Jak być starym

Codzienność w starości.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
Jak być starym?
„Łatwo jest być młodym. (Każdy jest młody na początku).
Niełatwo jest być starym. Na to trzeba czasu.
Młodość jest dana, a wiek się osiąga.
Trzeba stworzyć magię i zmieszać ją z czasem,
By stać się starym.
Młodość jest dana.
Trzeba ją odłożyć jak lalkę do szafy,
Wyjmować jedynie, bawić się nią w świąteczne dni.
Trzeba mieć wiele strojów
i ubierać lalkę nienagannie
(lecz nie na pokaz – by trzymać w ukryciu).
I koniecznie trzeba tę lalkę uwielbiać,
pamiętać o niej w mroku w zwykłe
Dni, i codziennie składać życzenia
Starzejącej się twarzy w lustrze.
Z czasem będziesz bardzo stary.
Z czasem twoje życie się dokona.
Z czasem, z czasem także tę lalkę
tak jak nową. Chociaż bardzo starą – odnajdziesz.”
( May Swenson)
Starzenie się jest to naturalny, długotrwały i nieodwracalny proces fizjologiczny,
zachodzący w rozwoju żywych organizmów, organizmów tym także człowieka. Proces
starzenia się ma złożone uwarunkowania genetyczne, biologiczne i środowiskowe. Starość
oznacza końcowy okres ludzkiego życia i w krajach postindustrialnych przypada na lata coraz
późniejsze. Równie ważne dla zdefiniowania starości jest określenie początku tego okresu. W
Polsce kojarzy się go z przejściem na emeryturę (mężczyźni 65, kobiety 60 lat). Jednak ludzie
wkraczający w umownie nazywany wiek nieaktywny nie stanowią jednolitej grupy, zarówno
pod względem stanu zdrowia, sprawności fizycznej i psychicznej.
Proces starzenia się ludności polskiej nabrał szczególnego przyspieszenia w związku z
transformacją społeczną i ekonomiczną, która rozpoczęła się w końcu lat osiemdziesiątych.
Warto dodać, że tempo tych zmian było o wiele szybsze niż w krajach Europy Zachodniej.
Zmiany te ujemnie odbiły się na spadku zawierania związków małżeńskich, wzroście
rozwodów, zmianie proporcji dzieci w stosunku do ludności w wieku starszym. W ciągu
ostatnich 40 lat udział ludności starszej w populacji Polski podwoił się z 8% do ponad 16%.
Liczba osób w wieku 60 lat w roku 1997 wynosiła 6,3mln, w tym na wsi 2,6mln osób
starszych, (co stanowi 17,6% populacji wiejskiej). Ludność wiejska charakteryzuje się
większym wskaźnikiem starości demograficznej niż mieszkańcy miast.
Zaawansowanie procesów starzenia się u człowieka wywiera istotny wpływ na jakość jego
życia w sensie biologicznym, bo na ogół ludzie maja większe problemy zdrowotne. W miarę
postępowania procesów starzenia się obniża się sprawność poszczególnych narządów oraz
zmniejsza się zdolność adaptacyjna organizmu. Chcę dodać, że 80% osób starszych naszego
społeczeństwa jest zdolnych do samodzielnego życia. Sami, więc muszą mieć świadomość
tego, że w dużej mierze mogą we własnym zakresie eliminować zagrożenia wynikające z
podeszłego wieku. Do tych zagrożeń możemy zaliczyć czynniki biologiczne (zmniejszanie
aktywności ruchowej, niewłaściwe odżywianie, stosowanie używek i alkoholu, itp.), jak i
społeczne (np. nagła zmiana warunków życia i otoczenia, osamotnienie, izolacja społeczna,
2
pogorszenie się sytuacji materialnej). Ważne jest to, że czynniki zagrożenia biologicznego
oddziaływują stopniowo, w sposób powolny i działaniu ich można przeciwdziałać przyjmując
właściwy styl życia ( np. Kluby Seniora, Uniwersytety Trzeciego Wieku). Natomiast
społeczne czynniki zagrożenia mogą oddziaływać nagle i prowadzić do załamania
psychicznego, niechęci do dalszego życia oraz do depresji. Wraz z wiekiem zmieniają się
potrzeby ludzi starszych, a także siła, możliwości ich zaspokajania. Zgodnie z rozważaniami
B. Synaka, rozróżniamy 5 głównych potrzeb występujących u ludzi w podeszłym wieku.
Są to:
1)
Potrzeba przynależności – inaczej zwana potrzebą integracji lub towarzystwa. O jej
zaspokojeniu lub nie świadczy intensywność kontaktów, osamotnienie, więź z dawnym
środowiskiem, miejsce w rodzinie.
2)
Potrzeba użyteczności i uznania – wyraża się ona poprzez udział w
zinstytucjonalizowanych formach aktywności społecznej lub w wykonywaniu różnych
czynności na rzecz rodziny.
3)
Potrzeba niezależności – związana jest ona ze stopniem samodzielności osoby starszej
w nowym dla niej środowisku i w nowych warunkach.
4)
Potrzeba bezpieczeństwa – chodzi tu o bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne. Składa
się na nie możliwość oraz stopień korzystania z instytucji i urządzeń miejskich,
samopoczucie w osiedlu, oparcie w rodzinie i gronie przyjaciół.
5)
Potrzeba satysfakcji życiowej – dotyczy ona subiektywnego zadowolenia z własnego
usytuowania w nowym środowisku. Jest najbardziej syntetycznym wskaźnikiem
zaadoptowania się osoby starszej w nowych dla niej realiach.
Dla zachowania jednostki szczególne znaczenie mają te potrzeby, które napotykają na
trudności w ich zaspokajaniu. W okresie starości zasadniczo zmienia się sytuacja życiowa
człowieka. Dotyczy ona przede wszystkim pracy zawodowej i ograniczaniu kontaktów
społecznych, co ma swoje odbicie w tym, że iż dotychczasowe sposoby zaspokajania
niektórych potrzeb są niemożliwe. Dlatego bardzo ważną rolę w zaspokajaniu potrzeb osób
starszych odgrywają instytucje powołane do opieki i pomocy ludziom starszym w
środowiskach lokalnych. Są to min.:

