Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykład XII Bilans płatniczy
advertisement
Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wykład XII Bilans płatniczy Tomasz Białowąs [email protected] Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej http://msg.umcs.lublin.pl/ Pojęcie bilansu płatniczego • Bilans płatniczy jest to usystematyzowane zestawienie wszystkich transakcji ekonomicznych dokonanych w danym okresie między krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi. Rodzaje transakcji • W bilansie płatniczym zawarte są wszystkie rodzaje transakcji. Można je podzielić na 1) odpłatne i 2) nieodpłatne. • Każda transakcja ma dwie pozycje: „Winien” i „Ma”. Transakcje powiększające aktywa kraju takie jak wartość towarów importowanych bądź należności powiększające rezerwy walutowe kraju zapisuje się po stronie „Wienien”. Natomiast transakcje pomniejszające aktywa kraju, jak wartość towarów eksportowych, zapisuje się po stronie „Ma”. Struktura bilansu płatniczego 2005 2006 2007 2008 2009 -12 052 -9 014 2 358 -21 625 16 229 3 155 49 038 -11 019 -28 908 -21 586 2 238 -29 998 20 438 6 482 40 544 -27 507 -55 434 -46 601 12 911 -45 215 23 471 12 783 106 199 -14 960 -61 257 -62 382 12 376 -30 343 19 092 14 241 91 198 -10 635 -28 872 -13 353 14 808 -51 210 20 883 22 097 109 884 -16 284 33 304 60 832 65 215 35 750 42 739 Inwestycje portfelowe - aktywa Inwestycje portfelowe - pasywa -8 136 48 249 -14 291 4 892 -17 363 1 760 6 019 -13 542 -401 48 310 Pozostałe inwestycje - aktywa Pozostałe inwestycje - pasywa -8 918 -4 979 -12 129 30 906 -5 087 82 056 15 207 61 129 17 273 24 093 537 -2 159 -5 422 -2 730 -5 846 -13 975 -10 096 -28 390 -54 080 -58 702 26166 8022 35158 -9898 44407 -26 166 -8 022 -35 158 9 898 -44 407 A. Rachunek bieżący (BOB) Saldo obrotów towarowych Saldo usług Saldo dochodów Saldo transferów bieżących B. Rachunek kapitałowy (BOK) C. Rachunek finansowy (BOF) Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce Pochodne instrumenty finansowe D. Saldo błędów i opuszczeń (SBO) Razem A - D E. Oficjalne aktywa rezerwowe (BRW) Rodzaje równowagi BP • Księgowa – w ujęciu księgowym BP zawsze znajduje się w równowadze ponieważ transakcje na rachunku obrotów bieżących i kapitałowych są równoważone odpowiednimi zmianami na rachunku rezerw walutowych • BOB+BOK+BOF+SBO+BRW=0 • BOB+BOK+BOF+SBO=-BRW Rodzaje równowagi BP • Ekonomiczna – wyróżniamy dwa rodzaje transakcji • 1) autonomiczne – podejmowane z motywów ekonomicznych • 2) wyrównawcze – podejmowane w celu przywrócenia równowagi BP • Równowaga występuje gdy transakcje autonomiczne równoważą się wzajemnie a transakcje wyrównawcze nie występują Rodzaje transakcji • Do transakcji autonomicznych zalicza się zwykle wszystkie pozycje bilansu obrotów bieżących oraz długookresowe przepływy kapitałów. • Transakcjami autonomicznymi są wszystkie operacje gospodarcze dokonywane przez przedsiębiorstwa i osoby prywatne, podczas gdy operacje rządowe stanowią transakcje wyrównawcze. Bilans płatniczy Polski Rodzaje równowagi BP • Rzeczywista – występuje gdy równowaga ekonomiczna utrzymywana jest w długim czasie bez interwencji państwa Przyczyny nierównowagi BP w krótkim czasie • Zmiany wielkości PKB • Zmiany poziomu kursu walutowego • Zmiany poziomu stopy procentowej • Zmiany terms of trade Zmiany PKB Im Ex Im 0 YX=0 Y YX=0 – poziom produkcji, dla którego saldo obrotów bieżących z zagranicą (X) jest zrównoważone Zmiany poziomu kursu walutowego • Przykład • Przedsiębiorstwo A wytwarza 100 jednostek produktu X w cenie jednostkowej 1 zł i całość produkcji sprzedaje za granicą • Kurs euro w styczniu wynosi 1€ = 4 zł • Przy takim kursie wartość eksportu przedsiębiorstwa