Wyk*ad 4.

WYKŁAD.
1
Instytucje ubezpieczeniowe
UBEZPIECZENIA – INFORMACJE OGÓLNE
KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ
KRYTERIUM PODSTAWOWE

Ubezpieczenia społeczne
(Sfera socjalna państwa i społeczeństwa)

Ubezpieczenia gospodarcze
(Sfera gospodarcza państwa i społeczeństwa)
2
RÓŻNICE POMIĘDZY UBEZPIECZENIAMI
SPOŁECZNYMI A GOSPODARCZYMI
Ubezpieczenia społeczne są zawsze obowiązkowe
(ustawowe).
 Ubezpieczenia społeczne są związane ze składką, która
mniej elastycznie podlega aktualizacji.
 Ubezpieczenia społeczne zapewniają świadczenia nie tylko
pieniężne ale także rzeczowe.
 Ubezpieczenia społeczne są realizowane przez odrębną
instytucję publiczno-prawną.
 Ubezpieczenia społeczne są gwarantowane przez państwo.
 Ubezpieczenia społeczne są powiązane z budżetem
państwa przez dotacje.
 Ubezpieczenia społeczne są powszechne – obowiązują całe
społeczeństwo.

3
KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ
KRYTERIA INNE
Kryteria klasyfikacji:
 przedmiot ubezpieczenia,
 rodzaj zdarzeń objętych ochroną ubezpieczeniową,
 występowanie/brak swobody nawiązywania prawnego
stosunku ubezpieczenia,
 podział ustawowy.
4
KRYTERIUM PRZEDMIOTU UBEZPIECZENIA
 ubezpieczenia
osobowe
(przedmiotem ubezpieczenia są dobra osobiste,
np.: życie, zdrowie, zdolność do pracy),
 ubezpieczenia majątkowe
(przedmiotem ubezpieczenia są różne dobra i
wartości majątkowe: mienie, odpowiedzialność
cywilna).
5
KRYTERIUM RODZAJU ZDARZENIA LOSOWEGO
 ubezpieczenia
ogniowe,
 ubezpieczenia gradowe,
 ubezpieczenia od kradzieży,
 ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych
wypadków,
 ubezpieczenia od uszkodzeń,
 ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej,
 itp.
6
KRYTERIUM WYSTĘPOWANIA/BRAKU SWOBODY
ubezpieczenia obowiązkowe
(przepisy prawne nakładają obowiązek, przymus
zawarcia umowy ubezpieczenia),
 ubezpieczenia dobrowolne
(występuje swoboda umów ubezpieczenia).

7
KRYTERIUM USTAWOWE
 dział
I
(obejmuje tylko ubezpieczenia na życie wg 5 grup
ubezpieczenia: na życie, posagowe, na życie
związane z ubezpieczeniowym funduszem
kapitałowym, rentowe, wypadkowe i chorobowe
jako uzupełnienie innych grup),
 dział II
(obejmuje pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz
majątkowe wg 18 grup ubezpieczenia: w tym
różne rodzaje ubezpieczeń wypadkowych i
chorobowych oraz wszystkie majątkowe).
8
SPECYFIKA MODELU BIZNESOWEGO ZAKŁADU
UBEZPIECZEŃ
9
SPECYFIKA DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ
MASOWOŚĆ TRANSAKCJI
 DŁUGOTERMINOWOŚĆ TRANSAKCJI
 "ODWROTNY CYKL PRODUKCYJNY"

Podstawa gospodarki finansowej ubezpieczeń:
odpowiednia kalkulacja składki
10
MODEL DZIAŁALNOŚCI
UBEZPIECZENIOWEJ
Wpływy z lokat
kapitałowych
Składki
Źródło: Pietroń R., materiały wykładowe,
Zakład ubezpieczeń jako instytucja finansowa
Odszkodowania,
świadczenia
ŚRODKI
WŁASNE
Lokaty kapitałowe
Wpływy z regresów
Koszty
prowadzenia
działalności
PRZYCHODY
UBEZPIECZYCIELA
WYPŁYWY
UBEZPIECZYCIELA
11
MODEL DZIAŁALNOŚCI
UBEZPIECZENIOWEJ
Środki własne ubezpieczyciela:
Kapitał akcyjny,
 Kapitał zapasowy lub rezerwowy,
 Fundusze i rezerwy nie przeznaczone na pokrycie
bieżących i przyszłych zobowiązań,
 Nie rozliczony wynik finansowy z roku poprzedniego oraz
wynik za bieżący rok obrotowy w części pozostającej u
ubezpieczyciela.

12
MODEL DZIAŁALNOŚCI
UBEZPIECZENIOWEJ
Przychody ubezpieczyciela:
Składki z tytułu ubezpieczeń i reasekuracji czynnej,
skorygowane o należne dodatki i dopłaty,
 Wpływy z lokat kapitałowych, w tym:
kwoty należne z tytułu operacji finansowych,
 Przychody z nieruchomości,
 Odsetki bankowe od środków na rachunkach bieżących,
 Przychody z tytułu sprzedaży materiałów,
 Przychody z likwidacji środków trwałych i inwestycji,
 Wpływy z regresów od sprawców szkód.

13
MODEL DZIAŁALNOŚCI BEZPIECZENIOWEJ
Koszty ubezpieczyciela:



Koszty techniczne:
 Odszkodowania i świadczenia,
 Zmiany stanu innych rezerw technicznych na udziale własnym,
 Premie i rabaty dla ubezpieczonych,
 Koszty działalności ubezpieczeniowej (akwizycji, administracyjne),
 Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym lub zmiany stanu rezerw
(dział II);
Koszty działalności lokacyjnej:
 Prowizje operacji bankowych,
 Opłaty notarialne itp.,
 Ujemne różnice z tytułu przeszacowania (waloryzacji) lokat,
 Amortyzacja nieruchomości oraz koszty ich utrzymania i eksploatacji;
Pozostałe koszty operacyjne:
 Koszty innych operacji finansowych,
 Koszty czynności komisarza awaryjnego,
 Koszty likwidacji środków trwałych,
 Należności przedawnione i umorzone, ujemne różnice kursowe, itp.
14
MODEL DZIAŁALNOŚCI
UBEZPIECZENIOWEJ
Zakład ubezpieczeń jako instytucja finansowa
"Środki własne"
Początkowa
rezerwa +
Składki Odszkodowanie
S
Z
R0 = U
-Y
Koniec
roku I
Koniec
roku II
Cza
s
15
MODEL DZIAŁALNOŚCI
UBEZPIECZENIOWEJ
Zakład ubezpieczeń jako instytucja finansowa







R0=U początkowa rezerwa,
R
środki w posiadaniu ubezpieczyciela po rozliczeniu n-tego roszczenia,
S
roczna składka,
Ti
przedział czasowy pomiędzy momentem wystąpienia szkody i-tej a
szkody ją poprzedzającej,
Xi
indywidualne odszkodowanie lub świadczenie,
K
liczba szkód spowodowanych przez dane ryzyko w danym okresie
(portfel ryzyka),
Y=S-Z różnica pomiędzy składkami zebranymi a wypłaconymi
odszkodowaniami lub świadczeniami.
R = U + ST1 - X1+ ST2 - X2 + ... + STn – Xn
Z = X1 + X2 + ... + XK
16
SPRAWOZDANIE FINANSOWE JAKO ŹRÓDŁO
INFORMACJI O SYTUACJI EKONOMICZNEJ
[FINANSOWEJ] ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
17
SANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE


Bilans
Dwustronne zestawienie wartościowe majątku zakładu ubezpieczeń i jego kapitału,
sporządzone na dany dzień.
Majątek, jako ogół środków rzeczowych i finansowych wykazywany jest po lewej stronie
bilansu - aktywów.
Kapitał jako suma wszystkich zobowiązań zakładu ubezpieczeń wobec akcjonariuszy i
wierzycieli wykazywany jest po stronie prawej bilansu - pasywów.
Pasywa - wskazują pochodzenie środków finansowych.
Aktywa - wskazują sposoby i rodzaje wykorzystania środków finansowych.
Rachunek zysków i strat
Zestawienie przychodów i rozchodów okresu sprawozdawczego. Informuje on o powstaniu
oraz wysokości wyniku finansowego i stanowi rozwinięcie informacji z bilansu.
W zakładzie ubezpieczeń sporządza się:



Techniczny rachunek dla ubezpieczeń majątkowych i pozostałych osobowych oraz dla ubezpieczeń
na życie;
Ogólny rachunek zysków i strat.
Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych (cash flow)
Ocena płynności finansowej zakładu ubezpieczeń (dynamika zmian, rodzaj
18
BILANS ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
19
PREZENTACJA SYTUACJI FINANSOWEJ – BILANS
PSR
Zgodnie z załącznikiem nr 3 do ustawy o rachunkowości
Aktywa
Pasywa
A. Wartości niematerialne i prawne
A. Kapitał własny
B. Lokaty (nieruchomości, lokaty w
jednostkach podporządkowanych,
pożyczki, inne lokaty finansowe)
B. Zobowiązania podporządkowane
C. Aktywa netto ubezpieczeń na
życie, gdy ryzyko lokaty ponosi
ubezpieczający
C. Rezerwy technicznoubezpieczeniowe
D. Udział reasekuratorów w rezerwach
techniczno-ubezpieczeniowych
E. Oszacowane regresy i odzyski
F. Pozostałe rezerwy
D. Należności (od agentów, od
ubezpieczających, reasekuracyjne)
E. Inne składniki majątku
G. Zobowiązania z tytułu depozytów
reasekuratorów
H. Pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne
F. Rozliczenia międzyokresowe (w tym DAC)
I. Rozliczenia międzyokresowe (w tym PPO)
20
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
– BILANS - AKTYWA
Największa pozycja aktywów: majątek obrotowy
Najistotniejsza pozycja majątku obrotowego: lokaty
1.
2.
3.
Źródła finansowania działalności lokacyjnej:
Kapitały własne
Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe
Inne czasowo wolne środki finansowe zakładu.
21
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ AKTYWA: LOKATY















Papiery wartościowe emitowane, poręczone lub gwarantowane przez Skarb Państwa,
w weksle lub depozyty skarbowe oraz pożyczki udzielane bądź gwarantowane przez
państwo,
Papiery wartościowe emitowane, poręczone lub gwarantowane przez organizacje
międzynarodowe, których członkiem jest Polska,
Obligacje emitowane lub poręczone przez jednostki samorządu terytorialnego (z
wyłączeniem Warszawy),
Obligacje przedsiębiorstw krajowych,
Pożyczki zabezpieczone hipoteczne lub przez instytucje finansowe lub pod zastaw
praw wynikających z umów ubezpieczenia na życie,
Pożyczki, nie tylko zabezpieczone j.w.,
Udział reasekuratorów w r.t.u.,
Należności depozytowe od cedentów,
Instrumenty pochodne,
Nieruchomości lub ich części wyłączając nieruchomości na własne potrzeby,
Akcje notowane na giełdach (do 10% wartości nominalnej kapitału akcyjnego),
Akcje nie notowane na giełdach oraz udziały w krajowych spółkach kapitałowych
prawa handlowego,
Terminowe wkłady pieniężne w bankach, depozyty bankowe
Pożyczki pod zastaw własnych umów ubezpieczeniowych na życie,
22
Inne lokaty wskazane przez Ministra Finansów.
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU
UBEZPIECZEŃ - PASYWA
Kapitały własne
Kapitały obce
Kapitał podstawowy
(akcyjny/zakładowy)
Należne lecz nie wniesione wkłady
na poczet kapitału
podstawowego
Kapitał zapasowy (ze sprzedaży
akcji powyżej wartości
nominalnej i pozostałe)
Kapitał rezerwowy z aktualizacji
wyceny
Kapitał rezerwowy pozostały
Niepodzielony wynik finansowy z
lat ubiegłych (zysk netto lub
strata netto)
Wynik finansowy netto roku
obrotowego (zysk netto lub
strata netto).
Rezerwy technicznoubezpieczeniowe
Pozostałe rezerwy (np. na
podatek dochodowy od
osób prawnych i inne)
Zobowiązania
podporządkowane (np.
depozytowe wobec
reasekuratorów)
Pozostałe zobowiązania i
fundusze specjalne.
Rozliczenia międzyokresowe
bierne i przychody
przyszłych okresów
23
PASYWA REZERWY TECHNICZNO – UBEZPIECZENIOWE [RTU]
 RTU
stanowią istotny element w gospodarce
finansowej zakładów ubezpieczeń.
 Są przeznaczone na normalne pokrycie
bieżących i przyszłych odszkodowań i
świadczeń ubezpieczeniowych.
 Tworzenie RTU oparte jest na wymaganiach
techniki danego działu ubezpieczeń.
 Określenie rodzaju tworzonych RTU oraz
ustalenie ich odpowiedniej wysokości jest
jednym z podstawowych zadań zakładu
ubezpieczeń.
24
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ PASYWA -REZERWY TECHNICZNO-UBEZPIECZENIOWE : SKŁAD
OKREŚLONY W PRZEPISACH
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
rezerwa składek (przeniesienie składek),
rezerwa na ryzyko niewygasłe (uzupełnienie rezerwy
składek),
rezerwa na niewypłacone odszkodowania i świadczenia,
rezerwa na wyrównywanie szkodowości (ryzyka),
rezerwa w dziale ubezpieczeń na życie,
rezerwa w dziale ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty
ponosi ubezpieczający,
rezerwa na premie i rabaty (bonifikaty) dla
ubezpieczonych,
pozostałe rezerwy określone w statucie.
25
PASYWA – RTU - REZERWA SKŁADEK
Zwana także jako przeniesienie składki stanowi część składki
przypisanej – pomniejszonej o koszty akwizycji –
przypadającą na przyszłe okresy sprawozdawcze,
proporcjonalnie do okresu, na jaki składka jest przypisana,
lub w relacji do stopnia ryzyka przewidywanego w
następnych okresach sprawozdawczych.
 Przeniesienie składek ma zastosowanie wówczas, gdy okres
zawartego ubezpieczenia (umowy ubezpieczenia) nie mieści
się lub nie pokrywa się z okresem sprawozdawczym czy
okresem danego roku obrotowego, a przypisana składka
ubezpieczeniowa dotyczy dwóch okresów sprawozdawczych.

