Aktywizacja organizacji pozarządowych na rzecz wspierania osób starszych – studium przypadku Dr Beata Bugajska Katedra Pedagogiki Społecznej Uniwersytet Szczeciński Część I Starzenie się społeczeństw jako wyzwanie Jeżeli nie zaczniemy budować systemu wsparcia osób starszych, jeżeli nie będziemy aktywizować sił środowiska do działań na rzecz osób starszych ani sił ludzkich do działań samopomocowych to nie sprostamy problemom, które wiążą się z demograficznym starzenie się 1. Ludzkość starzeje się. 2. Od 1950 roku średnia spodziewana długość życia wydłużyła się o 20 lat - do 66 lat. 3. do połowy XXI wieku obecny poziom wydłuży się o kolejne 10 lat. 4. liczba osób starszych na świecie wzrośnie z 600 milionów w 2000 roku do prawie 2 miliardów w 2050 roku. 5. Powyższy trend będzie najbardziej widoczny w krajach rozwijających się, w których populacja osób starszych może wzrosnąć aż o 400% w ciągu następnych 50 lat. Demograficzna transformacja wywiera olbrzymi wpływ na każdy aspekt funkcjonowania jednostek, lokalnych wspólnot, narodów i społeczności międzynarodowej. Przeobrażeniu ulegnie zarówno społeczne, gospodarcze, polityczne jak i kulturowe, psychologiczne i duchowe oblicze ludzkości. • Czy jesteśmy do tego przygotowani? 1. W 2050 roku ludność świata będzie się składać w takim samym stopniu ze starych, co młodych ludzi. Globalne szacunki mówią o tym, że pomiędzy 2000 a 2050 rokiem odsetek osób w wieku 60 lat i powyżej wzrośnie dwukrotnie (z 10 do 21%), podczas gdy odsetek dzieci zmaleje o 1/3 (z 30 do 21%). W niektórych państwach rozwiniętych i państwach w okresie transformacji liczba osób starszych przewyższa już liczbę dzieci, a przyrost ludności ma wartość ujemną. W kilku takich państwach populacja osób starszych będzie w 2050 roku dwukrotnie większa niż populacja dzieci. • Wszystko wskazuje na to, że starzenie się społeczeństw stanie się jednym z głównych problemów państw rozwijających się. Przewiduje się, że w pierwszej połowie XXI wieku proces starzenia się społeczeństw populacji tych krajów będzie przebiegał bardzo szybko. • Do 2050 roku odsetek osób starszych ma wzrosnąć z 8 do 19%, natomiast populacja dzieci powinna skurczyć się z 33 do 22%. Uwaga! To prawda, że starzenie się społeczeństw może generować wiele problemów, które wymagają systemowych, długofalowych rozwiązań ale starość w wymiarze jednostkowym nie powinniśmy określać w kategorii problemu. To, że żyjemy dłużej należy traktować jako swoisty dar cywilizacji. Starość nie jest problemem. Problemem jest to, że nie umiemy stworzyć świata przyjaznego starości. • Państwa rozwijające się przechodzą proces starzenia się społeczeństw w różnym tempie. Najszybciej starzeją się społeczeństwa państw azjatyckich i latynoamerykańskich, w których odsetek osób starszych osiągnie do 2050 roku poziom 20 - 25%. O połowę mniejszy będzie odsetek ludzi starszych w krajach subsaharyjskich, które zmagają się z pandemią HIV/AIDS i trudnościami społeczno-gospodarczymi. • Wśród populacji osób starszych najszybszy wzrost zachodzi w grupie najstarszych ze starszych, czyli ludzi w wieku 80 lat i powyżęj. W 2000 roku powyższa grupa liczyła 70 milionów ludzi, a szacunki wskazują, że w ciągu następnych 50 lat liczba tych osób