Systemy ekonomiczne Azji

Systemy ekonomiczne Azji
s. 133 Młode Tygrysy – Korea Południowa, Taiwan Singapur
Określa się tym mianem 6 do 8 krajów których gospodarki weszły niedawno na drogę b.
szybkiego wzrostu ok. 10% PKB rocznie. Należą do nich: Hongkong (w 1997 r. włączony do
Chin), Korea Południowa, Malezja, Singapur, Tajwan, Tajlandia a od niedawna zalicza się
Filipiny i Indonezję – inna nazwa to kraje nowo uprzemysłowione.
Tajwan i Korea Południowa – długo pozostawały pod panowaniem Japonii. Po II wojnie
Korea podzielona została na dwie strefy okupacyjne radziecką Pn, amerykańską Pd - powstały
oddzielne państwa Korea PN i Pd. Po wyzwoleniu się spod wpływów Japonii władze Korei i
Tajwanu upaństwowiły własność japońska – powstał ogromny sektor publiczny ok. 80-90%.
Następnie prywatyzowano gospodarkę. Oba systemy miały charakter autorytarny a proces
demokratyzacji nastąpił dopiero po upływie kilkudziesięciu latach. Duża rolę stanowiła
wojskowa obecność armii amerykańskiej – po wojnie 1950-53. Kraje te miały dobrze
zapoczątkowany proces uprzemysłowienia i wykształcona kadrę urzędników jeszcze z czasów
kolonistów japońskich.
I Korea Południowa
Wzrost ludności w latach 1952-80 z ponad 20 mln do 38 mln, PKB mierzony bieżąca
wartością $ wzrósł z 2,7 md do ponad 60 md. Roczna stopa wzrostu przekroczyła 10%.
Jednak stopa wzrostu dwukrotnie przybierała wartość ujemną. Gospodarka rozwijała się
nierównomiernie. Początkowo rząd skupiał się na walce z komunizmem a problematyka
wzrostu gosp. wysunęła się na czoło w latach 1961-79. Plany pięcioletnie były z reguły
przekraczane. PKB w ciągu dekady wzrósł ponad trzykrotnie. Przemysł powiększał się co
roku o 1/5. Rolnictwo też się rozwijało, ale ich proporcje udziału w PKB odwróciły się. W
1976 r. udział rolnictwa ok. 20% a przemysłu 36%. Korea stała się krajem przemysłowo
rolniczym.
Interwencja państwowa i biurokratyzacja rządowa odegrała w procesie modernizacji
bardzo silną rolę.
Strategia sterowania gospodarką do 1976 r. opierała się na 3 sposobach realizacji zadań
wytyczonych przez państwo:
1.plany stwarzały ramy dla działalności biznesowej, określały priorytetu władzy i kierunek
działania firm prywatnych.
2.sterowana zmiana relatywnych cen czynników produkcji i w ten sposób oddziaływanie na
dokonywanie przez firmy wybory alokacyjne. Dewaluacja waluty koreańskiej w 1964 r.
przyczyniła się do wzrostu eksportu i zmniejszenia importu. Zmieniono więc strategię z
polityki dążącej do substytucji importu do wzrostu poprzez eksport.
3.Administracyjne oddziaływanie na zachowanie firmy, poprzez perswazję a nawet
bezpośrednią groźbę.
Interwencja ta sprzyjała korupcji a być może po okresie wzrostu przyczyniła się do
hamowania gospodarki.
Po 1976 r. strategia zmieniła się – ograniczano interwencję państwową do oddziaływania za
pomocą instrumentów ekonomicznych. Agendy państwowe powinny się skupić na tworzeniu
infrastruktury badawczo-rozwojowej i na problemach społecznych a w planowaniu bardziej
współpracować z biznesem.
W rynkowej gospodarce koreańskiej znacząca rolę odgrywało państwo i biurokracja
państwowa, była to tzw. gospodarka mieszana. Działały w niej dwa mechanizmy
koordynacji i alokacji zasobów: rynkowy i biurokratyczny.
Własność: po wojnie państwo przeprowadziło reformę rolną – głównym jej celem było
przekształcić warstwę właścicieli ziemskich w przedsiębiorców przejmujących pojapońską
własność przemysłową, co udało się tylko w kilku procentach.