26
PASYWA – RTU - REZERWA NA RYZYKA NIEWYGASŁE
 Tworzona
jest jako uzupełnienie do rezerwy składek
w momencie, gdy z jakiś przyczyn składka nie została
dopasowana do potrzeb danego typu ubezpieczenia.
 Rezerwa
ta służy na pokrycie odszkodowań,
świadczeń i innych kosztów, jakie mogą powstać z
zawartych umów, które nie wygasają z ostatnim
dniem okresu sprawozdawczego, a wysokość rezerwy
składek nie jest wystarczająca na pokrycie
zobowiązań zakładu ubezpieczeń.
27
PASYWA – RTU - REZERWA NA NIEWYPŁACONE
ODSZKODOWANIA I ŚWIADCZENIA
 Zwana
rezerwą szkód związana jest z
sytuacjami, w których szkody zaistniały w
okresie sprawozdawczym, jednak nie zostały
w tym okresie wypłacone.
 Rezerwę na nie wypłacone odszkodowania i
świadczenia tworzy się w wysokości
odpowiadającej ustalonej lub przewidywanej
wielkości przyszłych wypłat odszkodowań i
świadczeń związanych z zaszłymi szkodami,
powiększonej o koszty likwidacji szkód.
28
PASYWA – RTU - REZERWA NA NIEWYPŁACONE
ODSZKODOWANIA I ŚWIADCZENIA
Rodzaje rezerw:
 Rezerwa na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia za
szkody i wypadki zaistniałe i zgłoszone;
 Rezerwa na szkody i wypadki zaistniałe i nie zgłoszone;
 Rezerwa na koszty likwidacji szkód.
29
REZERWA NA NIEWYPŁACONE ODSZKODOWANIA I
ŚWIADCZENIA
Rezerwa na nie wypłacone odszkodowania i
świadczenia za szkody i wypadki zaistniałe i
zgłoszone:

Rezerwa ta przeznaczona jest na pokrycie odszkodowań i
świadczeń, które:
• zostały zgłoszone i dla których ustalono i uwzględniono
wysokość odszkodowań i świadczeń,
• zostały zgłoszone, lecz posiadane informacje nie
pozwalają na ocenę wysokości odszkodowań i
świadczeń.
30
REZERWA NA NIEWYPŁACONE ODSZKODOWANIA I
ŚWIADCZENIA
Rezerwa na szkody zaistniałe
i nie zgłoszone:
Rezerwę tą tworzy się na szkody i świadczenia, które nie
zostały zgłoszone do dnia sprawozdania okresowego.
Obliczenie prawidłowej wysokości wymaga prowadzenia
długoletnich badań statystycznych, które pozwalają
określić wartość oczekiwaną przyszłych świadczeń i
odszkodowań ze zdarzeń już zaistniałych, o których
ubezpieczyciel nie posiada żadnych informacji.
 Tworzenie tej rezerwy opiera się na umiejętności
określenia, jaka wielkość i ile szkód wypłacono w danym
roku sprawozdawczym ze zdarzeń zaistniałych w latach
poprzednich.

31
REZERWA NA NIEWYPŁACONE ODSZKODOWANIA I
ŚWIADCZENIA
Rezerwa na koszty likwidacji szkód:
Rezerwa ta związana jest z rezerwą na nie wypłacone
odszkodowania i świadczenia za szkody i wypadki
zaistniałe i zgłoszone.
 Rezerwa na koszty likwidacji szkód liczona jest na koniec
każdego roku obrotowego.
 Wartość tej rezerwy jest wprost proporcjonalna do rezerwy
na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia.
Współczynnik proporcjonalności jest równy ilorazowi
kosztów likwidacji szkód przez wartość wypłaconych
odszkodowań.
 Rezerwę na koszty likwidacji szkód ustala się z podziałem
32
na rok powstania szkody.

PASYWA – RTU - REZERWA NA KAPITALIZOWANĄ
WARTOŚĆ ŚWIADCZEŃ RENTOWYCH Z UBEZPIECZEŃ OC
Rezerwa na kapitalizowaną wartość świadczeń rentowych z
ubezpieczeń OC tworzona jest w przypadku, gdy z umów
ubezpieczeń wypadkowych i odpowiedzialności cywilnej lub
innych umów nie zaliczanych do ubezpieczeń na życie
powstaną świadczenia płatne okresowo w formie rent.
 Rezerwa
ustalana jest indywidualnie dla każdego
uprawnionego w formie kapitalizowanej wartości przyznanych
świadczeń rentowych z uwzględnieniem kosztów obsługi tych
rent, przy zastosowaniu matematyki ubezpieczeniowej.

33
PASYWA – RTU - REZERWA NA WYRÓWNANIE
SZKODOWOŚCI LUB RYZYKA
 Rezerwa
na wyrównanie szkodowości lub ryzyka
ujmowana jest w ewidencji ksiąg rachunkowych jako
zmiana rezerwy, polegająca na korygowaniu stanu
rezerwy – odpowiednio w górę lub w dół (jeśli w dół
to tylko da stanu zerowego) – na koniec roku
obrotowego.
34
REZERWA UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE
Rezerwę ubezpieczeń na życie tworzy się w wysokości
ustalonej metodą aktuarialną z możliwością uwzględniania
kosztów obsługi umów i kosztów związanych z wypłatą
odszkodowań i świadczeń.
 Rezerwy ubezpieczeń na życie tworzy się indywidualnie
dla każdej umowy ubezpieczenia. Rezerwy te mogą być
ustalone sumarycznie dla określonych grup umów
ubezpieczenia, pod warunkiem, że dają one w przybliżeniu
ten sam rezultat co metoda indywidualna.
 Zakład ubezpieczeń jest obowiązany co najmniej raz na 5
lat ustalać wielkość rezerwy ubezpieczeń na życie metodą
indywidualną.