wzrośnie pięciokrotnie. Wśród osób starszych przeważają kobiety, a ich liczebna przewaga nad mężczyznami rośnie wraz z wiekiem. • Prognozy GUS przewidują gwałtowne przyspieszenie starzenia polskiej populacji w okresie najbliższych lat. • Do 2030 roku odsetek populacji w wieku 65 lat lub starszych ma osiągnąć 23,8%, co w liczbach bezwzględnych wyrazi się liczbą 8,5 mln starych obywateli. O ogromnym przyspieszeniu starzenia populacji świadczy porównanie przyrostu odsetka osób 65+ w ostatnich 25 latach – około 3,3%, do prognozowanego przyrostu w przyszłych 25 latach – o około 10,5%. • Między 2002 a 2030 rokiem przewiduje się blisko 40% spadek liczności kategorii osób w wieku 0-19 i 39% spadek liczności osób w wieku 20-34 lat, przy 74% wzroście osób w wieku 65 lat i starszych, co pośrednio wyjaśnia ujemny przyrost naturalny w nadchodzących latach. • Dodatkowym zjawiskiem będzie wzrost udziału ludzi w późnej starości (75+) kosztem spadku osób we wczesnej starości (65-74). Odsetek „starych starych” w populacji 65+ wzrośnie z 38,5% w 2002 do 47,6% w 2030 roku • W liczbach bezwzględnych najstarsza kategoria wiekowa - najbardziej zagrożona wielochorobowością i niepełnosprawnością - ulegnie podwojeniu: z 1,9mln do 4mln • prognozowany w Polsce spadek liczebności ludności w wieku produkcyjnym z 24,5 mln w 2006 r. do 20,7 mln w 2030 r. oraz jednoczesny wzrost liczebności osób w wieku poprodukcyjnym z 6 mln do 9,6mln, doprowadzi do tego, że w analizowanym okresie czasu przeciętna liczba osób „pracujących” na przeciętnego emeryta (a zarazem stanowiących wobec niego potencjał opiekuńczy) spadnie z 4,1 do 2,2. • Region • Ogólna liczba ludności powyżej 60 r. życia w zachodniopomorskim wynosiła w 2009 18,2 % ogółu ludności ( w Polsce 19,1%) • Do 2020 r w zachodniopomorskim liczba ludności względem roku 2009 zmniejszy się o 113 tyś osób • W 2035 liczba osób w wieku poprodukcyjnym osiągnie 26,8% ogółu mieszkańców • W poszczególnych krajach widoczne są znaczne różnice wieku przechodzenia na emeryturę, w tym różnice pomiędzy wiekiem oficjalnym i efektywnym • Średnia długość życia osób przebywających na emeryturze pomiędzy rokiem 2008 a 2050 wydłuży się o ponad 5 lat Uwaga Jeżeli myślisz o zrobieniu czegoś na rzecz osób starszych zacznij od odpowiedzi na pytanie: Czy starość to problem czy potencjał? • Współczesny świat dysponuje nieosiągalnymi dotąd zasobami i technologicznym potencjałem i oferuje niezwykłe perspektywy w zakresie: a) umożliwienia ludziom osiągnięcia podeszłego wieku w lepszym zdrowiu i z większym poczuciem zadowolenia z poziomu życia, b) starań o pełną przynależność i uczestnictwo osób starszych w życiu społeczeństw, c) zapewnienia osobom starszym możliwości wniesienia bardziej efektywnego wkładu w życie lokalnych społeczności i rozwój społeczeństw oraz d) ciągłej poprawy metod opieki i pomocy osobom starszym w zależności od ich potrzeb. Część II Kto to jest osoba starsza i jakiego rodzaju wsparcia potrzebuje? Trzeci wiek • emerytura jako okres rozwoju własnych możliwości i ambicji • potrzeba aktywności • pozostawanie w stosunkowo dobrym zdrowiu • We wczesnym okresie starości u osób w wieku 60 - 75 lat główne problemy zdrowotne w zasadzie nie różnią się od tych, które