Sudety

Sudety to obok Gór Świętokrzyskich najstarsze góry w Europie. Po
raz pierwszy nazwę gór wymienia grecki geograf Klaudiusz
Ptolemeusz w II w. n.e. Sudety ze względu na swoją budowę oraz
specyficzny klimat są bardzo ciekawą propozycją dla turystów z
całego Świata.
Góry Stołowe, na obszarze których stworzono Park Narodowy to
jedyne w Europie góry płytowe.
Karkonosze - o bogatej i cennej florze to najwyższe pasmo w
Sudetach z kulminacją Śnieżki (1602 m n.p.m.).
Góry Sowie - poprzecinane podziemnymi wyrobiskami to
najstarsze pasmo górskie w Sudetach.
Sudety posiadają bardzo bogatą bazę noclegową, lecznicze wody
mineralne, wiele zabytków architektury, na ich terenie powstało
wiele parków narodowych i krajobrazowych, rezerwatów przyrody,
malowniczych miejscowości i coraz doskonalszych ośrodków
narciarskich - jednym zdaniem - wszystko czego potrzeba aby
wypocząć o każdej porze roku.
Sudety dzielą się na 4 makroregiony: Sudety
Zachodnie, które obejmują obszar od doliny Łaby
po Bramę Lubawską, Sudety Środkowe- od Bramy
Lubawskiej po Przełęcz Międzyleską i Kłodzką,
Sudety Wschodnie- od Przełęczy Międzyleskiej i
Kłodzkiej do Bramy Morawskiej, Przedgórze
Sudeckie i Pogórze Zachodniosudeckie, pasmo
pogórza na północ od Sudetów Zachodnich, na
które składa się: Pogórze Kaczawskie, Izerskie i
Łużyckie.
Sudety zachodnie
Sudety Zachodnie, będące najwyższym sudeckim pasmem rozpościerają
się od okolic Żytawy na zachodzie po Bramę Lubawską na wschodzie.
Sudety Zachodnie, o bardzo charakterystycznej budowie geologicznej,
dzielą się następująco : Góry Żytawskie, Grzbiet Jesztiedzki, Kotlina
Liberecka, Góry Izerskie, Góry Kaczawskie, Kotlina Jeleniogórska,
Karkonosze, Rudawy Janowickie, Podgórze Karkonoskie.
Niektóre miasta
położone w Sudetach
zachodnich:
Jelenia Góra
Status : miasto powiatowe
Liczba mieszkańców : ok. 88 000
Miasto położone w centrum śródgórskiej Kotliny Jeleniogórskiej. Od zachodu
miasto otaczają Góry Izerskie, od wschodu Rudawy Janowickie, od północy
Góry Kaczawskie natomiast od południa Karkonosze.
Historia Jeleniej góry rozpoczyna się kiedy na terach miasta pojawiła się
wczesnośredniowieczna osada obronna. W 1108r. Bolesław III Krzywousty
zbudował tu warowny zamek. Datuje się, ze Jelenia Góra prawa miejskie
uzyskała przed 1288 rokiem. W XIII wieku miasto pełniło rolę znaczącego
ośrodka handlowo - rzemieślniczego księstwa świdnicko - jaworskiego. Od
1368 roku miasto było pod zwierzchnictwem Czech i dzieliło losy polityczne
Śląska.
Zabytki Jeleniej Góry:
Ratusz – pochodzi z lat 1747-1749,
wzniesiony został w stylu
klasycystycznym. W
podziemiach, gdzie do 1945 r.
funkcjonowała restauracja,
zachowały się ślady
wcześniejszych budowli gotyckiej
i renesansowej. Około 1910 r.
budynek ratusza połączono z
sąsiednimi kamienicami
zwanymi „siedem domów”
zaadoptowanymi na potrzeby
magistratu.
Teatr im. C. K. Norwida – budynek
wzniesiony w latach 1903-1904 wg
projektu Alfreda Daehmela w stylu
secesyjnym. Główna sala
widowiskowa posiada ok. 550
miejsc z trzema balkonami i
pomieszczeniem foyer. W 1945 r.
uruchomiono tutaj pierwszy teatr
na Ziemiach Odzyskanych w
którym debiutowali m.in.: Adam
Hanuszkiewicz i Kazimierz
Dejmek.
Kościół Podwyższenia Krzyża Św.
– największa świątynia w
mieście, może w nim zasiąść
4.020 osób, a drugie tyle zmieści
się na stojąco. Zbudowany w
latach 1709-1718 w wyniku
zmuszenia cesarza austriackiego
przez króla szwedzkiego Karola
XII do wyrażenia zgody na
budowę przez protestantów
sześciu tzw. "kościołów łaski".