35
REZERWA UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE, JEŻELI RYZYKO
LOKATY PONOSI UBEZPIECZAJĄCY
 Rezerwa
ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko lokaty
ponosi ubezpieczający, tworzona jest w wysokości
wartości
lokaty
dokonanej
zgodnie
z
postanowieniami zawartej umowy ubezpieczenia
na życie.
 Lokaty te muszą być wykazywane w odrębnej
pozycji bilansu zakładu ubezpieczeń (pozycja C
aktywów) oraz w odrębnej pozycji rachunku
technicznego ubezpieczeń (pozycja II).
36
PASYWA – RTU - REZERWA NA PREMIE
I RABATY DLA UBEZPIECZONYCH
 Rezerwy
te mogą występować zarówno w zakładach
ubezpieczeń majątkowych i osobowych, jak i
ubezpieczeń na życie.
 Rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych
uprawnionych lub uposażonych tworzy się w
wysokości kwot, o które powiększane są przyszłe
świadczenia lub pomniejszane przyszłe składki,
zgodnie z umową ubezpieczenia.
37
PASYWA – RTU - POZOSTAŁE REZERWY TECHNICZNO –
UBEZPIECZENIOWE
 Rezerwy
te mogą występować jedynie wtedy, kiedy
są przewidziane w statucie danego zakładu
ubezpieczeń oraz znajdują uzasadnienie dla ich
tworzenia.
 Najczęściej są to różnego rodzaju rezerwy
techniczno – ubezpieczeniowe, przewidziane na
szkody katastroficzne lub ryzyka wyjątkowe.
38
PASYWA – RTU - ROLA I ZNACZENIE REZERW
TECHNICZNO – UBEZPIECZENIOWYCH
Rezerwy techniczno – ubezpieczeniowe umożliwiają:
 ustalenie rzeczywistego wyniku finansowego za dany okres
sprawozdawczy (obrachunkowy),
 kontrolowanie operacji i historii portfela ubezpieczeniowego,
 tworzenie sprawozdawczości dla udziałowców,
 obliczanie zysku dla potrzeb podatkowych,
 wykazywanie wypłacalności zakładu ubezpieczeń,
 wykazywanie poziomu finansowego zakładu ubezpieczeń,
 analizę historii szkód,
 tworzenie funduszu ubezpieczeniowego – kapitały obce wpływają na
wielkość lokat, a co za tym idzie i dochodów z nimi związanych, oraz
stanowią poważną pozycję po stronie pasywów w bilansie przez co
wpływają na jego wynik,
 badania wypłacalności zakładu ubezpieczeń (wskaźnik ulokowania
rezerw).
39
RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT ZAKŁADU
UBEZPIECZEŃ
40
TECHNICZNY RACHUNEK UBEZPIECZEŃ
PSR
Zgodnie z załącznikiem nr 3 do ustawy o rachunkowości
Ubezpieczenia majątkowe
Ubezpieczenia życiowe
I. Składki
I. Składki
II. Przychody z lokat netto po uwzględnieniu
kosztów, przeniesione z ogólnego rachunku
zysków i strat
II. Przychody z lokat
III. Pozostałe przychody techniczne na udziale
własnym
IV. Odszkodowania i świadczenia
III. Niezrealizowane zyski z lokat
IV. Pozostałe przychody techniczne na udziale własnym
V. Odszkodowania i świadczenia
VI. Zmiana stanu innych rezerw techniczno
ubezpieczeniowych na udziale własnym
V. Zmiana stanu pozostałych rezerw techniczno
ubezpieczeniowych na udziale własnym
VII. Premie i rabaty
VI. Premie i rabaty na udziale własnym
IX. Koszty działalności lokacyjnej
VII. Koszty działalności ubezpieczeniowej
X. Niezrealizowane straty na lokatach
VIII. Pozostałe koszty tech. na udziale własnym
XI. Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym
IX. Zmiana stanu rezerw na wyrównanie
szkodowości
X. Wynik techniczny
VIII. Koszty działalności ubezpieczeniowej
XII. Przychody z lokat netto, przeniesione do ogólnego
rachunku zysków i strat
XIII. Wynik techniczny
41
OGÓLNY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT ZAKŁADU [PSR]
Zgodnie z załącznikiem nr 3 do ustawy o rachunkowości
I. Wynik techniczny
X. Zysk (strata) z działalności operacyjnej
II. Przychody z lokat
XI. Zyski nadzwyczajne
III. Niezrealizowane zyski z lokat
XII. Straty nadzwyczajne
IV. Przychody z lokat netto, przeniesione z
technicznego rachunku ubezpieczeń na życie
XIII. Zysk (strata) brutto
V. Koszty działalności lokacyjnej
XV. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku
VI. Niezrealizowane straty na lokatach
XVI. Zysk (strata) netto
XIV. Podatek dochodowy
VII. Przychody z lokat netto, przeniesione do
technicznego rachunku ubezpieczeń
majątkowych i osobowych
VIII. Pozostałe przychody operacyjne
IX. Pozostałe koszty operacyjne
42
ANALIZA EKONOMICZNA ZAKŁADU
UBEZPIECZEŃ
43
OBSZARY ANALIZY ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ

Ocena działalności zakładu ubezpieczeń stanowi rezultat
analizy dwóch obszarów:
uwarunkowań zewnętrznych (otoczenia zakładu ubezpieczeń),
 działalności zakładu ubezpieczeń.

44
OBSZARY ANALIZY ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
 Analiza
otoczenia zakładu ubezpieczeń –
analiza bieżących i przyszłych warunków
funkcjonowania zakładu ubezpieczeń mająca na
celu rozpoznanie szans i zagrożeń wynikających z
otoczenia.
 Analiza zakładu ubezpieczeń – analiza
indywidualnych cech zakładu ubezpieczeń w celu
określenia silnych i słabych stron jego działalności.
45
OBSZARY ANALIZY ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ

Analiza makrootoczenia:





uwarunkowania ekonomiczne (m.in. system monetarny (stabilność i
wymienialność waluty), finanse (system podatkowy), wzrost gospodarczy,
inflacja, zasady rachunkowości),
warunki prawne,
warunki polityczne,
system nadzoru ubezpieczeniowego.
Analiza rynkowa (branży):






popyt na produkty i usługi zakładów ubezpieczeń (dynamika rozwoju
rynku),
segmentacja rynku,
konkurencja pomiędzy istniejącymi zakładami ubezpieczeń,
zagrożenia ze strony nowych zakładów ubezpieczeń/nowych produktów,
siła branży ubezpieczeniowej, siła przetargowa klientów, pośredników
ubezpieczeniowych, reasekuratorów,
prognozy rozwoju rynku ubezpieczeń.
46
OBSZARY ANALIZY ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
Analiza
techniczno−ekonomiczna
Analiza finansowa
analiza pionowa i pozioma
sprawozdań finansowych zakładu
ubezpieczeń, analiza
wskaźnikowa przeprowadzana
dla działalności ogółem jak
również według produktów,
podziału geograficznego,
kanałów dystrybucji, itp.),
obejmująca m.in.:
 analizę wypłacalności i
płynności,
 analizę współzależności,
 analizę działalności
technicznej i lokacyjnej,
 analizę reasekuracji,
 analizę rentowności.

formalno−prawną strukturę organizacyjną,
profil działalności (specjalizacja zakładu
ubezpieczeń),
 akcjonariuszy,
 jednostki stowarzyszone i zależne (struktura
własności, przynależność holdingowa),
 adekwatność rezerw
techniczno−ubezpieczeniowych,
 program reasekuracyjny i jakość
reasekuratorów,
 pozycję na rynku, reputację zakładu
ubezpieczeń,
 zakres oraz jakość oferowanych produktów,
 jakość kadry zarządzającej zakładem
ubezpieczeń,
 jakość i stopień ryzyka planów strategicznych,
 politykę marketingową (ceny i dystrybucja),
 agentów ubezpieczeniowych,
 proces likwidacji szkód.


47
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU
 Kierunek


analizy:
Analiza pozioma (horyzontalna, dynamika)
Analiza pionowa (wertykalna, struktury)
 Szczegółowość


analizy:
Analiza ogólna
Analiza szczegółowa
 Horyzont
(okres) analizy:
Analiza statyczna
 Analiza dynamiczna

48
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU
W analizie poziomej (horyzontalnej, dynamiki) każda
pozycja sprawozdania finansowego jest porównywana do
analogicznej pozycji sprawozdania z okresu poprzedniego lub z
kilku okresów poprzednich.
 Analizą tą można objąć tylko wybrane − uznane za
najważniejsze − pozycje sprawozdawcze, takie jak: suma
aktywów (a w ich ramach lokat), kapitałów własnych, rezerw
techniczno−ubezpieczeniowych, wyniku finansowego (a w jego
ramach składek, odszkodowań, przychodów z lokat).
Porównanie polega na stwierdzeniu, czy w badanych pozycjach
nastąpiły zmiany, jaki miały kierunek (czy nastąpił wzrost, czy
spadek), jaka była ich wartość bezwzględna (w PLN) oraz ich
wielkość względna (w %).
 Obok prostych wskaźników typu dynamika lub przyrost można
wykorzystać miary, które w sposób syntetyczny opisują zmiany
całych rozkładów (struktur) przy pomocy jednego parametru
np. miary informacji typu Kullbaka−Leiblera, miary
przeciętnych zmian lub zmian względnych portfela lokat lub
portfela ubezpieczeniowego.

