4. Omów pojęcia: stopa zwrotu, koszt kapitału, ryzyko. Podaj mierniki
advertisement
1. Porównaj spółki prawa handlowego do innych form działalności gospodarczej pod względem stopy zwrotu i ryzyka dla dawców kapitału. Opisz, w czym przejawiają się główne zalety i wady spółek akcyjnych. Zalety Spółki prawa handlowego mają nieograniczony okres działalności. Śmierć założycieli, ani też głównych udziałowców nie powoduje końca działalności spółek. Efektem tego m.in. jest mniejsze ryzyko inwestowania w spółki prawa handlowego. Inwestorzy kupując akcje ponoszą ryzyko tylko do wysokości zaangażowanych kapitałów. W przypadku własnej działalności gospodarczej, jak również „kupienia udziałów” w spółce cywilnej inwestorzy ryzykują całym swoim majątkiem. Mniejsze ryzyko inwestowania powoduje, że spółki akcyjne mają łatwiejsze możliwości zdobycia kapitałów, a to z kolei zwiększa ich możliwości rozwoju. Akcje spółek notowanych na giełdzie są znacznie bardziej płynne niż inne udziały. Oznacza to, że inwestor potrzebujący nagle środków pieniężnych może w dowolnej chwili sprzedać swoje akcje. W przypadku własnego biznesu oraz udziałów nie notowanych na giełdzie tak szybkie wycofanie się z działalności nie jest możliwe. Wszystkie przytoczone powyżej cechy powodują, że spółkom akcyjnym łatwiej pozyskać kapitał na rozwój, co z kolei przyczynia się do większych możliwości rozwoju w porównaniu ze spółkami osobowymi i jednoosobowymi podmiotami gospodarczymi. Wady Dochody uzyskiwane przez spółkę prawa handlowego zanim zasilą właścicieli (akcjonariuszy) zostaną dwukrotnie opodatkowane - raz jako dochód spółki, drugi raz jako dochód właścicieli (opodatkowanie dywidendy). Utworzenie spółki prawa handlowego jest znacznie trudniejsze niż rozpoczęcie prowadzenia własnego biznesu. 2. Omów istotę zarządzania finansami przedsiębiorstw. Porównaj decyzje inwestycyjne i finansowe. Podaj po trzy przykłady decyzji inwestycyjnych i finansowych. Istotą zarządzania finansami przedsiębiorstw jest łączenie decyzji inwestycyjnych i finansowych, przy czym decyzje inwestycyjne dotyczą aktywów bilansu, natomiast finansowe - pasywów. Ogólnie zaś na zarządzanie finansami składa się analiza i planowanie, długookresowe decyzje inwestycyjne i finansowe oraz tzw. zarządzanie kapitałem obrotowym netto. Zarządzanie finansowe składa się z: 1) analizy i planowania (określenie zapotrzebowania), 2) decyzji inwestycyjnych (alokacja kapitału w aktywa), 3) decyzji o strukturze kapitału ( z czego finansować inwestycje?), 4) zarządzania zasobami kapitałowymi (zarządzania kapitałem obrotowym) W ramach decyzji inwestycyjnych (dotyczących aktywów firmy) możliwe są następujące posunięcia: a) zakup składników aktywów, b) transfer środków do innych firm (fuzje, holdingi), c) ulokowanie kapitału w bankach, funduszach inwestycyjnych itp., d) nabycie krótko terminowych papierów wartościowych na rynku pieniężnym.. W ramach decyzji finansowych (dotyczących pasywów firmy) wyróżnić można następujące: a) powiększenie kapitału własnego, b) powiększenie kapitału obcego, c) podział zysku, d) politykę dywidend 3. Wyjaśnij cel zarządzania finansami w przedsiębiorstwie. Omów sposoby jego realizacji. Wymień korzyści finansowe, jakie mogą mieć akcjonariusze z posiadania akcji. Celem zarządzania finansami jest maksymalizacja rynkowej wartości przedsiębiorstwa (maksymalizacja bogactwa jego właścicieli). Sposoby: a) poprzez maksymalizację rentowności kapitału przy akceptowalnym poziomie ryzyka b) przez osiągnięcie pożądanej rentowności kapitału przy minimalnym poziomie ryzyka Źródła korzyści dla akcjonariuszy: a) uzyskiwanie dochodów dzięki wypłacanym dywidendom, b) korzyści ze wzrostu rynkowej ceny akcji (możliwość sprzedaży akcji po wyższej cenie). 4. Omów pojęcia: stopa zwrotu, koszt kapitału, ryzyko. Podaj mierniki i sposoby ich obliczania (bez przytaczania wzorów). Opisz, jaka występuje między nimi zależność (+ ilustracja graficzna). Oczekiwana stopa zwrotu - przewidywana przez inwestora stopa dochodu możliwa do osiągnięcia dzięki inwestycji. Inaczej jest to przeciętna wartość rozkładu prawdopodobieństwa możliwych rezultatów. Koszt kapitału firmy mierzony jest za pomocą wskaźnika procentowego, wyrażającego kosz pozyskania następnego przyrostu kapitału w celu w celu długookresowego finansowania działalności. Ryzyko – prawdopodobieństwo, że nastąpi jakieś zdarzenie powodujące, że nie zostanie osiągnięta oczekiwana stopa dochodu. Miarami ryzyka są: wariancja oraz odchylenie standardowe. Wyższej oczekiwanej stopie zwrotu towarzysz zazwyczaj większe ryzyko. Oczekiwana Stopa zwrotu Ryzyko Zależność między stopą zwrotu a ryzykiem 5. Wyjaśnij pojęcia: wartość przyszła, wartość obecna, dyskontowanie i kapitalizacja. Jaka stopa służy do wyznaczania wartości przyszłej, a jaka do obliczania wartości obecnej i co one wyrażają? Podaj cztery czynniki, od czego zależy wartość przyszła i wartość obecna przepływu pieniężnego? Wartość przyszła (FV) – wielkość, do jakiej będzie rosnąć przepływ środków pieniężnych lub wiele przepływów środków pieniężnych w danym okresie. Kapitalizacja to proces obliczania wartości przyszłej. Do jej obliczania służy stopa procentowa. Wartość przyszła zależy od: wartości początkowej, ilości okresów, stopy procentowej, czy odsetki są kapitalizowane czy nie, czy wpływy są na początku czy na końcu okresów. Wartość obecna (PV) – wartość w dniu dzisiejszym przyszłego przepływu środków pieniężnych lub wielu przepływów środków pieniężnych. Dyskontowanie to proces obliczania wartości obecnej. Do jej obliczania służy stopa dyskontowa. Wartość obecna zależy od: wartości początkowej, stopy dyskontowej, ilości okresów, czy wpływy są na początku czy na końcu okresów. 