organizacje i instytucje społeczne - Instytut Organizacji i Zarządzania
advertisement
ORGANIZACJE I INSTYTUCJE SPOŁECZNE Dr Jagoda MrzygłockaChojnacka ORGANIZACJA Organizacja w sensie socjologicznym jest to celowa i wtórna grupa społeczna o charakterze zrzeszenia, relatywnie wyodrębniona z otoczenia zewnętrznego, charakteryzująca się przewagą formalnie uporządkowanych stosunków wewnętrznych, która osiąga cele i utrzymuje równowagę wewnętrzną przy pomocy takich środków społecznej regulacji zachowań uczestników organizacji, jak: wzory zachowania, wzory osobowe, role organizacyjne, normy grupowe, instytucje, kontrola społeczna i inne. ORGANIZACJE FORMALNE → organizacja jako celowa grupa formalna jest zbiorowością ról, a nie zbiorowością osób cechy organizacji formalnej: posiada sformalizowaną strukturę; widać wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy; powołana do realizacji konkretnego celu; obowiązuje sztywny i przejrzysty podział pracy; dokonuje się wymiana personelu; w organizacji dominują „stosunki rzeczowe”. społeczeństwo nowoczesne jako „społeczeństwo zrzeszeń”. ORGANIZACJA Aby skutecznie działać, ludzie muszą się organizować, co więcej istniejące organizacje często zmuszają pojedynczych ludzi do tworzenia organizacji. Wielka organizacja produkcyjna lub urzędowa woli pertraktować lub współpracować z reprezentacjami ich zrzeszenia. W ten sposób zagęszcza się sieć organizacji i coraz więcej sfer życia prywatnego zostaje ujętych w ramy organizacji Masowość organizacji ? STOPIEŃ SFORMALIZOWANIA ORGANIZACJI 1) celów organizacji im określone cele lub zadania mają większe znaczenie dla całości organizacji, tym bardziej są sformalizowane, ponadto im bardziej kierownictwo stara się formułować cele cząstkowe, pośrednie, tym większy jest stopień sformalizowania organizacji, 2) od stopnia centralizacji organizacji formalizacja jest dodatnio skorelowana z wysokim stopniem scentralizowania ale ujemnie z możliwością uczestnictwa członków organizacji w zarządzaniu, . STOPIEŃ SFORMALIZOWANIA ORGANIZACJI 3) od struktury organizacji daleko posunięty podział zadań, duża liczba szczebli pośrednich i duże uzależnienie działań cząstkowych sprzyja wysokiej formalizacji organizacji 4) od zasobów organizacji im większa liczba członków organizacji, im niższe ich kwalifikacje i identyfikacja z celami organizacji, im niższy stopień zintegrowania, tym bardziej zachodzi konieczność wysokiego stopnia sformalizowania zachowań ludzi. Dotyczy to także zasobów rzeczowych - im większy deficyt jakiegoś zasobu materialnego, tym bardziej wykorzystanie tego zasobu musi być sformalizowane. ST. SFORMALIZOWANIA A SPRAWNOŚĆ Stopień sformalizowania organizacji wpływa na jej sprawność. Przy zbyt małym stopniu sformalizowania mała też jest sprawność działania organizacji. Wówczas organizacja jest zbyt "luźna", zadania i odpowiedzialność niejasno określone. W miarę coraz dokładniejszego regulowania zachowań ludzi wzrasta sprawność funkcjonowania organizacji ….ale tylko do pewnej granicy, po przekroczeniu, której organizacja staje się zbyt sztywna i coraz mniej sprawna OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE Z FORMALIZACJI 1) nieumiejętność podejmowania decyzji w zakresie wyboru sposobu działania w sytuacjach, które nie są określone przez przepisy organizacyjne; 2) obawa przed negatywnymi dla działających konsekwencjami działania, wynikające z surowych sankcji organizacyjnych określonych w przepisach OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE Z FORMALIZACJI 3) bierny stosunek działających do realizowania zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych celów instytucji 4) brak inicjatywy członków instytucji w poszukiwaniu nowych doskonalszych sposobów działania, wynikający z przekonania, że w szczegółowo określonym mechanizmie funkcjonowania instytucji rola jednostki w inicjowaniu i przeprowadzaniu zmian organizacyjnych jest znikoma ROZWÓJ ORGANIZACJI I JEJ TYPY Dlaczego powstają organizacje? administrowanie terytoriami i ludźmi (populacją); wielkie przedsięwzięcia („wielkie budowle” – „cywilizacja hydrauliczna”) i wojny; wymiana rynkowa (rynek jako instytucja społeczna i przedsiębiorstwa); państwo (administracja publiczna). ROZWÓJ ORGANIZACJI I JEJ TYPY