Rozdział 4: Rynek to jest proces, w trakcie którego podmioty
















Rozdział 4:
Rynek to jest proces, w trakcie którego podmioty (kupujący i sprzedający) ustalają
przedmiot i warunki wymiany dóbr i usług (rodzaj, ilość i cenę dóbr i usług, formę zapłaty,
warunki transportu, gwarancji,etc.). Rynki mogą być klasyfikowane wg różnych kryteriów,
m.in. Ze względu na: zasięg terytorialny (lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy i
światowy), przedmiot obrotu (dóbr i usług konsumpcyjnych, czynników wytwórczych),
branżę, sytuację rynkową [ zrównoważony ( wielkość popytu równa wielkości podaży, ceny
stabilne), niezrównoważony (rynek sprzedawcy – popyt większy od podaży, ceny rosną,
rynek nabywcy – podaż większa od popytu, ceny spadają) ], legalność, liczbę podmiotów
(rynek wolnokonkurencyjny, oligopolistyczny i monopolistyczny).
Rynek wolnokonkurencyjny – bardzo duża liczba kupujących i sprzedających, przy czym
żaden nie ma wpływy na poziom cen
Rynek oligopolistyczny – kilku sprzedających i wielu kupujących
Rynek monopolistyczny – jeden sprzedający, wielu kupujących
Popyt jest relacją między ceną dobra (usługi) a jego ilością, którą konsumenci są skłonni i
są w stanie nabyć w danym czasie, przy założeniu ceteris paribus. Pokazuje więc różne
ilości dóbr i usług, które konsumenci nabędą przy różnych poziomach cen. Popyt może być
indywidualny, bądź rynkowy.
Wielkość popytu – konkretna ilość dobra, jaką chce i może nabyć konsument przy
konkretnej cenie.
Pozacenowa determinanty kształtujące popyt:
1) dochody kupujących
2) poziom cen dóbr komplementarnych i substytucyjnych
3) liczba nabywców i ich struktura wg płci, wykształcenia, zawodów
4) preferencje nabywców (upodobania, gusty)
5) oczekiwania co do zmian ceny i dochodów w przyszłości
6) sytuacja gospodarcza i polityczna kraju
Prawo popytu – wielkość popytu zmienia się w przeciwnym kierunku w stosunku do
zmiany ceny, tzn. Wraz ze wzrostem ceny, ilość sprzedanego dobra spadnie i odwrotnie.
Krzywa popytu – graficzne pokazanie zależności między ilością dobra, którą nabywcy chcą
kupić przy różnych poziomach ceny.
3 paradoksy – Giffen'a, Veblen'a i spekulacyjny.
Giętkość cen, fleksybilność cen – im większy popyt, tym wyższa cena i odwrotnie.
Elastyczność popytu – stosunek względnej (%) zmiany wielkości popytu do względnej (%)
zmiany czynnika, który zmianę popytu wywołał.
Prosta cenowa elastyczność popytu – stopień reakcji popytu na określone dobro (usługę) na
zmianę ceny tego dobra (usługi) . Ed=
Rodzaje elastyczności cenowej popytu:
- Ed=1 - proporcjonalny
- Ed>1 - elastyczny
- 0<Ed<1 - nieelastyczny
- Ed=0 – całkowicie nieelastyczny, sztywny
- Ed→∞ - doskonale elastyczny
Współczynnik elastyczności punktowej – stosuje się w przypadku, gdy zmiany cen są
niewielkie i oblicza się go dla konkretnych punktów leżących na krzywej popytu. Do jego
obliczania służy wzór Ed=