6. Co to jest cena pieniądza? Opisz czynniki mające wpływ na zmianę wartości pieniądza w czasie. Porównaj, wartość przyszłą jednorazowej wpłaty z kapitalizacją i bez kapitalizacji odsetek. Która z tych wielkości ma większą wartość? Dlaczego? Cena pieniądza to stopa procentowa, którą płacą pożyczkobiorcy za użyczenie im kapitałów. Inaczej, jest to dochód pożyczkodawców za użyczony kapitał. Czynniki wpływające na zmiany wartości pieniądza w czasie: a) przedkładanie przez konsumentów bieżącej konsumpcji nad przyszłą, b) dochody uzyskiwane w przyszłości dzięki dzisiejszym nakładom przewyższają z reguły, wartość tych nakładów; c) inflacja Przy tej samej wartości początkowej i tej samej stopie procentowej kwota otrzymana po roku X jest zawsze większa, gdy odsetki są kapitalizowane. FV=PV * (1+r)n > FV=PV * (1+n * r) 7. Wyjaśnij, co oznacza termin roczna nominalna stopa procentowa i roczna efektywna stopa procentowa. Która z nich jest zazwyczaj wyższa? Wyjaśnij, dlaczego. Kiedy stopy te są sobie równe? Roczna nominalna stopa procentowa występuje, gdy lokata jest kapitalizowana częściej niż raz w roku. Roczna efektywna stopa procentowa oznacza stopę procentową, jaką byśmy osiągnęli utrzymując naszą lokatę przez rok. Roczna efektywna stopa procentowa jest zazwyczaj większa gdyż odsetki do kapitału będą dopisywane po każdym podokresie kapitalizacji (np. co dzień, miesiąc, kwartał) zwiększając tym samym podstawę oprocentowania. Roczna nominalna stopa procentowa jest równa rocznej efektywnej stopie procentowej tylko wówczas, gdy jest jedna kapitalizacja w roku. 8. Omów pojęcie cash flow. Porównaj cash flow dla potrzeb oceny płynności finansowej jednostki i cash flow dla potrzeb oceny projektów inwestycyjnych. Cash flow - zestawienie faktycznych wpływów i wydatków (przepływ środków pieniężnych) w przedsiębiorstwie w danym okresie. Dla potrzeb oceny płynności finansowej jednostki, analizując rzeczywiste wpływy i wydatki, możemy przewidzieć, czy w którymś momencie w przyszłości nie nastąpi sytuacja, że przedsiębiorstwo nie będzie miało środków na pokrycie istotnych wydatków. Dla potrzeb oceny projektów inwestycyjnych, warunkiem koniecznym przyjęcia projektu inwestycyjnego jest, by rzeczywiste zdyskontowane wpływy z projektu przewyższyły wydatki związane z inwestycją. Poza tym zestawienie przepływów pieniężnych jest, oprócz bilansu i rachunku zysków i strat, podstawowym sprawozdaniem wymaganym od spółek. 9. Jak się wyznacza przepływ pieniężny na podstawie metody bezpośredniej, a jak przy pomocy metody pośredniej? Podaj po dwa przykłady wpływów i wydatków dla każdej z trzech podstawowych działalności przedsiębiorstwa. Metody sporządzania zestawienia przepływów finansowych: metoda bezpośrednia - polega na rejestrowaniu wszystkich wpływów i wydatków gotówkowych w działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej. - działalność operacyjna – obejmuje zmiany majątku obrotowego związane ze sprzedażą produktów i usług; przykładowym wpływem z tej działalności jest gotówka płacona przez odbiorców produktów lub usług (sprzedaż gotówkowa, spadek stanu należności), natomiast wydatek stanowi gotówka płacona dostawcom (zakupy gotówkowe, spadek stanu zobowiązań) oraz inne wydatki gotówkowe takie jak opłaty, odsetki; - działalność inwestycyjna – obejmuje sprzedaż i zakup rzeczowych i finansowych składników majątku trwałego np. wpływ ze sprzedaży papierów wartościowych oraz środków trwałych, natomiast wypływ stanowią wydatki na inwestycje - działalność finansowa – obejmuje przepływ gotówkowy związany z pozyskiwaniem środków pieniężnych i wypłatą odpowiedniego wynagrodzenia za jego używanie; wpływy z tej działalności wynikają zatem z powiększania kapitału własnego (emisja akcji), bądź obcego (zaciąganie kredytów, pożyczek, emisja obligacji), zaś wydatki stanowią przede wszystkim wypłaty dywidend oraz spłaty kredytów i pożyczek. Jeśli zsumuje się salda z poszczególnych obszarów działalności otrzyma się saldo przepływów pieniężnych z danego okresu, czyli cash flow. Będzie to różnica między rzeczywistymi wpływami gotówkowymi, a wydatkami w danym okresie. Jeśli teraz do tak otrzymanego salda z bieżącego okresu doda się stan gotówki na koniec poprzedniego okresu, to uzyska się rzeczywisty stan środków pieniężnych w przedsiębiorstwie. metoda pośrednia - polega na ustaleniu salda przepływów pieniężnych na podstawie korekty rachunku zysku i strat. Zysk netto koryguje się np. amortyzację, zyski (straty) z różnic kursowych, odsetki i dywidendy otrzymane i zapłacone, rezerwy na należności i in. Obliczanie przepływu pieniężnego z działalności operacyjnej (metoda uproszczona): cash flow = zysk netto + amortyzacja cash flow = zysk netto + amortyzacja +/- zmiana kapitału obrotowego netto gdzie kapitał obrotowy netto = zapasy + należności + gotówka – zobowiązania 10. Omów i porównaj dyskontowe mierniki projektów inwestycyjnych. Określ jednostki, w jakich są wyrażane i zinterpretuj, co oznaczają wyniki oceny uzyskane w metodach NPV, IRR, RI. Podaj zależności, jakie między nimi występują. Jak należy postąpić, gdy są rozbieżności w ocenie wg miernika NPV i IRR? Wartość zaktualizowana netto (NPV) – jest to suma zdyskontowanych przepływów pieniężnych związanych z projektem obliczona na moment początkowy inwestycji. Inaczej: jest to różnica między zdyskontowanymi wpływami a wydatkami obliczana na moment początkowy inwestycji. Czym wyższa wartość NPV tym projekt jest efektywniejszy, przy czym należy akceptować jedynie takie projekty, dla których NPV jest większa od 0. Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) – jest to taka wartość stopy dyskontowej, dla której NPV=0. IRR jest oczekiwaną stopą zwrotu z projektu. Czym wyższa wartość IRR tym projekt jest zazwyczaj efektywniejszy, przy czym należy akceptować jedynie takie projekty, dla których IRR jest większa od stopy dyskontowej k. Wskaźnik rentowności inwestycji (RI) – iloraz zaktualizowanych przychodów i wydatków gotówkowych związanych z inwestycją. Czym wyższy wskaźnik rentowności inwestycji tym projekt efektywniejszy, przy czym projekt powinien zostać przyjęty, gdy wartość RI jest większa od jedności. Zdyskontowany okres zwrotu – określa ile czasu potrzeba, aby suma wpływów pieniężnych z inwestycji zrównała się z wydatkami inwestycyjnymi. Jest obliczany na podstawie zdyskontowanych przepływów pieniężnych netto. Czym krótszy okres zwrotu, tym wg tego miernika projekt jest korzystniejszy. Zależności występujące między NPV, IRR a RI: a) gdy dla danego projektu NPV jest równe zero, to IRR jest równe stopie dyskontowej k, a wartość RI jest równa jedności; b) gdy NPV jest dodatnie to IRR>k a RI>1; c) gdy NPV jest ujemne to IRR<k a RI<1. Gdy są rozbieżności w ocenie projektów wg miernika NPV i IRR to wybieramy projekt, który jest korzystniejszy pod względem metody NPV. 11. Omów pojęcie i rodzaje progu rentowności i marginesu bezpieczeństwa. Przedstaw graficznie próg rentowności oraz dokonaj analizy między wielkością ryzyka a wartością progu rentowności i marginesu bezpieczeństwa. Próg rentowności określa zrównanie przychodów ze sprzedaży z sumą stałych i zmiennych kosztów operacyjnych (kosztów produkcji). Próg rentowności w ujęciu ilościowym oznacza taką ilość wytwarzanych produktów i usług, przy której następuje zrównanie przychodów ze sprzedaży i kosztów produkcji. Próg rentowności w ujęciu wartościowym oznacza taką wielkość przychodów ze sprzedaży, które pokrywają poniesione koszty produkcji. Przy wielkości produkcji odpowiadającej progowi rentowności zysk ze sprzedaży wynosi zero. Cena, koszty Przychód ze sprzedaży Koszt stały + koszt zmienny Koszt stały Próg rentowności Wielkość sprzedaży, produkcji Znaczenie progu rentowności: 1.dla podejmowanych decyzji inwestycyjnych nabywając składniki majątku trwałego (maszyny, urządzenia) zmieniają się takie parametry jak koszt stały i koszt zmienny. W związku z tym należy przeanalizować jaja będzie po tychże zmianach minimalna wielkość produkcji przy której firma bezie ponosić straty. 2.w decyzjach krótkookresowych Pomocny jest przy podejmowaniu decyzji dotyczących ceny i wielkości produkcji. Margines bezpieczeństwa (inaczej współczynnik bezpieczeństwa operacyjnego). Związany nierozerwalnie z progiem rentowności. Określa on dopuszczalny spadek wielkości sprzedaży nie powodujący powstawania strat z działalności jednostki. Znając wielkość sprzedaży w firmie (S) i wartościowy próg rentowności (BEPW) margines bezpieczeństwa można obliczyć zarówno w ujęciu wartościowym jak i procentowym. 12. Wyjaśnij pojęcie średniego ważonego kosztu kapitału. W jakim przedziale mieści się średni ważony koszt kapitału? Jak ustalane są wagi? Do czego potrzebna jest znajomość kosztu kapitału? Jaki jest związek kosztu kapitału z maksymalizacją wartości rynkowej? Spółki do finansowania swej działalności posługują się zazwyczaj zarówno kapitałem własnym jak i obcym. Dlatego też rzeczywisty koszt jaki spółki ponoszą, jest średnią ważoną kosztu kapitału własnego i kosztu kapitału obcego, przy czym wagi wyrażają odpowiednio udział kapitału własnego jak i obcego w całości finansowania. (BRAK) 13. Wyjaśnij pojęcia koszt kapitału własnego i koszt kapitału obcego. Który z nich jest tańszy? Wyjaśnij dlaczego? Czy spółka korzystając z kapitału obcego osiąga zawsze korzyści podatkowe? Odpowiedź uzasadnij. Koszt kapitału obcego dla przedsiębiorstwa jest wymaganą przez nabywcę wierzycielskiego papieru wartościowego (np. obligacji) bądź instytucję udzielającą kredytu (pożyczki) stopą zwrotu skorygowaną o podatek dochodowy. Koszt kapitału własnego jest stopą dochodu wymaganą przez akcjonariuszy od kapitału akcyjnego. Ponieważ dywidendy wypłacane są z zysku netto (koszty dywidend nie pomniejszają podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym) nie koryguje się ich o stopę podatku dochodowego. Koszt kapitału obcego w porównaniu z kosztem kapitału własnego jest tańszy ponieważ: jest obarczony mniejszym ryzykiem dla inwestora (wierzyciela), przedsiębiorstwa mogą wliczać koszty odsetek do kosztów uzyskania przychodów pomniejszając tym samym podstawę opodatkowania. 14. Omów metodę CAPM (do czego służy, główne założenia metody, wzór, objaśnienie wielkości występujących we wzorze, premia za ryzyko rynkowe z przeciętnych akcji, ilustracja graficzna). Metoda CAPM opiera się na funkcjonowaniu rynku kapitałowego i nie wymaga oszacowania przyszłych dywidend. Aby użyć tej metody należy postąpić następująco: szacować stopę dochodu wolną od ryzyka (krf), oszacować współczynnik ryzyka systematycznego akcji ßi , określający jaki jest wpływ danej akcji na ryzyko portfela rynkowego, oszacować oczekiwaną stopę dochodu na rynku lub z przeciętnych akcji (km), podstawić oszacowane wielkości do równania CAPM: ks = krf + ßi(km – krf) Na podstawie powyższego modelu można stwierdzić, że koszt kapitału własnego (akcji zwykłych) jest stopą wolną od ryzyka powiększoną o premię za ryzyko związane z inwestowaniem w akcje danego przedsiębiorstwa. (ilustracja graficzna!) 