wynosi 100 zł (25€), a cena jednostkowa produktu za granicą 0,25€ • Jak zmieni się wartość eksportu w zł i € oraz cena za granicą gdy nastąpi aprecjacja złotego do 1 € = 3zł? Zmiany poziomu kursu walutowego • Wartość eksportu w zł wynosi ciągle 100 zł • Wartość eksportu w € wzrośnie do 33€ • Cena jednostkowa za granicą wzrośnie do 0,33 € Aprecjacja waluty krajowej powoduje spadek konkurencyjności eksportu i wzrost importu, a zatem prowadzi do pogorszenia salda bilansu handlowego. Deprecjacja powoduje zmiany odwrotne. Zmiany poziomu stopy procentowej • Wzrost stopy procentowej powoduje poprawę salda BP poprzez: • - ograniczenie globalnego popytu i spadek wydatków na import • - spadek popytu powoduje zwolnienie tempa wzrostu cen krajowych, a nawet ich obniżenie co poprawia konkurencyjność towarów krajowych na rynkach zagranicznych i zwiększa eksport. • - podwyżka krajowej stopy procentowej przy niezmienionej stopie w innych krajach powoduje napływ do kraju obcego kapitału (najczęściej krótkoterminowego), a więc poprawia rachunek kapitałowy. Zmiany terms of trade • Terms of trade (TOT) – relatywne ceny dóbr eksportowanych do importowanych. Wskaźnik ten pokazuje zmiany siły nabywczej eksportu w stosunku do importu poszczególnych krajów. • Poprawa TOT następuje gdy ceny dóbr eksportowanych w okresie danego roku rosną szybciej niż ceny dóbr importowanych. • Oznacza to, że dane państwo zapłaci mniej za produkty importowane, innymi słowy musi mniej ‘wyeksportować’ aby zrównoważyć bilans handlowy. Automatyczne mechanizmy przywracania równowagi BP • Cenowy - w pełni działał w systemie waluty złotej, zwraca uwagę wyłącznie na zmianę cen i ich wpływ na konkurencyjność eksportu i importu Wzrost eksportu Deficyt BP Zmniejszenie podaży pieniądza Spadek cen krajowych Poprawa konkurencyjności cenowej Nadwyżka BP Spadek importu Automatyczne mechanizmy przywracania równowagi BP • Dochodowy Wzrost eksportu Deficyt BP Spadek wydatków Spadek dochodu narodowego Nadwyżka BP Spadek importu Automatyczne mechanizmy przywracania równowagi BP • Kursu walutowego Wzrost eksportu Deficyt BP Deprecjacja kursu walutowego Poprawa konkurencyjności cenowej Nadwyżka BP Spadek importu Automatyczne mechanizmy przywracania równowagi BP • Stopy procentowej Deficyt BP Zmniejszenie podaży pieniądza Wzrost stóp procentowych Napływ kapitału zagranicznego Nadwyżka BP Środki przywracania równowagi BP • Polityka pieniężna (monetarna) – ustalanie stóp procentowych • Polityka fiskalna – podatki i wydatki budżetowe regulują popyt i konsumpcję • Polityka dochodowa • Polityka cenowa • Polityka handlowa • Polityka kursu walutowego • Instrumenty administracyjno prawne Czynniki długookresowej nierównowagi BP • Wewnętrzne czynniki popytowe i podażowe wpływające na sytuację w bilansie płatniczym w długim okresie, związane są ze wzrostem gospodarczym Czynniki popytowe • Stopa wzrostu gospodarczego, określająca rozmiary i dynamikę wzrostu dochodów społeczeństwa. • Stopa oszczędzania wpływająca na kształtowanie się dynamiki zmian popytu globalnego i importowego, a także na stopę inwestycji. • Stopa importu oraz stopa absorpcji podaży eksportowej przez popyt wewnętrzny. • Źródła wzrostu gospodarczego (inwestycje krajowe, wydatki budżetowe, eksport). • Sposoby i proporcje finansowania inwestycji krajowych: – oszczędności wewnętrzne, – kapitał zagraniczny Czynniki podażowe • Relacja między stopą wzrostu produkcji na eksport a stopą wzrostu produkcji na rynek wewnętrzny. • Relacja między stopą wzrostu produkcji konkurującej z importem a stopą wzrostu produkcji kierowanej na rynek wewnętrzny • Zmiany udziału importowanych surowców i półfabrykatów w produkcji globalnej.
