) Międzynarodowy Podział Pracy – trwałe zainteresowanie

) Międzynarodowy Podział Pracy – trwałe zainteresowanie przynajmniej dwóch państw
pracą na potrzeby obrotu międzynarodowego. Ma charakter strukturalny – różne
struktury gospodarek, różnych państw, konsekwencją podziału międzynarodowego
pracy jest dostosowywanie się do siebie struktur gospodarczych. Szczególna forma
społecznego podziału pracy powstałą w wyniku ewolucji a dokonującą się pomiędzy
podmiotami prowadzącymi działalność w ramach różnych gospodarek różnych krajów.
Konsekwencją tego była specjalizacja, która umożliwiła powstanie dużych nadwyżek
produkcyjnych i powstanie luk popytowych na rynkach zagranicznych.
Czynniki określające miejsce danego kraju w międzynarodowej specjalizacji pracy:
1. Wewnętrzne- wynikające ze specyficznych cech danej gospodarki:
a)
WARUNKI NATURALNE – (czynnik podstawowy) zasoby surowcowe,
czynniki klimatyczne, zasoby ludzkie, itd. W pierwszej kolejności decydują o
specjalizacji. Określają specjalizację na niskim poziomie.
b)
POSTĘP TECHNICZNY – dający 2 zasadnicze skutki:
wzrost wydajności – przy danych zasobach więcej produkujemy. Pozwala
omijać ograniczenia specjalizacji wynikające z warunków naturalnych.
kreuje nowe produkty i nowe rynki tych produktów, powstają nowe
możliwości specjalizacji. Spełnia obecnie największą rolę.!!!!
c) WARUNKI NABYTE (dziedzictwo przeszłości)- warunki związane z poziomem
rozwoju gospodarki i jej strukturą osiągniętą w przeszłości. To wszystko stanowi
podstawę dzisiejszej specjalizacji.
d) UWARUNKOWANIA SYSTEMOWE – funkcjonujący system gospodarczy
związany z nim system polityczny i prawny. Są one w mniejszym lub większym
stopniu związane z czynnikami politycznymi. Każda polityka warunkuje
możliwości specjalizacji.
e) CZYNNIKI POZAEKONOMICZNE – (nieprzewidywalne)- wydarzenia losowe,
nie wynikające z praw ekonomii- zaistnienie tych zdarzeń może stworzyć szanse
bądź bariery dla specjalizacji.(np. wojny, rewolucje, kataklizmy)
2. Zewnętrzne – wywierają duży wpływ na możliwości specjalizacji krajów małych i słabo
rozwiniętych. Muszą się one dostosowywać do tych czynników. Kraje duże wpływają na
kształtowanie się tych czynników, np. liberalizacja handlu najpierw przez GATT teraz WTO,
liberaliuzacja handlu art. Papierniczych;
TERIE KLASYCZNE WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ
Twórcy: A. Smith, D. Ricardo, Torrens.
1. Teoria przewagi absolutnej A. Smith
„Badania nad naturą i bogactwem narodów” 1776 r.
- międzynarodowy podział pracy- specjalizacja każdego kraju jedynie w kilku a nie
wszystkich produktach
- eksportując towary będące przedmiotem specjalizacji, a importując te, w których
specjalizuje się partnerzy, kraje uczestniczące w wymianie międzynarodowej
wytwarzają więcej dóbr
- kryterium powinny być absolutne różnice w kosztach wytwarzania (lub wydajności
pracy)
- występowanie różnic w kosztach wytwarzania jest spowodowane różnicami w
wyposażeniu w zasoby naturalne lub nabyte
Założenia:
- 2 kraje
- oba mogą wytwarzać 2 towary
- jeden czynnik produkcji: praca- teoria jednoczynnikowa
- nakład pracy= koszt produkcji
pełna mobilność pracy w granicach jednego kraju i jej brak pomiędzy krajami
stała relacja między nakładem pracy a wielkością produkcji
brak kosztów transportu
oba kraje są wolnokonkurencyjne
eksport= import
nie ma barier handlowych
2. Teoria kosztów komparatywnych D. Ricardo.
Na powstanie tej teorii mogły mieć wpływ:
- rewolucja przemysłowa
- rozwój gospodarki światowej z dominującą rolą GB
Czy możliwa jest korzystna dla obu partnerów wymiana handlowa, gdy jeden wytwarza
większość towarów taniej niż drugi?
