jednostek produktu. Zmniejsza się zatem jednostkowy koszt produktu, czego efektem jest
wzrost zysku firmy. W celu ustalenia, jak zmieniać się będzie zysk operacyjny firmy
w zależności od zmiany sprzedaży, wykorzystamy następującą zależność:
DOL =
% DEBIT
% DS
gdzie:
DOL - stopień dźwigni operacyjnej (degree of operating leverage),
%D EBIT - procentowy przyrost zysku operacyjnego tzn. przed spłatą odsetek i
opodatkowaniem,
%D S - procentowy przyrost sprzedaży netto
Dźwignia operacyjna określa zatem, w jakim stopniu jednoprocentowa zmiana
przychodu ze sprzedaży wpływa na zmianę zysku operacyjnego. Stopień dźwigni operacyjnej zależy od rentowności sprzedaży, a także od struktury kosztów.
Mechanizm dźwigni finansowej wykorzystuje fakt, iż koszt kapitału obcego
jest stały (oprocentowanie), i jest on niezależny od zysków przedsiębiorstwa, ani od
bieżących wahań sprzedaży. Struktura kapitału finansującego ma istotne znaczenie dla
poziomu rentowności i ryzyka związanego z działalnością przedsiębiorstwa. Przyjmuje się założenie, że kapitał obcy może być stosowany jedynie w przypadku, kiedy jego
koszt jest niższy niż rentowność przedsięwzięcia, które finansuje. W takiej sytuacji
istnieje możliwość „podlewarowania” zysków przedsiębiorstwa poprzez wykorzystanie mechanizmu dźwigni finansowej.
Dźwignia finansowa określa zależność między zmianą wartości zysku operacyjnego, a zmianą zysku netto. Poziom dźwigni finansowej możemy określić następująco:
DFL =
% DNP
% DEBIT
gdzie:
DFL - stopień dźwigni finansowej (ang. degree of financial leverage)
%DNP - procentowy wzrost zysku netto
%DEBIT - procentowy wzrost zysku operacyjnego (lub zysku przed spłatą odsetek
i opodatkowaniem).
ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH
DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH
2
MATERIAŁY EDUKACYJNE
Dźwignia całkowita stanowi końcową zależność, która łączy ze sobą wartość
sprzedaży, zysku operacyjnego oraz zysk netto. Przyjmuje się, że dźwignia całkowita
stanowi iloczyn dźwigni operacyjnej i finansowej. Obliczana jest według poniższego
wzoru.
DTL = DOL x DFL
gdzie:
DTL - stopień dźwigni całkowitej (ang. degree of total leverage)
DOL - stopień dźwigni operacyjnej
DFL - stopień dźwigni finansowej
Stopień dźwigni całkowitej wykazuje, w jakim stopniu wzrośnie wartość wypracowanego przez firmę zysku netto przy uwzględnieniu zmiany wartości sprzedaży,
przychodów i kosztów finansowych.
W opracowaniu wykorzystano materiały z książki: „Praktyczna ocena kondycji finansowej
przedsiębiorstwa” - Marek Nowak
ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH
DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH
3