praca magisterska - Finanse publiczne
advertisement
1. Czym zajmuje się nauka o finansach publicznych. Przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska i procesy związane z powstawaniem i rozdysponowaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego. Nauka o FP bada przyczyny dla których tworzy się fundusze publiczne, jak też różnorodne skutki jakie wywołuje ich tworzenie. Nauka o FP wyjaśnia treść ekonomiczną i społeczną funduszy publicznych, stara się uchwycić związki przyczynowoskutkowe między gromadzeniem publicznych środków pieniężnych a procesami gospodarowania, procesami społecznymi i politycznymi. Teorie FP były i są podstawą polityki państwa w zakresie wydatkowania publicznego. Związek FP z funkcjonowaniem całej gospodarki narodowej sprawia że teorie FP stanowiły element ogólnej teorii ekonomicznej i wyprowadzanych z niej doktryn ekonomicznych i społecznych. 2. Scharakteryzować teorię Wagnera i Hansena A. Wagner sformułował konieczność szerszej ingerencji państwa w mechanizm rynkowy, natomiast teoretyczne podstawy interwencji państwa w sferze produkcji rozwinął J.M.Keynes. Wagner stwierdził iż wraz z rozwojem społecznym władze publiczne zgłaszają popyt na coraz większe dochody wskutek rosnących wydatków. Potrzeby publiczne rosną szybciej niż potrzeby indywidualne. Wzrost potrzeb zbiorowych ma charakter ekstensywny (rezultat presji społeczeństwa na podejmowanie przez państwo nowych funkcji i obowiązków wobec społeczeństwa) oraz intensywny (rezultat rozwoju cywilizacyjnego i poprzez to poszerzenie i realizowanie nowych zadań wobec społeczeństwa w przyszłości). Jest to koncepcja państwa dobrobytu w którym realizowano wydatki socjalne i ubezpieczenia społeczne. (Prawo wzrastających wydatków) A.H.Hansen (teoria neokeynesowska) odrzucił zasadę zrównoważonego budżetu, ponieważ nie może ona byc celem samym w sobie, że powinna być traktowana jako jeden z elementów funkcjonowania ogólnego mechanizmu gospodarki narodowej. Uważał że należy ograniczyć wahania amplitudy cyklu koniunkturalnego poprzez zaciąganie w latach depresji długu publicznego na finansowanie niezbędnych wydatków państwa co jest przejawem zdrowej polityki fiskalnej. Zalecenia działań dla rządu: - państwowe kredyty w bankach handlowych podczas recesji by dać gospodarce impuls rozwojowy - wydatki publiczne powinny być finansowane przez progresywny podatek dochodowy w chwili przywrócenia równowagi w gospodarce i osiągnięcia stopnia zatrudnienia - wprowadzenie podatku pośredniego - od konsumpcji 3. Scharakteryzować teorie Lernera i Buchanana Teoria Lernera (neokeynesowska) - w opinii Lernera zasadniczym kryterium stosowania instrumentów fiskalnych po stronie dochodów i wydatków jest skuteczne działanie w celu zapewnienia pełnego zatrudnienia oraz zapobiegania inflacji. Środkiem na to jest regulacja wydatków publicznych. Zaleca większe wydatkowanie w chwili gdy wydatki prywatne są niewystarczające dla pełnego zatrudnienia oraz zastosowania progresywnych podatków, gdy nadmierny wzrost wydatków globalnych grozi wywołaniem zjawisk inflacyjnych. Zakwestionował zrównoważony budżet, niskie podatki, minimalizację długu publicznego. Teoria Buchanana (neokeynesowska) - koncepcja organiczna - instytucja państwa jest integralnym elementem społeczeństwa , działa głównie w jego imieniu i na jego rzecz. Podstawowym kryterium wydatków powinna być maksymalizacja społecznej użyteczności lub ogólnego dobrobytu. Poprzez finanse publiczne rząd może zwiększać użyteczność pieniężnych środków publicznych. Alokacja