Senat w okresie królewskim
advertisement
Senat w okresie królewskim Członkami byli pater familias stojący na czele rodów(tylko wybrani przez króla).Pierwotnie liczył 100członków potem 300. Miał glos doradczy, zatwierdzał uchwały zgromadzeń kurialnych(auctoritas patrum), troszczył się o przestrzeganie zasad moralnych, wybierał co 5dni zastepcę króla. Miał prawo mianowania urzędników. Klasy społeczne wg reformy Sergiusza Juliusza Społ. Podzielone na 5klas ze względu na cenzus majatkowy a każda z nich na centurie.1klobywatele posiadający 20jugerów ziemi 100000asów(80centurii),2-min.15j lub 75000100000a(20centurii),3-min.10j lub min.50000a(20 centurii),4-min.5j lub 25000a(20cen), 5min.2j lub 11000a(30c), i dodatkowo 18 centurii złożonych z najbogatszych. Optymaci- optowali za utrzymaniem dotychczasowego ustroju w stanie niezmiennym, zachowując swój stan posiadania. Popularowie- postulowali daleko idące reformy społeczne w republice.Przeprowadzili reformy agrarne. Reformy Grakchów: przeprowadzili reformy rolne. Jej teoretyczne zalozenia zostaly nakreślone w lex sempronia agraria. W 133 r. Tyberiusz Semproniusz Grakchus jako trybun ludowy wniósł projekt ograniczenia własności ziemi publicznej (ager publicus) do 1000 jugerów (250 ha) i przydzielenia skonfiskowanej ziemi ubogim i bezrolnym chłopom. W 123 r. p.n.e. reformę podjął jego młodszy brat Gajusz Semproniusz Grakchus. Odnowił on ustawę agrarną (lex agraria) i powierzył ekwitom prawo sądzenie nadużyć w prowincjach (lex iudicaria), aby pozyskać ich dla swych planów. Ustalil on rówiez zasady taniej sprzedazy zboza, a nawet darmowego rozdawnictwa. Wyżsi urzedznicy republikańscy: dyktator, konsul i pretor. Dyktator- urzednik nadzwyczajny, powoływany jedynie w sytuacji zagrozenia. Podejmowal samodzielnie decyzje. Kadencja nie dłużej niż 6miesiecy. Wybierany spośród konsulow. Jego wladza okreslona była mianem imperium maius. Wladza militarna,uprawnienia cywilne, administracyjne, sadownicze, prawo do orszaku. Konsul- kadencja 1rok. Urząd sprawowalo jednoczesnie 2 konsuli. Wybor na zgr. centurialnym. Wladza okreslana mianem imperium. Wladza wojskowa, cywilna, sadownicza. Czasami mogli mieć wladze policyjna. Prawo zwoływania zgr. Ludowych i posiedzen senatu. Kolegialność-każdy z nich posiadal pelnie władzy i mogl ja wykonywac bez konsultowania się z drugim. Pretor- wladza sadownicza, wojskowa, administracyjna, cywilna.. kadencja 1rok. Prawo przewodzenia wyborczym zgr. Ludowym przy wyborach niższym urzędników. Pod nieobecnosc konsulow mogl zwoływać posiedzenie senatu. Wydawal edykt. Niżsi urzednicy republikańscy: kwestor, cenzor, edyl. Quaestores- I stopien kariery politycznej. Prowadzenie procesow przeciwko oskarżonym o popełnienie morderstwa, trzymanie pieczy nad kasa panstwa, opieka nad tekstami ustaw i uchwal, piecza nad akweduktami lub administracja w wojsku. Quaestor osteinsisnadzorownie rozładunku towarow w Ostii; odpowiedzialni przed konsulami. Censores- 2 wybieranych co 5lat na okres 1,5roku na zgr. centurialnych. Jeden z nich był zawsze plebejuszem. Spisywali ludność, troszczyli się o morale spoleczenstwa, o przestrzeganie zwyczajow, wydawali edykty,. układali i przegladali liste senatorow. Aediles- piecza nad bezpieczeństwem na targowiskach, ulicach i placach miejskich, wladza policyjna i sadownicza, sprawdzanie miar i wag, zakazywali gier hazardowych, organizowali gry, zabawy i występy.Wydawali edykty. Trybuni ludowi- wybierani przez zgr. Plebejskie. Ochrona plebejuszy przed nadużyciami władzy ze strony najważniejszych urzędników. Mogli występować z oskarżeniami przeciwko byłym urzednikom za popełnione czyny w czasie sprawowania przez nich urzedu. Mogli proponowac na zgr. Plebejskich projekty ustaw i skazywac obywateli na kary pieniężne. Senat w okresie republiki- organ doradczy i decyzyjny. Zostawali nimi byli konsulowie, trybuni wojskowi i inni. Podejmowali decyzje w sprawie kultu państwowego, finansow publicznych, poboru do wojska, wypowiedzenia wojny, administrowania Italia i prowincjami. Ustalanie