Popyt i podaż

Popyt i podaż
WYKŁAD 3
1
Rola rynku



Rynek to zespół warunków, które
doprowadzają do kontaktu pomiędzy
kupującymi i sprzedającymi w procesie
wymiany dóbr i usług.
Rolą rynku jest ustalenie ceny, która sprawia,
że ilość dóbr na którą ludzie zgłaszają popyt
zostaje zrównana z ilością oferowaną do
sprzedaży.
Ceny kierują decyzjami społeczeństwa o tym,
co, w jaki sposób i dla kogo jest kupowane.
2
Popyt jako funkcja ceny

Popyt to ilość dobra, jaką nabywcy są gotowi zakupić
przy różnym poziomie ceny (ceteris paribus)
Tablica 3.1. Popyt i podaż czekolady
Cena w Euro za
tabliczkę)
Popyt (mln
tabliczek/rok
0
200
0,1
160
0,2
120
0,3
80
0,4
40
0,5
0
3
Krzywa popytu przedstawia ujemną zależność między ceną a
rozmiarami zapotrzebowania przy innych wielkościach stałych.
Popyt na czekoladę
(wg danych z tablicy 3.1a)
0,6
0,5 A
cena
0,4
0,3
D
0,2
0,1
0
B
0
100
200
300
zapotrzebowanie (w mln tabliczek rocznie)
Wzrost ceny zuboża ludzi, którzy są zmuszeni kupować
mniej. Po drugie konsumenci zwykle zastępują to, co
drożeje podobnymi dobrami (substytucyjnymi).
4
Podaż jako funkcja ceny

Podaż to ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi
zaoferować przy różnym poziomie ceny.
Cena
w Euro za
tabliczkę)
Popyt
(mln tabliczek/
/rok)
Podaż
(mln tabliczek/
/rok)
0
200
0
0,1
160
0
0,2
120
40
0,3
80
80
0,4
40
120
0,5
0
160
5
Krzywa podaży ukazuje dodatnią zależność między ceną a
ilością oferowanego towaru przy innych wielkościach nie
zmienionych.
Krzywa podaży czekolady
0,6
0,5
cena
0,4
0,3
Podaż (S)
0,2
0,1
0
0
50
100
150
200
oferowana ilość (w mln tabliczek rocznie)
6
Prawo popytu i podaży


Przy pozostałych wielkościach nie
zmienionych (ceteris paribus) im niższa jest
cena, tym większe zapotrzebowanie.
Przy pozostałych wielkościach nie
zmienionych, im wyższa jest cena, tym
większa ilość oferowana.
7
Rynek i cena równowagi

Cena równowagi (E) to cena przy której rozmiary
zapotrzebowania są równe ilości oferowanej
Jeśli dana cena nie jest
ceną równowagi
samoregulujący się
mechanizm rynkowy
będzie automatycznie
doprowadzał do
zrównania się ilości
oferowanej i ilości
nabywanej
S – podaż
D - popyt
Rysunek 33.
Rynek czekolady
8
Czynniki oddziałujące na popyt



1) ceny innych dóbr powiązanych z danym
dobrem (komplementarnych bądź
substytucyjnych),
2) dochody konsumentów (nabywców)
3) gusty i preferencje, moda.
9
Przyczyny wzrostu popytu na opiekę
zdrowotną




zwiększenie przeciętnej długości życia oraz
przesunięcia w strukturze demograficznej
ludności,
rozszerzenie się bazy sektora ochrony
zdrowia umożliwiające zaspokajanie większej
ilości potrzeb zdrowotnych,
nowe urządzenia i technologie (zwiększenia
możliwości wykrywania chorób i leczenia),
wzrost oczekiwań społeczeństwa.
10
Przykłady czynników ograniczających popyt
na usługi medyczne



Czas przeznaczany na dojazd do lekarzaJeśli potrzeba mniej niż 30 min. na przebycie
drogi do lekarza, pacjenci częściej korzystają
z usług w razie potrzeby
Oczekiwanie przed gabinetem na wizytę- ci,
którzy czekają przed gabinetem więcej niż 30
min, korzystają rzadziej z usług służby
zdrowia
Współpłacenie pacjenta za usługi medyczne
11
Rodzaje dóbr a popyt
Dobro normalne (zwykłe) to takie dobro, na
które popyt wzrasta wraz ze wzrostem
dochodów.
Dobro niższego rzędu to takie dobro, na
które popyt maleje przy wzroście dochodu
(np. wypełnienia stomatologiczne
amalgamatowe)
12
Przesunięcia krzywej popytu
Rysunek 3.4. Wpływ wzrostu cen cukierków na popyt na czekoladę
Przy niskich cenach
cukierków krzywa popytu na
czekoladę przebiega to DD,
a równowaga rynkowa
występuje w punkcie E.
Wzrost cen cukierków
zwiększa popyt na
czekoladę, krzywa popytu
przesuwa się do położenia
D'D'. Poziom nowej
równowagi jest w punkcie
E'.
13
Metoda statyki porównawczej

