ekonomia

EKONOMIA
PODSTAWOWE POJĘCIA EKONOMICZNE
CZYNNIKI WYTWÓRCZE – obejmują zasoby ludzi i wszystkich rzeczy wykorzystywanych do produkcji dóbr i
usług w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich . Dzieli się je na cztery grupy :
a. ziemię ( zasoby naturalne ) – obejmuje wszelkie dary natury : gleby , lasy , rzeki , oceany ;
b. pracę ( zasoby ludzkie ) – tworzą ją ludzie wykorzystując siłę swoich mięśni i zdolności umysłowe ;
c. kapitał ( zasoby kapitałowe ) – są to dobra uprzednio wyprodukowane ,po to , aby je wykorzystać do produkcji
innych dóbr i usług . Zasoby kapitałowe zawierają równieŜ kapitał ludzki , czyli zakumulowane umiejętności i
wiedzę ludzi nabyte dzięki edukacji i szkoleniu ;
d. przedsiębiorczość – umiejętność zatrudnienia pozostałych czynników wytwórczych ( ziemi , pracy , kapitału ) ;
DOBRA – są to rzeczy słuŜące do zaspokojenia potrzeb ludzkich , np. odzieŜ czy Ŝywność ;
DOBRA KONSUMPCYJNE – to dobra zuŜywane „ zaraz” po ich wyprodukowaniu do zaspokojenia potrzeb
konsumpcyjnych ;
DOBRA PRODUKCYJNE – to dobra wyprodukowane po to , aby je zatrudnić do produkcji innych dóbr i usług ;
DOBRA RZADKIE – to takie dobra , których jest zbyt mało , aby zaspokoić wszystkie potrzeby ludzkie ;
DOBRA WOLNE – są to dobra dostępne w nieograniczonych ilościach dla kaŜdego ;
DYSTRYBUCJA DOBR I USŁUG – jest to podział tego wszystkiego , co zostało wyprodukowane , pomiędzy
członków społeczeństwa ;
EKONOMIA – jest to nauka społeczna zajmująca się dokonywaniem wyborów dotyczących produkcji i dystrybucji
dóbr i usług w świecie rzadkich czynników wytwórczych , inaczej jest to nauka o tym , jak ludzie wykorzystują
ograniczone zasoby w celu zaspokojenia swoich nieograniczonych potrzeb ;
EKONOMIA NORMATYWNA – jest to sposób przedstawiania tego , co w Ŝyciu gospodarczym być powinno ;
EKONOMIA POZYTYWNA – jest to sposób przedstawiania tego , co jest w Ŝyciu gospodarczym ;
FIRMA ( PRZEDSIĘBIORSTWO ) – stanowi jeden z rodzajów podmiotów gospodarujących i jest organizacją ,
która zajmuje się produkcją oraz sprzedaŜą dóbr lub usług ;
GOSPODARKA – jest to mechanizm prowadzący do alokacji rzadkich czynników wytwórczych między
konkurencyjne wykorzystania oraz do dystrybucji dochodów ;
GOSPODARKA CENTRALNIE PLANOWANA ( KIEROWANA ) – jest to taka gospodarka , w której o
wykorzystaniu czynników wytwórczych , sposobach wymiany i moŜliwościach konsumpcyjnych decydują rządy ;
GOSPODARKA MIESZANA – jest to taka gospodarka , na którą składa się zarówno sektor publiczny , jak i sektor
prywatny ;
GOSPODARKA RYNKOWA – jest to gospodarka , w której kwestie : co ? , jak ? , dla kogo ? , rozstrzygane są przez
mechanizm rynkowy .