kalendarza, zapewnienie wpływów do kasy państwowej, wladza wojskowa(mianowanie dowódców wojskowych).senatorowie byli zobowiązani do brania udzialu w posiedzeniach senatu. Mieli prawo przyjmowania i wysylania posłów. Comitia curiata(kurialne)- mialo istotna role w podejmowaniu najwazniejszych decyzji dla panstwa, np. ogłoszenie wojny czy pokoju, tworzenie prawa, wybor najwyższych urzędników. Przed nimi dokonywane były najważniejsze akty prawne i testamenty. Mialy uprawnienia sakralne.zwolywane przez urzędników posiadających imperium.brali w nim udzial tylko patrycjusze Comitia centuriata-charakter polityczny i wojskowy.Brali w nich udzial także plebejusze.uprawnienia w zakresie podejmowania ustaw, sprawowania wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, dokonywania wyboru urzednikow wyższych. uprawnienia religijno-sakralne. Comitia tributa- podstawa było miejsce zamieszkania. Prawo dokonywania wyboru niższych urzędników, uprawnienia ustawodawcze. Prawo nakładania kar pieniężnych. Były zwoływane przez konsula lub pretora. Zbieralo się na forum. Glosowanie odbywalo się wewnątrz poszczegolych tribus a potem glosowalo poszczególne tribus. Zgromadzenia plebejskie(Consilia plebis) wybor urzędników plebejskich, tworzenie prawa, prawo do sprawowania wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych mniejsze wagi. Zwoływal je i prowadzil trybun ludowy. Organizacja kancelarii cesarskich: kancelaria była urzedem bezpośrednio wspierającym wykonywanie władzy przez cesarza. Zajmowala się przygotowywaniem czynności cesarza prywatnych i publicznych. Urzednicy kancelarii mianowani byli przez cesarza. Kancelaria dzielila się na 7 departamentow:finanse publiczne panstwa, oficjalna korespondencja cesarza, listy i prosby osob prywatnych,przygotowywanie projektow konsytucji cesarskich i ich archiwizowanie, sprawy biezace cesarza. Podzial terytorialny Italii: brak jednolitej administracji. Rzym zachowal forme miastapanstwa. Inne zasady rzadzenia obowiązywały w Italii a inne w prowincjach. Miasta w Italii powiazane były przymierzami. Podstawowa wartością było utrzymanie pokoju. W III w. p.n.e. miasta położone wokół Rzymu zaczeto włączać administracyjnie do Rzymu lub zachowali czesciowo autonomie. Takie miejscowości to municypia. Istanial tam urząd dyktatora. Utworzono urząd duowirow. Funkcjonowal senat lub curai. Innym typem kolonizacji były coloniae. Mogly być tworzone z obywateli rzymskich wywozonych z Rzymu lub z mieszkańców Lacjum. Kolonie posiadaly organizacje na wzor Rzymu. Tereny podbite lezace poza Italia nazywane były prowincjami. Nia posiadaly one wlasnej autonomii. Na ich czele stal pierwotnie konsul lub pretor piastujący uzrad w Rzymie. Pozniej sprawowalija exkonsulowie lub ex-pretor. Praefecti- wybierani spośród ekwitow. Praefecti saturni- sprawowanie pieczy nad kasa panstwowa, praefectus urbi- reprezentowal cesarza w sparwach bezpieczeństwa w miescie, miał niewielkie uprawnienia jurysdykcyjne, miał prawo wyzwalania niewolnikow, sprawowal kontrole nad bankierami i ich czynosciami, praefectus vigilum- zorganizowanie systemu gaszenia pożarów w Rzymie i zapewnienie bezpieczeństwa miasta w nocy, praefectus annonae- dostawy żywności do Rzymu, kontrola rynku zbozowego, praefectus aegyptizarządzał Egiptem w imieniu cesarza, prafecti castrorum- dowodzenie legionami w Egipcie, praefectus pretorio- bezpieczeństwo osobiste cesarza, dowodzil wojskami w Italii, uprawnienia sadownicze. Podzial terytorialny w cesarstwie: podzial na Italie i prowincje. Mieszkancy Italii byli zwolnieni z placenia podatku gruntowego.prowincje podzielono na senackie i cesarskie. Senackie były starymi prowincjami republikańskimi, bezpiecznymi i spokojnymi. W tych drugich ze względu na lokalny opor stacjonowaly legiony.na czele p. senackich stali propraetores a cesarskich-proconsules. Obowiązywała 5-letnia przerwa miedzy piastowaniem urzędów. Kadencja trwala rok. Następowała urbanizacja prowincji. Organizacja kancelarii cesarskich: kancelaria była urzedem bezpośrednio