15 Wyjaśnij pojęcie renty dożywotniej. Do czego służy model Gordona? Wymień główne założenia w modelu Gordona. Co jest odpowiednikiem PVP, An oraz k w modelu Gordona? Dlaczego w modelu Gordona występuje dodatkowo „oczekiwane g”? Renta dożywotnia – równe płatności wypłacane w nieskończoność w równych odstępach czasu (w praktyce w nieokreślonym dłuższym okresie). PVP = A * ( 1 / k ) Do czego służy model Gordona? Metoda Gordona czyli model stałego wzrostu dywidendy służy do szacowania kosztu kapitału własnego. Model Gordona – model stałego wzrostu dywidendy, koncepcja zdyskontowanych przepływów środków pieniężnych – DCF. Wymień główne założenia w modelu Gordona. Metoda opiera się na założeniu, że wartość akcji jest równa wartości przyszłych dywidend. Przyjmuje się ponadto, że firma będzie się rozwijać i że to tempo rozwoju będzie stałe. W związku z tym występuje również stałe tempo wzrostu dywidendy. Nie ma daty kończącej działalność spółki akcyjnej. Przyjmując powyższe założenia wzór na koszt kapitału własnego wg metody Gordona przyjmuje następującą postać: ks = D1 / P0 + oczekiwane g. Gdzie: D1 - oczekiwana dywidenda, która ma być wypłacona na końcu pierwszego roku, P0 - bieżąca cena akcji, g - oczekiwane tempo wzrostu dywidend. Dlaczego w modelu Gordona występuje dodatkowo „oczekiwane g”? Ponieważ zakładamy, że będzie występować stały wzrost dywidendy, a tempo wzrostu dywidendy jest równe tempu wzrostu zysku netto. Co jest odpowiednikiem PVP, An oraz k w modelu Gordona? W modelu Gordona odpowiednikiem An (płatności okresowe) jest D1 (oczekiwana dywidenda), PVP (wartość obecna) – P0 (bieżąca cena akcji), a k (stopa dyskontowa) – ks (koszt kapitału własnego). 16 Czy istnieje optymalna struktura kapitału? Omów aspekt teoretyczny i praktyczny. Co się dzieje, gdy spółka zwiększa udział kapitału obcego? Jakie czynniki należy zbadać wyznaczając w praktyce strukturę kapitału? Czy istnieje optymalna struktura kapitału? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Powodem tego jest jednoczesny wzrost stopy zwrotu i ryzyka związanego z niebezpieczeństwem niewypłacalności poprzez wzrost zadłużenia. Firma korzystając z zadłużenia zwiększa stopę zwrotu dla akcjonariuszy, jak również zwiększa ryzyko swej działalności (ryzyko, że nie podoła płacić odsetek i zostanie postawiona w stan upadłości. Omów aspekt teoretyczny i praktyczny Teoretycznie – jest to punkt w którym marginalne korzyści podatkowe równe są marginalnym kosztem przewidywania zagrożeń finansowych. Praktycznie jest bardzo trudno wyznaczyć punkt optymalnej struktury kapitału. Rozważając aspekt teoretyczny zakładamy, że nie występują podatki. Należy zauważyć, że w miarę wzrostu udziału kapitału obcego w finansowaniu działalności, akcjonariusze będą oczekiwać wyższej stopy zwrotu, związanej z wyższym ryzykiem działalności przedsiębiorstwa. Ta oczekiwana wyższa stopa zwrotu przez akcjonariuszy nie spowoduje jednak wzrostu wartości przedsiębiorstwa, gdyż przeciwdziała temu wzrost ryzyka. Wartość przedsiębiorstwa nie zmieni się. W praktyce występują jednak podatki. Spółka poprzez wzrost udziału kapitału obcego zwiększa oszczędności podatkowe, które mogą spowodować, że wartość przedsiębiorstwa zwiększy się, ale będzie wzrastała tylko do momentu, w którym przyrost wartości z tytułu dodatkowych korzyści podatkowych będzie przewyższał spadek wartości przedsiębiorstwa z tytułu dodatkowych kosztów trudności finansowych. W pewnym punkcie owe korzyści zrównają się z kosztami potencjalnych zobowiązań finansowych. Dalszy wzrost długu powoduje spadek wartości rynkowej przedsiębiorstwa. Jakie czynniki należy zbadać wyznaczając w praktyce strukturę kapitału? 1)Przewidywaną stopę zwrotu przyszłych przychodów ze sprzedaży 2)stabilność przyszłych przychodów ze sprzedaży 3)poziom, strukturę i przewidywane zmiany konkurencji w branży 4)Charakterystykę aktywów firmy 5)stosunek właścicieli i kierownictwa firmy do ryzyka 6)stosunek instytucji finansowych do branży i konkretnej firmy. Dopiero zbudowanie gruntownej wiedzy w powyższym zakresie w powiązaniu z fundamentalnymi zasadami zarządzania strategicznego przedsiębiorstwem, a w tym polityki finansowej pozwalają kierownictwu firmy podjąć uzasadnioną i racjonalną decyzję dotyczącą struktury kapitału. Co się dzieje, gdy spółka zwiększa udział kapitału obcego? Przy zwiększeniu udziału kapitału obcego w spółce np. przy zaciągnięciu kredytu, pojawiają się dodatkowe koszty, którymi są odsetki. Jednocześnie gdy stopa odsetek płaconych jest niższa od stopy zyskowności majątku, to zwiększa się stopa kapitałów własnych i obcych, a co za tym idzie przy zwiększeniu ryzyka, zwiększa się też stopa zwrotu dla firmy. Przy zwiększonym udziale kapitału własnego, powiększony zysk dzielilibyśmy na zwiększoną ilość osób, z których każdy oczekiwałby wyższej stopy zwrotu. Przy rozszerzeniu działalności: Firma powinna poszukiwać struktury kapitału umożliwiającej maksymalizację zyskowności własnego kapitału, przy zachowaniu płynności finansowej i zdolności do obsługi zadłużenia długoterminowego. Nie zawsze firma ma możliwość doprowadzenia do optymalnej struktury kapitału, gdyż zależy to od posiadanej elastyczności finansowej. Elastyczność polega na możliwości wyboru kapitału obcego (np. wyboru tańszego, łatwiej dostępnego kredytu) STOPA ZYSKOWNOŚCI WŁASNEGO KAPITAŁU WZRASTA W MIARĘ ZWIĘKSZANIA UDZIAŁÓW OBCYCH W FINANSOWANIU MAJĄTKU GDY STOPA ODSETEK PŁACONYCH JEST MNIEJSZA OD ZYSKOWNOŚCI MAJĄTKU OSIĄGANEGO PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWO. Efekt dźwigni finansowej. 