„starość”…

Dr Kazimierz Chyc
Materiał do wykładu;
Późna dorosłość psychologiczno - socjologiczne
aspekty niepełnosprawności oraz starzenia się. –
socjologia starości
1
1.Charakterystyka głównych problemów społecznych i regulacji dotyczących ich rozwiązywania
Czym jest „starość”…
Według
Piotrowskiego
„starość
jest
zjawiskiem
kulturowym, wywołanym na podłożu biologicznym, związanym
z osłabieniem sił”
Frolkis stwierdza natomiast że jest to okres w życiu ustroju
nieuchronnie występujący po okresie dojrzałości i cechujący się
istotnymi zmianami w narządach i tkankach zawężąjącymi
obszar , w jakim możliwe jest dostosowanie ustroju do
zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego i
wewnętrznego
2
Gereontologia
Problemami wieku starszego zajmuje się gerontologia –
nauka o procesach starzenia się organizmu ludzkiego i o
chorobach wieku starczego.
Gerontologia społeczna to nauka o społecznych przyczynach i
skutkach starzenia się społeczeństw, cechach sytuacjach
i uwarunkowaniach życia osób w starszym wieku
3
Granice starości
Granice starości są bardzo płynne a sam proces
starzenia się przebiega etapami.
Najpierw jest etap starzenia się społecznego,
dopiero później następuje starzenie fizyczne.
Starzenie zależy od sposobu i warunków życia.
Odmiennie będzie przebiegało u mężczyzn
i kobiet, inaczej na wsi i w mieście.
Cztery okresy starości




60-69 lat – wiek początkowej starości,
70-74 lata – wiek przejściowy między
początkową starością a wiekiem ograniczonej
sprawności fizycznej i umysłowej,
75-84 lata – wiek zaawansowanej starości,
85 lat i więcej – niedołężna starość.
Etapy starości




Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), za początek
starości uznaje 60 rok życia. Wyróżnia w niej trzy
zasadnicze etapy:
od 60 – 75 r. ż. – wiek podeszły ( tzw. wczesna
starość);
od 75 – 90 r. ż. – wiek starczy ( tzw. późna starość);
90 r. ż. i powyżej – wiek sędziwy ( tzw.
długowieczność).
Cechy starości
Za podstawowe cechy starości uważa się:




ograniczenie zainteresowania przyszłością;
znaczny spadek zdolności adaptacyjnych człowieka w
wymiarze biologicznym, psychospołecznym;
postępujące ograniczenie samodzielności życiowej;
stopniowe nasilenie się zależności od otoczenia
Problemy ludzi starszych





samotność,
choroby,
inwalidztwo,
życie w ubóstwie,
poczucie nieprzydatności.
Wszystkie te problemy wskazują na istniejącą marginalizację
osób starszych jako zbiorowości, czego przykładem może być
stopniowe eliminowanie ich z aktywnego życia zawodowego i
społecznego w momencie przekraczania granicy wieku emerytalnego.
Starzenie się społeczeństwa –
psychologiczno-socjologiczny aspekt



Proces starzenia się społeczeństw obserwowany jest od ponad
ćwierć wieku, polega na systematycznym wzroście udziału
ludzi starszych w całej populacji. W literaturze przedmiotu
proces starzenia się rozpatrywany jest w trzech głównych
aspektach:
biologicznym - czas biologicznego starzenia się warunkują
także (poza genami) warunki zewnętrzne: przyrodnicze,
społeczno – ekonomiczne, kulturowe),
psychologicznym - (starzenie się psychiczne to działanie czasu
na osobowość człowieka oraz na jego życie emocjonalne i
duchowe)
Społecznym ( socjologicznym) - (stopniowe wycofanie się z
życia społeczno – zawodowego).
Starość demograficzna w Polsce
Polska starość demograficzna narasta, podobnie jak
problemy życiowe przedstawicieli najstarszej generacji, które nie
okazjonalnie, ale ustawicznie powinny absorbować uwagę
całego społeczeństwa. Polska od ponad dwustu lat plasuje się w
pierwszej światowej trzydziestce krajów starych. Próg starości
demograficznej przekroczyła w 1967 roku, a próg zaawansowanej starości demograficznej już w 1980 roku.
Populacja osób w wieku poprodukcyjnym
w Polsce
W Polsce w 2001 roku było blisko 5,6 mln osób
w wieku poprodukcyjnym, co stanowi 14,2% ogółu ludności
kraju. Mężczyzn powyżej 60 roku życia było 1,8 mln a kobiet 3,8
mln. W wieku poprodukcyjnym na 100 mężczyzn przypada 216
kobiet. Zgodnie z prognozami demograficznymi proces starzenia
się społeczeństwa polskiego będzie postępował i w 2010 roku
odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym wzrośnie do 15,2%, a
w 2020 roku osiągnie 19,4%.
Prawo dot. osób starszych
O prawie osób w podeszłym wieku do opieki
instytucjonalnej i o obowiązkach instytucji świadczących tę
formę pomocy stanowi Europejska Karta Społeczna.
Państwo gwarantuje przede wszystkim świadczenia
pieniężne, jednak system emerytalno – rentowy nie jest
doskonały i często powoduje niedostatki materialne. Niskie
dochody sprawiają że osoby w starszym wieku należą do
najbiedniejszej warstwy społecznej. Dlatego, aby temu
zapobiec zostały powoływane do działań różne instytucje
niosące pomoc ludziom w podeszłym wieku.
OPS PCK
Jedną z podstawowych instytucji
służących osobom starszym jest
Ośrodek Pomocy Społecznej
(OPS). Celem głównym takiego
ośrodka jest dążenie do jak największej samodzielności jej podopiecznych i ich aktywizacja w podejmowaniu działań zmierzających do poprawy jakości włas0nego życia.
Usługi opiekuńcze są realizowane przy ścisłej współpracy z
Polskim Czerwonym Krzyżem
(PCK) oraz Polskim Komitetem
Pomocy Społecznej (PKPS).
Współpraca ta obejmuje pomoc
w zaspokajaniu potrzeb życio
wych, opiekę higieniczną oraz starają się zapewnić kontakt z otocze
niem.
OŚRODKI POBYTU DZIENNEGO
Zadaniem takich ośrodków
jest zapewnienie
opiekuńczego otoczenia i
wsparcia emocjonalnego
w ciągu dnia.
Dom Pobytu Dziennego
Ośrodkiem, który udziela pomocy typowo środowiskowootwartej jest Dom Pobytu Dziennego, który ludziom starszym
zapewnia:
- posiłki,
- usługi opiekuńczo – rehabilitacyjne,
- zabiegi higieniczne ( kąpiel, strzyżenie),
- zabiegi rekreacyjno-kulturalne ( zabawy taneczne, występy
artystyczne, wycieczki),
- pomoc w załatwianiu swoich codziennych spraw,
stanowiących szczególną trudność.
Dzienne Domy Pomocy Społecznej
Formą pomocy społeczno – środowiskowej,
będącą czymś pośrednim między domem a
instytucją są Dzienne Domy Pomocy
Społecznej ( DDPS), które sprawdzają się w
sprawach aktywizowania ludzi starszych. Są
one istotnym ośrodkiem wsparcia dla nich,
wręcz formą kompleksowego zaspakajania
potrzeb.