wspierającym wykonywanie władzy przez cesarza. Zajmowala się przygotowywaniem czynności cesarza prywatnych i publicznych. Urzednicy kancelarii mianowani byli przez cesarza. Kancelaria dzielila się na 7 departamentow:finanse publiczne panstwa, oficjalna korespondencja cesarza, listy i prosby osob prywatnych,przygotowywanie projektow konsytucji cesarskich i ich archiwizowanie, sprawy biezace cesarza. Comites do nich zaliczani byli niżsi urzednicy należący do personelu pomocniczego.w dominacie stali się wysokimi urzednikami cywilnymi i wojskowymi. Źródła prawa rzymskiego Okres archaiczny Od założenia Rzymu (753p.n.e) do 2połowy III w.p.n.e. (264p.n.e. – I wojny punickiej) Zwyczaj- powtarzany, są to zaakceptowane normy lub zachowania. Zwyczaj w prawie rzymskim kształtował się w wyniku niezmienności i ciągłości jakiegoś postępowania. Do rangi normy prawnej był podnoszony wówczas, gdy został uznany dobrowolnie przez większość społeczeństwa za konieczny (opinio necessitatis) i był stosowany przez dłuższy czas (frequens usus) w sposób niezmieniony. Ustawy królewskie- zwane inaczej leges regiae lub też, od twórcy zbioru, ius Papirianum, stanowiły prawa wydawane przez kolejnych królów rzymskich, choć obecnie uważa się, że zostały spisane na początku republiki i tylko dla większej powagi nazwane ustawami królewskimi. Ustawa XII tablic - Uchwalona w latach 451 p.n.e.-450 p.n.e. ustawa XII tablic stała się pierwszą ustawą dotyczącą prawa prywatnego. Jest to consensus (zgoda) miedzy patrycjuszami (wyzej urodzeni),a plebejuszami. Tekst ustaw został spisany na spiżowych tablicach i wystawiony na forum Romanum, które spłonęły w czasie najazdu Gallów w 390 p.n.e. Leges i plebiscita Uchwały zgromadzeń ludowych, zwane leges, obowiązywały wszystkich obywateli rzymskich. Projekt ustawy wnosił tzw. magistratus (konsul, pretor lub dyktator), którą następnie przegłosowywano (jawnie, później tajnie). Do roku 339 p.n.e. (lex Publilia Philonis) uchwalona ustawa wymagała zatwierdzenia senatu. Składała się z trzech części: praescriptio – zawierającą imię wnioskodawcy, datę zebrania się zgromadzenia ludowego itp. rogatio – zawierającą treść ustawy sanctio – zawierające sankcje na wypadek złamania treści ustawy Uchwaloną ustawę – lex – nazywano imieniem wnioskodawcy: lex Poetelia 326 p.n.e. lex Ogulnia 300 p.n.e. lex Hortensia 287 p.n.e. Uchwały plebsu uchwalane na zgromadzeniach plebejuszy concilia plebis zwane plebiscita dotyczyły w okresie archaicznym wyłącznie samych plebejuszy. Dopiero od roku 287 p.n.e. po uchwaleniu lex Hortensia uchwały plebejskie zostały zrównanie z leges i zaczęły odgrywać podstawową rolę w kształtowaniu prawa rzymskiego. Źródła prawa w okresie poklasycznym Od początków panowania cesarza Dioklecjana(284n.e.) do śmierci Justyniana I Wielkiego (565n.e) Wulgaryzacja prawa - Termin ten wiąże się z okresem upadku cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 r. Po tym czasie napływające ludy barbarzyńskie, zaczęły przyjmować oraz zniekształcać obowiązujące dotychczas prawo rzymskie. Okres wulgaryzacji prawa uważa się za okres w którym sztuka prawnicza wiele straciła. Prawo stało się wtedy dość prymitywne, a przepisy prawne ujmowane były często w sposób kazuistyczny. Kodyfikacja Justyniańska – jeden z głównych źródeł poznania prawa rzymskiego i pochodzi z 534r. Kodyfikacja składa się z 4części: -Digestów -Zbiorów ustaw cesarskich - Instytucji -Nowele Ustawodawstwo Justyniana obowiązywała we wschodnim cesarstwie, aż do jego upadku w 1453roku. Na zachodzie szybko popadła w zapomnienie aż do XI wieku. Digesta – stanowią wybór z pism prawników Codex – zawiera konstytucje cesarskie w porządku chronologicznym od cesarza Hadriana do Justyniana. Instytucje - to jeden z najbardziej znanych podręczników prawa w starożytnym Rzymie. Opublikowany w 533 r. zastąpił Instytucje Gaiusa w szkołach prawa jako dzieło udoskonalone i uaktualnione. Jego twórcami byli profesorowie prawa: Theofilus i Dorotheus. Nowele - jest to zbiór konstytucji Justyniańskich wydanych