Od 1957 r. jest kościołem
katolickim a zarazem
garnizonowym. Nad główną
kopułą góruje wysoka na 66 m
wieża. Jako jeden z niewielu
kościołów na świecie posiada
organy umieszczone za ołtarzem,
a nie nad wejściem głównym.
Karpacz
Status : miasto, duży zimowy ośrodek narciarski
Liczba mieszkańców : ok. 5500
Karpacz to znaczący ośrodek turystyki i sportów zimowych położony w Karkonoszach,
u podnóża Śnieżki, w dolinie Łomnicy i Łomniczki. Częściowo położony w obrębie
Karkonowskiego Parku Narodowego.
Początki osadnictwa na terenach obecnego Karpacza związane były z napływem w XIV
wieku poszukiwaczy złota i kamieni półszlachetnych. Od XVII wieku miasto znane
było jako osiedle tzw. laborantów, trudniących się zbiorem ziół leczniczych oraz
przygotowywaniem lekarstw. Pod koniec XIV wieku Karpacz znalazł się pod
zwierzchnictwem Czech i dzielił losy polityczne Śląska.
Od połowy XIX wieku miasto stało się znaczącym ośrodkiem turystyczno wypoczynkowym w szczególności sportów zimowych. Mieściła się tutaj druga co do
wielkości stacja klimatyczna Sudetów.
Zabytki Karpacza
Średniowieczna drewniana
Świątynia Wang- stanowi
największą atrakcję Karpacza.
Powstała na przełomie XII wieku
nad jeziorem Vang w południowej
Norwegii. Do Karpacza trafiła
dzięki hr. von Reden z pobliskiego
Bukowca w XIX wieku. Część
elementów jest oryginalna,
pozostałe są wiernymi kopiami
wykonanymi przez okolicznych
rzemieślników. Obok kościoła
plebania parafii ewangelicko –
augsburskiej.
Szklarska Poręba
Status : miasto, duży zimowy ośrodek narciarski
Liczba mieszkańców : ok. 7100
Szklarska Poręba to jeden z największych sudeckich kurortów sportów zimowych i
letnich, leżący na pograniczu Karkonoszy z Górami Izerskimi. Początki
miejscowości sięgają XIV w., kiedy to założono największą na Śląsku hutę szkła.
Turystyka zaczęła się rozwijać w końcu XVIII w., na początku XX w. doprowadzono
linię kolejową a w 1960 r. Szklarska Poręba uzyskała statut miasta.
Szklarska Poręba jest węzłem szlaków turystycznych w Karkonosze i Góry Izerskie.
Dysponuje olbrzymią bazą noclegową przy stosunkowo przystępnych cenach. Jest
tutaj wiele wyciągów i nartostrad, dokładniej przedstawionych w dziale "Trasy
narciarskie".
Zabytki Szklarskiej Poręby
Dom Garharta i Carla
Hauptmannów - willa
słynnych niemieckich braci
Hauptmannów, którzy tu
niegdyś mieszkali. W obiekcie
możemy podziwiać stałą
ekspozycję poświęconą
pisarzom oraz piękne obrazy
Wlastimila Hofmana (ucznia
Jacka Malczewskiego i Jana
Stanisławskiego), który
tworzył swe dzieła w okresie
Młodej Polski. Dom został
wybudowany w końcu XIXw.
Młyn św. Łukasza drewniano-murowany młyn o
rozczłonkowanej
kilkukondygnacyjnej bryle,
udekorowany jest figuralną
rzeźbą. Około 1870 roku
został przebudowany na
zajazd.
Sudety środkowe
Sudety Środkowe o nieckowatej strukturze geologicznej ciągną się od Bramy
Lubawskiej na zachodzie po Kotlinę Kłodzką na wschodzie. W skład tej części
Sudetów wchodzą następujące mezoregiony : Brama Lubawska, Góry Kamienne,
Góry Wałbrzyskie, Góry Sowie, Góry Bardzie, Obniżenie Noworudzkie, Obniżenie
Ścinawki, Góry Stołowe, Pogórze Orlickie, Góry Orlickie, Góry Bystrzyckie oraz
Kotlina Kłodzka.
Główne miasta w
Sudetach środkowych:
Kłodzko
Status : miasto powiatowe
Liczba mieszkańców : ok. 28 500
Kłodzko jest jednym z najstarszych miast na Dolnym Śląsku a zarazem
największym powiatem w Polsce. Położone jest w Kotlinie Kłodzkiej, która
graniczy z Sudetami Wschodnimi. Od północy otoczona jest górami Suchymi
i Sowimi, od wschodu - Bardzkimi, Złotymi, Bialskimi i Masywem Śnieżnika,
od zachodu - górami Stołowymi i Bystrzyckimi.