środków budżetowych i kształtowanie dochodów publicznych ma przekroczyć negatywne skutki ciężarów podatkowych poniesionych przez społeczeństwo. - koncepcja indywidualistyczna - państwo i obywatele są antagonistami, zakłada ekwiwalentność świadczeń - tyle korzyści z dóbr konsumpcyjnych ile ponosi się ciężarów podatkowych. Systemy fiskalne Buchanana: - system pogłębiający nierównomierny podział dochodów w społeczeństwie - większe podatki niż świadczenia uboższej części społeczeństwa, większe świadczenia od wniesionych podatków osób lepiej sytuowanych (współcześnie: system regresywny) - system neutralny - korzystanie ze świadczeń w stopniu w jakim ponosi się ciężary podatkowe (współcześnie: system proporcjonalny) - system redystrybucyjny - większe świadczenia niż podatki uboższej części społeczeństwa, dopłaty w postaci podatków osób lepiej sytuowanych (współcześnie: system progresywny) 4. Scharakteryzować neoliberalizm Przedstawicielem okresu powstawania kapitalizmu był Stanisław Kuznets. W swoim fundamentalnym dziele na temat wzrostu gospodarczego narodów zwraca uwagę na trudności roli jaką państwo odegrało w powstawaniu nowoczesnego wzrostu gospodarczego. Kuznets stwierdza że nowoczesny wzrost gospodarczy wymaga udoskonalonej infrastruktury w zakresie której trudności osiągnięcia przychodów mogą zniechęcać do podejmowania inwestycji prywatnych. Państwo reprezentując społeczność musi samo budować transport, łączność energetykę i przyjąć odpowiedzialność w zakresie oświaty, albo co najmniej wspomagać prywatną przedsiębiorczość w tych dziedzinach. 5. Opisać założenia teorii rewolucji Keynesowskiej Wielki kryzys lat 1929-1933 obalił przekonanie o samoczynnym kształtowaniu mechanizmu rynkowego. Założono konieczność ingerencji państwa w mechanizm rynkowy. Państwo nie może stać z boku wobec standardu życia społeczeństwa, bezpieczeństwa zewnętrznego, wewnętrznego, socjalnego i gospodarczego. J.M.Keynes stworzył teoretyczne podstawy interwencjonizmu państwowego poprzez interwencję w gospodarkę instrumentami dochodowymi (podatki, pożyczki) jak i wydatkowymi. Celem stosowania narzędzi interwencji państwa są: - pobudzenie efektywnego popytu w gospodarce (warunkuje wzrost produkcji, inwestycji i spadek bezrobocia) - łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego (zasiłki dla bezrobotnych, odpowiednie skale podatkowe - jako automatyczne stabilizatory, opieka socjalna) 6. Ortodoksyjna teoria finansów publicznych Dominowała przez cały XIX w. do I wojny światowej aż do wielkiego kryzysu lat 1929 1933. Teoria ta zaleca aby budżet państwa był jak najmniejszy. Podwaliny tej teorii stworzył J.B. Say, który uważał że podatek jest ciężarem nie tylko z prywatnego ale i ekonomicznego punktu widzenia. Założenia teorii: - budżet powinien być bezwzględnie i stale zrównoważony - wyrównanie poziomu oszczędności i inwestycji - budżet powinien być tworzony tylko w wysokości która pozwala na sfinansowanie podstawowych zadań publicznych państwa (zachowanie łady wewnętrznego i obronności narodowej) - przed ciężarami z tytułu podatków należy chronić bogate warstwy społeczeństwa - ciężary podatkowe powinny być ponoszone przez biedne warstwy społeczne Jest to bardzo skrajna teoria, wręcz nie realistyczna wobec ilości operacji dochodowo wydatkowych rządu. W 1920 roku w Brukseli zajęto stanowisko wobec ortodoksyjnej teorii finansów że państwa które wchodzą na drogę deficytu budżetowego doprowadzą kraj do ruiny. 7. Pojęcie i cechy budżetu państwa Budżet państwa to scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa. Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez parlament który upoważnia rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków. Budżet państwa jest aktem prawnym o określonym czasie obowiązywania. Problemy ze zrównoważeniem budżetu na skutek: inflacji, wypychanie zasobów poza sektor gospodarki prywatnej, wzrost stopy % na rynku finansowym przez potrzebę obsługi deficytu budżetowego, długu publicznego, stały wzrost długu publicznego na skutek kumulacji deficytu, przerzucanie ciężarów długu publicznego na przyszłe pokolenia. Cechy budżetu: - budżet państwa jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją zadań publicznych - gromadzenie środków budżetowych odbywa się z reguły w sposób przymusowy - budżet państwa stanowi tzw. formę aktu prawnego wysokiej rangi - gromadzenie i dzielenie dochodów w budżecie zawsze mają charakter ekonomiczny i społeczny - dochody gromadzone w budżecie są bezzwrotne - specjalizacja budżetu - nadawanie rygorów prawnych wydatkom budżetowym - budżet państwa dotyczy działalności organów państwa również na przyszłość, na z góry określony czas - budżet państwa tworzą strumienie dochodów i wydatków - istnieje konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów jak również obliguje do wydatkowania środków budżetowych przed upływem okresu budżetowego 8. Scharakteryzować funkcje budżetu W teorii finansów publicznych wyodrębnia się następujące funkcje budżetu państwa: - funkcja redystybucyjna - alokację dóbr publicznych i realizację potrzeb dokonuje się za pośrednictwem budżetu poprzez system podatków, pożyczek, składek ubezpieczeniowych oraz system wydatków publicznych, to także transfery budżetu państwa na rzecz innych budżetów np. samorządowych - funkcja stabilizacyjna - budżet państwa wykorzystywany jest w celu łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego oraz zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarki. - funkcja alokacyjna - ma eksponować rolę alokacji zasobów w określone dziedziny gospodarcze państwa, finansowanie określonych sektorów gospodarki. - funkcja fiskalna (skarbowa) - polega na przejmowaniu na rzecz państwa dochodów - funkcja ustrojowa - narzędzie zachowania danego ustroju społeczno-gospodarczego wraz z atrybutem władzy. - funkcja demokratyczna - zainteresowanie społeczeństwa opracowywaniem i wykonaniem budżetu oraz wpływaniem na ten proces. - funkcja kontrolna - polega na analizie przyczyn niewykonania budżetu, zarówno strony wydatkowej i dochodowej - funkcja bodźcowa - pozytywne zachowanie się podmiotów wobec stosowanych przez państwo instrumentów budżetowych zwłaszcza w zakresie ciężarów podatkowych. 9. Wyjaśnić zasady budżetowe - zasada równowagi - zasada zupełności i powszechności - wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków - zasada jedności formalnej - w danym państwie występuje tylko jeden budżet - zasada jedności materialnej - głosi że wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być objęte jednym planem finansowym - zasada szczegółowości (specjalizacji) - wg niej dochody i wydatki powinny być ujmowane w sposób dokładny z określeniem źródeł dochodu oraz przeznaczenia wydatków, wydatkowanie tylko w wysokości ustalonej w budżecie oraz w określonym czasie - zasada jawności - prezentowanie dochodów i wydatków społeczeństwu - zasada przejrzystości - pozwala rozpoznać procesy zachodzące w obszarze budżetu państwa - zasada realności - postuluje maksymalną decyzję w planowaniu dochodów i wydatków państwa - zasada