Temat nr 49. - Organy wegetatywne u roślin

Temat nr 49. - Organy wegetatywne u roślin - łodyga.
Teoria
ŁODYGA ROŚLIN NASIENNYCH
Łodyga jest częścią wegetatywną pędu, na której osadzone są liście. Utrzymuje ona w pozycji pionowej roślinę oraz odpowiednio liście,
kwiaty, owoce. Jest łącznikiem między korzeniami a liśćmi. Przewodzi wodę oraz wytwarza, transportuje i magazynuje substancje pokarmowe.
Może być zielna lub zdrewniała.
Łodygi zielne są nietrwałe i obumierają pod koniec sezonu wegetacyjnego. Występują u roślin jednorocznych (np. słonecznik, bób, dynia,
rumianek), dwuletnich (np. marchew, brukiew, pietruszka) i wieloletnich, czyli bylin, które tracą na zimę części nadziemne, zimują zaś w postaci
organów przetrwalnikowych, tj. cebul, kłączy lub bulwy.
Łodygi zdrewniale są trwałe. Charakterystyczne są dla wieloletnich form drzewiastych: drzew (np. wiśnia), krzewów (np. bez, porzeczka),
krzewinek (wrzos, borówka). Na zimę zrzucają jedynie liście.
Podobnie jak korzeń, łodyga ulega przyrostowi na grubość (patrz dalej), co wiąże się z obecnością kambium śródwiązkowego, np. u
dwuliściennych. Jest pewna grupa roślin nasiennych, mianowicie rośliny jednoliścienne, u których przyrost na grubość nie występuje (wyjątek
stanowią palmy) w wyniku braku kambium. Do roślin jednoliściennych należą m.in. trawy (np. zboża), turzyce, liliowate. Łodygi tych roślin są z
reguły cienkie.
O wiązce przewodzącej zawierającej kambium mówimy, że jest otwarta (otwarta dla przyrostu na grubość), natomiast wiązka pozbawiona
kambium jest zamknięta (dla przyrostu na grubość). Łodyga rośliny
dwuliściennej (A) różni się od łodygi rośliny jednoliściennej (B)
ułożeniem wiązek przewodzących i obecnością miazgi
Często łodyga w zależności od warunków ulega pewnym
modyfikacjom i może wówczas spełniać inne funkcje, a mianowicie:
— spichrzową — jak kłącze grzybienia, bulwa ziemniaka;
— gromadzącą wodę — jak u kaktusa;
— asymilacyjną — jak u kaktusa;
— czepną — jak wąsy u winorośli, winobluszczu i pnączy;
— może służyć do rozmnażania wegetatywnego przez rozłogi, kłącza, bulwy, rozmnóżki i sadzonki pędowe.
Przyrost łodygi na grubość. Rośliny nasienne (nagonasienne i dwuliścienne) przyrastają na grubość w wyniku działalności k a m b i u m i f e 11
o g e n u. Budowę pierwotną łodygi można obserwować na przekrojach poprzecznych wykonanych w okolicy strefy stożka wzrostu (kilka
centymetrów poniżej pączka szczytowego). Budowę wtórną obserwować należy na przekrojach starszych części roślin. Kolejne etapy przyrostu
łodygi na grubość u rośliny nasiennej przedstawiono poniżej: Budowa pierwotna łodygi. Okolnica i śródskórnia nie występują u większości
roślin kwiatowych. Powstanie kambium międzywiązkowego. Pomiędzy sąsiadującymi ze sobą wiązkami przewodzącymi powstaje kambium
międzywiązkowe, przez co pierścień kambium przyjmuje zamkniętą formę walca. W wyniku działalności kambium na zewnątrz odkłada się łyko
wtórne, do wewnątrz drewno wtórne. W wyniku odróżnicowania się komórek miękiszu, leżącego tuż pod skórką, bądź z samej skórki powstaje
fellogen, który powoduje powstawanie wtórnej tkanki okrywającej — korka
Teorię i zadania opracowano na podstawie następujących wydawnictw:
 Podręczniki do biologii w zakresie podstawowym i rozszerzonym;
 Vademecum maturzysty wydawnictwo Operon;
 Repetytorium maturzysty wydawnictwo Greg,
 Vademecum maturzysty wydawnictwo Zielona Sowa;
 Vademecum maturzysty wydawnictwo Oświata.
Zadania maturalne:
 wydawnictwo Operon,
 wydawnictwo MAC,
 wydawnictwo WSIP,
 wydawnictwo PWN,
 wydawnictwo CKA,
 wydawnictwo OMEGA,
 wydawnictwo: NOWA ERA.
 Arkusze maturalne (CKE).
Zadania do rozwiązania
1. Na schematach przedstawiono przekrój przez łodygę (X, Y) rośliny jednoliściennej i dwuliściennej. Przyporządkuj
schematy roślinom jednoliściennym i dwuliściennym, uzasadnij odpowiedź posługując się jednym argumentem.
2. Na rysunku przedstawiono przekrój poprzeczny przez wiązkę przewodzącą.
Przyporządkuj oznaczeniom a, b, c odpowiednie tkanki. Wybierz z podanych: sklerenchyma, naczynia, sita,
miękisz, miazga.
Jaką funkcję pełni tkanka oznaczona literą b?
3. Podaj nazwy i funkcje przekształceń pędu przedstawionych na rysunkach.
4. Podaj nazwę organu (korzeń czy łodyga), którego
poprzeczny przekrój przedstawiono na rysunku. Odpowiedź
uzasadnij.