W X wieku na obecnych terenach miasta znajdował się czeski gród warowny Kladsko usytuowany był na szlaku z Pragi do Wrocławia. Miejscowość
pierwszy raz wzmiankowana w 981 roku. W drugiej połowie XI i XIII wieku
Kłodzko znajdowało się pod panowaniem Piastów. Prawa miejskie miasto
uzyskało przed 1223 rokiem. Przełom wieku XIV i XVI zapisał się pomyślnie w
dziejach miasta. Znacząco rozwinął się handel oraz mennica, Kłodzko stało się
znaczącym ośrodkiem rzemiosła, głównie sukiennictwo.
Zabytki Kłodzka:
Most gotycki w Kłodzku –
zabytkowy kamienny most
nad rzeką Młynówką w
Kłodzku w województwie
dolnośląskim. Most ma cechy
budowli gotyckiej i łączy ze
sobą Wyspę Piasek i
staromiejską część Kłodzka na
Fortecznej Górze z rynkiem i
twierdzą, stanowiąc część
jednej z głównych dróg
komunikacyjnych tej części
miasta. Most jest zamknięty
dla ruchu kołowego
Kościół św. Jerzego i św.
Wojciecha – jeden z pięciu
kościołów znajdujących się w
Kłodzku, ulokowany w dzielnicy
Przedmieście Ząbkowickie, przy
ul. Waleriana Łukasińskiego 36,
na wysokiej skarpie lewego
brzegu Nysy Kłodzkiej. Świątynia
ma status kościoła filialnego
parafii Wniebowzięcia NMP.
Bardo
Status : miasto
Liczba mieszkańców : ok. 3200
Bardo to miasto położone w Górach Bardzkich z zachowanym dawnym układem
urbanistycznym. Prawa miejskie otrzymane ok. 1300 roku.
W liczącej ponad 900 lat historii miasto znajdowało się pod panowaniem
polskim, czeskim, habsburskim i pruskim by po 1945 roku znowu powrócić w
ręce Polski. Jest to miejsce szczególnie znane pielgrzymom ze względu na
zachowane zabytki sakralne.
do to niewielkie miasto położone we wschodniej części Sudetów w Górach
Bardzkich z zachowanym dawnym układem urbanistycznym. Prawa miejskie
otrzymane ok. 1300 roku.
W liczącej ponad 900 lat historii miasto znajdowało się pod panowaniem
polskim, czeskim, habsburskim i pruskim by po 1945 roku znowu powrócić w
ręce Polski. Jest to miejsce szczególnie znane pielgrzymom ze względu na
zachowane zabytki sakralne.
Sudety Wschodnie
Sudety Wschodnie to pasmo znajdujące się niemal w całości na terytorium
Czech, do Polski należy niewielki północno - zachodni fragment gór. Podział
pasma wygląda następująco : Góry Złote, Masyw Śnieżnika, Góry Opawskie,
Wysoki Jesionik i Niski Jesionik oraz Góry Odrzańskie.
Miasta i wsie
położone w Sudetach
wschodnich
Lądek Zdrój
Status : miasto uzdrowiskowe
Liczba mieszkańców : ok. 6300
Lądek Zdrój to kolejna miejscowość o bogatych walorach leczniczych, leżąca
pomiędzy Górami Złotymi, a Masywem Śnieżnika. Pierwsze informacje o
lądeckich źródłach uzdrowiskowych pochodzą z 1325 r., a pierwsza wzmianka o
Lądku Zdroju na prawach miejskich z 1337 r.
Lecznicze własności tego miejsca są wskazane dla ludzi z problemami układu
krążenia, narządów ruchu i reumatyzmem oraz chorób skórnych. Klimat
Lądka Zdroju określany jest jako silnie bodźcowy, występuje tu aż siedem
źródeł wód leczniczych, każde różniące się od siebie składem chemicznym.
Najbardziej znane źródło, a zarazem uzdrowisko to Zakład Przyrodoleczniczy
"Wojciech" powstały w 1678 r. na planie koła, kolejne - źródło "św. Jerzy" wraz z
kolejnym zakładem pochodzącym z XIX w. Na uwagę zasługuje również
kaplica zdrojowa o bogatym, barokowym wystroju wnętrz, rynek wraz z
ratuszem i barokowo - renesansowymi kamienicami, most św. Jana
Nepomucena nad Białą Lądecką wybudowany w 1565 r., oraz kościół
Narodzenia NMP wzniesiony w latach 1688 - 1692.