W sytuacji kiedy starsi są
przewlekle somatycznie
chorzy, upośledzeni
umysłowo, psychicznie
chorzy, lub gdy ze względu
na wiek, stan zdrowia,
sytuację rodzinną nie
potrafią samodzielnie
funkcjonować i nie można
zapewnić im należytej
opieki w miejscu
zamieszkania, wówczas są
kierowani są do Domu
Pomocy Społecznej (DPS).

Wśród pozostałych placówek i instytucji
wspierających osoby w podeszłym wieku
wyróżnić można:
- domy pogodnej jesieni,
- pensjonaty dla starszych osób,
- schroniska,
- noclegownie dla bezdomnych,
- jadłodajnie dla ubogich.
- hospicja,
Uniwersytet Trzeciego Wieku
Pierwszy polski Uniwersytet III wieku powstał
w 1975r. w Warszawie.
Celem Uniwersytetów Trzeciego Wieku jest
włączenie osób starszych do kształcenia
ustawicznego, aktywizacji intelektualnej,
psychicznej i fizycznej słuchaczy jak również
opracowanie metod edukacji i wdrażanie
profilaktyki gerontologicznej.
Formy kształcenia w ramach
Studiów Podyplomowych



Działalność dydaktyczna - obejmuje wykłady z takich
dziedzin nauki jak: historia, socjologia, filozofia,
medycyna, geografia, sztuka.
Zajęcia kulturalno - rekreacyjne: spotkania z ciekawymi
ludźmi (spotkanie z malarzem, rzeźbiarzem, etnografem,
archeologiem), spacery z przewodnikiem, wycieczki
autokarowe, udział w wystawach, festynach.
Warsztaty i sekcje zainteresowań: (warsztaty rękodzieła
artystycznego, warsztaty malarskie, sekcja piosenki,
gimnastyka rehabilitacyjna, zajęcia na basenie).
Potrzeba tworzenia UTW
Obecnie osoby starsze stanowią prawie 13% polskiego społeczeństwa, a
liczy się, że za 15 lat będą już stanowić 17% ogółu ludności w Polsce.
Przemiany ekonomiczne, gospodarcze, postęp techniczny i ekonomiczny
sprawiły, że to właśnie ta grupa polskiego społeczeństwa najmniej zyskała
na tych przeobrażeniach jakie dokonywały się na świecie i w Polsce w
ostatnich latach. Często osoby te musiały rezygnować z dalszej edukacji, z
przyczyn ekonomicznych czy losowych. W efekcie tego pozostają
niezaspokojone takie potrzeby jak: potrzeba samokształcenia, potrzeba
poznawania środowiska, potrzeba poszerzania wiedzy i umiejętności,
potrzeba wykonywania społecznie użytecznych działań, potrzeba bycia
uznanym za część społeczeństwa, grupy, potrzeba wypełnienia wolnego
czasu, potrzeba utrzymywania więzi towarzyskich, potrzeba stymulacji
psychicznej i fizycznej, a także możliwość realizacji młodzieńczych
marzeń, które były dotychczas nie do pogodzenia z życiem zawodowym i
obowiązkami wobec rodziny.