po 534 r. W sumie zbiór ten zawiera 168 nowel, ostatnie 10 pochodzi z okresu pojustyniańskiego (Novellae postiustinianae). Bezkrólewie - to okres między śmiercią lub abdykacją danego króla, a wstąpieniem na tron (koronacją) jego następcy. Głową państwa podczas bezkrólewia jest Interrex. W Polsce zgodnie z tradycją rola ta przypadała prymasowi Polski. Zwyczaj ten został zapoczątkowany po śmierci Zygmunta Augusta w roku 1572, kiedy na interrexa wybrano Jakuba Uchańskiego. Podział ustroju Rzymu : a) Okres królewski – trwał od założenia Rzymu (753 p.n.e.) przez Romulusa aż do wypędzenia królów etruskich, tj. do (509) roku przed Chrystusem. b) Republika – istniała do 27roku przed Chrystusem c) Pryncypat – kończy się objęciem rządów przez Dioklecjana w 284 roku. d) Dominat – ostatnia forma rządów. 284 n.e – 565 n.e Cursus honorum (łac. ścieżka zaszczytów) – kariera urzędnicza. Do tych zasad zaliczano: wejście do senatu jedynie poprzez sprawowanie określonych urzędów, zachowanie ustalonej hierarchii urzędów, zachowanie odstępu czasowego pomiędzy sprawowaniem poszczególnych urzędów, posiadanie określonego wieku przez kandydata na dany urząd. W okresie Cycerona przebieg cursus honorum wyglądał następująco: Pierwszym urzędem była kwestura (musiał mieć ukończone 31 lat), kolejny edylat (musiał mieć ukończone 37lat), pretura (minimum 40lat). Karierę wieńczą kończył urząd konsula (wymagane ukończone 43lata). Intercessio – Jest to sprzeciw wobec decyzji współurzędującego. Decyzje podejmowane przez któregokolwiek z urzędników musiały być uzgodnione z drugim. Jeden wobec drugiego posiadał prawo sprzeciwu, czyli intercessio. W przypadku sprzeciwu kolegi w urzędzie, decyzja nie mogła być wykonana. Potestas – zakres władzy urzędników. Jest to władza wszystkich urzędników. Posiadali oni prawo wydawania edyktów, prawo zwoływania zgromadzeń ludowych i plebejskich, prawo zwoływania senatu, prawo nakładania kar pieniężnych Imperium – zakres władzy urzędników. Urzędnicy posiadający tę władzę posiadali dodatkowe uprawnienia, m.in. mogli stosować bezpośredniego przymusu wobec obywateli, np. aresztowanie, zatrzymanie w więzieniu, stosowanie kary chłosty. Uprawnienia pretora miejskiego – był on zaliczany do urzędników wyższych, stąd posiadał pełnię władzy sądowniczej, wojskowej, administracyjnej i cywilnej. Kadencja pretora trwala jeden rok jedynie pod koniec republiki okres ten uległ skróceniu. Posiadał prawo przewodniczenia wyborczym zgromadzeniom ludowym przy wyborach niższych , a pod nieobecność konsulów pretor mógł zwoływać posiedzenia senatu. Najważniejszym jednak uprawnieniem pretora była wł. sądownicza. Decydował o wszczęciu procesu lub odrzuceniu pozwu. Wybór posłów przez senat - Senat ustalał normy i zasady, według których dobierano posłów. Posłowie zwani legati (wybrańcy)i oratores (mówcy) wybirani byli przez konsula lub pretora, który w danym dniu przewodniczył w senacie. Czasami rozstrzygało losowanie. Posłów wybierano zazwyczaj spośród stanu senatorskiego (nobilitias). Delegacje składały się z 2-5, a nawet 10osób. Wszytskie poselstwa miały przewodniczącego zazwyczaj zostawał nim senator posiadający najwyższą rangę wśród wybranych. Census Populi – był to spis ludności co było podstawowym zadaniem cenzorów. Spis ludności było to ogromne przedsięwzięcie, wymagające zaangażowaniu znacznej liczby pomocników jak np. pisarzy czy archwistów. Ten spis dawał cenzorom możliwość wglądu w życie prywatne obywateli. Coercitio – jest to możliwość stosowania przymusu bezpośredniego. Edylom kurulnym powierzono pieczę nad bezpieczeństwem na targowiskach, ulicach i placach miejskich gdzie zostali wyposażeni we władzę policyjną, stąd posiadali coercitio. Zarządca prowincji – na czele prowincji pierwotnie stał konsul lub pretor piastujący urząd w Rzymie. Jednak ze względu na rozległość ich władzy w Rzymie w prowincjach władzę zaczęto powierzać ex-kwestorom, ex-konsulom, ex- pretorom. Zarządca prowincji wyposażony był w uprawnienia w zakresie władzy wojskowej, administracyjnej, sądowniczej w zakresie spraw cywilnych i karnych, nie mogł jednak wymierzać kary śmierci obywatelom rzymskim.. Zarządca wspierany był przez legatów. Kolonie – były to miasta tworzone od początku. Mogły być tworzone z obywateli rzymskich, którzy byli wywożeni z Rzymu lub z mieszkańców Lacjum. Tylko w pierwszym przypadku mieszkańcy zachowywali pełne obywatelstwo rzymskie. Posiadały one organizację konstruowaną na wzór Rzymu. 