gospodarności - wymaga oszczędnego wydatkowania publicznych środków pieniężnych - zasada operatywności - wymóg opracowania budżetu w układzie podmiotowym, ze wskazaniem zadań w zakresie gromadzenia dochodu oraz realizacji wydatków dla konkretnych podmiotów. - zasada jednoroczności - ustalanie budżetu na konkretne terminy, roczny - budżet bieżący, długookresowy - budżet inwestycyjny - zasada uprzedniości - zasada polityczności 10. Okres przedkapitalistyczny i jego przedstawiciele Kameralizm - kameraliści postawili kwestię granicy wydatków publicznych a przez to wyznaczyli granice opodatkowania. Wskazali jedną z metod budowania budżetu państwa - powinno się rozpoczynać od potrzeb państwa tj. wydatków do których należy dostosować dochody. Kameraliści sformułowali zasadę rocznego sporządzania budżetu. Do polskich przedstawicieli kameralistów należał J.F. Nax, sformułował podatki: - podatek gruntowy - sprawiedliwy ale trudny w prowadzeniu - podatek od osób - niesprawiedliwy , bo nie uzależniony od majątku i dochodów - podatek od rzeczy - zwolennik - akcyza i czapowe (dobra luksusowe) Merkantylizm - Merkantyliści w XVI i XVII wieku preferowali gospodarkę krajową i uważali że należy ją obronić min. za pomocą systemów podatkowych i ceł. Głównym zagadnieniem merkantylizmu było udowodnienie konieczności uprzemysłowienia, rozwoju gospodarczego oraz wskazanie środków tego rozwoju. Funkcja pieniądza sprowadzała się do środka pośrednictwa w wymianie. Bulioniści dostrzegają prawidłowości w zwiększaniu się ilości monety w obiegu do wzrostu poziomu cen towarów. Pojawiła się ilościowa teoria pieniądza. Merkantyliści uważali za bogactwo kraju (poprzez eksport towarów) pracę która wymierzona jest na obce rynki . Kolbertyzm - J.B. Colbert był doradcą króla Ludwika XIV. Wśród zasług Colberta dla gospodarki Francji należy wymienić standaryzację prawa podatkowego, ceny i administrację, oraz rozbudowę armii lądowej i floty morskiej, zdobywanie kolonii i kompanii handlowej. Głosił on poglądy w zakresie ochrony rodzimej produkcji przez elastyczny system ceł importowych. Fizjokratyzm - Głównym przedstawicielem fizjokratów był F. Quesnay który głosił że jedynym źródłem bogactwa jest rolnictwo i ziemia. Jedynie praca w rolnictwie ma charakter produkcyjny. Powstał koncepcja podatku jedynego, który płacić powinni jedynie właściciele ziemscy. Podejście to było niezgodne z logiką i nie praktyczne. Fizjokraci preferowali konkurencję w gospodarce, wolny handel bez granic i wolność gospodarczą co dało podwaliny stworzenia klasycznej ekonomii politycznej. 11. Liberalna myśl ekonomiczna i jej przedstawiciele Teoretyczne podstawy liberalizmu gospodarczego stworzył Adam Smith - twórca klasycznej ekonomii. Teoria A. Smitha opierała się na: - wolności gospodarczej - wolnej konkurencji - silny indywidualizm gospodarczy - prywatna własność Rolę państwa w zakresie finansów publicznych ograniczał do tworzenia warunków dla swobody działania mechanizmu rynkowego, ochrony zewnętrznej, ochrony własności i wymiaru sprawiedliwości, oraz organizacji robót publicznych. J.B. Say uważał natomiast że najlepszym podatkiem jest podatek umiarkowany, a najlepszy plan finansowy polega na małym wydatkowaniu - Leseferyzm Założenia polityki liberalnej: - neutralna polityka podatkowa - wysokość opodatkowania społeczeństwa nie powinna hamować aktywności gospodarczej i zdolności gospodarstw domowych do oszczędzania - podatki pośrednie dla pracowników najemnych w celu zwiększenia możliwości przedsiębiorców w inwestowaniu i oszczędzaniu. 