Struktura społeczna Pierwszą koncepcja struktury społecznej w

Struktura społeczna
Pierwszą koncepcja struktury społecznej w historii myśli społecznej była
arystotelesowska teoria społeczeństwa. Zawiera ona wszystkie współczesne schematy
interpretacyjne problematyki stratyfikacji społecznej. Na szczególne podkreślenie zasługuje
to, iż koncepcja to pod względem kompleksowości i wszechstronności znacznie wyprzedzała
wiele teorii porządku społecznego, głoszonych przez takich myślicieli jak Hegel, Comte,
Marks.
Rozpatrywana przez Arystotelesa struktura społeczna jest bądź konglomeratem
rodzin ( tym samym „kolonii rodzin”), bądź systemem klas ekonomicznych (bogaci,
biedni, stan średni), bądź układem grup statusowych (lud, „ludzie znaczni”), bądź też
wreszcie zespołem swego rodzaju „stanów".
Innym ważnym aspektem struktury społecznej okazuje się podział społeczeństwa ze
względu na funkcje pełnione przez różne grupy obywateli. Uważał, że podstawowymi
stanami są: rolnicy, kupcy, wyrobnicy, żołnierze, kapłani, itp. Którzy służą swym
majątkiem państwu. Stany te tworzą masę ludową i grupę ludzi znacznych .
Trzecim zasadniczym dla Arystotelesa aspektem struktury społecznej jest podział
społeczeństwa na grupy różniące się stopniem zamożności. Ten podział obywateli
społeczeństwa na grupy różniące się stopniem zamożności. Ten podział obywateli jest
najostrzejszy ,gdyż po pierwsze, nie można być jednocześnie biednym i bogatym, po drugie
zaś, układ sił między bogatymi a biednymi ma największy wpływ na stabilność państwa.
Stabilność tę zapewnia „stan średni”, który jest ostoją ładu i społeczną bazą dobrego ustroju.
Pogląd ten należ do najbardziej popularnych we współczesnych koncepcjach budowy
społeczeństwa, według których warunkiem consensusu społecznego jest silna klasa średnia.
Odmienną, acz typową dla przełomu wieków koncepcję wieków zaproponował
Wilhelm Friedrich Hegel. Według niego podział społeczeństwa na klasy „stany" jest
nieuchronny, tak jak nieuchronne są konflikty między tymi klasami. Zdaniem Hegla historia
polityki wewnętrznej każdego kraju sprowadza się do historii kształtowania się klas,
konfliktów prawnych jakie przeciwstawiają jednostki tym klasom, a także antagonizmom
klas między sobą i w stosunku do władzy centralnej. Każda klasa wytworzyła swoją
świadomość grupową, odpowiadającą jej szczególnym warunkom życia oraz jej miejscu w
społeczeństwie. Każda jednostka należy i musi należeć do którejś z klas, ale
przynależność ta nie jest dziedzicznie zdeterminowana i zależy całkowicie od uzdolnień
samej jednostki.
Dla Hegla istotne dla obrazu struktury społecznej były antagonizmy między klasami
czy
konflikty
interesów.
Według
Herberta
Spencera
czołowego
przedstawiciela
ewolucjonizmu społecznego, według którego każde konkretne społeczeństwo ma jakąś
strukturę społeczną, tę zaś można umieścić na skali wyznaczonej przez przeciwne sobie
dwa idealne typy organizacji społecznej: przemysłowej i wojskowej. Pierwszy typ
wynikający bezpośrednio z dążenia do celów indywidualnych, prowadzących pośrednio do
pomyślności społecznej rozwija się nieświadomie i nie musi być narzucany. Drugi wynikający bezpośrednio z dążenia do celów społecznych i prowadzących pośrednio do
pomyślności indywidualnej, rozwija się świadomie i jest narzucany. Spencer był
zwolennikiem wczesnej formy podziału społeczeństw - ze względu na ich organizację
polityczno-prawną - na demokratyczne i totalitarne. Mimo, że rzadko problem ten łączy z
problemem uwarstwienia społecznego, typ organizacji społeczeństwa pozostaje bez
wpływu na możliwości przemieszczania się jednostki w ramach struktury społecznej.
Podstawowym terminem koncepcji Webera była klasa społeczna ,która może
przybierać nie zliczenie _ wiele form, takie jak choćby „klasa posiadania" czy „klasy zysków i
dochodów". Całkowitym novum było weberowskie pojęcie stanu. Według niego o położeniu
stanowym decyduje zespół wszelkich typowych składników losów ludzkich, uwarunkowany
przez określoną, pozytywną lub negatywną ocenę „godności" społecznej, wiążącej się z
jakąś cechą wspólną pewnej liczbie osób. O ile położenie klasowe jest zdeterminowane
ekonomicznie, o tyle położenie stanowe jest zdeterminowane kulturowo. Łączy się z nim
określony styl życia jakiego oczekuje się od każdej jednostki, która pragnie należeć do danego
stanu. Zdaniem Webera podział na klasy jest następstwem stosunku do produkcji i nabywania
dóbr, podział zaś na stany jest następstwem wybranych przez jednostkę zasad konsumpcji
dóbr wyrażających się swoistym rodzajem stylu życia.
