TEMATY NA WEWNĘTRZNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA POLSKIEGO rok szkolny 2012/2013 Proponowane tematy są inspirowane przykładami z „Informatora”, listą tematów z języka polskiego umieszczoną na stronie internetowej OKE w Poznaniu oraz propozycjami zgłoszonymi przez uczniów I LO. Na liście zostały umieszczone również tematy XLI, XLII i XLIII Olimpiady Literatury i Języka Polskiego. I LITERATURA 1. Kaskaderzy literatury. Przedstaw zjawisko, przywołując twórczość wybranych autorów. 2. Różne sposoby wykorzystania motywu szaleńca/szaleństwa w literaturze. Przedstaw problem, odwołując się do przykładów. 3. Labirynt jako przestrzeń życia w literaturze. Przedstaw sposób jego funkcjonowania i rolę na przykładzie wybranych utworów. 4. Retrospekcja jako element struktury kompozycyjnej utworu. Ukaż jej funkcje w wybranych utworach literatury polskiej i/lub obcej. 5. Motyw miłości i różne sposoby jego ujęcia w literaturze. Przedstaw temat, celowo dobierając materiał literacki. 6. Twórczość literacka wybranego przedstawiciela literatury regionu. Omów temat, analizując utwory wybranego pisarza. 7. Motyw rycerza i/ lub władcy w literaturze. Omów temat, analizując wybrane utwory z różnych epok literackich. 8. Motyw szlacheckiego dworku. Omów jego funkcjonowanie na wybranych przykładach literatury polskiej XIX i/lub XX wieku. 9. Rola didaskaliów w dramacie. Porównaj na przykładzie trzech - czterech utworów reprezentujących różne epoki. 10. Rola literatury pięknej w rozwoju i popularyzowaniu myśli filozoficznej. Omów temat, analizując wybrane utwory. 11. Rozmowy z Bogiem i o Bogu. Omów zagadnienie na podstawie celowo dobranych przykładów literackich. 12. Motyw władzy /natury, rodziny, cierpienia, miłości, snu,...../ i jego funkcja w literaturze. Przedstaw temat, analizując wybrane utwory. 13. Obraz ojczyzny w literaturze i publicystyce. Przedstaw, analizując przykłady utworów z różnych epok. 14. Obraz świata w twórczości wybranego pisarza. Omów, interpretując celowo dobrany materiał literacki. 15. Początek i koniec. Omów wizję stworzenia i końca świata na podstawie literatury różnych epok. 16. Powieść detektywistyczna i jej twórcy. Rozważ konwencjonalność tego gatunku na przykładzie wybranych utworów. 17. Skonfrontuj interpretacje literackie wybranego powstania niepodległościowego / wybranych powstań niepodległościowych/ , wykorzystując odpowiednie przykłady. 18. Biografia jako tworzywo literackie. Omów na przykładzie analizy utworów wybranego pisarza. 19. Kreacja świata przedstawionego w literaturze fantasty lub science – fiction. Omawiając temat, porównaj twórczość dwóch wybranych autorów. 20. Na wybranych przykładach literackich ukaż powroty do ideałów literatury renesansu. 21. Wykaż wpływ tytułu i motta na interpretację wybranych utworów literackich. 22. Różne formy dokumentaryzmu w literaturze współczesnej. Zanalizuj i zinterpretuj w oparciu o wybrane przykłady. 23. Funkcje listu w utworach literackich. Analizując właściwie dobrane przykłady literackie, przedstaw sposób wykorzystania listu w dziele literackim i omów jego rolę. 1 24. Różnorodne ujęcia motywu rodziny w literaturze. Analizując problem, odwołaj się do wybranych przykładów. 25. Bohaterowie, których nikt nie słucha - profetyzm i jego funkcja w literaturze. Omów, odwołując się do przykładów. 26. Obraz wybranej grupy społecznej w literaturze. Dokonaj analizy i interpretacji porównawczej utworów. 27. Przedstaw sposoby kreowania bohatera negatywnego, tzw. „czarnego charakteru” w literaturze XIX i/lub XX wieku. 