12. Polityka podatkowa państwa (co to jest podatek, rodzaje podatków, zastosowanie podatków przez rząd) Podatek - to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz skarbu państwa lub gminy wynikające z ustawy podatkowej. Podatki sprzyjają rozwojowi gospodarczemu, rozwojowi technologicznemu i inwestycyjnemu, muszą być przejrzyste, prawo podatkowe nie może zmieniać się co roku i nie może uszczuplać budżetu. Cechy i funkcje podatku: przymusowość, bezzwrotność, nieodpłatność, ogólność oraz podmiotowość, elementy określające warunki, wysokość i terminy płatności. Funkcje podatku: - fiskalna - zasilająca budżet - regulacyjna - kształtuje dochody - stymulacyjna - wywiera wpływ na działania jednostek oraz na kierunki i tempo rozwoju. Zasady podatkowe: - zasada fiskalna - dotyczy wydajności i elastyczności podatków - zasada gospodarcza - właściwy wybór źródeł podatkowych oraz uwzględnienie ekonomicznych skutków opodatkowania - sprawiedliwości - zapewnienie powszechności i równości opodatkowania - techniki podatkowe - gwarancja pewności, dogodności, taniości i prostoty podatku Polityka podatkowa - to zinstytucjonalizowany sposób stosowania obowiązujących przepisów podatkowych System podatkowy - ogół podatków pobieranych przez państwo na zasadach zwartej i jednolitej całości pod względem prawnym i ekonomicznym. System podatkowy to rezultat działalności władz i organów finansowych które tworzą podstawowe konstrukcje podatkowe: podmiot, przedmiot podatku, podstawa opodatkowania, wysokość i zasady płatności podatku. Polski system podatkowy - jest zbyt duża liczba podatków, zbyt wysoki poziom obciążeń podatkowych, brak stabilności rozwiązań podatkowych Cło- przymusowe, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz skarbu państwa z tytułu przywozu, wywozu i przewozu towarów przez obszar celny danego kraju. Opłata - jednostronnie określone, bezzwrotne świadczenie pieniężne pobierane przez państwo lub instytucję świadczącą usługi na podstawie obowiązujących aktów prawnych od osób fizycznych i prawnych Podatek akcyzowy - podlegają tylko wybrane towary - obanderolowane, podatek obciąża konsumenta ale odprowadzany jest do urzędów skarbowych przez producentów bądź importerów, wysokość podatku rzutuje na wysokość ceny rynkowej towaru, stawkę podatku może zmienić MF w czasie trwania roku budżetowego. Rodzaje podatków: majątkowe, przychodowe, dochodowe, od wydatków Podatki progresywne - w Polsce: 19%, 30%, 40% - podatki progresywne - im wyższy dochód tym wyższy podatek Podatki liniowe - jedna skala podatkowa dla wszystkich np. 12% Podział podatków: a) Podatki bezpośrednie - takie których skutków nie można przerzucić na inny podmiot - podatek dochodowy od osób fizycznych (19%, 30%, 40% - podatki progresywne - im wyższy dochód tym wyższy podatek), podatek dochodowy od osób prawnych (30%), podatek od spadków i darowizn, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek rolny, podatek leśny, podatek od nieruchomości, podatek od środków transportu, podatek od posiadania psów b) podatki pośrednie - takie których skutki można przerzucić na inny podmiot - podatek od towarów i usług (zwolniony, 0%, 7%, 22%), podatek akcyzowy, podatek od gier 13. Pierwsze próby interwencjonizmu Wskutek kwestionowania koncepcji liberalnej zwłaszcza w zakresie wolnego handlu pojawiły się silne tendencje protekcjonistyczne które powinny zapewnić krajowi warunki do akumulacji kapitału i osiągania zysków. za kraj w którym stworzono system nauki o finansach uważa się Niemcy którego twórcami