Domy Pomocy Społecznej, Ośrodki Pomocy Społecznej, Dzienne Domy Pomocy
Społecznej, Punkty Doraźnej Pomocy Społecznej,

Domy Rencistów,

Domy Dziennego Pobytu

Zespoły Opieki Zdrowotnej,

Zespoły Środowiskowej Opieki Zdrowotnej,

Polski Czerwony Krzyż,

Hospicjum,

Caritas,
Niektóre z tych placówek zajmują się nie tylko pomocą osobom starszym (Caritas, PCK,
ZOZ), ale pomoc i opieka nad ludźmi starszymi jest jedną z ważniejszych gałęzi ich
działalności.
Domy, Punkty i Ośrodki Pomocy Społecznej udzielają szczególnie pomocy „zdrowotnej”
osobom starym, tzn. obejmują opieką inwalidów ruchu, niewidomych oraz przewlekle
chorych, ze schorzeniami układu nerwowego.
Są też Dzienne Domy Pomocy Społecznej, czyli tzw. domy dziennego pobytu. Podopieczni
tych placówek spędzają w nich większość dnia. Otrzymują tam posiłki oraz pomoc
pielęgniarsko – lekarską. Czas wolny spędzają na oglądaniu telewizji, rozmowach, grach,
wyszukiwaniu referatów i pogadanek na różne, ciekawe dla nich tematy. Resztę doby,
podopieczni tych placówek spędzają w miejscu swojego zamieszkania. Do domów tych są
3
dowożeni specjalnymi mikrobusami (dotyczy to osób, które mają kłopoty z samodzielnym
poruszaniem się). Pobyt w takich „domach” jest bezpłatny, pensjonariusze wnoszą jedynie
drobną opłatę za posiłki.
W Ramach struktur organizacyjnych służby zdrowia, znajdują się Zespoły Opieki Zdrowotnej
powołane do zaspokajania zdrowotnych i socjalnych osób starszych w środowisku ich
zamieszkania. W strukturach ZOZ-ów znajduje się także funkcja opiekuna społecznego.
Forma taka pozwala na jednoczesne udzielanie opieki medycznej oraz opieki socjalnej.
W przychodniach rejonowych, (lecz niestety nie wszystkich) znajdują się Zespoły
Środowiskowej Opieki Społecznej. Do ich zadań należy bezpośrednia opieka (w miejscu
zamieszkania) nad starymi, schorowanymi podopiecznymi. Opiekę tę sprawują pracownicy
socjalni, pielęgniarki środowiskowe i terenowi opiekunowie społeczni.
Jednym z najbardziej znanych stowarzyszeń zajmujących się opieką nad osobami starszymi,
jest Polski Czerwony Krzyż. Na zlecenie lekarzy rejonowych sprawują opiekę nad obłożnie
chorymi i osobami zaawansowanej starości.
Wszystkie wymienione i krótko opisane przeze mnie placówki zajmują się opieką
„socjalno – zdrowotną” osób starszych. Pamiętać jednak należy, że nie wszystkie osoby w
zaawansowanym wieku wymagają tylko takiej opieki. Mają one wiele potrzeb (kulturalno –
oświatowych, intelektualnych, materialnych, itp.), które także powinny być zaspokajane.
Przykładem placówki zaspokajającej tego typu potrzeby są Uniwersytety Trzeciego
Wieku. Są nową formą działalności przeznaczoną dla osób starszych o rozbudzonych
potrzebach intelektualnych. Pozwala na inne niż do taj pory, zabezpieczenie społecznych
potrzeb tej grupy ludzi. Placówki tego typu prowadzą zajęcia otwarte z zakresu różnych