Trzecią kategorią wyróżnioną przez Webera na potrzeby określenia zbiorowości
jednostek zajmujących podobne miejsce w strukturze społecznej była tzw. partia . Pod tym
pojęciem kryje się zrzeszenie o charakterze celowym, starające się zapewnić swoim
członkom wpływy na istniejący aparat władzy. Struktura społeczna w opinii Webera ma 3
względnie niezależne wymiary; ekonomiczny, kulturowy i polityczny. Podział ten,
nawiązujący do podziału poczynionego prze Arystotelesa, zapoczątkował nowoczesny
nurt badań nad stratyfikacją społeczną, traktujący strukturę społeczną jako układ
krzyżujących się ze sobą wielu hierarchii różnego rodzaju.
Typowy dla weberowskiej interpretacji struktury społecznej jest pogląd Hortona
Cooley'a, który twierdził, że początek naszego wieku niosący ze sobą intensyfikację
procesów komunikacyjnych sprawia, że struktura społeczna przeobraża się stopniowo z
kastowej w otwartą strukturę klasową. Decyduje o tym nie urodzenie, lecz wykonywana
funkcja, której odpowiada takie lub inne rodzaje nagród.
Robert Staughton Lynd uznawał podział społeczeństwa na dwa odłamy - na
znajdujących się „wyżej" bądź „niżej" w hierarchii społecznej. Zwracał uwagę, iż wzór
niezależnego przedsiębiorcy nie tylko jest atrakcyjny dla wszystkich, ale też może być przez
wszystkich osiągnięty. Wątek ten sprawia, że wolna od podziałów kastowych stratyfikacja
społeczna staje się jednym z tych aspektów życia społecznego, które w największym stopniu
aktywizują jednostki.
William Lloyd Wamer skupił się na kryterium prestiżu. Uwzględnił on wszelkie
wymiary uwarstwienia społecznego, uznając je jednak za podporządkowane i godne badania
tylko przez pryzmat opinii jednostek wyznaczających członkom zbiorowości określony status.
Według Warnera klasy tworzą grupy ludzi, którzy sami sądzą są - i rzeczywistości są odpowiednio umiejscawiani za zgodą wszystkich członków społeczności lokalnej na
społecznie wyższych i niższych pozycjach. Konsekwencją tego poglądu jest uznanie przez
Warnera klasy średniej za podstawową. W sensie ekonomicznym równość szans na zmianę
pozycji społecznej wszystkich jednostek stała się w obecnym stuleciu paradygmatem
relacji jednostka - społeczeństwo.
Stratyfikacja społeczna (uwarstwienie społeczne) ma wpływ na prawidłowe
funkcjonowanie społeczeństw. Dzięki niej społeczeństwa zapewniają sobie obsadę
najważniejszych funkcjonalnie stanowisk przez jednostki, które najbardziej nadają się do
ich sprawowania. Jednocześnie nierówność społeczna, z zachowaniem równości szans dla
wszystkich jednostek, stanowi główny element aktywizujący ludzi do działania. Mowa tu
o motywie sukcesu. Kategoria opisującą w sposób statyczny uwarstwienie społeczeństwa
jest struktura społeczna. Jej interpretacja na przestrzeni dziejów przybierała różne formy.
Postrzegano ją przez pryzmat konfliktów klasowych, stosunków własnościowych, położenia
ekonomicznego, więzów krwi, stylu życia czy wreszcie funkcji pełnionych w społeczeństwie .
Strukturą społeczną współcześnie należy rozpatrywać przez wszystkich w wymiarze
ekonomicznym i związanego z nim stylu życia. Powinno się uwzględnić wymiar statusowy
konkretnych grup społecznych czy kategorii zawodowych, gdyż prestiż społeczny w coraz
to większym stopniu wiąże się ze statusem majątkowym.
Konglomerat - całość będąca mechanicznym połączeniem różnorodnych części i przedmiotów;
zbiór, skupisko
Consensus - zezwolenie, zgoda
Ewolucjonizm społeczny - kierunek rozwijający się w XIX w. głoszący, że rozwój społeczny
ma charakter ciągły, stopniowy i jednokierunkowy, polegający na różnicowaniu się
elementów ich coraz ściślejszym powiązaniu oraz coraz większym uporządkowaniu .
Novum- coś nowego , nowość
Paradygmat - wzorzec, założenie podstawowe
Imperatyw - bezwarunkowy nakaz moralny żądający, by każdy postępował tak , aby jego
reguła postępowania
mogła się stać w każdej chwili obowiązująca powszechnie.