17 Omów następujące pojęcia: majątek trwały, kapitał stały, majątek obrotowy, kapitał obrotowy netto. Jakie występują między nimi powiązania (gdzie trzeba skorzystaj z dodatkowych terminów). MAJĄTEK TRWAŁY Obejmuje składniki rzeczowe i nie mające rzeczowego charakteru prawa, jakimi przedsiębiorstwo dysponuje, tj. wartości niematerialne i prawne oraz tzw. finansowe składniki majątku trwałego. Do rzeczowych składników majątku trwałego zalicza się środki trwałe, tj. nieruchomości, maszyny i urządzenia, budynki i budowle, środki transportowe oraz inne przedmioty długoterminowego użytkowania – ponad 1 rok oraz o większej wartości jednostkowej. Z kolei wartości niematerialne i prawne obejmują wartość nabytych patentów, licencji itp. Praw, z których firma będzie korzystała przez dłuższy czas. Natomiast w skład finansowych elementów majątku trwałego wchodzą nabyte obligacje o okresie wykupu ponad 1 rok, akcje innych emitentów lub udziały w spółkach oraz udzielone określonym dłużnikom długoterminowe pożyczki. W celu utrzymania równowagi finansowej przez przedsiębiorstwo niezbędne jest pełne pokrycie majątku trwałego stabilnymi źródłami finansowania, nie wymagającymi szybkiego zwrotu, a więc kapitałami stałymi. KAPITAŁY STAŁE Obejmują kapitały własne i zobowiązania długoterminowe. W strukturze kapitałów stałych powinny być uwzględnione odpowiednie proporcje między kapitałami własnymi i obcymi. Kapitały stałe dla zmniejszenia ryzyka powinny być także zaangażowane w finansowanie środków obrotowych. MAJĄTEK OBROTOWY Tworzą składniki majątkowe o krótkotrwałym użytkowaniu – mniej niż 1 rok podlegające zmianom w trakcie procesu produkcyjnego. Do majątku obrotowego zaliczamy: -zapasy (materiały, półprodukty i produkty w toku, produkty gotowe, towary) -należności i roszczenia -środki pieniężne -papiery wartościowe przeznaczone do obrotu KAPITAŁ OBROTOWY NETTO: Jest to majątek obrotowy pomniejszony o zobowiązania krótkoterminowe. Inaczej jest to ta część majątku obrotowego, która finansowana jest kapitałem stałym. Formuły obliczania kapitału obrotowego netto: -majątek obrotowy – zobowiązania krótkoterminowe = KON -kapitał stały – majątek trwały = KON 18 Opisz zależność między wielkością kapitału obrotowego netto, a ryzykiem i stopą dochodu z tegoż kapitału. a)Jak wpłynęłoby na ryzyko i stopę zwrotu z kapitału obrotowego zwiększenie udziału kapitału stałego w finansowaniu aktywów, b)Jak wpłynęłoby na stopę zwrotu i ryzyko zmniejszenie wielkości poszczególnych wielkości majątku obrotowego. Odpowiedź uzasadnij. Kapitał obrotowy netto – jest to różnica między aktywami bieżącymi, a zobowiązaniami krótkoterminowymi. KON = Z + N + G – Zo Gdzie: KON – kapitał obrotowy netto Z – zapasy N – należności G – gotówka Zo – zobowiązania Stopa dochodu – jest to oczekiwana stopa zwrotu przewidywana przez inwestora, możliwa do osiągnięcia dzięki inwestycji. Ryzyko – prawdopodobieństwo, że nastąpi jakieś zdarzenie powodujące, że nie osiągniemy oczekiwanej stopy dochodu. Zwiększenie stopy dochodu uzależnione jest od zarządzania finansami w przedsiębiorstwie. Zarządzanie finansowe składa się z: 1.Analizy i planowania (określenie zapotrzebowania) 2.Decyzji inwestycyjnych (alokacja kapitału w aktywa) 3.Decyzje o strukturze kapitału (z czego finansować inwestycje) 4.Zarządzanie zasobami kapitałowymi (zarządzanie kapitałem obrotowym) Celem zarządzania finansami w przedsiębiorstwie jest nie tylko zharmonizowanie środków obrotowych z bieżącymi zapasami, czyli zapewnienie wypłacalności firmy, ale przede wszystkim maksymalizacja rynkowej wartości przedsiębiorstwa. Utrzymanie kapitału obrotowego netto na odpowiednim poziomie jest warunkiem właściwego prowadzenia działalności przedsiębiorstwa. Wysoki poziom kapitału obrotowego netto warunkuje zdolność firmy do finansowania jej bieżących zobowiązań. W celu utrzymania równowagi finansowej przez przedsiębiorstwo niezbędne jest pełne pokrycie majątku trwałego stabilnymi źródłami finansowania, nie wymagającymi szybkiego zwrotu, a więc kapitałami stałymi. Kapitały stałe (pasywa) – są to: kapitał własny i zobowiązania długoterminowe. Stan KON informuje o stopniu w jakim bieżące aktywa przeważają nad bieżącymi pasywami. Aktywa i pasywa w bilansie wyrażają w sumie globalnej ten sam zespół środków gospodarczych ułożony jednak według różnych kryteriów podziału. Ogólna suma aktywów równa się ogólnej sumie pasywów – jest to równowaga bilansu. Zwiększenie udziału kapitału stałego w finansowaniu aktywów zawiera element ryzyka i dlatego może stanowić niebezpieczeństwo dla oczekiwanej stopy dochodu. W ten sposób mogą powstawać zapasy należności lub magazynowe, co spowoduje „zamrożenie” środków pieniężnych w aktywach. A więc polityka w zakresie alokacji kapitałów w aktywa, a tym samym zwiększenia KON powinna być bardzo wyważona. 