49
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU


Analiza pionowa (wertykalna, struktury) polega na ustaleniu
struktury aktywów i pasywów (lub ich poszczególnych
elementów) oraz przychodów i kosztów. Dla przykładu na
podstawie bilansu ustalać można udział lokat w łącznej wartości
aktywów, a w ramach lokat udział nieruchomości. Rachunek
wyników z kolei pozwala m.in. określić jaka część składki
przypisanej cedowana jest do reasekuratora, jaki jest udział
kosztów akwizycji w ogólnej wartości kosztów.
Obok prostych wskaźników typu udział procentowy można
wykorzystać miary opisujące w sposób syntetyczny całe rozkłady
(struktury) przy pomocy jednego parametru, np. wartości miary
typu entropia Shannona, współczynnika zmienności, lub też
współczynnika koncentracji (bazującego na krzywej Lorenza).
50
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU
Ogólna analiza wskaźnikowa polega na ocenie wartości
wskaźników obliczonych na podstawie danych zaczerpniętych ze
sprawozdania finansowego i z innych źródeł. Wskaźniki służą do
określenia „rozmiarów” pewnych zjawisk lub cech
charakteryzujących ich wielkość w sposób umowny. Przykładem
takich wielkości lub zjawisk może być zadłużenie firmy,
rentowność działalności technicznej i stopień pokrycia rezerw
techniczno−ubezpieczeniowych lokatami.
 Dane służące do obliczania wskaźników mogą pochodzić z
różnych części sprawozdania finansowego, bądź innych źródeł,
np. wskaźnik rentowności lokat oblicza się korzystając zarówno z
bilansu, gdzie znajduje się wartość lokat jak i z rachunku
technicznego ubezpieczeń oraz rachunku zysków i strat, gdzie
znaleźć można informację o wartości wygenerowanych przez nie
przychodów. Niektóre wskaźniki mogą być ustalane przy
wykorzystaniu informacji spoza sprawozdawczości finansowej
np. wskaźniki rynku kapitałowego wykorzystują rynkową cenę
akcji.

51
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU
Uzupełnieniem ogólnej analizy wskaźnikowej jest
szczegółowa analiza wskaźnikowa (analiza
portfelowa) sprowadzająca się do badania pewnych
prawidłowości w odniesieniu do poszczególnych
rodzajów lokat, rezerw, klas lub grup ubezpieczeń.
 Powinna ona umożliwić zidentyfikowanie przyczyn
trudności bądź nieprawidłowości, które wychwycono
w toku ogólnej analizy wskaźnikowej.

52
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU

Analiza wskaźnikowa w systemie wczesnego ostrzegania daje
możliwość prowadzenia „analizy statycznej” oraz „analizy
dynamicznej” wyników zakładu ubezpieczeń.
 Analiza statyczna opiera się na informacjach dotyczących
ustalonego momentu czasu (np. koniec kwartału, koniec roku).
 Analiza dynamiczna prowadzona jest w oparciu o informacje
dotyczące ustalonego okresu (np. dwóch lat, pięciu kwartałów
itp.). W analizie dynamicznej wskaźniki wyznaczane są dla
poszczególnych kwartałów lub lat z wybranego „okresu analizy”.
53
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU

Wskaźniki wypłacalności − mierzące wystarczalność środków
lub kapitałów własnych:




ustawowe wskaźniki wypłacalności,
wskaźniki zabezpieczenia działalności,
wskaźniki współzależności − mające za zadanie określenie stopnia
zadłużenia firmy i jej zdolności do obsługi zadłużenia,
wskaźniki cyklu należności i zobowiązań.
Wskaźniki poziomu rezerw − oceniające adekwatność rezerw
techniczno−ubezpieczeniowych.
 Wskaźniki działalności lokacyjnej − badające jakość lokat pod
kątem płynności, bezpieczeństwa, rozproszenia i rentowności.

54
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU




Wskaźniki sprawności działania − mające za zadanie określenie stopnia
wykorzystania zasobów majątkowych firmy i jej zdolności do przekształcania
ich w gotówkę:
 wskaźniki dynamiki,
 wskaźniki szkodowości − oceniające trafność kalkulacji składek
ubezpieczeniowych,
 wskaźniki poziomu kosztów − pokazujące relację między wysokością
ponoszonych przez zakład ubezpieczeń kosztów działalności
ubezpieczeniowej a wartością składki,
 wskaźniki rotacji,
 wskaźniki rentowności działalności technicznej.
Wskaźniki poziomu reasekuracji − informujące o zależności zakładu
ubezpieczeń od reasekuratorów.
Wskaźniki rentowności − obrazujące relacje zachodzące pomiędzy wynikami
finansowymi zakładu ubezpieczeń w odniesieniu do różnych kategorii
ekonomicznych, mające więc za zadanie ocenę zysku osiągniętego z
poniesionych nakładów.
Wskaźniki analizy szczegółowej − oceniające łączną zmianę profilu
działalności oraz portfela lokat.
55
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU

Charakterystyka każdego ze wskaźników obejmuje
pięć elementów:





formułę wskaźnika,
merytoryczny opis wskaźnika,
charakter wskaźnika,
standardowe normy wskaźnika (zarówno polskie jak i
zachodnie),
statystyczne (empiryczne) normy wskaźnika.
56
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU
W wyniku poszukiwań odpowiedzi na pytanie o
standardowy poziom wartości wskaźników dla
polskich zakładów ubezpieczeń ustalono, że bardziej
odpowiednie ze względu na etap rozwoju polskiego
rynku ubezpieczeń wydaje się podejście statystyczne.
 Obliczone wartości wskaźników dla ustalonej populacji
zakładów ubezpieczeń pozwalają na wyznaczenie na
ich podstawie różnych miar statystycznych.
 W analizie wskaźnikowej wykorzystuje się jako
podstawę ustalania norm empirycznych statystyki
pozycyjne (percentyle), które są mniej wrażliwe na
wartości skrajne (najmniejsze i największe), niż miary
takie jak średnia czy odchylenie standardowe.

57
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU
O
tym, że podejście statystyczne wydaje się
słuszne świadczą m.in. poniższe fakty:



młode zakłady ubezpieczeń często charakteryzują
się wartościami wskaźników znacząco
odbiegającymi od wartości przeciętnych,
obserwowane rozkłady wartości wskaźników
charakteryzują się skrajną asymetrią,
przy wykorzystaniu miar pozycyjnych można
określić skalę ocen wartości wskaźnika.
58
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU



Wartości wskaźników wyznaczone dla danego zakładu
ubezpieczeń są porównywane (przeprowadzane są „testy”) z
wartościami granicznymi − „normami” i na podstawie tych
porównań nadawane są oceny poszczególnym wartościom
wskaźników.
„Normy” oznaczają typowy przebieg procesu działania
zakładu „zdrowego", bądź zakładu ubezpieczeń
reprezentowanego przez większość zakładów ubezpieczeń lub
większość w ramach pewnej wyróżnionej w miarę jednorodnej
grupy zakładów ubezpieczeń. Jej przekroczenie lub zbliżanie się
wartości wskaźnika do wartości krytycznej w kolejnych
badanych okresach jest sygnałem nieprawidłowości i
występującego zagrożenia procesu właściwego funkcjonowania
zakładu ubezpieczeń.
Kryteria porównania ustalane są indywidualnie dla każdego
wskaźnika.
59
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU
 „Norma”
ustalana jest zwykle jedną z dwóch
podstawowych technik:


jako stała wartość określająca obiektywną granicę
dla wartości wskaźnika (analiza normatywnego
przebiegu procesu działania zakładu ubezpieczeń),
jako wartość bazująca na statystykach rynkowych
(analiza rzeczywistego przebiegu procesu działania
zakładu ubezpieczeń).
60
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU


Wypracowanie własnych standardów wartości wskaźników
stosowanych w analizie finansowej firm ubezpieczeniowych
działających w realiach danego rynku wymaga wieloletnich
obserwacji statystycznych przy wykorzystaniu niekiedy
uzupełniających informacji i dodatkowych sprawozdań
pozyskiwanych od niektórych zakładów ubezpieczeń.
Konieczne jest wnikliwe i ciągłe badanie wartości wskaźników,
gdyż niejednokrotnie − aż do chwili ustabilizowania się rynku
− znaczne odchylenia ich wartości od przyjętych norm mogą
być obiektywnie uzasadnione. Dodatkowymi problemami,
które pojawiają się na tym etapie analizy są:
 trudności w ustaleniu normy dla wskaźników silnie
uzależnionych od rodzaju ubezpieczeń prowadzonych
przez zakład,
 konieczność stosowania dla części wskaźników jedynie
poziomu ostrzegawczego, tj. wartości poniżej lub powyżej
której należy rozważać podjęcie jeszcze głębszych badań,
 w przypadku wielu wskaźników ustalanych na poziomie
poszczególnych kategorii ubezpieczeń typowe wartości lub
poziomy ostrzegawcze będą różne w zależności od badanej
61
kategorii ubezpieczeń.
ANALIZA WSKAŹNIKOWA


Ze względu na specyfikę działania nadzoru oraz w celu umożliwienia
rozwiązywania powyższych problemów, SWO konstruowany na potrzeby
KNF daje możliwość ustalenia norm poprzez wybór „standardowych
granic wskaźników”, „statystycznych granic wskaźników” lub
„indywidualnych granic wskaźników”.
Standardowe granice wskaźników


Standardowe granice wskaźników ustalają zakresy wartości wskaźników
określone w wyniku analiz ekspertów z dziedziny finansów i rachunkowości
ubezpieczeniowej przy wykorzystaniu doświadczeń międzynarodowych
(nadzorów ubezpieczeń i firm ratingowych).
Statystyczne granice wskaźników

Statystyczne granice wskaźników wyznaczane są poprzez estymację wartości
miar statystycznych np. kwartyla rzędu 1, kwartyla rzędu 3, mediany,
percentyla zadanego rzędu (np. rzędu 0,1 oraz 0,9) wartości średniej lub
odchylenia standardowego lub ustalonej funkcji tych miar w zależności od
merytorycznego znaczenia wskaźnika i szczegółowości prowadzonej analizy.
Estymacja dokonywana jest w oparciu o wartości wskaźników wyznaczonych
na podstawie bazy danych finansowych.
62
ANALIZA WSKAŹNIKOWA

Ustalając wartości graniczne wskaźników przyjmuje się jednolite
standardy dla wyróżnionych kategorii wskaźników w celu
uwzględnienia specyfiki mierzonych przy ich pomocy wielkości
ekonomicznych. Wyróżniane są następujące kategorie wskaźników:
stymulanta, destymulanta, nominanta i podkategorie: nominanta
stymulująca, nominanta destymulująca.





Przez stymulantę rozumie się cechę (lub wskaźnik służący do jej pomiaru),
której wysokie wartości są pożądane.
Przez destymulantę rozumie się cechę (lub wskaźnik służący do jej
pomiaru), której niskie wartości są pożądane.
Przez nominantę rozumie się cechę (lub wskaźnik służący do jej pomiaru),
której przeciętne wartości są pożądane.
Przez nominantę stymulującą rozumie się cechę (lub wskaźnik służący do
jej pomiaru), której wartości pożądane są wyższe od przeciętnej.
Przez nominantę destymulującą rozumie się cechę (lub wskaźnik służący
do jej pomiaru), której pożądane wartości są niższe od przeciętnej.
63
ANALIZA WSKAŹNIKOWA
64
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU


Wartości wskaźników służące estymacji granic
statystycznych zależą od przyjętych kryteriów wyboru
grupy zakładów ubezpieczeń („tła"), jeżeli zachodzi
konieczność prowadzenia analiz w grupie w miarę
jednorodnych zakładów ubezpieczeń.
Podstawowymi kryteriami wyboru „tła” są: „dział” (dział I,
dział II), „kapitał” (kapitał krajowy, kapitał zagraniczny),
„sektor” (publiczny, prywatny) „forma” (spółka akcyjna,
TUW), „rodzaj prowadzonej działalności” (bezpośrednia,
pośrednia, oba rodzaje), „data rozpoczęcia działalności”,
„klasa zakładu ubezpieczeń”, „wielkość zakładu
ubezpieczeń mierzona składką”, „wielkość zakładu
ubezpieczeń mierzona wysokością rezerw”, „wiek zakładu”.
65
ANALIZA WSKAŹNIKOWA - ZU
Okres, z którego pochodzą dane do wyznaczenia granic
statystycznych (tak zwany „okres dla tła”) może być
ustalany niezależnie od „okresu analizy”. W ramach
wybranego okresu tła granice statystyczne mogą być
wyznaczane wspólne dla całego okresu („granice stałe”)
bądź indywidualnie dla poszczególnych okresów („granice
zmienne”).
 Indywidualne granice wskaźników


Indywidualne granice wskaźników umożliwiają prowadzenie analiz
przy niestandardowych zakresach wskaźników ustalanych przez
analityka np. na podstawie doświadczeń wynikających z
nadzorowania zakładu ubezpieczeń prowadzącego działalność w
niszy rynkowej lub np. w przypadku zaostrzenia wymagań odnośnie
bezpieczeństwa działania zakładu ubezpieczeń.
66
ANALIZA WSKAŹNIKOWA ZU

Podstawą oceny każdego zakładu ubezpieczeń jest sprawdzenie, czy spełnia on
ustawowe wymogi prowadzenia działalności ubezpieczeniowej obejmujące
między innymi:
 posiadanie środków własnych w wysokości nie niższej niż margines
wypłacalności oraz kapitał gwarancyjny,
 posiadanie kapitału akcyjnego lub zakładowego w wysokości nie niższej niż
maksymalna wysokość z minimalnych kapitałów gwarancyjnych w
odniesieniu do wszystkich grup ubezpieczeń, w jakich zakład ubezpieczeń
prowadzi działalność,
 ograniczenie wysokości sumy ubezpieczenia od pojedynczego ryzyka do
zatrzymania na udziale własnym przez zakład ubezpieczeń do maksymalnie
25% łącznej wysokości kapitałów własnych oraz rezerw
techniczno−ubezpieczeniowych na udziale własnym,
 posiadanie odpowiednio zdywersyfikowanego portfela lokat
charakteryzującego się wysokim stopniem bezpieczeństwa, przy
odpowiednim stopniu rentowności i płynności,
 pokrycie prawidłowo ustalonych rezerw techniczno−ubezpieczeniowych
zakładu ubezpieczeń aktywami spełniającymi warunki walutowości,
dywersyfikacji, zapadalności oraz terytorialności,
 zakaz ustalania stawek ubezpieczeniowych poniżej kosztów świadczenia
ochrony ubezpieczeniowej w celu eliminacji konkurencji (jedynie w
odniesieniu do ubezpieczeń obowiązkowych),
 odpowiednie wykształcenie i doświadczenie zawodowe członków zarządu
zakładu ubezpieczeń,
 konieczność wyliczania lub opiniowania wysokości rezerw przez aktuariuszy,
 prowadzenie w sposób prawidłowy i rzetelny ksiąg rachunkowych i
sporządzania na ich podstawie prawidłowo i rzetelnie sprawozdań
finansowych.
67
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU
UBEZPIECZEŃ
ANALIZA JAKOŚCIOWA
 ANALIZA ILOŚCIOWA

68
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA JAKOŚCIOWA

Ocena rozłożenia ryzyka
Test totalnych strat - wystąpienie całkowitej straty w 10% danej grupy
ubezpieczeń.