Wg Ricarda, tak. Podstawą będzie różnica w kosztach komparatywnych- jest to koszt
wytwarzania jednostki danego towaru w jednym kraju mierzony kosztem wytwarzania innej
jednostki towarów w tym samym kraju.
Korzystna dla obu krajów wymiana może nastąpić nawet gdy jeden kraj produkuje taniej oba
dobra. Towary te będą wymieniane na siebie na poszczególnych rynkach wg relacji
wynikających z nakładów pracy niezbędnych do produkcji.
Wspólne poglądy:
- Za podstawę bogactwa kraju teoria klasyczna przyjmuje rozmiary produkcyjne, które
w danej gospodarce mogę być wytworzone.
- Wymiana międzynarodowa prowadzi do specjalizacji poprzez międzynarodowy
podział pracy- bardziej efektywna alokacja zasobów w skali krajowej i
międzynarodowej.
- Podstawą wyboru specjalizacji są różnice w kosztach mierzonych nakładami TYLKO
czynnika pracy.
- Jest to teoria jednoczynnikowa przy założeniu konieczności istnienia warunków
doskonałej konkurencji- teoria wolnokonkurencyjna.
Różnice w poglądach twórców:
- Koszty: Smith (sformułował poglądy w 1776 r.) za podstawę specjalizacji uznał
absolutne, bezwzględne koszty wytwarzania- nie mówił co się dzieje gdy dany kraj
wszystkie dobra wytwarza taniej- drugi kraj nie uczestniczyłby wtedy w handlu.
- Ricardo: jeśli dwa kraje dokonują dobrowolnej wymiany to oba odnoszą korzyści
(wolna konkurencja). Za podstawę wyboru specjalizacji przyjmuje koszty względne –
komparatywne- koszt wytworzenia danego dobra mierzony kosztem wytworzenia
innego dobra w tym samym kraju. Kraj powinien podejmować specjalizację w
produkcji tych dóbr, w których wytwarzaniu ma największą względną przewagę w
kosztach wytwarzania, bądź jego strata w kosztach wytwarzania jest stosunkowo
najmniejsza.
Zarzuty do teorii kosztów komparatywnych:
- Ricardo swój przykład oparł na banalnie prostym przykładzie dwóch produktów
(sukno/wino; Afryka/ Portugalia)- wśród wielu krajów się nie sprawdzi.
Matematycznie jednak udowodniona, że w modelu bardziej rozbudowanym (więcej
produktów i krajów) korzyści wystąpią.
- Ricardo pominął kwestie ustalenia relacji wymiennej pomiędzy krajami (przyjął
relację 1:1), a cena kształtuje się w oparciu o czynniki rynkowe.
- Drugi kierunek wymiany międzynarodowej poszedł w stronę urynkowienia (Say,
Marshall- szkoła neoklasyczne). Jednoczynnikowość- wpływ na koszty mają nakłady
jednego czynnik produkcji podczas, gdy w rzeczywistości wpływ ma wiele
czynników: praca, kapitał, ziemia, organizacja, technologia itp.
-
Następcy Ricardo nie zanegowali podstawy tej teorii, ale skupili się na jej doskonaleniu. Np.
J.St.Mill zajął się pominiętymi przez Ricardo korzyściami płynącymi z uczestnictwa w
wymianie międzynarodowej. Jego prawo wzajemnego popytu stwierdza, że kraj o relatywnie
wysokim popycie na towary importowane odnosi z wymiany mniejsze korzyści niż jego
partner o stosunkowo niższym popycie na towary importowane.
Kierunek ewolucji teorii- rozwój teorii wieloczynnikowych- uwaga skierowana na wielkość i
koszty produkcji.
TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW HECKSCHERA - OHLINA (Neoklasyczna)
Powstała po II wojnie światowej
- występują dwa czynniki produkcji; praca i kapitał
- podstawą wyboru specjalizacji są różnice ze względów pieniężnych, cenach i kosztach
produkcji, które wynikają z różnego wyposażenia krajów w czynniki produkcji.