28. Poeta naucza – na wybranych przez siebie przykładach pokaż, jak pojmują dydaktyczne funkcje literatury poeci współcześni. 29. Przedstaw wzory osobowe w literaturze wybranej epoki oraz ich ocenę w ujęciu badaczy literatury. Uwzględnij uwarunkowania historyczne i społeczne sprzyjające ich kreowaniu. 30. Nonkonformizm i konformizm w literaturze XX wieku. Scharakteryzuj, interpretując postawy wybranych bohaterów. 31. Miasto w literaturze. Przedstaw, odwołując się do wybranych utworów. 32. Człowiek jako marionetka w teatrze świata. Omów temat, odwołując się do wybranych utworów różnych epok. 33. Losy polskiego emigranta jako temat literatury XIX i XX wieku. Przedstaw i porównaj sposób ukazywania tego motywu w wybranych utworach. 34. Różne obrazy starości w literaturze. Analiza porównawcza dwóch utworów. 35. Problem tolerancji w literaturze. Przedstaw, interpretując wybrane utwory. 36. Problem winy i kary (dobra i zła) w literaturze. Omów sposoby jego ujęcia w wybranych utworach literackich. 37. Erotyka w literaturze. Porównaj sposoby jej przedstawiania, analizując wybrane utwory różnych epok. 38. Literackie apele, przesłania i testamenty. Przedstaw powyższe sposoby dialogu pisarza z czytelnikiem, analizując teksty z różnych epok. 39. Utwory – maski /płaszcza historycznego/. Przedstaw temat, interpretując wybrane teksty. Uwzględnij kontekst historyczny sprzyjający powstawaniu tego typu utworów. 40. Różne sposoby ujęcia motywu Boga literaturze. Analiza i interpretacja porównawcza wybranych dzieł. 41. Historia jako temat w literaturze. Przedstaw, analizując wybrane teksty. Zwróć uwagę na sposób jej prezentowania i funkcje. 42. Mity i legendy inspiracją dla literatury fantasy. Omów temat, odwołując się do wybranych utworów. 43. Artysta jako bohater literacki. Omów temat, analizując wybrane utwory. 44. Portrety i karykatury Polaków w literaturze. Analizując utwory z dwóch epok, omów sposoby kreowania postaci i ich rolę w utworze. 45. Mitologizacja i demitologizacja w literaturze. Omów sposób ich wykorzystania oraz funkcje, analizując celowo dobrane teksty. 46. Sposoby przedstawienia systemu politycznego w literaturze. Przedstaw analizując wybrany materiał. 47. Komizm jako kategoria estetyczna. Omów, analizując teksty literackie z różnych epok. 48. Tragizm jako kategoria estetyczna i egzystencjalna. Omów, analizując teksty literackie z różnych epok. 49. Różne sposoby kreowania bohatera literackiego. Przedstaw, analizując odpowiednio dobrane teksty literackie. 50. Obraz mniejszości narodowych w literaturze polskiej. Przedstaw problem, analizując wybrane utwory różnych epok. 51. Różne losy/ kreacje słynnych par miłosnych w literaturze. Dokonaj analizy i interpretacji porównawczej wybranych utworów. 52. Kreacje kobiet w literaturze wybranej epoki lub twórczości wybranego pisarza. Przedstaw temat w formie analizy porównawczej utworów. 53. Katastrofizm i jego funkcja w literaturze. Omów, analizując teksty z różnych epok. 2 54. Zjawy, duchy, wizje... ich funkcja w wybranych przez Ciebie utworach. Omawiając temat, zanalizuj teksty. 55. Relatywizm czy absolutyzm moralny? Jakie rozwiązania proponuje literatura? Omów problem, analizując wybrane przykłady literackie. 56. Obraz człowieczego dążenia do szczęścia w wybranych utworach literackich różnych epok. Omów temat, analizując teksty. 57. Różne sposoby wykorzystania motywów biblijnych w literaturze następnych epok. Omów, analizując wybrane przykłady. 58. Różne sposoby wykorzystania motywów antycznych w literaturze następnych epok. Omów, analizując wybrane przykłady. 