Wykupywano ziemię powyżej 3 ha płacąc bonami ziemskimi (równowartość 1,5 rocznego
zbioru zbóż, ) za które można było nabywać towary oraz udziały w państwowej własności
przemysłowej. Ale państwo nie wywiązywało się z realizacji bonów i traciły one na wartości
oraz były przedmiotem obrotu na czarnym rynku po niskich cenach. Parcelanci mieli ta samą
metoda spłacać zakupioną ziemie przez 5 lat. Prywatyzacja trwała wiele lat, początkowo była
szybka (1945-53 – 2/3 firm) stopniowo postępowała wolniej ale w 1960 r.. zostało tylko 36
państwowych firm, głównie monopole państwowe z takich jak produkujących sól, tytoń,
ginsek (korzeń żeń-szenia), kolej elektrownie.
Od 1961 r. w okresie przyspieszenia industrializacji powstały nowe państwowe
przedsiębiorstwa i ich udział w PKB w latach 1961-71 wzrósł z 7 do 9%, po włączeniu
rolnictwa 13%. W poszczególnych gałęziach: górnictwo 1/3, transport i komunikacja 30%,
przemysł przetwórczy 15% finanse 87%.
Prywatyzowane firmy nabywali głównie już posiadający przemysłowcy, lub dawni
menadżerowie. Brakowało kapitału krajowego a nie dopuszczano obcego. Rynek
prywatyzacji był rynkiem nabywcy – często sprzedawano przeds. po obniżonej cenie.
Spadek udziału firm państwowych w PKB był wynikiem większej dynamiki sektora
prywatnego oraz kapitału amerykańskiego.
Strategie rozwoju: wzorowane były na japońskiej, opierały się przede wszystkim na
ekspansji eksportowej. Tu rząd najbardziej wszechstronnie interweniował poprzez
1.dewaluacje waluty koreańskiej: wona
2.bezcłowy inport półproduktów i dóbr kapitałowych służących do produkcji eksportowej
3.różne bodźce podatkowe, np. zwolnienia z podatków półproduktów importowanych i
nabywanych w kraju
4.obniżki podatków od dochodów osiąganych z eksportu, możliwość skracania czasu
amortyzacji
5.łatwy dostęp do wysoko substydiowanych kretytów krótko- i średniookresowych
6.preferencje w opłatach transportowych i cenach energii
7.informacyjna pomoc agencji rządowych o możliwościach eksportowych
8.różne zachęty niefinansowe: np. organizowanie przez prezydenta Miesięcznych Spotkań
Promocji Eksportu. W 1962 r. Ministerstwo Handlu i przemysłu zaczęło opracowywać
wspólnie z przemysłowcami zadania roczne: wybów produktów eksportu, wybór regionów
kraju przewidzianych do ekspansji eksportowych. W 1964 r. ustanowiono „Dzień eksportu”
kiedy przyznawano nagrody dla najlepszych eksporterów, medalami.
Pomoc informacyjna odbywała się przez specjalna instytusję: Koreańską Korporację Promocji
Handlu której zadaniem była dostarczanie informacji o możliwościach eksportowych,
kooperacji, inicjowanie i organizowanie kontraktów oraz różne formy pomocy eksporterom
krajowym. Służba dyplomatyczna nastawiona była na promocję eksportu, inwestycji
zagranicznych i kooperację w sferze gospodarczej.
Stwarzano natomiast utrudnienia dla inwestycji obcego kapitału.
II. Tajwan
Wzrost ludności w latach 1953-1980 z 8 do 18 mln, PKB per capita z 264 USD do 2257 USD
(w bieżącej wartości $). Z kraju rolniczego stał się krajem uprzemysłowionym o średnim
poziomie rozwoju. Po wojnie, po zwycięstwie komunistów w Chinach, Tajwan na krótko
wrócił do Chin a następnie usamodzielnił się jako odrębne państwo. USA interesowała się
pomocą dla tego państwa z powodów stworzenia bariery dla komunizmu.
Uprzemysłowienie uznawano za klucz do dobrobytu.
Stworzenie nowoczesnego, uprzemysłowionego państwa opierało się na 3 zasadach:
patriotyzmie, demokracji, dbałości o dobrobyt społeczny.