GOSPODARKA TRADYCYJNA – jest to taka gospodarka , w której od wieków produkuje się to samo i tak samo , a
wielkość produkcji wystarcza jedynie do przetrwania ;
GOSPODAROWANIE – jest to działalność polegająca na uzyskaniu jak największej ilości dóbr i usług z posiadanych
zasobów czynników wytwórczych ;
GOSPODARSTWO DOMOWE – jest jednym z rodzajów podmiotów gospodarujących , który tworzy grupa ludzi
Ŝyjących razem i wspólnie podejmujących decyzje ;
KAPITAŁ ( ZASOBY KAPITAŁOWE ) – jest to jeden z rodzajów czynników wytwórczych , który tworzą dobra
uprzednio wyprodukowane , po to , aby je wykorzystać do produkcji innych dóbr i usług . Zasoby kapitałowe zawierają
równieŜ kapitał ludzki , czyli zakumulowane umiejętności i wiedzę ludzi nabyte dzięki edukacji i szkoleniu ;
KONSUMPCJA – jest to proces zuŜywania dóbr i usług w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich ;
KOSZT ALTERNATYWNY – jest to najkorzystniejsza moŜliwość , z której zrezygnowano przy dokonaniu
konkretnego wyboru ;
KOSZT PIENIĘśNY – jest to koszt poniesiony przy dokonywaniu zakupów , równy cenie zakupionych rzeczy ;
MAKROEKONOMIA – zajmuje się problemami funkcjonowania gospodarki jako całości ;
MIKROEKONOMIA – koncentruje się na decyzjach podejmowanych przez pojedyncze podmioty gospodarcze
Lub na poszczególnych rynkach ;
PODZIAŁ PRACY – jest to metoda wytwarzania dóbr i usług polegająca na podziale produkcji na poszczególne ,
wyspecjalizowane zadania ;
POTRZEBY EKONOMICZNE – jest to jeden z rodzajów potrzeb ludzkich , które moŜna zaspokoić dzięki
konsumpcji dóbr i usług ;
PRACA ( ZASOBY LUDZKIE ) – jest to jeden z rodzajów czynników wytwórczych , który tworzą ludzie
wykorzystując siłę swoich mięśni i zdolności umysłowe ;
PRODUKCJA – jest to proces , w którym zatrudnione są czynniki wytwórcze i dzięki któremu zostają wytworzone
dobra lub usługi w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich ;
1
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ – jest to jeden z rodzajów czynników wytwórczych obejmujący umiejętność zatrudnienia
pozostałych czynników wytwórczych ( ziemi , pracy , kapitału ) ,
RZADKOŚĆ - jest to zjawisko polegające na tym , Ŝe potrzeby są większe od moŜliwości ich zaspokojenia , czyli od
zasobów produkcji i czynników wytwórczych ;
RZĄD – jest jednym z podmiotów gospodarujących , a jedną z jego funkcji jest kierowanie gospodarką ;
SPECJALIZACJA – polega na tym , Ŝe producent wytwarza określony rodzaj dóbr lub usług przeznaczony do
wymiany , a więc w ilościach większych niŜ potrzebuje sam dla siebie ;
TECHNOLOGIA – są to metody wytwarzania lub przetwarzania czynników wytwórczych wykorzystywane przez
firmy w celu wyprodukowania dóbr lub usług mających zaspokoić potrzeby ludzkie ;
USŁUGI – słuŜą do zaspokojenia potrzeb ludzkich , ale nie są fizycznie uchwytne , np. edukacja czy opieka medyczna
WYMIANA – polega na dobrowolnym przekazywaniu dóbr lub świadczeniu usług przez producentów na rzecz
konsumentów , po uzgodnionej cenie ;
ZAMIENNOŚĆ – jest to sytuacja charakteryzująca się tym , Ŝe z jednego dobra trzeba zrezygnować w celu otrzymania
innego dobra ;
ZIEMIA ( ZASOBY NATURALNE ) – jest to jeden z rodzajów czynników wytwórczych , który obejmuje wszelkie
dary natury : gleby , lasy , rzeki , oceany ;
I JAK JA TO WSZYSTKO
SPAMIĘTAM ?
ROZD. 2 RYNEK . STRONA POPYTU I PODAśY NA RYNKU .