59. Motyw samotności w literaturze. Przedstaw sposób jego funkcjonowania, przywołując utwory różnych epok. 60. Sposoby obrazowania wsi i jej mieszkańców w literaturze polskiej. Omów temat, analizując wybrane utwory. 61. Polskie obrzędy, tradycje i obyczaje jako źródło inspiracji literackich. Przedstaw na podstawie analizy wybranych przykładów. 62. Motyw nieśmiertelności artysty i jego twórczości. Omów na przykładzie wybranych utworów. 63. Motywy muzyczne w literaturze. Omów temat, interpretując celowo dobrany materiał literacki. 64. Kontrast jako metoda prezentacji bohaterów literackich. Przedstaw funkcje takiego sposobu kreacji postaci, analizując różne przykłady. 65. Kuszenie jako źródło dramatu człowieka. Omów znaczenia i literackie sposoby ujęcia motywu na przykładach wybranych utworów. 66. Polityka jako temat literacki, sztuka jako manifest polityczny. Dokonaj analizy wybranych utworów 67. Narrator w utworach epickich. Omów temat, odwołując się do stosownych przykładów. 68. O młodości dyskusyjnie. Przedstaw różne sposoby kreowania i oceny młodych ludzi w utworach z wybranych epok. 69. Apokryf w literaturze dawnej i współczesnej. Porównaj funkcjonowanie apokryfów w literaturze dawnej i współczesnej. Uwzględnij teksty: Biblia, utwory staropolskie oraz współczesne. 70. Sztuka portretu w gawędzie i literaturze gawędowej okresu romantyzmu. Omów na przykładzie wybranych utworów. 71. Nowe pokolenie polskiego reportażu. Omów temat na przykładzie twórczości wybranych 2-3 przedstawicieli (W. Jagielski, L. Ostałowska, M. Szczygieł, W. Tochman, A. Domosławski, A. Fostałkowska, M. Grzebałkowska). 72. Postaci kobiecej tożsamości – Żmichowska, Orzeszkowa, Nałkowska. Omów powyższy temat, odwołując się do biografii i twórczości jednej z bohaterek lub potraktuj temat porównawczo, dokonując dowolnych zestawień (np. Żmichowska-Orzeszkowa, Orzeszkowa –Nałkowska, Żmichowska – Nałkowska lub Żmichowska – Orzeszkowa – Nałkowska). 73. Źródła i granice pesymizmu w powieści poetyckiej polskiego romantyzmu. Omów temat, odwołując się do celowo dobranych utworów. 74. Relacje z podróży w piśmiennictwie epok dawnych (do końca XVIII wieku). Omów temat, odwołując się do celowo dobranych utworów. 75. Koncept w literaturze epok dawnych – kategoria estetyczna, zasada tworzenia, poetycki sposób poznania. Omów temat, odwołując się do celowo dobranych utworów. 76. Romantyk – człowiek, który pyta. Przestrzeń tajemnicy w liryce polskiego romantyzmu. Omów temat, odwołując się do celowo dobranych utworów. 77. „ Ja” w obcym świecie. Bohater wobec społeczeństwa w powieści dziewiętnastowiecznej. Omów temat, odwołując się do celowo dobranych utworów. 78. Pozytywizm i nowoczesność. Omów wzajemne zależności tych pojęć, odwołując się do celowo dobranych utworów. 79. Kobieta w podróży. Relacje XIX – i XX – wieczne. Omów temat, odwołując się do celowo dobranych utworów. 80. Waganci, „mędrki piśmienne”, przewodnicy narodu i dekadenci. Omów temat, odwołując się do celowo dobranych utworów. 81. Maska w literaturze. Omów temat, odwołując się do celowo dobranych utworów. 3 82. Losy aktora prowincjonalnego zapisane w pamiętnikach aktorów przełomu wieków XIX i XX. Omów temat, odwołując się do celowo dobranych utworów. 83. * Staropolskie wzorce osobowe. Omów na przykładzie wybranych utworów. 84. * Listy Zygmunta Krasińskiego na tle wielkiej epistolografii jego epoki. Przedstaw analizując wybrany materiał. 85. * Józef Ignacy Kraszewski (1812 – 1887). Rozterki i zdziwienia. Omów temat, odwołując się do celowo dobranych utworów. 86. * Historie rodzinne w literaturze polskiej XIX, XX i XXI wieku. Dokonaj analizy wybranych utworów. 