występują w grupie osób nieco młodszych (w wieku 50 – 60 lat). • Są to przede wszystkim typowe schorzenia internistyczne oraz chirurgiczne i ginekologiczne, które często współistnieją, zmieniają swój przebieg i dlatego mogą stwarzać problemy diagnostyczne i lecznicze. Trzeci wiek - zadania • aktywizacja ludzi starszych • przeciwdziałanie wykluczeniu • walka z dyskryminacją • stwarzanie warunków dla wszechstronnego rozwoju • integracja międzypokoleniowa • zaplanowanie własnej emerytury/ przygotowanie do późnej starości Czwarty wiek • pogarszający się stan zdrowia • ograniczenie aktywności • zagrożenie samotnością i osamotnieniem • utrata samodzielności i niezależności • po 75 roku życia zdecydowanie częściej pojawia się zniedołężnienie i tzw. problemy geriatryczne, do których m. in. zaliczamy: • upadki i złamania na tle osteoporozy, • otępienie, • nietrzymanie moczu, • odleżyny. Czwarty wiek - zadania • zapewnienie optymalnej opieki • bezpieczeństwo • sprawny system ochrony zdrowia • sprawny system pomocy społecznej • godność Czy osoby 50+ to osoby starsze? • Z punktu widzenia gerontologii nie. Są to osoby starzejące się ale nie stare. Umowną granicą starości jest przejście na emeryturę. Zatem nadużyciem jest nazywanie osób wieku 50+ osobami starszymi. Tak się jednak dzieje, nawet w oficjalnych dokumentach i programach skierowanych do grupy 50+ • Lepiej byłoby posługiwać się sformułowaniem starsi pracownicy lub osoby wieku 50+ • Dalej o 50+ • Można jednak przyjąć, że z punktu widzenia przygotowania do starości jest to okres szczególnie ważny i wymagający wsparcia . Warto więc aktywizować sektor pozarządowy w tym obszarze • Cel strategii Europa 2020 – 75% wskaźnik zatrudnienia w grupie 20-64 lat • Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku • 55-64 lat dla UE wynosi 46% /Eurostat 2009/ • Szwecja – 70%; Estonia – 64%Wlk. Brytania 58%, Dania -58%, Niemcy 56%.... Polska 32% Z czego wynika bierność zawodowa 50+? Przeciętnie niski poziom wykształcenia i kwalifikacji w porównaniu do grup młodszych: mniejsza skłonność do podejmowania kształcenia ustawicznego. • Niechęć pracodawców lub bariery do zatrudniania pracowników po 50-tym roku życia: jednym z czynników są negatywne stereotypy dotyczące efektywności ich pracy. Prowadzą one do zachowań dyskryminacyjnych wśród pracodawców oraz zwiększają społeczną akceptację dla wczesnej rezygnacji z aktywności zawodowej wśród pracowników. • Zły stan zdrowia; badania pokazują, że na kontynuację pracy i odroczenie przejścia na emeryturę decydują się ci, którzy czują się najlepiej spośród uprawnionych do emerytury. • Chęć lub konieczność podjęcia opieki nad innymi członkami rodziny. Osoby, które zaangażowały się w sprawowanie opieki nad członkami rodziny są bardziej narażone na utratę lub dezaktualizację posiadanych kwalifikacji. Uwaga • Starość to bardzo długi i zróżnicowany okres życia, w dużym stopniu warunkowany dotychczasowym stylem życia. Planując działania na rzecz osób starszych należy uwzględniać potrzeby osób starszych w wieku 60+, 70+, 80+ jak również osób zbliżających się do starości (ale nie starych) w wieku 50+ Wspomaganie starości – priorytety • Niezależność • Uczestnictwo • Samorealizacja • Opieka • Bezpieczeństwo • Godność • Wg WHO problemy z samodzielnością w życiu codziennym w grupie osób w wieku 75 lat i więcej ma ponad 30% osób, a w wieku 85 lat i powyżej – 70% osób • WHO wskazuje niezależność jako kierunek rozwoju opieki nad osobami starszymi w najbliższym czasie. • We współczesnej gerontologii dąży się do utrzymania sprawności, witalności i kreatywnej aktywności do późnych lat życia. Według WHO zasadniczym celem polityki zdrowotnej jest • wczesne wykrywanie i zapobieganie problemom zdrowotnym; • promocja zdrowia osób starszych w sensie: utrzymania i poprawy sprawności (fizycznej i psychicznej), edukacji w zakresie zachowań pro-zdrowotnych i samokontroli zdrowia; stymulowania poprawy funkcjonowania tych osób w środowisku społecznym; • organizacja opieki w taki sposób, aby zapewnić osobie starszej jak najdłuższe samodzielne funkcjonowanie w środowisku domowym; • zapobieganie instytucjonalizacji (umieszczaniu w placówkach opiekuńczych) poprzez przeciwdziałanie niepełnosprawności fizycznej i psychicznej. Uwaga • Paradoks tkwi w tym, że każdy chce żyć dłużej lecz nikt nie chce być stary. Starość w naszym kręgu społeczno-kulturowym nie kojarzy się dobrze, łączona jest ona z wieloma ograniczeniami, chorobami, brakiem atrakcyjności, byciem niepotrzebnym. • Czas to zmienić i to jest jeden z obszarów działań organizacji pozarządowych – promocja pozytywnego wizerunku starości, obalanie stereotypów, uświadamianie i budzenie potencjału jaki tkwi w starości • Część III Organizacje pozarządowe wobec zróżnicowanych potrzeb seniorów • Krok 1 • Rozpoznanie możliwość – jakie organizacje już podejmują działania na rzecz seniorów ? Mogą to być stowarzyszenia: 1. Nastawione na pomoc osobom starszym lub/i ich wszechstronną aktywizację 2. Tworzone: a/ przez same osoby starsze, np. Uniwersytety Trzeciego Wieku, b/ z myślą o pomocy/ aktywizacji osób starszych, np. Stowarzyszenie Złoty Wiek” działające przy Domu Pomocy Społecznej DKiPZS przy ul Romera w Szczecinie c/ z myślą o pomocy/aktywizacji różnych grup osób, w tym osób starszych, np.. Stowarzyszenie Razem działające przy Uniwersytecie Szczecińskim, Polski Komitet Pomocy Społecznej d/ z myślą o prowadzeniu badań naukowych z zakresu gerontologii, proponowaniu rozwiązań systemowych, integrowaniu środowiska w zakresie pomocy osobom starszym, doradztwo – np.. Polskie Towarzystwo Gerontologiczne e/ inne.. • Czy w Pana/Pani miejscowości działa Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku? • Jeżeli tak, to jaką działalność prowadzi? Ile osób uczestniczy w zajęciach? Co czyni na rzecz aktywizacji osób starszych w środowisku? • Jeżeli nie, to co stoi na przeszkodzie założenia takiego stowarzyszenia? • Informacja: UTW w województwie zachodniopomorskim • Szczecin, Koszalin, Stargard Szczeciński, Kołobrzeg, Police, Nowogard, Myślibórz, Rewal, Wałcz, Gryfino, Pyrzyce, Goleniów, Świnoujście, Dziwnów, Golczewo, • ?????? może gdzieś jeszcze?????? • Czy w Pani/Pana miejscowości działa Rada ds. Seniorów? lub Centrum Inicjatyw Senioralnych ? Krok 2 Rozpoznanie obszarów aktywności • • • • • • • • • • • • • • a/ promocja pozytywnego wizerunku starości, obalanie stereotypów, uświadamianie i budzenie potencjału jaki tkwi w starości b/ walka z