19 Co obejmuje zarządzanie kapitałem obrotowym netto? Omów cele zarządzania kapitałem obrotowym netto jako całości, oraz pojęcia i zależności między cyklem netto, a cyklem brutto. Co obejmuje zarządzanie kapitałem obrotowym netto? Majątek obrotowy – to składniki majątkowe o krótkotrwałym użytkowaniu (mniej niż 1 rok) podlegające zmianą w trakcie procesu produkcyjnego. Składniki majątku obrotowego: -zapasy (materiały, towary, produkty gotowe, półprodukty, produkty w toku. -należności i roszczenia. -środki pieniężne -papiery wartościowe przeznaczone do obrotu. KON (kapitał obrotowy netto) 1.Majątek obrotowy pomniejszony o zobowiązania krótkoterminowe 2.Część majątku obrotowego, która jest finansowana kapitałem stałym Obliczanie KON KON = Majątek obrotowy – zobowiązania krótkoterminowe KON = Kapitał stały (kapitał własny + zobowiązania długoterminowe) – majątek trwały Zakres zarządzania KON 1.Wielkość i struktura majątku obrotowego 2.Sposób finansowania majątku obrotowego Omów cele zarządzania kapitałem obrotowym netto jako całości. Cele zarządzania jako całości 1.utrzymanie płynności finansowej przedsiębiorstwa 2.optymalizacja wielkości i struktury majątku obrotowego z punktu widzenia minimalizacji kosztów ich uzyskania 3.kształtowanie struktury źródeł finansowania sprzyjających minimalizacji kosztów finansowania majątku obrotowego. Cykl netto i cykl brutto są to pojęcia związane z krążeniem kapitału obrotowego, służą do oceny zarządzania kapitałem obrotowym w przedsiębiorstwie. CYKL BRUTTO – czyli od gotówki do gotówki to pełny okres od momentu wydatkowania środków pieniężnych na zakup czynników produkcji do uzyskania środków pieniężnych ze sprzedaży wyrobów gotowych i usług. CYKL BRUTTO KAPITAŁU OBROTOWEGO = OUZ + OSN CYKL NETTO – to okres na który muszą być zaangażowane środki pieniężne (własne i obce) poza zobowiązaniami na finansowanie majątku obrotowego. CYKL NETTO KAPITAŁU OBROTOWEGO = OUZ + OSN – ORZ Zależność: Cykl brutto jest dłuższy od cyklu netto ponieważ składnikiem cyklu netto są zobowiązania. Wysokość różnicy zależy w głównej mierze od średniego stanu zobowiązań , regulacja których powoduje odpływ gotówki. Obrazuje on ile czasu upływa od momentu wypływu gotówki przeznaczonej na regulowanie zobowiązań do momentu przepływu gotówki z należności. Im średni czas regulowania jest dłuższy tym mniejsze jest zapotrzebowanie na dodatkowe środki pieniężne. Im krótszy jest cykl środków pieniężnych (netto) tym korzystniej dla firmy, oznacza, że pieniądze zainwestowane w aktywa bieżące szybko wracają do firmy i mogą być ponownie wykorzystane. 20 Po co przedsiębiorstwa utrzymują: a)środki pieniężne, b)zbywalne papiery wartościowe, c)zapasy d)należności. Jaka jest optymalna wielkość należności. d)należności. Utrzymanie należności jest ściśle powiązane ze sprzedażą produktów i usług, to działalność operacyjna jednostki. Utrzymywanie należności jest spowodowane uzyskaniem klientów poprzez udzielenie kredytu . Wydłużony termin płatności, upusty, ogółem korzystniejsze warunki sprzedaży, firma musi być konkurencyjna na rynku. Jeśli okres ściągania należność jest zbyt długi, może zostać zachwiana płynność finansowa jednostki. Jaka jest optymalna wielkość należności. Nie ma optymalnego pkt. utrzymania należności, szacunek zależy od branży w jakiej firma działa, od warunków zewnętrznych i wewnętrznych. c)zapasy Jest to część całego kapitału przedsiębiorstwa, którą cechuje wysoki stopień płynności finansowej, która służy zabezpieczeniu bieżących zobowiązań. Przedsiębiorstwa utrzymują zapasy głównie w celu zachowania rytmiczności produkcji i sprzedaży. Utrzymanie optymalnego poziomu zapasów w firmie prowadzi do obniżki kosztów wytworzenia i aktywizacji sprzedaży wyrobów gotowych. Im krótszy jest cykl środków pieniężnych, tym jest on bardziej korzystny dla firmy. Do oceny składników służą wskaźniki płynności finansowej: -płynność I stopnia (bardzo szybka) środki pieniężne / zobowiązania -płynność II stopnia (szybka) środki pieniężne + papiery wartościowe przeznaczone do obrotu + należności / zobowiązania -płynność III stopnia (bieżąca) majątek obrotowy (jak wyżej) + zapasy / zobowiązania Optymalny poziom 1.dla wskaźników szybkiej płynności ok. 0,8 – 1,0 2.dla wskaźników bieżącej płynności ok. 1,8 – 2,0 Cele zarządzania środkami pieniężnymi Minimalizacja wielkości środków pieniężnych jakie musi utrzymywać firma przy zachowaniu zdolności do: -korzystania z rabatów kupieckich -zaciągania kredytów krótkoterminowych na niezmienionym poziomie -pokrywania nieoczekiwanych wydatków Cel zarządzania zbywalnymi papierami wartościowymi (głównie bony skarbowe) Utrzymanie takiej wielkości zbywalnych papierów wartościowych, która nie spowoduje wydatków na koszty transakcyjne przewyższające potencjalne korzyści z tytułu oprocentowania tych papierów. Cel zarządzania należnościami Utrzymanie takiego poziomu należności, który powoduje zwiększenie sprzedaży poprzez stworzenie korzystniejszych warunków płatności odbiorcom, nie spowoduje, że koszty ich utrzymania będą większe niż korzyści ze zwiększenia sprzedaży. Cel zarządzania zapasami Utrzymanie takiego poziomu zapasów, który zapewni ciągłość produkcji i sprzedaży przy minimalnych kosztach ich utrzymania. Im wyższa jest wartość KON, tym mniejsze ryzyko działalności, ale również mniejsza stopa zwrotu majątku obrotowego. Im niższy KON w firmie, tym stopa zwrotu wyższa. Jednak towarzyszy temu również wyższe ryzyko niewypłacalności. KON – kapitał obrotowy netto. 