87. * Italiam, Italiam… Obraz Włoch w prozie polskiej drugiej połowy XX i początku XXI wieku. Omów na przykładzie wybranych utworów. II ZWIĄZKI LITERATURY Z INNYMI DZIEDZINAMI SZTUKI 1. Obraz Boga w literaturze i sztuce. Omów, odwołując się do wybranych kreacji. 2. Przekraczanie granic moralności na przestrzeni wieków. Omów ten problem, odwołując się do znanych Ci przykładów z literatury i sztuki. 3. Literatura jako źródło inspiracji dla artystów. Przedstaw temat przywołując celowo dobrane dzieła. 4. Na podstawie wybranych dzieł literatury i malarstwa; literatury i rzeźby; literatury i muzyki przygotuj obronę sztuki współczesnej lub atak na nią. 5. Kulturotwórcza rola antyku. Omów problem, odwołując się do wybranych dzieł literatury i sztuki. 6. Folklor jako źródło inspiracji w literaturze i sztuce. Omów, analizując wybrane teksty kultury. 7. Obraz kobiety w literaturze i wybranej dziedzinie sztuki. Dokonaj analizy porównawczej dzieł. 8. Symbolika stroju. Omów, analizując wybrane dzieła literackie i inne (np. malarskie, rzeźbiarskie, filmowe, teatralne). 9. Motyw tańca w literaturze i sztuce. Omów jego funkcję analizując i interpretując odpowiednie utwory. 10. Literackie i filmowe wizje przyszłości. Omów temat, interpretując wybrane dzieła. 11. Impresjonizm – sposoby jego funkcjonowania w malarstwie i literaturze. Omów temat, analizując i interpretując wybrane dzieła. 12. Funkcje turpizmu w literaturze i wybranej dziedzinie sztuki. Przeanalizuj wybrane dzieła. 13. Obecność innych kultur w literaturze i sztuce. Omów temat, odwołując się do wybranych przykładów. 14. Na wybranych przykładach literackich i innych dzieł sztuki omów kreacje ludzi szalonych i obłąkanych. 15. Motyw miasta w literaturze i sztuce. Porównaj sposoby przedstawienia toposu w różnych dziełach. 16. Literatura w muzyce. Omów wpływ twórczości wybranego autora na charakter współczesnej piosenki / turystycznej, aktorskiej, poezji śpiewanej/. 17. Inspiracje biblijne we współczesnej literaturze i filmie. Omów temat, analizując przykłady. 18. Mistyk i jego Bóg. Analiza i interpretacja porównawcza twórczości literackiej i plastycznej wybranego artysty. 19. Artystyczne interpretacje historii w literaturze i malarstwie. Analiza porównawcza dzieł. 20. Koncepcja piękna w literaturze i malarstwie i/lub architekturze. Omów zagadnienie, dokonując analizy wybranych dzieł. 21. Funkcjonowanie wybranego motywu w literaturze i sztuce. Omów, dokonując analizy i interpretacji porównawczej. 22. Sztuka wobec niewyrażalnego. Symbol jako środek wyrazu w poezji i malarstwie. Omów, analizując przykłady z kilku epok lub jednego okresu. 23. Sprzeciw i/lub poparcie wobec władz PRL-u. Omów postawy, odwołując się do znanych Ci przykładów z literatury i sztuki tego okresu. 24. Portret matki w literaturze i sztuce. Omów, dokonując analizy i interpretacji porównawczej. 25. Portret ojca w literaturze i sztuce. Omów, dokonując analizy i interpretacji porównawczej. 4 26. Bohater literacki a jego kreacja filmowa lub teatralna. Omów zagadnienie w oparciu o wybrane dzieła. 27. Twórczość Szekspira inspiracją dla reżyserów filmowych i teatralnych. Omów temat, odwołując się do wybranych przykładów. 28. Walka płci w literaturze i filmie. Omów, odwołując się do celowo dobranych przykładów. 29. Motyw przyjaźni w literaturze i innej wybranej dziedzinie sztuki. Omów, analizując stosowne przykłady. 30. Obrazy rewolucji w literaturze i malarstwie. Analiza wybranych utworów literackich i malarskich; porównanie, ocena, wnioski. 