dyskryminacją z uwagi na wiek c/ aktywizacja edukacyjna, kulturalna. społeczna d/ aktywizacja zawodowa/ mentoring d/ promocja zdrowia e/ doradztwo, poradnictwo, rzecznictwo, mediacja, intewencja f/ Usługi opiekuńcze g./ prowadzenie ośrodków wsparcia h/ rozwój wolontariatu na rzecz i z udziałem osób starszych i/ integracja międzypokoleniowa j/ samopomoc k/ działalność na rzecz środowiska lokalnego/ wsparcie rodzin l/ prowadzenie badań naukowych w zakresie problematyki starzenia się i starości l/ inne… Przykładowe projekty realizowane w SUTW w Szczecinie • Dodać życia do lat – warsztaty z pedagogiki zabawy (grant); • W zdrowym ciele zdrowy duch (grant); • Aktywni seniorzy-Joga (grant); • Radość tworzenia w trzecim wieku; / plener • Razem z Babcią (grant); seniorzy w Domu Dziecka • Bliżej komputera (grant); • Wszechstronna aktywizacja osób starszych – konkurs UM Szczecin; • Projekt ” Third Ade Moving”, koordynowany przez US • „Przyjazna babcia, Przyjazny dziadek” /seniorzy w świetlicach środowiskowych/ • Szczecin oczami seniora – Wydanie albumu • Turniej brydżowy Par • Żaglowce w obiektywie seniora – wystawa fotograficzna Zlotu Żaglowców • Stereotypom NIE – zajęcia komputerowe dla seniorów • ABC bezpiecznego seniora • Nic nie jest milczeniem – wydanie książki – zbioru wspomnień słuchaczy • Zdrowe żywienie w teorii i w praktyce – warsztaty „odchudzające” • Przykłady o szerszym zasięgu • Europejskie Stowarzyszenie Promocji Aktywności Ruchowej 50+ (ESPAR 50+) celem głównym działalności ESPAR 50+ jest świadczenie charytatywnej działalności z zakresu profilaktyki gerontologicznej poprzez ochronę i promocję zdrowia, upowszechnianie kultury fizycznej, nauki, edukacji, oświaty, zmierzająca do poprawy jakości życia ludzi dorosłych; stowarzyszenie realizuje swój cel m.in. poprzez organizację programów rekreacyjnych dla osób dorosłych i starszych, prowadzenie badań naukowych (ocena skuteczności działań), organizowanie oraz współorganizowanie imprez plenerowych dla osób starszych, wspieranie oraz organizowanie szkoleń kadr instruktorskich; • „Lżejsi w jesieni życia" -ogólnopolski projekt realizowany we współpracy oraz ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki; zadania to promocja aktywności ruchowej w profilaktyce otyłości osób starszych; zakres działań to: bezpłatne wykłady, punkt konsultacyjny z zakresu prawidłowego odżywiania, aktywności ruchowej wskazań i przeciwwskazań, zdrowego samopoczucia; Interaktywne Forum Eksperckie, obóz profilaktyczno-rekreacyjny; Stop Upadkom Seniorów projekt ogólnopolski (Łódź, Suwałki, Warszawa) zrealizowany ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki; cel to promocja aktywności ruchowej połączona z działaniami prewencyjnymi mającymi na celu zapobieganie upadkom wśród osób starszych; zadania to: 2-tygodniowy obóz, 4 miesięczny program ćwiczeń ruchowych z naciskiem na trening równowagi oraz profilaktyki nadwagi; • Program Aktywizacji Seniora Ja! - PASJA– realizowany w 2009 roku, o zasięgu warszawskim we współpracy Biurem Polityki Społecznej m.st. Warszawa; od 2010 roku zasięg ogólnopolski we współpracy z Ministerstwem Sportu i Turystyki; zadania to promocja aktywności ruchowej wśród osób starszych (60+), nieaktywnych