31. Okres pryncypatu jest pierwszym podokresem okresu cesarstwa (31 r. p.n.e. – 476 r. n.e.). Przypada na lata 31 p.n.e. – 284 n.e. . Ukształtowany został przez Oktawiana Augusta, bratanka Cezara. Oktawian August zbudował specyficzny ustrój polityczny, w którym to cesarz skupił pełnię władzy, przy pozorach zachowania instytucji republikańskich. Dlatego tez okres pryncypatu nazywany jest komedią republiki. W czasie pryncypatu w państwie rzymskim rządziły cztery wielkie dynastie: Julijsko-Klaudyjska, Flawijska, Antoninów i Sewerów. 32. Preafectus viligum odpowiadał za zorganizowanie systemu gaszenia pożarów w Rzymie i za bezpieczeństwo miasta w nocy. Mógł ścigać sprawców podpaleń i niepokojów ulicznych w nocy. Ścigał także sprawców włamań do mieszkań, sklepów lub magazynów. 33. Kancelaria cesarska zajmowała się przygotowywaniem wszystkich czynności cesarza zarówno publicznych jaki i prywatnych. Urzędnicy kancelarii byli mianowani przez cesarza. Kancelaria cesarska dzieliła się na 7 departamentów. Najbardziej rozbudowany był pierwszy departament - a rationibus - który zajmował się finansami publicznymi państwa. W skład tego departamentu wchodziły 4 wydziały: pierwszy zajmował się podatkami gruntowymi, poborem cła, biciem pieniądza, przedsiębiorstwami państwowymi; drugi zajmował się majątkiem związanym z urzędem cesarza; trzeci zajmował się majątkiem prywatnym cesarza; czwarty zajmował się poborem podatków od spadków u sprzedaży. Departament drugi i trzeci – ab epistulis Latinis lub Graecis – zajmował się oficjalną korespondencją cesarza oraz utrzymywał kontakty z wysokimi urzędnikami, w szczególności z zarządcami prowincji. Czwarty departament – a libelli – zajmował się listami i prośbami osób prywatnych, które zwróciły się listownie do cesarza. Departament piąty – a cognitionibus – zajmował się przygotowaniem projektów konstytucji cesarskich oraz ich archiwizowaniem. Departament szósty i siódmy – a studiis i a commentariis – zajmowały się sprawami bieżącymi cesarza. 34. Prowincje senackie to prowincje rzymskie, w których prawo do wyznaczania zarządców (prokonsuli) miał wyłącznie Senat. Prowincje te były własnością narodu rzymskiego i znajdowały się daleko od limesu, w związku z czym nie były zagrożone – dlatego też nie stacjonowały tam legiony, co miało ograniczyć możliwość odebrania władzy cesarzowi przez Senat. 35. Prowincje cesarskie to prowincje rzymskie, w których prawo do wyznaczania zarządców (legati Augusti propraetore) miał wyłącznie cesarz. Prowincje te były własnością cesarską i znajdowały często w strategicznych miejscach blisko granic, dlatego też musiały tam stacjonować legiony. 36. U boku, w okresie dominatu (284 r. n.e. – 476 r. n.e.), istniała przyboczna rada cesarska, której członkami byli dostojnicy i osoby mianowane przez cesarza. Do udziały w radzie zapraszano również senatorów. Rada cesarska, na konsystorzu, rozpatrywała różne sprawy administracyjne, sądowe, dyskutowano nad projektami konstytucji cesarskich. Rady udzielane przez konsystorz nie były wiążące dla cesarza. 37. Cursus publicus w cesarstwie rzymskim był to transport naziemny, zorganizowany jako poczta państwowa. Obejmował dwie służby: ekspresową – przeznaczoną do przewozu osób, dokumentów państwowych i materiałów o dużej wartości oraz pocztę – której głównym zadaniem był transport towarów. 38. Nowy podział państwa, zapoczątkowany przez Dioklecjana, zerwał ze starym podziałem na prowincje senackie i cesarskie. Dioklecjan dokonał podziału na Cesarstwa Wschodnie i Zachodnie oraz wprowadził nowy podział terytorialny. Terytorium podzielona na 4 prefektury. Na czele każdej z prefektur stał mianowany przez cesarza i w każdej chwili odwołany preafectus pretorio z szeroką władza administracyjną, sądową i prawodawczą. Prefektury dzieliły się na diecezje. Z kolei diecezje dzieliły się na prowincje. 