Psychologia Kliniczna

Psychologii Klinicznej
Prof. dr hab. Jan Tylka
Ogólna ocena sytuacji psychologii klinicznej w ochronie zdrowia.
W kolejnych sprawozdaniach Konsultanci sygnalizują o narastającym zapotrzebowaniu w
społeczeństwie na usługi psychologiczne.
Ma to prawdopodobnie związek z potęgującymi się trudnościami adaptacyjnymi wielu
grup społecznych ( w tym dzieci i młodzieży) co znajduje swój wyraz m.in. w rozwoju
zachowań depresyjnych, podejmowanych próbach samobójczych, (których ilość na
przestrzeni ostatnich kilku lat uległa podwojeniu), narastającej liczbie osób z zaburzeniami
psychosomatycznymi zwłaszcza u żyjących w chronicznym stresie. Są to grupy osób o
znacznym ryzyku utraty zdrowia somatycznego z powodu trudności i obciążeń psychicznych.
Niestety nadal występują ogromne trudności w uzyskaniu pomocy psychologicznej
przez osoby będące w opiece ambulatoryjnej (podstawowej opiece zdrowotnej), a także wśród
pacjentów hospitalizowanych z powodu chorób somatycznych (z poza psychiatrycznego
leczenia). Dotyczy to niezwykle ważnych o ogromnym znaczeniu dla naszego społeczeństwa
specjalności leczniczych jakimi są : onkologia, kardiologia, ginekologia i położnictwo. Jako
przykład zaniedbań w tej dziedzinie jest sytuacja w Województwie Podlaskim, gdzie
świadczenia z zakresu psychoonkologii „świadczy” jedna placówka (zatrudniająca jednego
psychologa), a kompletnie brakuje placówek świadczących ambulatoryjną pomoc
potrzebującym diagnozy i rehabilitacji neuropsychologicznej !
Zasadniczym problemem, który rzutuje na brak usług z zakresu psychologii klinicznej
jest brak zrozumienia (co łączy się niestety z brakiem wiedzy wśród znacznego odsetka
lekarzy ) o znaczeniu życia psychicznego dla zdrowia somatycznego.
Dlatego zarówno dyrektorzy placówek leczniczych, ordynatorzy oddziałów (jak również
przedstawiciele NFZ ) nie tylko nie zatrudniają specjalistów psychologii klinicznej, a nawet
tam
gdzie
psychiczne
potrzeby
pacjentów
tradycyjnie
były
uwzględniane
(kardiologia)występuje tendencja do redukcji etatów bądź zaniechania kontraktowania usług
przez NFZ.
1
Działania podejmowane na rzecz specjalizacji.
1. W latach 2008 – 2009 pod kierunkiem Konsultanta Krajowego został zmodyfikowany
przez Grupę Ekspertów program specjalizacji (tzn. przystosowany do możliwości jego
realizacji w warunkach naszego kraju ). Program przewiduje 4-letni okres kształcenia ,
w tym dwa lata w bloku ogólnym i kolejne dwa w bloku szczegółowym, który jest
wybierany przez specjalizujących się w zależności od preferencji (zaburzenia
psychiczne wieku dorosłego, zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży,
psychoneurologa, psychosomatyka). Program czeka na zatwierdzenie przez Ministra
Zdrowia.
2. Akredytację do prowadzenia szkoleń specjalistycznych otrzymało 16 ośrodków
(najwięcej w Warszawie –4; następnie w Krakowie – 3), ale i tak jest to ilość
niewystarczająca
jak
na
potrzeby
szkolenia
w
skali
kraju.
Takie województwa jak : podkarpackie, świętokrzyskie, lubelskie, lubuskie w ogóle
nie posiadają ośrodków akredytowanych, co niezwykle utrudnia (wręcz uniemożliwia)
zatrudnionym w ochronie zdrowia psychologom podejmowanie starań o uzyskanie
specjalizacji.
3. Uruchomiono procedurę dotyczącą powierzania obowiązków specjalisty (zgodnie z
&34 ust.1a i 1b rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2002 r.).
Powołana przez Ministra Zdrowia Komisja Ekspertów pod przewodnictwem
Konsultanta Krajowego poddała ocenie ponad 70 wniosków o powierzenie
obowiązków specjalisty, z których prawie 1/3 została zaopiniowana pozytywnie.
4. Nadal realizowany jest stary tryb uzupełniania specjalizacji dla osób posiadających
I stopień. Egzaminy na II stopień są przeprowadzane dwa razy do roku (sesja
wiosenna – kwiecień i sesja jesienna – listopad).Około 50 osób uzupełniło
specjalizację (uzyskało II stopień ) w latach 2005-2009.
Potrzeby w zakresie specjalności
Zapotrzebowanie na specjalistów psychologii klinicznej jest wypadkową z jednej strony
doświadczanych przez pacjenta dolegliwości, z drugiej – kształtowanej przez lekarzy opinii
na temat terapii psychologicznej.