31. Różne sposoby portretowania samego siebie. Autoportret w malarstwie, autobiografia w literaturze. Omów sposoby kreacji „ja” artysty, analizując wybrane teksty literackie i kultury. 32. Obraz totalitaryzmu w literaturze i filmie. Omów, analizując wybrane dzieła. Uwzględnij kontekst historyczny. 33. Tematy tabu w literaturze i sztuce. Omów zjawisko na konkretnych przykładach. 34. Tematyka funeralna w literaturze i wybranej dziedzinie sztuki. Omów, analizując celowo dobrane dzieła. 35. Alegoria jako środek wyrazu w literaturze i innych dziedzinach sztuki. Omów jej funkcjonowanie na wybranych przykładach. 36. Stereotypy i próby ich przezwyciężania. Omów problem, analizując utwory filmowe i literackie różnych epok. Uwzględnij kontekst historyczny, obyczajowy, społeczny. 37. Postmodernistyczne gry z odbiorcą w literaturze i sztuce. Omów, analizując wybrane przykłady. 38. Prowokatorzy XX/XXI wieku w literaturze i innych dziedzinach sztuki. Omów, analizując dzieła reprezentujące dwie – poza literaturą- dziedziny sztuki. 39. Motyw konia /psa, drzewa.../ w literaturze i sztuce. Omów na wybranych przykładach. 40. Biedni, poniżeni, skrzywdzeni... Omów temat, dokonując analizy porównawczej dzieł różnych dziedzin sztuki. 41. Wampiry, upiory, demony. Omów podobieństwa i różnice w sposobie ich funkcjonowania w literaturze i innej wybranej dziedzinie sztuki. 42. Obraz zaświatów w literaturze i malarstwie i/lub filmie. Analiza porównawcza wybranych dzieł. 43. Młodzi gniewni w literaturze i filmie. Omów na wybranych przykładach. 44. Lalki, manekiny w literaturze i tekstach kultury. Omów temat, analizując i interpretując wybrane dzieła. 45. Współczesne teksty dla teatru. Dokonaj analizy tekstu dramatycznego, stanowiącego scenariusz przedstawienia. Wskaż zmiany w traktowaniu przez realizatorów różnego typu utworów, tak dramatycznych, jak prozatorskich czy dokumentalnych jako warstwy słownej spektaklu. Omów temat na konkretnych przykładach. 46. Dialog literatury z fotografią: przywołania, aluzje, użycia. Omów temat, odwołując się do celowo dobranych przykładów. 47. Awangarda w teatrze polskim XX wieku. Omów temat, odwołując się do celowo dobranych przykładów. 48. * Fantastyka w przestrzeni kultury (dawnej i współczesnej, druku i multimediów). Omów na wybranych przykładach. 49. * Groteska w różnych przestrzeniach kultury polskiej XX wieku (literatura, teatr, film, malarstwo) jako kategoria estetyczna i wizja rzeczywistości. Omów, analizując wybrane przykłady. 50. * Film w teatrze wczoraj i dziś: od nieruchomego kadru do bieżąco filmowanych sekwencji spektaklu; od „zeittheater” i montażu scen do teatralnych realizacji scenariuszy filmowych. Omów temat, odwołując się do wybranych przykładów. 51. * Wykluczeni ze świata: obcy (inny) – outsider - szaleniec – wiezień. Omów problem, analizując wybrane dzieła. 5 III J Ę Z Y K 1. Tak mówią bohaterowie literaccy. Omów język dwóch wybranych postaci ze szczególnym uwzględnieniem cech ujawniających przynależność środowiskową i charakter. 2. Interpunkcja i jej brak, jako środek artystycznego wyrazu w liryce wybranej epoki. Przedstaw problem, analizując wybrane utwory. 3. Tendencje językowe we współczesnej piosence popularnej a norma poprawnościowa i etykieta. Scharakteryzuj i oceń wybrane przykłady (np. z piosenki hiphopowej, disco polo lub innych). 4. Zapożyczenia jako jeden ze sposobów wzbogacania języka. Prześledź wpływy wybranego języka obcego /np. łaciny, niemieckiego, włoskiego, angielskiego.../ na język polski. Oceń zasadność wybranych przykładów. 5. Różne środowiska-różne sposoby komunikowania się, np. gwara uczniów szkół średnich, kibiców sportowych, informatyków-komputerowców itp. Omów na wybranych przykładach. 