39. Rzym i Konstantynopol tworzyły odrębne jednostki administracyjne z podległymi bezpośrednio cesarzowi prefektem Rzymu i prefektem Konstantynopola. Każdemu z nich podlegał szereg urzędników. Prefektowi Rzymu podlegali: dowódca straży pożarnej i policji municypalnej, zarządca wodociągów, osoba prowadząca listę senatorów wraz z wykazem ich majątków oraz pełniąca nadzór nad studiującą w Rzymie młodzieżą. Prefekt Rzymu sprawował także sądownictwo w sprawach cywilnych i karnych, rozpatrywał apelację od wyroków. Organizacja i administracja Konstantynopola była wzorowana na rozwiązaniach w Rzymie. Urząd prefekta Konstantynopola był wzorowany na urzędzie prefekta Rzymu i posiadał takie same uprawnienia. 40. Defensor civitates to urząd powołany w celu ochrony ubogich ludzi przed nadużyciami ze strony urzędników i ludzi zamożnych. Zajmował się przyjmowanie skarg od ludności na nadużycia urzędników i przedstawiał je namiestnikom. Sprawował także sądownictwo w drobnych sprawach karnych i cywilnych. 41. Odpowiedzialność o charakterze karnym groziła urzędnikom głównie za wymuszenia i przekupstwa. Funkcjonował różne kary za te nadużycia, np.: grzywna, usunięcie ze stanowiska; dla dowódców wojskowych nawet kara śmierci, tortury wraz z konfiskatą majątku i wyganianiem; chłosta. 42. Obok istniejącego senatu w Rzymie, Konstantyn Wielki utworzył drugi w Konstantynopolu. Posiadał on początkowo niewielkie znaczenie. Zrównanie w prawach senatu rzymskiego i konstantynopolitańskiego nastąpiło za panowania cesarza Juliana. Jednak swoja pozycję senat w Konstantynopolu ugruntował się za panowania Justyniana. Na znaczeniu zaczął tracić senat rzymski, który stopniowi schodził do roli rady municypalnej. Godność senatora nawało się przez urodzenie z ojca senatora bądź też w drodze nominacji cesarskiej. Senatorowie dzieli się na dwie kategorie: senatorów rzeczywistych – mających prawo udziału w posiedzeniach senatu i głosowania praz tych, którzy posiadali jedynie tytuł senatora nadany przez cesarza jako wyróżnienie bez wcześniej wspomnianych praw. 43. Prawo pozytywne/stanowione (łac. ius positivum) to prawo narzucone z góry, przez aparat państwowy. Inaczej prawo tworzone przez człowieka, a konkretniej przez uprawnione do tego władze państwowe. Według Cycerona prawo pozytywne to prawo, które zostało wynalezione w celu zapewnienia ludziom bezpieczeństwa, a państwu pomyślności. Prawo stanowione jest sztuką wybieranie tego co sprawiedliwe i słuszne. Powinno obowiązywać wszystkich obywateli, a zatem nie powinno zawierać przywilejów dla poszczególnych grup. Prawo pozytywne reguluje różne dziedziny życia człowieka, życia społecznego, czy państwowego. Najstarszym działem prawa pozytywnego jest prawo sakralne. W prawie tym znajdowały się różne wskazówki dotyczące kultu. Prawo to określało kategorie bogów, których należało czcić; rodzaje kapłanów i ich zdania; występki przeciwko religii i sposoby karania ich sprawców. 44. Sprawiedliwość (łac. iustitia) sprawia, że ludzie staja się prawi, czyli nie szkodzą sobie nawzajem. Sprawiedliwość powoduje, że ludzie szanują również zasady własności. Podstawą sprawiedliwości jest rzetelność, czyli stałość i prawość w przyrzeczeniach i umowach. Zasady sprawiedliwości należy przestrzegać również w prawie międzynarodowym. Oznacza to, że państwo zobowiązane jest do zachowania zawartych umów, a zwłaszcza reguł wojny. 45. Prawo narodów (łac. ius gentium) jest właściwe rodzajowi ludzkiemu. Do prawa narodów Rzymianie zaliczali prowadzenie wojen, a także wyzwolenia, czyli nadania wolności. Z prawa narodów wywodzi się podział na narody, suwerenność państwa, formy władzy, czy też granice. 