są A.Wagner, L. Stein, A.Shaffle dla których inspiracja był system narodowej ekonomii politycznej G.F.Lista .Wg teorii L. Steina działalność państwa nie tylko przyczynia się do utworzenia finansów publicznych lecz także prowadzi do nadwyżki, która powoduje akumulacje nowych kapitałów. A. Wagner sformułował konieczność szerszej ingerencji państwa w mechanizm rynkowy, natomiast teoretyczne podstawy interwencji państwa w sferze produkcji rozwinął J.M.Keynes. Wagner stwierdził iż wraz z rozwojem społecznym władze publiczne zgłaszają popyt na coraz większe dochody wskutek rosnących wydatków. Potrzeby publiczne rosną szybciej niż potrzeby indywidualne. Wzrost potrzeb zbiorowych ma charakter ekstensywny (rezultat presji społeczeństwa na podejmowanie przez państwo nowych funkcji i obowiązków wobec społeczeństwa) oraz intensywny (rezultat rozwoju cywilizacyjnego i poprzez to poszerzenie i realizowanie nowych zadań wobec społeczeństwa w przyszłości). Jest to koncepcja państwa dobrobytu w którym realizowano wydatki socjalne i ubezpieczenia społeczne. (Prawo wzrastających wydatków) W. Gerlof sformułował prawo wzrastającego oporu wobec podatków, które polega na tym, że wzrost wydatków publicznych prowadzi do wzrostu podatków, a to prowadzi do społecznego oporu podatników przed rosnącymi podatkami. J.M.Keynes stworzył teoretyczne podstawy interwencjonizmu państwowego poprzez interwencję w gospodarkę instrumentami dochodowymi (podatki, pożyczki) jak i wydatkowymi. Celem stosowania narzędzi interwencji państwa są: - pobudzenie efektywnego popytu w gospodarce (warunkuje wzrost produkcji, inwestycji i spadek bezrobocia) - łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego (zasiłki dla bezrobotnych, odpowiednie skale podatkowe - jako automatyczne stabilizatory, opieka socjalna) 14. Kameralizm, Merkantylizm, Kolbertyzm, Fizjokratyzm Kameralizm - kameraliści postawili kwestię granicy wydatków publicznych a przez to wyznaczyli granice opodatkowania. Wskazali jedną z metod budowania budżetu państwa powinno się rozpoczynać od potrzeb państwa tj. wydatków do których należy dostosować dochody. Kameraliści sformułowali zasadę rocznego sporządzania budżetu. Do polskich przedstawicieli kameralistów należał J.F. Nax, sformułował podatki: - podatek gruntowy - sprawiedliwy ale trudny w prowadzeniu - podatek od osób - niesprawiedliwy , bo nie uzależniony od majątku i dochodów - podatek od rzeczy - zwolennik - akcyza i czapowe (dobra luksusowe) Merkantylizm - Merkantyliści w XVI i XVII wieku preferowali gospodarkę krajowa i uważali że należy ja obronić min. za pomocą systemów podatkowych i ceł. Głównym zagadnieniem merkantylizmu było udowodnienie konieczności uprzemysłowienia, rozwoju gospodarczego oraz wskazanie środków tego rozwoju. Funkcja pieniądza sprowadzała się do środka pośrednictwa w wymianie. Bulioniści dostrzegają prawidłowości w zwiększaniu się ilości monety w obiegu do wzrostu poziomu cen towarów. Pojawiła się ilościowa teoria pieniądza. Merkantyliści uważali za bogactwo kraju (poprzez eksport towarów) pracę która wymierzona jest na obce rynki . Kolbertyzm - J.B. Colbert był doradcą króla Ludwika XIV. Wśród zasług Colberta dla gospodarki Francji należy wymienić standaryzację prawa podatkowego, ceny i administrację, oraz rozbudowę armii lądowej i floty morskiej, zdobywanie kolonii i kompanii handlowej. Głosił on poglądy w zakresie ochrony rodzimej produkcji przez elastyczny system ceł importowych. Fizjokratyzm - Głównym przedstawicielem fizjokratów był F. Quesnay który głosił że jedynym źródłem bogactwa jest rolnictwo i ziemia. Jedynie praca w rolnictwie ma charakter produkcyjny. Powstał koncepcja podatku jedynego, który płacić powinni jedynie właściciele ziemscy. Podejście to było niezgodne z logiką i nie praktyczne. Fizjokraci preferowali konkurencję w gospodarce, wolny handel bez granic i wolność gospodarczą co dało podwaliny stworzenia klasycznej ekonomii politycznej. 