6. Perswazyjna funkcja języka w tekstach propagandy politycznej. Omów, analizując odpowiednie przykłady. 7. Omów pochodzenie nazw miejscowych Twojego regionu. 8. Zastosowanie kryteriów poprawności językowej we współczesnej polszczyźnie. Omów problem, analizując wybrane teksty z publicystyki, filmu, języka mówionego. 9. Wykorzystanie języka potocznego w utworach pisarzy współczesnych. Zaprezentuj zagadnienie, odwołując się do wybranych tekstów. 10. Skrótowce we współczesnym języku polskim; zasadność i poprawność ich stosowania. Zanalizuj przykłady. 11. Błąd językowy jako źródło komizmu. Analiza wybranego materiału językowego, np. tekstów zapożyczonych z zeszytów szkolnych, tekstów kabaretowych i in. 12. Sztuka przemawiania. Omów zagadnienie na wybranych przykładach literackich i współczesnych wystąpieniach publicznych. 13. Nowomowa jako zjawisko językowe. Omów na wybranych przykładach ( np.wystąpienia posłów, ulotki propagandowa, literatura). 14. Sposoby wzbogacania zasobu językowego. Odwołaj się do współczesnego języka polskiego. Oceń poprawność wybranych przykładów, stosując odpowiednie kryteria. 15. Tak mówią (piszą) znani Polacy. Charakterystyka języka dwóch-trzech przedstawicieli świata polityki, kultury lub sportu – na podstawie analizy zgromadzonego materiału (teksty prasowe i/lub nagrania) 16. Scharakteryzuj różne typy stylizacji językowej i omów ich funkcje na przykładzie literatury wybranej epoki. 17. Wpływ Biblii i mitologii na współczesny język polski. Omawiając temat, przywołaj i zanalizuj odpowiednie przykłady. 18. Neologizmy w literaturze. Omów ich budowę, określ funkcję w twórczości wybranego pisarza. 19. Język narracji (konwencje narracyjne) w literaturze wybranych epok. Omów zjawisko, analizując wybrane przykłady. 20. Omów zjawisko mody językowej, analizując przykłady ze współczesnej polszczyzny. 21. Scharakteryzuj środki artystycznego wyrazu w tekstach piosenek wybranego artysty lub grupy muzycznej i omów ich funkcje. 22. Nazwiska znaczące w literaturze polskiej. Omów sposoby ich funkcjonowania w wybranych utworach. 23. Język Internetu. Przedstaw charakterystyczne jego cechy na przykładzie wypowiedzi cytowanych z wybranej listy dyskusyjnej. 24. Język reklamy /prasa, radio, telewizja/. Charakterystyka tekstów reklamowych ze szczególnym uwzględnieniem funkcji przekazów językowych i użytych środków perswazji. 25. Wpływ reklamy na współczesny język. Omów zjawisko na wybranych przykładach. 26. Język instrukcji. Analiza wybranych fragmentów tekstów instruktażowych z uwzględnieniem ich poprawności, komunikatywności, itp. 27. Manipulacja językowa w tekstach propagandowych dawniej i dziś. Analiza przykładów. 6 28. O tym, jak się wyrazy łączą i co z tego wynika, czyli między łączliwością a frazeologią. Przedstaw zależności, posługując się konkretnymi przykładami. 29. Specyfika języka literatury science-fiction. Omów na przykładach wybranych utworów. 30. Dałby Bóg, żeby buk nie wpadł w Bug! Naruszanie norm ortograficznych oraz zmiany we współczesnej pisowni w perspektywie historii polskiej ortografii. 31. Nie trać czasu! Czas to pieniądz. ( Czy tylko?) Obraz czasu utrwalony w polszczyźnie – w formach językowych i w utworach literackich. Omów temat, analizując celowo dobrane przykłady. 32. * Papież poprawił piuskę i zjadł napoleonkę. Przekształcanie nazw ludzi i miejsc w wyrazy pospolite. Omów zjawisko na wybranych przykładach. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------*Gwiazdką oznaczono tematy XLIII OLiJP. 7