- im dany czynnik występuje obficiej tym jest tańszy- kraj powinien specjalizować się
na skalę międzynarodową w produkcji, exporcie tych towarów, w produkcji których
zużywa tańszy czynnik, produkcji obficiej występującej (dobra kapitałochłonne- kraj,
który obficiej posiada kapitał)
- z rozwojem produkcji następuje wyrównanie się cen czynników produkcji w skali
międzynarodowej- dużo czynników tanich –ale uwaga: jeżeli będziemy rozwijać
produkcję przy wykorzystywaniu tego czynnika, to wzrośnie nań popyt- wzrosną
zatem ceny tego czynnika; rzadziej występujący czynnik- odwrotnie- pomijamy go, to
popyt jest niewielki i następuje obniżenie jego ceny; po pewnym czasie dojdzie do
wyrównania tych cen
- Ohlin: gdy nastąpi wyrównanie cen czynników produkcji, lub 2 kraje będą podobnie
wyposażone w czynniki produkcji, to różnice w cenach i kosztach będą wynikały z
różnicy modeli konsumpcji i różnej struktury podziału dochodu narodowego (nie tylko
obfitość ale i czynniki rynkowe np. konsumpcja)
Podział dochodu narodowego decyduje o wielkości:
 dochodu dla konsumentów- to wpływa na popyt i na cenę
 dochodów podmiotów gospodarczych- przedsiębiorstwa- wzrost inwestycji
 dochodów rządowych- inwestycje państwowe i wydatki
- wymiana jest możliwa gdy 2 kraje są tak samo wyposażone w czynniki produkcji,
podobne modele konsumpcji- chęć osiągania korzyści skali przez przedsiębiorstwa
TEORIA KONKURENCYJNOŚCI MIĘDZYNARODOWEJ M. PORTERA
Lata 80-te- jest to najbardziej współczesna teoria.
Na rynkach światowych dominują te grupy przedsiębiorstw, które świetnie prosperują w
poszczególnych krajach (składają się na nią: wykwalifikowana siła robocza, wymagający
klienci, niezawodni dostawcy i intensywna rywalizacja wśród przedsiębiorstw o krajowy
rynek):
- rynek samochodów: Japonia, Niemcy
- farmacja: Szwajcaria
- kosmetyki: Francja
- obuwie: Włochy
Źródła konkurencyjności:
- bogactwa naturalne
- zasoby naturalne
- wysoka stopa zysku
- brak deficytu
- dewaluacja
- polityka rządu
siła robocza
polityka zarządzania
główne źródło: jak silna jest konkurencja na rynku danego kraju- im jest silniejsza,
tym silniejsza jest ona także na rynku międzynarodowym
- duża rola czynnika ludzkiego: wydajność pracy, wysoko wykwalifikowana kadra
Daje on dowody na to, że są państwa, w których wyniki nie występują a mimo wszystko są
one konkurencyjne.
Grupuje czynniki:
I.
Makroekonomiczna płaszczyzna związków z otoczeniem, warunki w jakich
firma funkcjonuje; najważniejsze są te, które tworzą diament konkurencyjności:
1. Czynniki produkcji: wykwalifikowana siła robocza, infrastruktura
2. Struktura popytu krajowego na artykuły lub usługi w danej dziedzinie
3. Pokrewne i podtrzymujące działy przemysłu: istnienie lub brak w kraju miejscowych
kooperantów, pokrewnych dziedzin przemysłu liczących się na skalę międzynarodową
4. Strategia, struktura i rywalizacja przedsiębiorstw: warunki stworzone przez władzę
danego kraju do tworzenia i organizacji przedsiębiorstw oraz do zarządzania nimi;
charakter rywalizacji krajowej
Wszystkie one są równie ważne.
Sprzyjające mogą być czynniki korygujące:
- przypadek, który może być szansą (wynalazki, przełomy w głównych technologiach,
wojny, przemiany polityczne na zewnątrz, zmiany w zakresie popytu na rynkach
zagranicznych
- polityka rządu- z kursem walutowym, polityka oświatowa, polityka antytrustowa,
zakupy rządowe, przepisy zmieniające strukturę popytu
czynnik kulturowy, tradycyjny- kształtują środowisko w jakim funkcjonuje środowisko
Porter (czynniki):
- poziom konkurencji – zawsze na międzynarodowym rynku firma spotyka wyższy
poziom niż na rynku krajowym- środki konkurencji są bardzo rozbudowane
- bardziej wymagający klient na rynku wewnętrznym- na zewnętrznym inne otoczenie
kulturowe, warunki materialne itp.