ruchowo; • Seniorada cykliczny festyn rekreacyjny dla seniorów organizowany od 2007 roku; organizatorami pikniku są ESPAR 50+, Studenci III Roku AWF Warszawa ze specjalizacji Kinezygerontoprofilaktyka oraz Studenci Uniwersytetu Trzeciego Wieku AWF; w programie pikniku: część „Dbam" - poradnictwo, „Gram" - gry oraz rywalizacje rekreacyjne, „Bawię się" - animacje, „Podziwiam" - występy, pokazy, „Relaksuję się" odpoczynek przy herbacie, „Maszeruję" - rajd Nordic Walking; tegoroczna Seniorada ma zasięg ogólnopolski: Warszawa, Szamotuły, Rzeszów, Opole. • PRO Kobieta 50+ program dla dojrzałych kobiet (45-60 lat), aktywnych oraz nieaktywnych zawodowo; w 2010 roku zrealizowano pilotaż na terenie 4 miast Polski (Rzeszów, Suwałki, Szamotuły, Warszawa); 160 kobiet wzięło udział w programie; w 2011 roku ruszyła I edycja programu w 11 lokalizacjach w tym miasta, miasteczka, wsie; 260 uczestniczek bierze udział w programie; hasło programu: Wybieram siebie! Wybieram zdrowy styl życia; cele to aktywność ruchowa (zajęcia ruchowe), zdrowe odżywianie (wykłady), zdrowe samopoczucie (wykłady); struktura programu: I etap - promocja, II etap – cykl wykładów oraz zajęć ruchowych, III etap: szkolenie Liderek Aktywności; Przykłady z Niemiec • Berlin-Brandenburg: Nauka nie dla szkoły – a dla życia. starsi członkowie związków zawodowych, po uzgodnieniu z kierownictwami danych szkół, opracowali koncepcję dyskusji z uczniami ostatnich klas na temat doświadczeń zawodowych oraz perspektyw. Przekazane przez starsze osoby doświadczenia zostały ze strony uczniów bardzo pozytywnie odebrane, gdyż w ten sposób mogli sobie oni wyrobić realistyczny obraz dnia pracy, a także czekających ich wyzwań zawodowych. Oferta ta w międzyczasie weszła do kanonu przedmiotów zorientowanych na zdobycie zawodu w wielu szkołach i przybrała formę swoistej sieci. • Brema: Lokalna prasa. Gazeta odpowiadająca gustom starszych ludzi: Seniorzy wydają gazetę „Wir“ (My), która porusza tematy z punktu widzenia starszych ludzi oraz wskazuje na kwestie problematyczne • Turyngia: Samodzielna organizacja w dużej organizacji. Przejmowanie inicjatywy przez starszych działaczy związków zawodowych. Ta grupa postanowiła przybliżyć kwestię starszych, nie pracujących już zawodowo oraz mających ograniczone możliwości wpływu członków związków zawodowych, poprzez ich aktywność w ramach oraz na rzecz związków zawodowych. • Bremerhaven: Teatr Polityczny. Kreatywny sposób pokazania sytuacji starszych ludzi: uczestnicy tworzą sztuki teatralne, przestawiane następnie w różnych lokalizacjach, by zwrócić uwagę przede wszystkim na problematykę starszych ludzi oraz ich sytuację życiową. Grupa teatralna istnieje i nieustannie przybywa jej nowych członków. • Dolna Saksonia: Radio mieszkańców. Starsi ludzie w roli lokalnych reporterów: Uczestnicy tworzą regularnie nadawaną audycję radiową, podczas której informują starszych mieszkańców o najnowszych wieściach lokalnych. Oferta skierowana jest przede wszystkim do tych kręgów, których członkowie mają problem z czytaniem, czy też mają ograniczony dostęp do aktualności. • Doświadczenie – punkt na plus Projekt skierowany jest przede wszystkim do starszych grup zawodowych czynnych w handlu detalicznym, które przeszkalane