Zabytki Lądka Zdrój:
Kościół Parafialny Narodzenia
NMP - barokowy kościół parafialny
- cenne rzeźby figuralne
najwybitniejszego rzeźbiarza Ziemi
Kłodzkiej, Michała Klahra (Grupa
Ukrzyżowania) i jego syna Ignacego
(ambona, rokokowy konfesjonał).
Ruiny zamku Karpień
(niem. Karpenstein) -ruiny
znajdują się na szczycie
Karpiaka (758 m n.p.m.).
Zamek strzegł Przełęczy
Karpowskiej, którą biegł
szlak kupiecki - Solna Droga.
Podgórze Sudeckie
Przedgórze Sudeckie zajmuje obszar ok. 2,6 tys. km2 i dzieli się na siedem
mezoregionów : Wzgórza Strzegomskie, Równinę Świdnicką, Masyw Ślęży,
Wzgórza Niemczańsko - Strzelińskie, Obniżenie Podsudeckie, Obniżenie
Otmuchowskie oraz Przedgórze Paczkowskie.
Główne miasta na
podgórzu Sudeckim:
Świdnica
Status : miasto
Liczba mieszkańców : ok. 60 000
Świdnica - jedno z najpiękniejszych polskich miast położone jest nad Rzeką
Bystrzycą, na Przedgórzu Sudeckim. Jest doskonałym miejscem wypadowym w
Sudety, posiada dobrze rozbudowaną bazę noclegową. Miasto obfituje w tereny
zielone (32%) i słynie z wielu ciekawych zabytków oraz atrakcji turystycznych.
Zabytki Świdnicy
Kościół Pokoju pw. Trójcy
Świętej w Świdnicy jest
zabytkowym budynkiem
sakralnym wybudowanym na
mocy porozumień traktatu
westfalskiego zawartego w 1648 i
kończącego wojnę
trzydziestoletnią. Należy do
świdnickiej parafii Kościoła
Ewangelicko-Augsburskiego w
Polsce. Świdnicki Kościół
Pokoju jest ostatnim z trzech
Kościołów pokoju po obiektach
w Głogowie i Jaworze, pod
którego kamień węgielny
położono 23 sierpnia 1656.
Autorem projektu był
wrocławski mistrz budowlany
Albrecht von Saebisch.
Kościół Świętego Krzyża w Świdnicy
wraz z przyległościami tworzy zespół
poklasztorny Krzyżowców z Czerwoną
Gwiazdą. Zespół składa się ze
wspomnianego kościoła oraz
komandorii Krzyżowców. Historia
kościoła sięga roku 1267 kiedy to
wzniesiono szpital św. Michała wraz z
przyległym kościołem. Oba obiekty te
zostały przejęte przez Krzyżowców w
1283 roku. Nieco krótszą historię ma
komandoria. Powstała w roku 1340.W
XIX wieku kościół zaadaptowano na
mieszkania, dzięki czemu stracił swą
pierwotną funkcję. Funkcje religijne
odzyskał w II połowie XIX. W okresie
powojennym zabytek doczekał się
dwóch renowacji w latach 1965-1968
oraz w latach 1983-1984.
Strzegom
Status : miasto
Liczba mieszkańców : ok. 17 000
Strzegom jako osada znany był już w czasach rzymskich, jako gród
kasztelański wymieniany jest od 1155 r. Prawa miejskie uzyskał wkrótce po 1241
r. Był znanym ośrodkiem produkcji sukienniczej, płóciennictwa oraz
piwowarstwa. Dzisiaj jest znany przede wszystkim z jednych z największych
kamieniołomów granitów i bazaltów na Dolnym Śląsku.
Zabytki Strzegomia
Kościół św. Barbary
Pochodzi z XIV wieku i
początkowo pełnił funkcję
synagogi żydowskiej. Jest
to niewielki kościół
jednonawowy. Wewnątrz
warte uwagi są
chrzcielnica z 1500 roku,
sakramentarium z
piaskowca z XIV wieku,
oraz portal zachodni w
stylu gotyckim z XIV
wieku.
Wieża targowa
Jest to jedyna pozostałość dawnego
ratusza z XIV wieku. Jest też jedynym
zachowanym elementem
średniowiecznej zabudowy rynku.
Zwieńczona szklanym hełmem w
kształcie ostrosłupa oraz
renesansową balustradą. Wieża ma
wewnątrz zainstalowany dzwon z
1365 roku. Wysokość wieży to 26,2 m.
Dziękuje za uwagę 
Wyk. Michał Rogowski kl. IIIA