Fazy rozwoju organizacji organizacje funkcjonują zawsze w określonych w niszach („na rynkach”) obfitujących w określone zasoby (określeni klienci, rządowe subwencje itp., wszystko to, co umożliwia istnienie i działanie organizacji); „zagęszczenie” niszy, konkurencja między organizacji, stąd też „umieranie” i zmiany organizacyjne; zmiana społeczna – jako zmiana organizacyjna („różnorodność” organizacyjna/instytucjonalna jako wskaźnik rozwoju społecznego). typy organizacji: organizacje dobrowolne, przymusowe i „utylitarne” (wzajemne zachodzenie na siebie tych typów, różnorodność biurokratycznych organizacji) . ,,WEWNĘTRZNA” DYNAMIKA ORGANIZACJI system nieformalny - „podwójne życie instytucji” struktura organizacji jest zawsze czymś więcej niż tylko układem pozycji i ośrodków władzy w organizacji; „prawo Parkinsona” – „praca trwa tyle czasu, ile potrzeba na jej ukończenie”; „zasada Petera” - skłonność do awansowania ludzi dopóki nie osiągną oni szczebla niekompetencji. kultura organizacji ,,WEWNĘTRZNA” DYNAMIKA ORGANIZACJI władza w organizacji a konflikty (konflikty o „zajmowane terytorium w organizacji”, „nieformalny opór”, „godność” itp.); rządzenie a wykonywanie zadań (decydują one często o strukturze organizacji) i kontrola (członków w organizacji, „dobra praca”); rytualizm (postępowanie „zgodnie z przepisami”, brak elastyczności); poczucie alienacji. zmieniająca się struktura organizacji (wpływ technologii informatycznych). PRZYPOMNIENIE: BIUROKRACJA WEBERA biurokracja jako jedna z form organizacji formalnych hierarchiczna organizacja określony zakres kompetencji pracowników; reguły postępowania mają charakter zasad technicznych lub norm prawnych; pracownicy są najemni i zajmują stanowiska stosownie do swoich kwalifikacji; sprawowanie stanowiska ze względu na określone normy (obiektywizm) i kompetencje; ciągłość sprawowania funkcji; oddzielenie pracowników od własności środków produkcji i administrowania; formułowanie i dokumentowanie decyzji na piśmie (archiwizacja). WADY I ZALETY zalety sprawna i bezstronna organizacja (rozwiązywanie problemów); utrwala tendencje egalitarne w społeczeństwie; wprowadza reguły „sprawiedliwości” (formalistyczna bezosobowość); przyczynia się do upowszechniania w społeczeństwie wartości fachowości i wiedzy. wady przepisy rodzą przepisy („samoobsługiwanie” się biurokracji); nieprecyzyjność języka biurokracji (problem interpretacji); brak społecznej kontroli („przemieszczenie się celów”); podział między „profesjonalistami” i „urzędnikami” w biurokracji; trudności z wdrażaniem innowacji BIUROKRACJA A ,,MAKDONALDYZACJA” „makdonaldyzacja” – proces stopniowego upowszechniania się zasad działania znanych z barów szybkiej obsługi (sieć McDonadl’s) we wszystkich dziedzinach życia społecznego; twórca pojęcia i koncepcji: George Ritzer "Mcdonaldyzacja społeczeństwa„ (1993); podstawowe wyznaczniki „makdonaldyzacji”: kalkulacyjność, efektywność, przewidywalność, możliwość manipulacji (rola technologii). BIUROKRACJA A ,,MKDONALDYZACJA” zalety makdonaldyzacji wady makdonaldyzacji dostępność towarów i usług (konsumpcja), ujednolicona jakość towarów i usług, człowiek prawie "natychmiast może zaspokajać" swoje potrzeby, pozorne działanie uspokajające, egalitaryzm w obsłudze, ujednolicanie otoczenia (np. w centrach handlowych), możliwość porównywania cech i cen towarów, liczy się ilość przy akceptowalnym poziomie jakości, przewidywalność dehumanizacja („Mc praca”). CO ZAMIAST BIUROKRACJI? kulturowe modele „biurokracji” - model „japoński”: proces decyzyjny przebiega od dołu do góry, mniejsza specjalizacja pracy, bezpieczeństwo zatrudnienia i praca zespołowa, połączenie pracy zawodowej z życiem prywatnym. pojawienie się wartości i kompetencji „zarządzania” (jako przeciwstawnej „biurokracji”): zarządzanie publiczne, zarządzanie „zasobami” ludzkimi; kwestia płci (kobiety na stanowiskach kierowniczych). CO ZAMIAST BIUROKRACJI? rola technologii - techniki informatyczne a „organizacje sieciowe” (organizacja po-nowoczesna), globalizacja gospodarki, gospodarka oparta na wiedzy; decentralizacja państwa i rozwój samorządności terytorialnej; rosnący nacisk na prawa jednostki i rozwój organizacji pozarządowych; wzrastająca rola mediów i opinii publicznej.