Ocena struktury kapitału
Relacja pomiędzy kapitałem własnym a kapitałem obcym.

Ocena trafności obliczania rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
Wywiązywanie się zakładu z zobowiązań, wysokość wskaźników ilościowych:
struktury kapitału, zyskowności, kapitalizacji.

Ocena jakości aktywów
Jakość lokat z punktu widzenia: bezpieczeństwa, rentowności, płynności,
dywersyfikacji portfela.

Ocena jakości programu reasekuracyjnego
69
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA
 Analiza
ilościowa polega na ocenie raportów
finansowych zakładu z kilku ostatnich lat
(minimum 5 lat). Sposobem najprostszym jest
analiza wskaźnikowa oparta na danych
finansowych ze sprawozdań finansowych
(kilkadziesiąt wskaźników ekonomicznofinansowych zakładu ubezpieczeń).
70
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA: ANALIZA WSKAŹNIKOWA
Wskaźniki ustawowe
1.
2.
3.
4.
Środki własne
zakładu ubezpieczeń
jako miernik
bezpieczeństwa
finansowego
Kapitał gwarancyjny
Margines
wypłacalności
Inne wymogi
ustawowe
Wskaźniki rynkowe
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Wskaźniki
wypłacalności
Wskaźniki struktury
kapitału
Wskaźniki zyskowności
Wskaźniki sprawności
działania
Wskaźniki zatrzymania
(retencji)
Wskaźniki działalności
lokacyjnej
Wskaźnik szkodowości
71
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA
Finansowe normy ostrożnościowe [ustawowe]
 Minimalny kapitał gwarancyjny
To środki własne z.u. nie obciążone żadnymi zobowiązaniami i
konieczne do wykonywania działalności ubezpieczeniowej.
 Margines wypłacalności
To wielkość środków własnych z.u. nie niższych niż minimalny
kapitał gwarancyjny potrzebny do zabezpieczenia płynności z.u.
 Fundusz ubezpieczeniowy
To rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe z.u. na udziale własnym.
Bezpieczeństwo z.u. wymaga pokrycia tych rezerw lokatami.
72
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA
Środki własne zakładu ubezpieczeń jako miernik bezpieczeństwa
finansowego:
SW = CK + 0.5W + KZ + KRA + KRP + WMP + NWF + WFN + D
gdzie:
CK - opłacona część kapitału akcyjnego lub zakładowego (+),
W
- należne wpłaty na poczet kapitału akcyjnego lub
zakładowego (+),
KZ - kapitał zapasowy (+),
KRA - kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny (+),
KRP - kapitał rezerwowy pozostały (+),
WMP - wartości niematerialne i prawne (-),
NWF - nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych (+/-),
WFN - wynik finansowy netto okresu sprawozdawczego (+/-),
D
- 50% nie wpłaconych dopłat statutowych w TUW działu II,
MW - margines wypłacalności.
Warunek bezpieczeństwa finansowego: SW >= MW
73
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA
Kapitał gwarancyjny
 Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego (MKG)
Jest to stała indeksowana kursem EURO wysokość
obowiązkowa kapitału zależna od formy zakładu (SA, TUW),
działu ubezpieczeń (I, II), grup ubezpieczeń (od 200.000 do
800.000 EURO). Określa dolną granicę kapitału gwarancyjnego
od momentu rozpoczęcia działalności.
 Wymagalna wysokość kapitału gwarancyjnego (WKG)
Jest to 1/3 marginesu wypłacalności.
74
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA
Margines wypłacalności
 Jest to ustalona parametrycznie najniższa wysokość środków
własnych, jaką powinien posiadać zakład ubezpieczeń na danym
etapie działalności. Ma zastosowanie tylko wtedy, gdy jego
wysokość jest wyższa od minimalnego kapitału gwarancyjnego.
 Wysokość marginesu wypłacalności zależy od działu: I wysokość rezerwy ubezpieczeń na życie (składki), wysokość
sumy ubezpieczenia, wysokość współczynnika reasekuracyjnego;
II - wysokość zbioru składek, wysokość wypłaconych
odszkodowań i świadczeń, wysokość współczynnika
reasekuracyjnego.
75
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA
Inne wymogi ustawowe:
 Pokrycie funduszu ubezpieczeniowego w lokatach
Wysokość lokat powinna być co najmniej równa wysokości
funduszu ubezpieczeniowego oraz struktura lokat powinna
odpowiadać pod względem płynności i rentowności
charakterowi rezerwy.
 Wysokość sumy ubezpieczenia od pojedynczego ryzyka do
zatrzymania na udziale własnym
Maksimum: 25% łącznej wysokości rezerw technicznoubezpieczeniowych i kapitałów własnych.
76
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA – WSKAŹNIKI RYNKOWE
Wskaźniki wypłacalności

Wskaźnik pokrycia marginesu wypłacalności środkami
własnymi (W)
W = SW/MW * 100%,
gdzie: SW - wysokość środków własnych, MW - margines
wypłacalności.
Standing finansowy:
W > 300%
sytuacja zakładu
bardzo dobra,
300% > W > 200%
sytuacja zakładu
dobra,
200% > W > 100%
sytuacja zakładu
dostateczna,
100% > W > 33.3%
sytuacja zakładu
zagrożona,
W < 33.3%
sytuacja zakładu zła
(SW < KG)
77
WSKAŹNIK POKRYCIA MARGINESU WYPŁACALNOŚCI ŚRODKAMI
WŁASNYMI
Środki własne/Margines wypłacalności

Wskaźnik bada podstawowy warunek prowadzenia
działalności ubezpieczeniowej. Zgodnie z ustawą o
działalności ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeń
zobowiązany jest do posiadania środków własnych w
wysokości nie niższej niż margines wypłacalności. W
przypadku, gdy wartość wskaźnika jest niższa niż 100%, to
zakład ubezpieczeń obowiązany jest przedłożyć na żądanie
organu nadzoru plan przywrócenia właściwych stosunków
finansowych (plan finansowy).
78
OCENA WARTOŚCI WSKAŹNIKA POKRYCIA MARGINESU
WYPŁACALNOŚCI ŚRODKAMI WŁASNYMI [WSKAŹNIK TYPU:
STYMULANTA]
79
WSKAŹNIK POKRYCIA KAPITAŁU GWARANCYJNEGO
ŚRODKAMI WŁASNYMI
Środki własne/Kapitał gwarancyjny



W przypadku, gdy wartość wskaźnika jest niższa niż 100% zachodzi
konieczność zbadania, czy zakład ubezpieczeń spełnia wymogi ustawy
w zakresie posiadanych środków własnych w wysokości wystarczającej
na pokrycie kapitału gwarancyjnego.
Kapitał gwarancyjny (KG) wynosi trzecią część marginesu
wypłacalności (MW), jednak nie mniej niż minimalna wysokość
kapitału gwarancyjnego (MWKG) dla każdej grupy ubezpieczeń oraz
dla działalności reasekuracyjnej, czyli: KG = max{1/3 MW, MWKG} lub
dla małych towarzystw ubezpieczeń wzajemnych: KG = 1/3 MW
W przypadku, gdy wartość wskaźnika jest niższa niż 100%, zgodnie z
ustawą zakład ubezpieczeń obowiązany jest powiadomić organ
nadzoru oraz przedstawić do zatwierdzenia plan krótkoterminowego
podwyższenia środków własnych (krótkoterminowy plan
wypłacalności).
80
WSKAŹNIK POKRYCIA KAPITAŁU GWARANCYJNEGO ŚRODKAMI
WŁASNYMI [WSKAŹNIK TYPU DESTYMULANTA]
81
WSKAŹNIK POKRYCIA REZERW
TECHNICZNO−UBEZPIECZENIOWYCH AKTYWAMI
Aktywa stanowiące pokrycie rezerw
techniczno−ubezpieczeniowych/Rezerwy
techniczno−ubezpieczeniowe