PARADOKS LEONTIEFA
- wyjątek od teorii, którego w teorii nie uwzględniono
- weryfikacje tej teorii USA dokonana została przez znanego Leontiefa (lata 80-te)
- zbadał on strukturę pod względem zawartości czynników produkcji w towarach
eksportowanych i importowanych; teoria w eksporcie się nie sprawdza- występuje
duża zawartość nakładów czynnika pracy w tych dobrach- początkowo było to
sprzeczne
- w teorii bierze się tylko ilościowe wyposażenie w czynniki pracy i kapitału a nie
bierze się aspektu jakościowego
- USA- przy mniejszej ilości siły roboczej ale o większej wartości: wzrost
doświadczenia, wykształcenia- każdy robotnik może zawierać więcej jednostek pracy
w produktach gdyż jest bardziej wydajny
- Wpływ handlu zagranicznego na zwiększenie efektywności gospodarowania.
 specjalizacja międzynarodowa- każdy kraj produkuje jedynie część
potrzebnych mu dóbr lecz za to w ilościach pozwalających na pełne
zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie popytu importowego
innych państw- wymaga by niektóre kraje rezygnowały z wytwarzania
niektórych towarów i zaspokajały swe potrzeby dostawami z zagranicy
-

specjalizacja jest długotrwałym procesem odbywającym się w wyniku
funkcjonowania sił rynkowych i interwencji państwa- ukształtowanie struktury
wytwarzania, eksportu i importu, będących odzwierciedleniem przewagi
danego kraju nad innymi w wytwarzaniu określonych dóbr i usług
 uczestnictwo w podziale pracy pozwala zmniejszyć przeciętny koszt
jednostkowy dóbr wytwarzanych w kraju- rezygnując z wytwarzania
produktów względnie lub absolutnie droższych a koncentrując się na produkcji
wyrobów względnie lub absolutnie tańszych obniża się przeciętny koszt
jednostkowy w całej gospodarce
 obniżenie jednostkowych kosztów wytwarzania przez zwiększenie skali
produkcji dzięki powiększeniu rynku zbytu ponad możliwości rynku
wewnętrznego; produkcja towarów na wielką skalę umożliwia pełniejsze
wykorzystanie aparatu produkcyjnego; produkcja masowa umożliwia
gromadzenie doświadczeń w wytwarzaniu określonych towarów i pośrednio
przyczynia się zarówno do obniżenia kosztów jednostkowych i podniesienia
jakości produktu
 obniżenie kosztów produkcji za pośrednictwem postępu technicznego (badania
naukowe i dostosowanie ich wyników do praktycznego zastosowania)
 podniesienie efektywności gospodarowania przez import technologii –
najtańszy i często jedyny sposób zlikwidowania luki technologicznej jaka
dzieli kraje wysokorozwinięte i ubogie: skraca czas otrzymania takich samych
efektów wykorzystując rodzimy potencjał badawczy; o tym czy zakup
nowoczesnej technologii pociągnie za sobą wszelkie następstwa decyduje
trafność decyzji, istniejące w danym kraju warunki w jakich wykonuje się
nowo zakupioną technologię
 konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym- - pozytywny
wpływ na koszty wytwarzania, jakość dóbr krajowych
Krańcowe stopy eksportu i importu – przyrost eksportu w stosunku do przyrostu
dochodu narodowego (do przyrostu PKB). Miary te mówią nam o udziale eksportu bądź
importu w każdej dodatkowej jednostce PKB. Krańcowa stopa importu będzie nas
informowało o tym jak będzie się zwiększać chłonność importowania gospodarki wraz
ze wzrostem tempa przyrostu PKB. Wpływa na te mierniki ma:
poziom rozwoju gospodarczego danego kraju. Jeżeli poziom jest
niski to w warunkach przyspieszonego wzrostu gospodarczego następować będzie
gwałtowny przyrost krańcowej stopy importu
struktura produkcji wytwarzanych dóbr w kraju, w szczególności
dostosowanie struktury dóbr inwestycyjnych do popytu na te dobra, chodzi o
doskonałe dopasowanie tej struktury.