są w taki sposób, by wyjść naprzeciw potrzebom starszych grup klientów • Krok 3 • Rozpoznanie potrzeb osób starszych • Diagnoza szczegółowa przygotowana we współpracy z różnymi instytucjami administracji państwowej i sektora pozarządowego, szkolnictwa wyższego • Czy wiesz jak na tle kraju przedstawia się sytuacja geriatrii w województwie zachodniopomorskim? Liczba lekarzy geriatrów – stan na grudzień 2010 ( 233 osoby) 15 6 4 7 8 29 14 2 15 19 5 2 4 58 36 9 Poradnie geriatryczne w Polsce – stan na grudzień 2010 5 1 1 2 4 4 2 1 1 5 1 0 1 25 7 3 Łóżka geriatryczne w Polsce – stan na grudzień 2010 5 0 6 25 21 0 45 24 10 88 73 0 45 229 73 30 • Jeżeli jest Pani/Pan zdziwiona aż tak złą sytuacją to czy może Pani/Pan coś zrobić aby przyczynić się do poprawy tej sytuacji? – w trosce o swoich rodziców, samych siebie Krok 4 • Ustalenie w jakim zakresie i przez kogo zaspokajane są potrzeby osób starszych • Ustalenie priorytetowych obszarów wsparcia Krok 5 Szkolenie liderów/ wymiana doświadczeń; Krok 6 a/ Inspirowanie organizacji pozarządowych do podejmowania działań w nowych obszarach /dotyczy organizacji już zaangażowanych w pracę na rzecz seniorów/ b/ Inspirowanie organizacji pozarządowych do objęcia swoim działaniem osób starszych c/ zachęcanie do tworzenia nowych organizacji na rzecz osób starszych /pomoc, doradztwo w tym zakresie/ Krok 6 Ewaluacja; modyfikacja działań, likwidacja barier • Część ostatnia : zamiast dyskusji Działalność organizacji pozarządowych na rzecz osób starszych może być wielostronna - W działania na rzecz osób starszych warto angażować sektor prywatny i przedsiębiorców …. Ale to dopiero przed nami.. - Przykłady dobrych zagranicznych praktyk • Aalborg Portland to duński producent cementu, który dąży do stworzenia korzystnych i motywujących warunków pracy, motywujących pracowników do dłuższego pozostawania w firmie. Szczególny nacisk kładzie się na dbałość o zdrowie osób zatrudnionych oraz umożliwianie ciągłego rozwoju zawodowego, niezależnie od wieku. Ponadto starsi pracownicy firmy służą swoim doświadczeniem, pomagając w szkoleniu młodszych. (za:eurofound.europa.eu) • Brytyjska kancelaria prawna, Addleshaw Goddard działa od 2003 roku. Firma wdrożyła innowacyjny projekt polegający na zbadaniu wpływu starszych pokoleń na przyszłość zawodów prawniczych i funkcjonowanie współczesnych organizacji. Dzięki temu udało się wprowadzić nowe standardy komunikacji wewnątrz kancelarii oraz pokazać jak ważni w świecie pracy są starsi pracownicy. • Francuska firma ubezpieczeniowa na mocy porozumienia z pracownikami i związkami zawodowymi umożliwia starszym pracownikom pracę w niepełnym wymiarze godzin z płacą uzależnioną nie tylko od wymiaru godzin, ale również od wieku pracownika. Pracodawca inwestuje także w szkolenia dla pracowników niezależnie od ich wieku, a także tworzy sieć mentoringu. (za: eurofound.europa.eu) • B&Q to sieć sklepów z rzeczami do domu i sprzętem ogrodniczym. Zatrudnia starszych pracowników jako obsługę w swoich sklepach. Klienci preferują ich ze względu na doświadczenie i przywiązanie do firmy. Taka polityka pomogła również firmie obniżyć koszty zatrudnienia. (za: eurofound.europa.eu) UK / Irlandia Dziękuję za uwagę! [email protected]