47. Jurysprudencja ??? charakterystyka i funkcje? FUNKCJE - Jej nowym zadaniem było przystosowanie dotychczasowego prawa metropolii rzymskiej do nowych, prostszych warunków ekonomicznych, do przemian społecznych, a także do przesuwającego się w kierunku wschodnim ośrodka państwowości - brak możliwości swobodnego rozwoju, co było spowodowane oddziaływaniem dwóch autorytetów: politycznego - w osobie samowładcy cesarza oraz fachowego - w postaci klasycznej literatury prawniczej, która była trudna do stosowania w praktyce w ówczesnych czasach - zaprzestanie przyznawania jurystom ius publice respondendi - w kancelariach i radach cesarskich nadal zasiadali juryści, lecz była to działalność niesamodzielna i anonimowa - przy dostosowywaniu starego prawa do nowych warunków wybierano z literatury klasycznej teksty proste, przystępne i bardziej ogólne - na opracowania tekstów klasycznych składało się skracanie tekstów podstawowych, ich upraszczanie i dodawanie not wyjaśniających do bardziej skomplikowanych sformułowań; można tu mówić o onieśmieleniu wobec literatury klasycznej, które przejawiało się w anonimowości opracowań lub publikowaniu "pod firmą" znanych klasyków - jurysprudencja tego okresu była w znacznej mierze anonimowa (brak wielkich nazwisk) i nastawiona na gromadzenie, porządkowanie i upraszczanie materiału klasycznego - dążenie do bardziej abstrakcyjnego ujmowania materiału prawniczego, w szczególności częstsze próby sztuki definiowania, wprowadzanie przedziałów klasyfikacyjnych i formułowanie ogólnych zasad Ogólna charakterystyka jurysprudencji rzymskiej CHARAKTERYSTYKA ???Odpowiedzi uczonych prawników są to poglądy i opinie tych, którym pozwolono tworzyć prawa. Jeżeli poglądy ich wszystkich są zgodne, to ten zgodny pogląd otrzymuje moc ustawy. Jeżeli zaś nie zgadzają się, to sędziemu wolno pójść za jakim chce poglądem. To właśnie oznajmia się w reskrypcie boskiego Hadriana???. W II w.n.e. uczeni juryści uczestniczyli bezpośrednio w tworzeniu prawa obowiązującego i to za oficjalną aprobatą cesarza. Ich pośredni wpływ polegał na interpretacji w sposób twórczy dawnego prawa zwyczajowego i dawnych ustaw; doradztwie magistraturom i inspirowaniu ich działalności prawotwórczej; wpływie na poziom orzecznictwa sądów; współpracy z cesarzami w sprawach jurysdykcji i normowania. Pod wpływem działalności prawników prawo rzymskie stało się szybko ???prawem uczonym???, bogatym w treść, ścisłym w terminologii i w konstrukcjach pojęciowych. Ekonomiczne, społeczne i polityczne warunki rozwoju były dla jurysprudencji rzymskiej wyjątkowo sprzyjające. Jedną z ulubionych dziedzin aktywności u Rzymian była m.in. działalność prawnicza, szczególnie dla ludzi starszych, którzy zdobyli już praktyczne doświadczenie w służbie wojskowej, w sprawowaniu urzędów i w wymiarze sprawiedliwości. Obrót prawny odbywał się jawnie, pod bezpośrednią kontrolą opinii publicznej. Do działalności prawniczej garnęli się przede wszystkim przedstawiciele samych szczytów społecznych, materialnie najbardziej niezależni. Większość jurystów rekrutowała się ze stanu senatorskiego, a więc z arystokracji rodowej. Z nimi konkurowali ekwici czyli przedstawiciele arystokracji finansowej. Pozycja jurysprudencji rzymskiej formowała się w drodze wielowiekowej ewolucji. Prawnicy rzymscy niewiele uwagi poświęcali historii własnej nauki (jedynie mówi o tym fragment Pomponiusa) 48. Reskrypty? Najstarsza z form konstytucji cesarskich. Były to zapytania osób prywatnych i publicznych, dotyczące prawa publicznego i prywatnego. Wyróżniamy 3 rodzaje próśb reskryptowych: libelli( zapytania osób prywatnych), preces i supplicationes. 