15. Dobra publiczne, społeczne i prywatne Dobra publiczne - kupowanie lub wytwarzane i wykorzystywanie przez duże grupy ludzi lub rządy (np. ochrona policyjna, obrona narodowa) Dobra prywatne - kupowanie lub wytwarzane i wykorzystywanie przez pojedynczych ludzi lub członków małych dobrowolnie tworzonych grup (np. żywność) Dobra społeczne - kupowane lub wytwarzane przez rząd i ludzi wykorzystywane przez społeczeństwo dóbr o charakterze publicznym, ogólnodostępnym w celu zaspokojenia potrzeb społeczeństwa 16. Założenia polityki i plan gospodarczy na rok 2002 (dochody, wydatki, inflacja, bezrobocie) Budżet państwa to scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa. Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez parlament który upoważnia rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków. Ustawa budżetowa na rok 2002 z dnia 14 marca 2002 roku ustala deficyt budżetu państwa na kwotę nie większą niż 40 000 000 tys. zł., reguluje również limity przyrostu zadłużenia ze ściśle określonych tytułów np. emisja i wykup skarbowych papierów wartościowych. Ustawa na rok 2002 min.: - upoważnia Ministra Finansów do przeprowadzania konkretnych operacji finansowych - reguluje wysokość poręczeń i gwarancji udzielanych przez Skarb Państwa - upoważnia Ministra Finansów do udzielania kredytów i pożyczek konkretnym instytucjom - upoważnia Ministra ds. oświaty i wychowania do dokonania konkretnych zakupów ze środków skarbu państwa - zawiera ustalony wykaz inwestycji - ustala limit wydatków przekazywanych w formie dotacji celowych - ustala limity wynagrodzeń w sferze budżetowej (w roku 2002 nie przewidziano wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej) - tworzy rezerwy celowe - ustala ogólną kwotę dotacji przedmiotowych do określonych ustawą wyrobów i usług oraz dotację celową dla Izb Rolniczych - tworzy ogólną rezerwę budżetową w kwocie 70.000 tys. zł - ustala limity mianowań, środków na wynagrodzenia i szkolenia w służbie cywilnej, oraz limity etatów w Policji - ustala wskaźniki min. waloryzacji rent i emerytur, zasiłków dla bezrobotnych, stypendiów - prognozowane na 2002 r przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustala na poziomie 2.154 zł - przeznacza część wydatków na realizację programów reformy górnictwa, oraz restrukturyzację przemysłu hutnictwa, żelaza i stali - ustala składkę na Fundusz Pracy w wysokości 2,45% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne - ustala składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na poziomie 0,08% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe Wg opracowania Ministerstwa Finansów wykonanie budżetu na rok 2002 w okresie od I do IV 2002 wskazuje na wysoki stopień zaawansowania jego wykonania tj. 29,9% wpływu dochodów prognozowanych na cały rok. Głównym źródłem zasilania budżetu jest jak w ubiegłych latach wpływy z podatków pośrednich - VAT i akcyza. Szacuje się iż szczególnie w drugiej połowie roku pozytywny wpływ na stan dochodów budżetu wpłynie fakt wprowadzenia zmian w systemie dochodów podatkowych (akcyza na energię elektryczną, zamrożenie progów podatkowych w PDOF)