21. Wyjaśnij co to jest rynek pieniężny i rynek kapitałowy . Scharakteryzuj i porównaj główne instrumenty rynku. Rynek pieniężny – tworzą go transakcje instrumentami finansowymi o dużej płynność, mające charakter wierzycielski (bony skarbowe ,bony komercyjne, certyfikaty depozytowe itp. ). Termin wymagalności instrumentów rynku pieniężnego nie przekracza jednego roku Rynek kapitałowy - tworzą go transakcje instrumentami finansowymi o charakterze. wierzycielskim, bądź własnościowym, których termin realizacji wynosi co najmniej jeden rok. Rynek kapitałowy można określić również jako zespół instytucji i reguł umożliwiających pozyskiwanie długoterminowego kapitału w drodze obrotu (kupna i sprzedaży ) tj. przenoszenia prawa z emitowanych papierów wartościowych Podstawowym instrumentem rynku pieniężnego są bony skarbowe – papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa głównie w celu zapewnienia płynności na rynku pieniężnym oraz w celu sfinansowania bieżących wydatków budżetu państwa. Termin wymagalności bonów skarbowych wynosi od jednego dnia do 52 tygodni. Główne charakterystyki bonu to terminowości i wartość nominalna bony pieniężne NBP – krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez NBP i oferowane innym bankom krajowym i krajowym podmiotom gospodarczym. Podstawowe instrumenty rynku kapitałowego ; Akcje – papiery wartościowe stwierdzające bezwarunkowe uczestnictwo ich właścicieli w kapitale spółki akcyjnej, uprawniające do partycypacji w jej zyskach oraz do majątku spółki w razie jej likwidacji. Obligacje – papiery wartościowe, w których emitent potwierdza zaciągnięte określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do zapłaty odsetek 22. Co to jest rynek finansowy i instrument finansowy ? Jakie są rodzaje instrumentów finansowych ? Czym różni się instrument finansowy od papieru wartościowego. Rynek finansowy – rynek na którym zawierane są transakcje finansowe polegające na zakupie i sprzedaży instrumentów finansowych (bony skarbowe, bony komercyjne, akcje, obligacje, futures, opcje). Instrument finansowy – kontrakt między dwoma stronami regulujący zależność finansową, w jakiej obie strony pozostają. Instrumenty finansowe : instrumenty wierzycielskie – w których jedna strona kontraktu udziela drugiej stronie kredytu ,a druga strona zobowiązuje się zwrócić kredyt i zapłacić odsetki instrumenty własnościowe – w których jedna strona kontraktu sprzedaje drugiej stronie prawo własności przedsiębiorstwa instrumenty pochodne (terminowe) – w których strony określają swoje wzajemne zobowiązania i należności do których dojdzie między nimi w przyszłości Papier wartościowy – instrument finansowy zabezpieczony aktywami emitenta 23. Co to jest instytucja finansowa? Omów role poszczególnych instytucji w obrocie giełdowym. Instytucje finansowe – podmioty wspomagające funkcjonowanie poszczególnych segmentów rynku finansowego. Pełnią przede wszystkim funkcje pośrednika finansowego polegającą na przesyłaniu pieniędzy z miejsc gdzie występują one w nadwyżce (oszczędzający, pożyczkodawcy) do miejsc , gdzie pieniądz występuje w niedoborze (inwestorzy, pożyczkobiorcy) . Oprócz tej podstawowej powinności spełniają one również bardzo wiele dodatkowych funkcji jak np. profesjonalna analiza wiarygodności potencjalnych pożyczkobiorców, udzielanie gwarancji i poręczeń kredytowo – pożyczkowych, zarządzanie powierzonymi kapitałami, fachowe doradzanie inwestorom finansowym i wiele innych. Banki komercyjne to najważniejsza instytucja rynku pieniężnego, których główne funkcje na rynkach finansowych stanowią: a) dokonywanie rozliczeń płatności między podmiotami gospodarczymi b) przyjmowanie depozytów od oszczędzających c) udzielanie kredytów, pożyczek d) udzielanie poręczeń ,wystawianie poręczeń e) zarządzanie powierzonymi pieniędzmi f) doradztwo w zakresie inwestycji kapitałowych W podobnej roli jak banki – pośrednika finansowego występują instytucje finansowe „bankowo podobne” . Są to np. spółdzielnie kredytowe i kasy oszczędnościowe. 24.Wyjaśnij po co jest i czemu ma służyć (cele budowy) rynek kapitałowy w Polsce? (Każdy przytoczony argument uzasadnij). Jaka jest struktura tego rynku? Krótko omów. Rynek kapitałowy zespół instytucji i reguł umożliwiających pozyskiwanie długoterminowego kapitału w drodze obrotu (kupna i sprzedaży ) tj. przenoszenia prawa z emitowanych papierów wartościowych Cele budowy rynku kapitałowego w Polsce. Mobilizacja i alokacja kapitału - Biurokratyczny rozdział środków finansowych do przedsiębiorstw dokonywany w gospodarce centralnie sterowanej doprowadził do nieoptymalnego wykorzystania, a czasem wręcz do marnotrawstwa kapitału. Inwestorzy kierując się własnym interesem dokonują wyboru przedsiębiorstw najefektowniejszych i tam też kierują swój kapitał. Czym przeds. jest efektywniejsze i lepiej postrzegane przez inwestorów, tym łatwiej o pozyskanie kapitału a tym samym środków na rozwój. Natomiast z przeds. Nieefektywnych, nie perspektywicznych kapitał jest wycofywany. Mechanizm przepływu kapitału powoduje ograniczenie lub wręcz eliminacje marnotrawstwa związanego z kierowaniem środków na ratowanie nierentownych i źle zarządzanych przeds. Prywatyzacja gdy system gospodarczy uległ zmianie jednym z podstawowych celów było i jest sprywatyzowanie państwowych przedsiębiorstw, aby po pierwsze uzyskać dodatkowe środki z prywatyzacji, po drugie ważniejsze, poprawić efektywność gospodarowania w nich przez ich sprywatyzowanie. ożywienie gospodarki – jest to cel bardzo istotny , w warunkach polskich ma on stosunkowo jeszcze niewielkie znaczenie .Uważa się