Elastyczność popytu łukowa – dotyczy dużych zmian cen i oblicza się ją dla określonego
odcinka na krzywej popytu. Ed=
Na podstawie posuwania się w dół wzdłuż krzywej popytu, elastyczność popytu maleje!
Czynniki decydujące o elastyczności popytu:
- charakter zaspokajanych potrzeb, istnienie lub brak substytutów, poziom ceny danego
dobra, struktura rynku, horyzont czasowy, znaczenie poszczególnych dóbr.
Wspołczynnik giętkości ceny – informuje o sile reakcji ceny na zmianę stanu popytu, jest
stosunkiem procentowej zmiany ceny do procentowej zmiany popytu. Mówi on, o ile
procent zmieni się cena, jeśli popyt zmieni się o 1 %.
Współczynnik mieszanej (krzyżowej) elastyczności cenowej popytu – stopień reakcji popytu
na dane dobro, na zmiany cen innych dóbr.
Przy dobrach komplementarnych (+), przy substytucyjnych (-).
Współczynnik dochodowej elastyczności popytu – miernik reakcji (wrażliwości) popytu na
zmianę dochodu. Ei=
4 rodzaje dochodowej elastyczności popytu:
- Ei<1 , dotyczy wydatków na żywność, które rosną mniej niż proporcjonalnie w stosunku
do przyrostu dochodu. Oznacza to, że wzrost dochodu o 1% powoduje wzrost konsumpcji o
mniej niż 1%.
- Ei>1 , dotyczy wydatków na niektóre dobra wyższego rzędu, wydatki wzrastaja bardziej
niż propocjonalnie do wzrostu dochodów konsumentów.
- Ei=1 , dotyczy na stałe wydatki, jak ubrania, opłaty za mieszkanie. Przyrostowi dochodów
towarzyszą proporcjonalne przyrosty wydatków
- Ei<0 , dotyczy wydatków na dobra niższego rzędu, np. wzrost dochodu o 1 % spowoduje
spadek popytu o 2%.
Prawo Engla – W miarę wzrostu przeciętnego dochodu jednego członka rodziny nie tylko
rośnie ogólny popyt, ale zmienia się również jego struktura. Zmiany te wyrażająsię
zmniejszeniem procentowego udziału wydatków na żywność, etc. I zwiększeniem udziału
wydatków na dobra wyższego rzędu.
Podaż – relacja pomiędzy ilością dóbr i usług dostarczonych na rynek, a ich cenami w
określonym czasie.
Wielkość podaży – konkretna ilość dóbr i usług, jakie producent jest w stanie
wyprodukować i zaoferować do sprzedaży przy konkretnej cenie.
Prawo podaży – wzrost ceny rynkowej dobra doprowadzi, ceteris paribus, do wzrostu
oferowanych produktów na rynku.
Pozacenowa determinanty podaży:
1) koszty produkcji
2) spekulacja odnośnie cen i popytu
3) interwencjonizm państwowy
4) konkurencja
5) warunki naturalne, czynniki losowe
6) sezonowość produkcji
7) rozmiary eksportu i importu
8) realizowane inwestycje (czynnik czasu)

Cenowa elastyczność podaży – jest to reagowanie wielkości podaży na zmianę ceny.
Określa się ją podobnie jak elastyczność popytu. Miarą cenowej elastyczności podaży jest
stosunek procentowej zmiany wielkości podaży do procentowej zmiany ceny.
Es=

Es>1 elastyczna, Es<1 nieelastyczna, Es=1 proporcjonalna, Es=0 sztywna
Elastyczność punktowa – określa poziom elastyczności w każdym punkcie krzywej podaży
przy założeniu, że zmiany cen są bardzo małe.
Elastyczność łukowa podaży – dotyczy zmiany wielkości podaży zawartej w pewnym
przedziale na krzywej podaży, na skutek zmiany ceny o 1%.
Wspołczynnik ekspansybilności cen – stopień reakcji na zmianę podaży, odwrotność
współczynnika elastyczności podaży.
Cena równowagi rynkowej – cena przy której dochodzi do zrównania wielkości popytu i
podaży.
Cena minimalna – cena poniżej której dobro nie może byś sprzedawane. Niekorzystna dla
konsumentów
Cena maksymalna – cena powyżej której dobro nie mozę byś sprzedawane. Korzystna dla
konsumentów.