49opisz periodyzację historii prawa rzymskiego? - Rzymskie prawo przedklasyczne- okres od powstania Rzymu do końca republiki tj. około 30 r. p.n.e. W tym czasie prawo było ściśle powiązane z gospodarką rolno-towarową. Okres ten można podzielic na 2 podokresy: do wojen punickich i po wojnach punickich. Pierwszy okres charakteryzował się prostą gospodarką, która nie wymagała skomplikowanych rozwiązań prawnych. Skupiono się na zapewnieniu bezpieczeństwa prawnego. Normy prawne były ściśle powiązane z formułami religijnymi. Prawo skupiało się w rękach kapłanów. Po wojnach punickich w związku ze zdobyciem przez Rzymian nowych terenów należało stworzyć nowe prawo. Odrzucono koncepcje powiązania prawa świeckiego z prawem kościelnym, a kapłani zaczęli nauczać prawa publicznego - Rzymskie prawo klasyczne-okres trwający od początku pryncypatu do końca epoki Sewerów. Charakteryzował się wysokim rozwojem prawa. Istniały 4 źródła tworzące prawo: pretor, senat, cesarz i prawnicy. Zaczęto tworzyć szkoły prawa i pisać podręczniki do jego nauczania. Jednym z najbardziej znanych podręczników są Instytucje Gajusa pochodzące z II w. n.e. - Rzymskie prawo poklasyczne- okres charakteryzuje się znacznym obniżeniem znajomości prawa, przez organy które je stosują. Prawo to i określane jest jako ,, wulgarne???. W związku z nadaniem przez Karakallę obywatelstwa rzymskiego wszystkim mieszkańcom imperium, prawo rzymskie obowiązywało również mieszkańców odległych terenów, którzy nie znali prawa stosowanego przez Rzymian. 50.Pojęcie prawa rzymskiego? Przez to pojęcie rozumie się prawo obowiązujące w Rzymie od jego początków do końca panowania Justyniana Wielkiego. Może być również rozumiane jako przedmiot wykładany na wydziałach prawa głównie w Europie Zachodniej i Środkowej, a ostatnio również w krajach byłego ZSRR. 51. Ordo decurionum? Dekurionem mogła zostać osoba wolno urodzona, posiadająca odpowiedni cenzus majątkowy oraz wiek. Urząd był sprawowany nieodpłatnie. Urzędnicy zasiadający w ordo, czyli radach miejskich musieli pokrywać koszty sprawowania urzędów z własnej kieszeni. Przyczyniło się to do porzucania stanowisk przez urzędników, podejmowanie zajęć niezgodnych z piastowaniem urzędu oraz wprowadzenie sankcji zmuszających do pozostania na stanowisku. 52. Sposób wyboru dekurionów? Dekurioni byli wybierani przez tzw. Dobieranie tj. urzędujący dekurioni wybierali kandydata na dekuriona. Dekurionem można było zostać z urzędu, jeśli wcześniej było się urzędnikiem municypalnym, jednak należało być wybranym przez dekurionów( lectio), być wolno urodzonym (ingenuus) i mieć ukończone 25 lat. 53.Stanowienie prawa lokalnego? Prawo stanowione było przez dekurionów, W postaci dekretów. Debata nad projektem dekretu Ne odbywał się publicznie. Po przyjęciu dekretu zwykłą większością głosów musiał być zatwierdzony lub odrzucony przez jednego z dekurionów. Dekrety były publikowane, przez publiczne ich odczytanie przez jednego z dekurionów lub przez jego zastępcę w obecności dekuriona. Odczytanie dekrety obowiązywało tego dnia, w którym został on zatwierdzony lub na początku najbliższego posiedzenia dekurionów. Po zatwierdzeniu i opublikowaniu dekretu, należało w ciągu 10 dni umieścić go w archiwum municypalnym. 54.Duovirowie? -wybierani spośród dekurionów -jednocześnie 2 duovirów o takich samych uprawnieniach -najwyższy organ wykonawczy w municypium -sprawowanie pieczy nad dzierżawami publicznymi - prawo udzielania koncesji na dzierżawę podatków, prac publicznych i innych usług, które musiały być wykonane na rzecz mieszkańców municypium 55. Urzędnicy pomocniczy? Scribae- pisarze; mianowani na podstawie uchwały dekurionów. Ich zadaniem było czuwanie nad poprawnością redagowanych dokumentów i sprawozdń; sprawowali piecze nad archiwum municypalnym; za swoja pracę otrzymywali wynagrodzenie Apparitores- pozostali urzędnicy np. woźni; za swoją pracę otrzymywali wynagrodzenie 56.Głosowanie w municypium? -głosowanie odbywało się według kurii -każdy mógł oddać głos zapisując go oddzielnie na tabliczce -od leges tabellariae głosowanie były tajne -przy każdej urnie stało 3 przedstawicieli( każdy z innego municypium), którzy czuwali nad prawidłowością głosowania 57. Zakres właściwości sądów municypalnych? - prowadzenie spraw prywatnych między municipes lub incolae mieszkających w danym municypium -procesy były prowadzone we własnym imieniu lub imieniu innego mieszkańca -sądy te rozstrzygały sprawy o mniejszej wartości ekonomicznej -nie mogły prowadzić spraw których wartość przekraczała tysiąc sesterców