CETERIS PARIBUS – oznacza , Ŝe wszystkie pozostałe wielkości , oprócz analizowanych , nie zmieniają się – są
stałe ;
DOBRA KOMPLEMENTARNE – są to takie dobra , które konsumowane są razem , np. lewy but i prawy but ,
samochód i benzyna , taśma i magnetowid ;
EFEKT DOCHODOWY – polega na tym , Ŝe na skutek wzrostu cen danego dobra konsumenci mogą go kupić mniej
przy nie zmienionych dochodach , co prowadzi do zmniejszenia , co prowadzi do zmniejszenia wielkości popytu ,
spadek cen działa w kierunku odwrotnym ;
EFEKT SUBSTYTUCYJNY – polega na tym , Ŝe na skutek wzrostu cen danego dobra konsumenci kupują go mniej ,
gdyŜ wybierają dobra relatywnie tańsze , co oznacza , Ŝe wielkość popytu na dane dobro maleje , spadek cen działa w
kierunku odwrotnym ;
KONFLIKT – jest to sytuacja , w której kaŜda ze stron dąŜy do przeciwnego celu ;
KONKURENCJA – jest to rywalizacja uczestników rynku o zdobycie jak największych korzyści swej działalności ,
np. dąŜenie producentów do osiągnięcia maksymalnych zysków ;
KRZYWA PODAśY – pokazuje graficznie ilość dobra , jakie producenci chcą dostarczyć na rynek , czyli wielkość
podaŜy , przy kaŜdym poziomie ceny w danym okresie ;
KRZYWA POPYTU – pokazuje graficznie ilość dobra , jakie ludzie chcą kupić , czyli wielkość popytu przy kaŜdym
poziomie ceny w danym okresie ;
MONOPOL – jest to określenie jedynej firmy produkującej i sprzedającej na rynku , będącej jednocześnie całą gałęzią
przemysłu ;
NIEDOBÓR – jest to sytuacja na rynku , w której popyt zgłaszany na produkt lub czynnik wytwórczy przewyŜsza
moŜliwości jego zaspokojenia ( podaŜ ) przy cenie panującej na danym rynku ;
PODAś ( ang. SUPPLY ) – jest to pojęcie przedstawiające całkowitą zaleŜność między wielkością oferowaną danego
produktu lub czynnika wytwórczego a jego ceną ;
POPYT ( ang. DEMAND ) – jest to pojęcie przedstawiające całkowitą zaleŜność między wielkością zapotrzebowania
na dany produkt lub czynnik wytwórczy a jego ceną ;
PRAWO PODAśY – głosi , Ŝe wzrostowi ceny dobra towarzyszy wzrost wielkości podaŜy , a spadkowi ceny – spadek
wielkości podaŜy ;
PRAWO POPYTU – głosi , Ŝe wzrostowi ceny dobra towarzyszy spadek wielkości popytu , a spadkowi ceny wzrost
wielkości popytu ;
RYNEK – jest to instytucja ekonomiczna umoŜliwiająca wymianę produktów i czynników wytwórczych ;
SIŁA NABYWCZA DOCHODU – pokazuje , ile jednostek produktu moŜna kupić za otrzymany dochód pienięŜny , a
maleje wraz ze wzrostem ceny tego produktu ;
SIŁA RYNKOWA ( MONOPOLOWA ) – charakteryzuje sposób zachowania się kupującego lub sprzedającego ,
określając czy moŜe on wpływać swoim postępowaniem na funkcjonowanie rynku , czy teŜ jego działalność jest w
pełni zdeterminowana przez warunki panujące na rynku ;
2
SPADEK PODAśY – wywołany jest wzrostem kosztów produkcji , ograniczeniem dostępności czynników
wytwórczych lub zmianą jakiegokolwiek innego czynnika skłaniającego do zmniejszenia jego produkcji i powoduje , Ŝe
wielkość podaŜy maleje przy kaŜdej cenie , ilustrowany jest przesunięciem krzywej podaŜy na lewo ;
SPADEK POPYTU – wywołany jest spadkiem dochodów konsumentów , cen innych dóbr lub zmianą jakiegokolwiek
innego czynnika zmniejszającego zainteresowanie danym dobrem i powoduje , Ŝe wielkość popytu na to dobro maleje
przy kaŜdej cenie ; przedstawiany jest jako przesunięcie krzywej popytu na lewo ;
STRUKTURA RYNKY ( RYNKOWA ) – jest to sposób zorganizowania pracy rynku na podstawie liczby
kupujących i sprzedających oraz ich pozycji na tym rynku ;
SUBSTYTUTY ( DOBRA SUBSTYTUCYJNE ) – są to takie dobra , które mogą się wzajemnie zastępować , gdyŜ
zaspokajają tę samą potrzebę – przykładami substytutów są masło i margaryna , sok pomarańczowy i sok
porzeczkowy, kanapka z szynką i kanapka z polędwicą ‘
WIELKOŚĆ PODAśY – jest to ilość dobra , jaką producenci zamierzają sprzedać po danej cenie i w danym okresie ;