Koniecznym warunkiem prowadzenia działalności przez zakłady ubezpieczeń jest
posiadanie aktywów, spełniających warunki określone w ustawie, w wysokości nie
niższej niż wartość rezerw techniczno−ubezpieczeniowych (przed uwzględnieniem
udziału reasekuratorów).
Aktywa te powinny :
 być wyrażone w walucie, w której ustalane są zobowiązania z umów
ubezpieczenia, z tytułu których tworzy się odpowiednie rezerwy
techniczno−ubezpieczeniowe;
 być w odpowiedni sposób zróżnicowane, tak aby nie były one związane z jednym
rodzajem aktywów lub jednym podmiotem;
 odpowiadać pod względem terminu wymagalności terminowi wymagalności
zobowiązań.
Ustawodawca określił kategorie aktywów, które mogą być zaliczone do aktywów
stanowiących pokrycie rezerw techniczno−ubezpieczeniowych zastrzegając
jednocześnie, że mogą to być aktywa znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej. Określono także limity procentowe dotyczące poszczególnych rodzajów
aktywów.
82
WSKAŹNIK POKRYCIA REZERW
TECHNICZNO−UBEZPIECZENIOWYCH AKTYWAMI [STYMULANTA]
83
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA – WSKAŹNIKI RYNKOWE
Wskaźniki struktury kapitału (zasilania
finansowego)

Wskaźnik udziału funduszu ubezpieczeniowego w majątku
ogółem
Fundusz ubezpieczeniowy/Aktywa * 100%

Wskaźnik zadłużenia technicznego
Fundusz ubezpieczeniowy/Kapitał własny * 100% < 350%
84
WSKAŹNIK PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ (P) I
ZDOLNOŚCI PŁATNICZEJ
P = SF/(Z + RTU), 2>P>1
gdzie: SF - płynne środki finansowe, Z - zobowiązania
krótkoterminowe, RTU - rezerwy technicznoubezpieczeniowe na udziale własnym (fundusz
ubezpieczeniowy).
Zachowanie równowagi finansowej wymaga, aby
wielkość aktywów bieżących była około 2 razy
większa niż kwota zobowiązań krótko-terminowych
powiększonych o rezerwy technicznoubezpieczeniowe.
85
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA – WSKAŹNIKI RYNKOWE
Wskaźniki zyskowności

Wskaźnik rentowności sprzedaży netto (marża zysku,
zwrot)
Wynik finansowy netto/Składka przypisana brutto * 100%
Wynik techniczny/Składka zarobiona * 100%

Wskaźnik rentowności sprzedaży ogółem
Wynik finansowy netto/Przychody ogółem * 100%

Wskaźnik rentowności kapitałów własnych (zwrot z
kapitału)
Zysk netto/Kapitał własny * 100%

Wskaźnik rentowności aktywów (zwrot z aktywów)
Zysk netto/Aktywa * 100%
86
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA – WSKAŹNIKI RYNKOWE
Wskaźniki sprawności działania

Wskaźnik rotacji majątku (obracalności aktywów)
Składka przypisana brutto/Aktywa * 100%

Wskaźnik przychodowości kapitałów własnych
Składka przypisana na udziale własnym/Kapitał własny * 100% < 330%

Wskaźnik dynamiki wzrostu składki
Składka przypisana brutto/Składka przypisana brutto * 100%

Wskaźniki poziomu kosztów
Koszty akwizycji/Składka przypisana brutto * 100%
Koszty administracyjne/Składka przypisana brutto * 100%
Koszty działalności brutto/Składka przypisana brutto * 100%
Koszty działalności na udziale własnym/Składka przypisana brutto * 100%
Koszty działalności/Przychody ogółem * 100%
87
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA – WSKAŹNIKI RYNKOWE
Wskaźniki zatrzymania (retencji)
 Wskaźnik
zatrzymania składki
Składka przypisana na udziale własnym/Składka
przypisana brutto * 100%
 Wskaźnik
zatrzymania odszkodowań
Odszkodowania wypł. na udz. wł./Odszkodowania wypł.
brutto * 100%
88
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA – WSKAŹNIKI RYNKOWE
RTU A DZIAŁALNOŚĆ LOKACYJNA




Środki własne, środki funduszu ubezpieczeniowego oraz w niewielkim stopniu inne
poza-ubezpieczeniowe źródła stanowią źródło finansowania lokat zakładu
ubezpieczeń.
Całkowity kapitał, obejmujący kapitał własny i kapitał obcy (rezerwy techniczno –
ubezpieczeniowe), stanowi o możliwościach inwestycyjnych zakładu ubezpieczeń
oraz o jego zobowiązaniach wobec właścicieli i ubezpieczonych. Przychody z lokat
stanowią o możliwościach wzrostu kapitału i wywiązywania się zakładu
ubezpieczeń z zobowiązań wobec ubezpieczonych. W analizie działalności
lokacyjnej nie można pominąć stopnia wykorzystania łącznych kapitałów własnych
w majątku (lokatach) ubezpieczyciela. Pozwala na to wskaźnik poziomu lokat
(WPL), który ma następującą konstrukcję:
WPL = lokaty / (kapitały własne + RTU)
Kolejny wskaźnik, będący stosunkiem wartości lokat do wartości rezerw techniczno
– ubezpieczeniowych, zwany wskaźnikiem ulokowania rezerw (WUR), posiada
następującą konstrukcję:
WUR = lokaty / RTU
Wskaźnik ulokowania rezerw, pokazując stopień pokrycia rezerw lokatami, może
być wykorzystywany jako miara badania wypłacalności zakładu ubezpieczeń. Daje
on pogląd na stopień pokrycia lokatami zobowiązań wobec ubezpieczonych.
89
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA – WSKAŹNIKI RYNKOWE
Wskaźniki działalności lokacyjnej

Ogólny wskaźnik poziomu lokat (WPL)
WPL = L/(KW + RTU) * 100%,
gdzie: L - lokaty ogółem, KW - kapitały własne, RTU - rezerwy technicznoubezpieczeniowe na udziale własnym.

Wskaźnik pokrycia funduszu ubezpieczeniowego lokatami (WPFL)
WPFL = L/FU * 100%, WPFL>100%
gdzie: L - wartość lokat, FU - fundusz ubezpieczeniowy (rezerwy technicznoubezpieczeniowe na udziale własnym).

Ogólny wskaźnik rentowności działalności lokacyjnej (WRL)
WRL = DL/L * 100%,
gdzie: DL - dochód z lokat, L - wartość średnia lokat.
90
ANALIZA FINANSOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ
ANALIZA ILOŚCIOWA – WSKAŹNIKI RYNKOWE
Wskaźniki szkodowości

Wskaźnik szkodowości składki (WS, WSS)
Jest to stosunek sumy wypłaconych odszkodowań i świadczeń w
danym okresie do składki zarobionej.
WS = (Q + KL + RS)/SZ * 100%, WS<100%
WSS = (Q + RS)/SZ * 100%,
gdzie: Q - suma wypłaconych odszkodowań i świadczeń, KL koszty likwidacji szkód, RS - różnica (+/-) sprawozdawcza rezerw
na niewypłacone odszkodowania i świadczenia na udziale
własnym (zmiana stanu rezerw), SZ - składka zarobiona.
91