dziedzin wiedzy (medycznej, prawnej, humanistycznej, praktycznej o życiu w różnych
aspektach). Słuchacze mają możliwość aktywnego uczestnictwa w zespołach literackich,
teatralnych, wokalno - muzycznych, plastycznych, psychoterapeutycznych i innych. Ważne
miejsce w zajęciach terapeutycznych odgrywa sekcja rekreacyjno – turystyczna Uniwersytetu.
Poprzez piesze wędrówki po okolicach miejsca zamieszkania, uczestnicy poznają piękno
swojego regionu. Uczestnictwo w zajęciach Uniwersytetu Trzeciego Wieku, pozwala ludziom
starszym, ale wciąż ciekawym świata, życia, na pełniejsze poznanie otaczającej nas
rzeczywistości. Poprzez zajęcia w grupach, uczestnicy spotkań integrują się, nawiązują
znajomości i nowe przyjaźnie, taka forma zajęć aktywizuje, daje szanse na twórcze spędzanie
czasu wolnego, zachęca do pełniejszego życia.
Innym sposobem zabezpieczenia potrzeb osób starszych, już nie aktywnych
zawodowo, jest organizowanie Klubów Seniora. W programach imprez znajdują się takie
uroczystości jak: spotkania noworoczne, jubileuszowe, Wigilia, Dzień Babci i Dziadka.
Organizowane Są również pikniki, zabawy taneczne, popołudnia z muzyką, różnorodne
konkursy np. na najsmaczniejsze ciasto. Klub Seniora prowadzi kronikę, która stanowi
świadectwo aktywności osób należących do tejże organizacji. Ciekawostką jest to, iż
organizacja skupiająca wokół siebie ludzi starszych współpracuje z dziećmi i młodzieżą.
Odbywają się wspólne imprezy kulturalno – rozrywkowe.
Również Kościół jest środowiskiem, w którym osoba starsza może się realizować.
Niezmienne nauczanie Kościoła o szacunku należnym człowiekowi bez względu na jego wiek
może przyczynić się do sprostowania powszechnego dziś negatywnego obrazu starości oraz
do złagodzenia lęków związanych ze wzrostem liczby ludzi starszych w społeczeństwie,
ponadto człowiek stary posiada określone „charyzmy”, jest czynnikiem równowagi w
rodzinie i społeczeństwie, swoim doświadczeniem i pamięcią przyczynia się do zachowania
ciągłości tradycji i kultury, pomaga młodym w ukształtowaniu własnej tożsamości.
Obowiązkiem Kościoła jest zapewnienie starszym członkom wspólnoty odpowiedniej
katechezy, która pomoże im nadal uczestniczyć aktywnie w apostolstwie, zwłaszcza w
4
działalności charytatywnej, w apostolacie rodzin, w posłudze liturgicznej i w obronie „kultury
życia”.
Wszystkie placówki, ośrodki, stowarzyszenia, uniwersytety, są bardzo ważne w
zabezpieczaniu potrzeb ludzi starszych, ale najważniejszą rolę spełnia jednak rodzina. Dobrą
starość może człowiek przeżyć przede wszystkim w rodzinie, ponieważ tylko tam czuje się on
najlepiej. Przebieg starości nie odbywa się jednak według jednego, dokładnie opisanego
schematu, ale jest bardzo zróżnicowany. Stąd istnieje potrzeba utworzenia różnych instytucji
dla ludzi starszych i budowaniu odpowiednich programów sprzyjających zdrowemu starzeniu
się. Wg G. Orzechowskiej powinny podjęte być następujące działania:
„...