W latach 2005 – 2008 liczba specjalistów w skali całego kraju wynosiła :
2
I stopień
– ponad 1100 osób
II stopień -
ponad 450 osób
Są to kadry bardzo szczupłe w odniesieniu do zgłaszanych przez Konsultantów
Wojewódzkich
potrzeb
„uprzywilejowanymi”
występujących
dysponującymi
w
poszczególnych
znaczącą
kadrą
regionach.
specjalistów
są:
Regionami
Warszawa
(mazowieckie), Kraków (małopolskie), Katowice (górnośląskie), Gdańsk (pomorskie),
Poznań (wielkopolskie), gdzie istnieją i działają Uniwersytety Medyczne, Instytuty Naukowe,
Specjalistyczne Szpitale, przy których powoływane są ośrodki akredytacyjne a bazę
szkoleniową stanowią uznane placówki lecznicze.
Są jednak takie regiony, w których występuje całkowity brak specjalistów :
-
z zakresu zaburzeń u dzieci i młodzieży (podlaskie, zachodniopomorskie,
podkarpackie)
-
neuropsychologii (warmińsko-mazurskie, dolnośląskie, podkarpackie, górnośląskie)
-
psychosomatyki (podlaskie, warmińsko-mazurskie, a także górnośląskie-tylko 2
specjalistów)
Całkowita stagnacja gdy idzie o kształcenie specjalistów z psychologii klinicznej ma miejsce
we województwach:
-
lubelskim – Konsultant Wojewódzki nie podejmuje żadnych działań w tym zakresie
-
podkarpackim – sytuacja jest analogiczna
-
lubuskim – brak kontaktu z osobą pełniącą funkcje konsultanta
-
opolskim – jak wyżej
Widoczne zmiany (poprawa sytuacji) nastąpiły w:
-Szczecinie (zachodniopomorskie, gdzie powołano ośrodek akredytacyjny na bazie Kliniki
Psychiatrii PAM) dysponujący 16 miejscami stażowymi. Aktualnie 12 osób realizuje program
specjalizacji
-Bydgoszczy (kujawsko-pomorskie) Ośrodek akredytacyjny dysponuje 21 miejscami na dzień
dzisiejszy w pełni wykorzystanymi
-Wrocławiu (dolnośląskie)- 40 miejsc akredytacyjnych (nowy tryb specjalizacji) plus 25
miejsc dla uzupełniających (stary tryb), co w latach 2012-2015 wyraźnie poprawi sytuację na
rynku usług psychologicznych w tym regionie.
Ogólnie poziom przygotowania specjalistów ocenić można jako dobry. Dotyczy to zarówno
wiedzy jak i umiejętności psychologicznych potrzebnych do udzielania pomocy i
prowadzenia terapii. Wiele osób podejmuje bowiem (poza programem specjalizacji) szkolenie
3
na organizowanych w wielu placówkach leczniczych kursach, które stanowią dobre
uzupełnienie dla szkoleń przewidzianych programem specjalizacji., mimo iż są to szkolenia
przeważnie wysoko odpłatne .
Problemy do rozwiązania w najbliższych latach
1. Uporządkowanie sprawy kontraktów na usługi psychologiczne z NFZ, który prowadzi
politykę marginalizacji (lub wręcz zaniechania) kontraktów na takie usługi. Skargi na
ten temat są najczęstszymi , jakie kierowane są do Konsultanta Krajowego z całego
kraju.
2. Ułatwienie odbywania staży do specjalizacji psychologom zatrudnionym w ochronie
zdrowia. Znaczna liczba kierowników placówek utrudnia (bądź uniemożliwia )
wyjazd na staż do ośrodków akredytowanych znajdujących się poza miejscem
zatrudnienia.
3. Udzielenie wsparcia finansowego osobom podejmującym specjalizację. Psychologia
kliniczna nie dysponuje rezydenturami a uposażenia psychologa w ochronie zdrowia
należy do najniższych
4. Powoływanie na stanowiska Konsultantów Wojewódzkich osób kompetentnych z
umiejętnościami organizacyjnymi i nastawieniem prospołecznym a nie figurantów .
Dotyczy to województw gdzie zaniedbania są największe-o czym wcześniej
wspominałem. Niekiedy Wojewodowie nie chcą uznać sprzeciwu Konsultanta
Krajowego wobec osoby aspirującej do funkcji Konsultanta Wojewódzkiego.
5. Dążenie do stworzenia nowych ośrodków akredytacyjnych w regionach najbardziej
potrzebujących (wielokrotnie wymienianych w tym sprawozdaniu), co znacząco
ułatwiłoby podejmowanie starań o uzyskanie specjalizacji bardzo wielu psychologom.
4