polega na zmianie jednej z wielkości
przyjmowanych za stałe i badaniu wpływu tej
zmiany na cenę równowagi i odpowiadające jej
wielkości popytu i podaży.
14
Czynniki kształtujące podaż



technika - postęp techniczny spowoduje
przesunięcie krzywej podaży w prawo
koszty produkcji: siła robocza, maszyny i
urządzenia, energia, surowce - spadek cen
poszczególnych czynników pobudza producentów
do zwiększania produkcji – krzywa podaży
przesuwa się w prawo.
interwencja państwa – jeśli państwo narzuca
niekorzystną dla producentów technikę wytwarzania
– krzywa podaży przesuwa się w lewo.
15
Efekt spadku podaży czekolady


Zmniejszenie podaży
czekolady
przemieszcza krzywą
podaży w lewo do
położenia S'S'.
Nowa, wyższa cena
równowagi jest w
punkcie E'
S’
16
Interwencja państwa



Wolny rynek umożliwia ustalanie się cen
wyłącznie w wyniku gry sił podaży i popytu.
Interwencja państwa może powodować
zmiany położenia krzywych podaży i popytu.
Kontrola cen może polegać na
administracyjnym określaniu cen
minimalnych bądź maksymalnych lub cen
urzędowych, płac minimalnych.
17
Ruch wzdłuż krzywej
a przesunięcie samej krzywej


Posuwanie się wzdłuż krzywej popytu
pokazuje dostosowanie się konsumenta do
zmiany ceny rynkowej dobra.
Zmiana położenia samej krzywej ilustruje
reakcję na zmiany czynników zewnętrznych
(ceny innych dóbr, dochód, gusty) i prowadzi
do zmiany ceny równowagi.
18
Specyfika popytu i podaży na rynku
ochrony zdrowia



realizacja podstawowych założeń gospodarki
rynkowej napotyka na szczególne bariery
decyzje dotyczące podaży świadczeń
medycznych, ani decyzje dotyczące popytu
nie są podejmowane przez suwerenne
jednostki (pacjentów i świadczeniodawców)
decyzje nie wynikają wyłącznie z przesłanek
ekonomicznych
19

W przypadku powszechnych ubezpieczeń zdrowotnych
opartych na dostarczaniu bezpłatnych świadczeń
zdrowotnych, krzywa popytu zmienia
Zjawisko moralnego
całkowicie swój przebieg
hazardu pacjentów
przemieszcza krzywą
popytu z D1 do D2
Wykres 1 – wolny rynek
świadczeń medycznych
Wykres 2 – rynek oparty na powszechnych ubezpieczeniach zdrowotnych
20
Zjawisko moralnego hazardu


Pacjent korzystając z darmowych świadczeń ulega
pokusie konsumpcji świadczeń zdrowotnych, które
nie są uzasadnione medycznie. Zjawisko to nie
dotyczy skomplikowanych świadczeń zdrowotnych,
takich jak operacje serca, ale rutynowych porad
lekarskich i badań diagnostycznych.
Lekarz ma skłonność do zlecania zbyt dużej ilości,
często niepotrzebnych, a do tego niekiedy niezwykle
kosztownych badań diagnostycznych.
21
Niedoskonałość rynku opieki
zdrowotnej


Rynek jest tym bardziej niesprawny w
alokowaniu świadczeń medycznych, im silniej
dobra te wykazują cechy dóbr publicznych
Asymetria informacji przejawia się tym, iż
lekarze i instytucje medyczne wiedzą
znacznie więcej o przedmiocie transakcji,
czyli właściwym leczeniu, całkowitych
kosztach, komplikacjach i skutkach
ubocznych.
22
Wnioski


Brak skutecznego mechanizmu cenowego, wynikający
z darmowej opieki, prowadził do nadmiernej podaży
świadczeń oraz generowania nieuzasadnionego
popytu.
Na rynku świadczeń medycznych występują
niesprawności mechanizmu rynkowego – ani decyzje
dotyczące podaży świadczeń medycznych, ani
decyzje dotyczące popytu nie są podejmowane przez
suwerenne jednostki (pacjentów i
świadczeniodawców) i nie ponoszą oni bezpośrednich
konsekwencji finansowych tych wyborów
23