WIELKOŚĆ POPYTU – jest to ilość dobra , jaką konsumenci chcą i mogą kupić w danym okresie po danej cenie ;
WŁASNOŚĆ PRYWATNA – jest to ustawowo zagwarantowane prawo do posiadania rzeczy i swobodnego nimi
dysponowania ;
WZROST PODAśY – wywołany jest spadkiem kosztów produkcji , udoskonaleniem technologii lub zmianą
jakiegokolwiek innego czynnika zachęcającego do wzrostu produkcji i powoduje , Ŝe wielkość podaŜy danego dobra
rośnie przy kaŜdej cenie – ilustrowany jest przesunięciem krzywej podaŜy na prawo ;
WZROST POPYTU – wywołany jest wzrostem dochodów konsumentów , cen i innych dóbr lub zmianą
jakiegokolwiek innego czynnika zwiększającą zainteresowanie danym dobrem i powoduje , Ŝe wielkość popytu na dane
dobro rośnie przy kaŜdej cenie – przedstawiany jest jako przesunięcie krzywej popytu na prawo ;
ZMIANA PODAśY – następuje wtedy , gdy zmieniają się warunki na rynku , np. ceny czynników wytwórczych lub
ich dostępność , i ilustrowana jest przesunięciem całej krzywej podaŜy ;
ZMIANA POPYTU – następuje wtedy , gdy zmieniają się warunki na rynku , np. ceny innych dóbr lub dochody
konsumentów , i ilustrowana jest przesunięciem całej krzywej popytu ;
ZMIANA WIELKOŚCI PODAśY – spowodowana zmianą ceny następuje wtedy , gdy zmienia się tylko cena danego
dobra przy innych wielkościach stałych i ilustrowana jest ruchem punktu wzdłuŜ krzywej podaŜy ;
ZMIANA WIELKOŚCI POPYTU – spowodowana zmianą ceny następuje wtedy , gdy zmienia się tylko cena danego
dobra przy innych wielkościach stałych i ilustrowana jest ruchem punktu wzdłuŜ krzywej popytu ;
STRESZCZENIE ROZDZIAŁU
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Rynek jest instytucją , która umoŜliwia zawarcie transakcji między tymi , którzy mają coś na sprzedaŜ , i tymi
którzy chcą coś kupić . KaŜdy rynek ma określoną strukturę , co oznacza , Ŝe prowadzi na nim działalność pewna
liczba kupujących i sprzedających , którzy zajmują wobec siebie określone pozycje . Mogą być oni partnerami
równorzędnymi lub narzucać sobie nawzajem róŜne warunki , zaleŜnie od „siły” jaką dysponują . Rynki te mogą
funkcjonować bez własności prywatnej . Mechanizm rynkowy rozwiązuje problem efektywności , alokacji
czynników wytwórczych i produktów , a takŜe dochodów . Osiągnięcie tego umoŜliwia konkurencja i konflikt .
KaŜdy rynek moŜna rozpatrywać z dwóch stron , a mianowicie od strony popytu i od strony podaŜy . Popyt
odzwierciedla sposób , w jaki ludzie podejmują decyzje o zakupach , a krzywa popytu ilustruje wielkości dóbr i
usług , jakie ludzie zamierzają kupić przy róŜnych cenach.
Wiele czynników wpływa na popyt . Wielkość popytu na dobro zaleŜy od jego ceny , ale na popyt mają ponadto
wpływ dochody gospodarstw domowych , ceny innych dóbr , gusty , preferencje i liczba kupujących , a takŜe wiele
róŜnych innych czynników . Przy wykreśleniu krzywej popytu przyjmujemy , Ŝe te wszystkie czynniki nie
zmieniają się , aby pokazać zaleŜność wyłącznie między ceną produktu a wielkością popytu na ten produkt .
Strona podaŜy rynku przedstawia , w jaki sposób producenci podejmują decyzję o tym , co produkować i w jakich
ilościach . Krzywa podaŜy pokazuje , jak wielkość podaŜy zaleŜy od ceny produktu .
Na podaŜ wpływa wiele czynników . Wielkość podaŜy zaleŜy od ceny produktu , a podaŜ od ceny czynników
wytwórczych , dostępności tych czynników , technologii , ceny innych dóbr , liczby producentów na rynku i
jeszcze wielu , wielu innych czynników ;
O zmianie wielkości popytu czy podaŜy mówimy wtedy , gdy zmienia się cena tego produktu , a ilustrujemy ją
ruchem wzdłuŜ krzywej popytu lub podaŜy . Ze zmianą popytu lub podaŜy mamy natomiast do czynienia wtedy ,
gdy zmieniają się czynniki je kształtujące . Zmianę tę ilustrujemy przesuwaniem krzywych popytu lub podaŜy . Na
przykład jeśli popyt rośnie , to krzywą popytu przesuwamy na prawo , a jeśli podaŜ maleje , to krzywą podaŜy
przesuwamy na lewo .
3