Stworzono system mieszany – rynkowo-planowany.
Popierano przedsiębiorczość i inicjatywę prywatną, dopuszczano kapitał obcego choć
występowała nieufność do niego. . Wielki biznes dopuszczony był do infrastruktury
(transport, łączność, energetyka). Prywatyzowany przemysł powinien podlegać państwowej
regulacji aby zapobiec wielkiemu różnicowaniu dochodów. Kadra do administracji podlegała
selekcji w drodze egzaminów.
Powstawały plany czteroletnie – od 1953 r. a po 1965 plany długookresowe – 10 letnie, które
wykonywano z nadwyżką. W 1986 opracowano prognozę pt. Perspektywy ekonomiczne do
2000 r., która niestety w wyniku kryzysu finansowego i gospodarczego zdezaktualizowała się.
Po wojnie przejęto majątek pojapoński a następnie go prywatyzowano. Przeprowadzono
reformę rolną - w trzech fazach: 1. nakazano obniżyć rentę dzierżawczą, 2. sprzedano ziemię
będącą własnością państwowa, 2. nadano ziemię tym którzy ją dotychczas uprawiali.
Właściciele dostawali zapłatę za ziemię w 70% państwowymi obligacjami a w 30% udziałami
w przeds. państw. Otrzymana ziemie rolnicy mieli spłacać przez 5 lat. Wartość ziemi
obliczano jako 2.5 letnią wartość uprawy głównej. W wyniku reformy radykalnie
zmniejszono nierówności majątkowe, co prowadziło do zmniejszenia nierówności
dochodowych. Głównym jej celem było przekształcenie właścicieli ziemskich w
przedsiębiorców, co powiodło się w małym stopniu. Znaczenie lepszą rolę odegrali tu
uciekinierzy z Chin, którzy dysponowali własnym majątkiem oraz wojskowi.
Powstało jedno z najbardziej egalitarnych społeczeństw. Rozpiętości wynagrodzeń są
stosunkowo małe. Sektor publiczny odgrywa tu dużą role. Jeszcze na początku 1950 r. miał
pozycję dominująca, . W 1952 r. w przetwórstwie obejmował ponad 56%. W państwowych
rękach była przemysł energetyczny, wytwarzania nawozów, soli, cukru, wina, tytoniu.
Zatrzymano pakiety kontrolne w przemyśle metalowym, chemicznym, papierniczym. . Udział
sektora państwowego spadł głównie dzięki dynamice sektora prywatnego a nie dzięki
prywatyzacji. W 1972 r. sektor publiczny: (poza rolnictwem i handlem) ma już tylko ok. 20 %
udziału a przemysł przetwórczy ok. 14,5%. Bardzo dominująca pozycję państwo miało w
bankowości.
Koncepcja modernizacji opierała się na państwowej promocji i ekspansji eksportu.
W 1958 r. zaczęto wdrażać Program Poprawy Kursu Waluty i Kontroli Handlu. Zniesiono
zróżnicowany kurs wymiany oraz nastąpiła radykalna dewaluacja dolara tajwańskiego,
nastąpiła poprawa warunków eksportowych. Powoli wycofywano się z kontroli importu. W
1972 r 41% importu podlegało kontroli, a import 3% towarów był zakazany. Ograniczenia
importowe umożliwiały rozwój takich gałęzi jak tekstylia, wyroby drewniane, skórzane,
papier, cement, rowery.
Na Tajwanie działały swoiste kartele eksportowe które opracowywały własne gałęziowe
plany eksportowe.
III Źródła sukcesu:
Systemy mieszane: kombinacja rynku i planowania czy daleko idącej interwencji państwa
mogą służyć przyspieszeniu rozwoju gospodarczego.
Wysoka wydajność może iść w parze z łagodzeniem nierówności dochodowych i
majątkowych. Równość nie jest jednoznaczna z przeciwnieństwem efektywności, nie jest
kosztem które społeczeństwo musi ponosić w imię rozwoju. Planowanie może być pomocne
przy przyspieszeniu wzrostu, choć na pewno nie obędzie się bez błędów. Rozwój krajów
azjatyckich nastąpią bez istnienia demokracji .