Temat nr 15. Sposoby odżywiania organizmów. Różnorodność

Temat nr 15. Sposoby odżywiania organizmów. Różnorodność przystosowań organizmów heterotroficznych do
pobierania, trawienia i wchłaniania pokarmu.
Cudzożywność, heterotrofizm, heterotrofia (gr. héteros-różny, trofe-pokarm) – sposób odżywiania zwierząt, protistów
zwierzęcych, grzybów, bakterii pasożytniczych i saprofitycznych oraz roślin pasożytniczych. Cudzożywność polega na
pobieraniu gotowych związków organicznych (w przeciwieństwie do samożywności).
Organizmy cudzożywne nie mają zdolności chemo- i fotosyntezy, w związku z tym nie mogą, jak to robią samożywne,
wytwarzać substancji organicznych z prostych związków nieorganicznych. Dlatego też podstawą ich istnienia są
organizmy samożywne. Z kolei organizmy cudzożywne są niezbędne dla samożywnych, ponieważ dostarczają im CO2,
niezbędnego do fotosyntezy. Cudzożywność jest również niezbędna dla obiegu materii w przyrodzie.
Pod względem pobieranego pokarmu heterotrofy dzielimy na:
Każdy heterotrof ma charakterystyczne przystosowania w budowie, które umożliwiają mu zdobywanie określonego
rodzaju pokarmu.
Szczegółowe informacje poszukaj w dostępnych źródłach.
Teorię i zadania opracowano na podstawie następujących wydawnictw:

Podręczniki do biologii w zakresie podstawowym i rozszerzonym;

Vademecum maturzysty wydawnictwo Operon;

Repetytorium maturzysty wydawnictwo Greg,

Vademecum maturzysty wydawnictwo Zielona Sowa;
Zadania maturalne:

wydawnictwo Operon,

wydawnictwo MAC,

wydawnictwo WSIP,

wydawnictwo PWN,

wydawnictwo CKA,

wydawnictwo OMEGA,

wydawnictwo: NOWA ERA.

Arkusze maturalne (CKE).
Zadania do rozwiązania
1) Poniższy schemat ilustruje jeden ze sposobów pobierania pokarmu u pierwotniaków: Podaj nazwę przedstawionego
sposobu endocytozy. Nazwij struktury oznaczone na schemacie cyframi l, 2. (3p)
2) Rośliny owadożerne występują zwykle na terenach bagiennych i błotnistych, szczególnie ubogich w substancje
odżywcze. Mimo, że są zdolne do prowadzenia autotroficznego trybu życia, to wykształciły przystosowania służące
im do chwytania drobnych organizmów zwierzęcych, które zostają wykorzystane, jako uzupełnienie pożywienia.
Podaj, niedobór, jakiego pierwiastka uzupełniają rośliny owadożerne (1p).
3) Nazwij organizm, który przedstawia poniższy rysunek. Podaj jedno przystosowanie do półpasożytnictwa w
budowie tego organizmu. (2p)
4) Schematy przedstawiają układy pokarmowe różnych gatunków ssaków (A i B).
a) Określ, do jakiego rodzaju pokarmu przystosowany jest przewód pokarmowy każdego z tych zwierząt (1p).
b) Przedstaw 2 różnice w budowie przewodu pokarmowego tych zwierząt (2p).
5) Zamieszczone poniżej rysunki ilustrują różnorodne przystosowania zwierząt do pobierania pokarmów.
a) Podaj oznaczenia literowe płynożerców (1p).
b) Porównaj pod względem jednej cechy przystosowanie w budowie do pobierania określonego typu pokarmu
u zwierząt przedstawionych na rysunku A i D oraz E i F, w tym celu stwórz tabelę (4p).
6) Na poniższych rysunkach zaznaczono miejsca trawienia różnych grup związków organicznych w przewodzie
pokarmowym wszystkożernego ssaka. Określ, jakie grupy związków organicznych są trawione w oznaczonych
ciemnym kolorem na rysunkach A, B, C (3p).
7) Na schemacie przedstawiono różne zwierzęta, bez uwzględnienia różnic w wielkości. Podaj numery tych zwierząt,
które są drapieżnikami (1p).
8) Schematy przedstawiają różne typy aparatów gębowych owadów. Porównaj przedstawione typy aparatów
gębowych. W tym celu skonstruuj tabelę, w której uwzględnisz: typ aparatu gębowego, sposób pobierania
pokarmu oraz przykład owada, u którego występuje dany typ aparatu gębowego(4p).
9) Na schemacie przedstawiono zależność między szybkością opróżniania się żołądka a rodzajem pobieranego pokarmu.
Podaj, który pokarm najdłużej zalega w żołądku i wyjaśnij, dlaczego (2p).
10) Przeanalizuj zestawy doświadczalne I i II. Sformułuj problem badawczy do powyższego doświadczenia (1p).
11) Na schemacie przedstawiono motorykę jelita cienkiego. Wyjaśnij, podając jeden argument, znaczenie motoryki
jelita dla prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego (1p).
12) Na schemacie l przedstawiono działanie ośrodków głodu i sytości w mózgu ssaka. Schemat II pokazuje kota w
sytuacji A i B. Podaj, który ośrodek pobudzony jest w sytuacji przedstawionej na schemacie II A. Odpowiedź
krótko uzasadnij (2p).