bowiem , że rynek kapitałowy wywiera realny wpływ na gospodarkę , gdy jego kapitalizacja w stosunku do PKB wynosi powyżej 50% (w Polsce ok. 20%) Struktura rynku kapitałowego Rynek pierwotny – występuje w momencie sprzedaży instrumentu finansowego pierwszemu jego posiadaczowi (zakup bezpośrednio od emitenta) Można wyodrębnić tzw. emisje publiczną i niepubliczną. Rynek wtórny – rynek, na którym odbywają się transakcje kupna i sprzedaży instrumentów finansowych pomiędzy inwestorami. W ramach rynku wtórnego można wyróżnić : giełdę papierów wartościowych – regularne, odbywające się w określonym czasie i miejscu, podporządkowane określonym normom i zasadom, spotkanie stron zawierających transakcje kupna i sprzedaży rynek pozagiełdowy – nie ma tu ustalonego miejsca transakcji; transakcje odbywają się zazwyczaj między stronami przy zastosowaniu środków elektronicznych i telekomunikacyjnych rynek prywatny (niepubliczny) – na rynku tym występują spółki relatywnie małe; handel nimi odbywa się na zasadzie bezpośredniego kontaktu między inwestorami. 25. Omów poszczególne grupy wskaźników służących do oceny sytuacji finansowej jednostki Podstawowe wskaźniki oceny sytuacji finansowej jednostki. A) wskaźnik rentowności – obrazują one relacje zysków osiąganych przez firmę do różnych kategorii ekonomicznych. Są one podstawowymi miernikami informującymi o szybkości zwrotu majątku i kapitału własnego. Tendencja rosnąca tych wskaźników w kolejnych okresach oznacza poprawę efektywności funkcjonowania jednostki. - rentowność na sprzedaży (ROSZnS) = zysk na sprzedaży / przychody ze sprzedaży - rentowność brutto sprzedaży (ROSZB) = zysk brutto / przychody ze sprzedaży – rentowność netto sprzedaży (ROSZN) = zysk netto / przychody ze sprzedaży rentowność kapitału własnego (ROE) = zysk netto / ,kapitał własny - rentowność majątku (ROA) = zysk netto / aktywa ogółem b) wskaźnik zadłużenia - Wsk. oceniające zadłużenie firmy pozwalają ocenić poziom zadłużenia przeds.oraz zość firmy do obsługi długu. Ocena poziomu zadłużenia pozwala ustalić kto dostarczył firmie środków: właściciele czy kredytodawcy. Najważniejsze z nich to: - wsk. ogólnego zadłużenia - wsk. zadłużenia kapitału własnego - wsk. zadłużenia długoterminowego c) wskaźnik płynności- Przez płynność fin. przeds. należy rozumieć jego zdolność do spłacania bieżących zobowiązań. Dlatego wyróżniamy: - wsk. bieżącej płynności fin. - wsk. szybkiej płynności fin. - wsk. płynności natychmiastowej d) wskaźnik rotacji - określają jak efektywne jest wykorzystanie zasobów majątkowych firmy lub kapitałów. Istotą ich jest pokazanie jak częsty jest obrót poszczególnymi składnikami. Wyróżniamy wsk. rotacji: należności, zapasów, zobowiązań bieżących 26. Usystematyzuj inwestorów na rynku kapitałowym. Wyjaśnij ,co oznaczają następujące wskaźniki ; EPS , P/E, P/CE, P/BV. Jak należy interpretować P/e, P/CE oraz P/BV. Inwestorzy na rynku kapitałowym: 1.Instytucjonalni: a) fundusze -inwestycyjne -emerytalne -ubezpieczeniowe -venture kapital b) banki c) przedsiębiorstwa 2. Indywidualni EPS – zysk netto przypadający na akcję P/E - wskaźnik cena / zysk na akcje P/ CE - wskaźnik cena / cash flow na akcje P/ BV - wskaźnik cena / wartość majątku przypadająca na jedną akcję Najpopularniejszym wskaźnikiem rynku kapitałowego jest P/ E . Pokazuje on bowiem ,ile inwestorzy są skłonni zapłacić za jednostkę zysku generowaną przez przedsiębiorstwo. Podobną interpretacje ma wskaźnik P/ CE pokazujący ile inwestorzy są wstanie zapłacić za jednostkową nadwyżkę gotówki wygenerowaną przez przedsiębiorstwo. Z kolei wskaźnik P/BV pokazuje zależność między rynkową a księgową wartością przedsiębiorstwa. Jeśli wskaźnik ten jest większy od 1 oznacza to, że wartość rynkowa jest większa od wartości księgowej, co z kolei może być wynikiem dobrego zarządzania. 27.Omów następujące pojęcia związane z rynkiem praw pochodnych: rynek praw pochodnych i instrument pochodny. Jaka jest zasadnicza różnica między opcją a futures? Jakie są rodzaje opcji (krótko omów) . Wskaż cele funkcjonowania rynku praw pochodnych. Rynek praw pochodnych – tworzą go transakcje tzw. Instrumentami pochodnymi (opcja, futures, warranty) Instrument pochodny – taki instrument, którego wartość zależy od innego instrumentu ( w szczególności papieru wartościowego) ,na który pochodny instrument został wystawiony. Opcja – instrument finansowy, który daje jego posiadaczowi prawo do zakupu lub sprzedaży innego instrumentu finansowego (tzw. Instrumentu pierwotnego) Kontrakt futures (forward) – instrument finansowy, który zobowiązuje dwie strony do zawarcia w przyszłości transakcji na warunkach określonych w kontrakcie. Wystawiający kontrakt przyjmuje krótką pozycje tzn. zobowiązuje się do dostarczania i sprzedaży przedmiotu kontraktu (instrumentu pierwotnego) w ustalonym terminie, zaś nabywający kontrakt przyjmując długą pozycje zobowiązuje się do zapłacenia określonej kwoty za przedmiot kontraktu (instrument pierwotny) po jego dostarczeniu. Rodzaje opcji : -opcja kupna – daje jej posiadaczowi prawo do zakupu instrumentu finansowego ,będącego tu instrumentem pierwotnym(np. akcje),po określonej cenie -opcja sprzedaży - daje jej posiadaczowi prawo do sprzedaży instrumentu finansowego ,będącego tu instrumentem pierwotnym(np. akcje),po określonej cenie, w ustalonym okresie. Cele funkcjonowania rynku praw pochodnych: a) zabezpieczenie przed ryzykiem b) spekulacja w nadziei uzyskania ponadprzeciętnych dochodów.