rozbudowa infrastruktury socjalnej, kulturalnej, oświatowej i rekreacyjnej
dostosowanej do potrzeb tej grupy wiekowej: placówek służby zdrowia, domów
różnorodnej opieki, klubów seniorów itp.,

rozszerzenie form wsparcia dla rodziny i dla żyjących w niej osób starszych,

w większym stopniu należy umożliwić podejmowanie pracy zgodnej z możliwościami
w podeszłym wieku,

aktywizowanie samych osób starszych do działań samopomocowych, a także
zapobieganie ich izolowaniu się,

przygotowanie większej liczby osób do pracy z tą grupą,

zwiększenie liczbę i różnorodność form spędzania czasu wolnego, poświęcenie
większej uwagi edukacji do starości, obejmując całe społeczeństwo i wszystkie pokolenia,

uwzględnianie zmieniającej się struktury demograficznej społeczeństwa w szeroko
rozumianej polityce społecznej.
...”.
W swojej pracy nie chciałam ukazać zasad działania państwowych instytucji i
organizacji społecznych, lecz to, że wiele rzeczy nadal pozostaje w rękach ludzi w podeszłym
wieku. Moim zdaniem podstawą szczęśliwej starości jest inicjatywa, która wychodziłaby od
ludzi starszych, od nich samych. Naszym zadaniem jest wspieranie ich poczynań. Możemy
tylko „czuwać” nad realizacją pewnych projektów i pomysłów, możemy służyć dobrą radą,
ale nie należy seniorom odebrać możliwości realizowania siebie poprzez przejmowanie ich
obowiązków, gdyż już się nie nadają i powinni odpocząć. Dużo się musi zmienić w
świadomości naszego społeczeństwa, żeby starość nie była traktowana jak ostatni etap życia,
gdzie tylko się czeka. Smuci też fakt, że seniorzy zaniedbują swoją aktywność fizyczną.
Gdyby ci ludzie mieli świadomość, że uprawianie jakiegoś sportu pozwala w podeszłym
wieku zachować dobry stan zdrowia, to o ile mniej problemów na starość. Zdecydowanie
mniej pieniędzy pochłaniałyby wydatki na leki, mniejszy kłopot z poruszaniem się i większa
sprawność umysłowa. To w pewnym stopniu ułatwiłoby egzystencję starszym ludziom.
Nie można zapobiec starości, ale można i należy ją opóźniać, zapobiegać dolegliwościom z
nią związanym oraz poprawiać jakość życia. Aby ten okres był szczęśliwy należy zmienić
stereotyp myślenia o starości i uszanować prawa ludzi starszych, do których należy prawo do
godnego, bezpiecznego aktywnego życia. Starzenie się jest sztuką, w której sami seniorzy
powinni się czuć jak artyści, wiedząc jednocześnie, że drugiej takiej szansy mieć nie będą.
Każdy z nas powinien sobie to uświadomić.
5
Bibliografia:
1. Raport o rozwoju społecznym Polska 1999: ku godnej, aktywnej starości. Program
Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, Warszawa 1999.
2. Zych A.A.: „Człowiek wobec starości”, BPS Warszawa 1993.
3. Orzechowska G.: „Aktualne problemy gerontologii społecznej”, WSP 1999.
4. Synak B.: „Człowiek stary i jego rodzina w zmieniającej się rzeczywistości ekonomicznej
w Polsce”.
6