Autarkia – polityka krajów samowystarczalnych, bez powiązań z

Autarkia – polityka krajów samowystarczalnych, bez powiązań z zagranicą (Korea Północna,
Kuba)
Saldo bilansu zagranicznego – zestawienie importu i eksportu.
Podstawowe problemy makroekonomii:
o
o
o
o
o
o
o
o
poszukiwanie czynników wzrostu i rozwoju gospodarczego (PKB, dochód
narodowy)
cykl koniunkturalny (raz wzrost, potem spadek)
środki polityki antycyklicznej (co rząd może zrobić?)
pieniądz (rola banku centralnego)
budżet państwa (jego powiązania z koniunkturą)
inflacja (równowaga lub nierównowaga gospodarki, przyczyny inflacji)
rynek pracy, zatrudnienie
międzynarodowe powiązania (integracja europejska)
Temat: sposób funkcjonowania gospodarki rynkowej. Oddziaływanie
rządu. Liberalizm a interwencjonizm
1776 r. Adam Smith „Badania nad naturą i bogactwem narodu”.
Podejście liberalne do gospodarki reprezentowała ekonomia klasyczna. Adam Smith
stwierdził, że bogactwo narodu jest wynikiem gorliwego dążenia każdego obywatela do
realizacji własnych interesów. Służąc własnym interesom jednostka służy interesom ogółu,
przy czym jednostka działa tak jakby ją prowadziła „niewidzialna ręka” i dodaje, że lepiej by
była to niewidzialna ręka, niż widzialna, lecz nieudolna i drapieżna, głowa państwa.
Ekonomia klasyczna sugerująca liberalne podejście do gospodarki (lesseferyzm = liberalizm)
opierała się na koncepcji roli rządu jako stróża nocnego, ma czuwać i podejmować
interwencję gdy gospodarka znajdzie się w niebezpieczeństwie (deficyt). Powinien stwarzać
normalne warunki dla kształtowania się popytu, podaży i ceny równowagi.
Koncepcje liberalne nie negują roli rządu w zakresie regulacji gospodarki w gospodarce
rynkowej, jego rola zostaje tu jednak sprowadzona do zapewnienia takich regulacji (np.
Prawo podatkowe, prawo celne, prawo pracy itp.), które zapewniają mechanizmom
rynkowym niczym niekrępowaną swobodę działania.
Interwencjonizm (keynesizm, od J.M.Keynes)
Koncepcje interwencjonistyczne nie eliminują mechanizmów rynkowych jako podstawowych
narzędzi regulacji gospodarki. Zwiększa się jednak zakres bezpośrednich interwencji państwa
w gospodarkę w postaci licencjonowania, kontyngentowania określonych działań, itp..
Dominuje własność prywatna – rząd nie może nią zarządzać. (początek XX wieku)
Odejście od dominacji podejścia liberalnego od gospodarki nastąpiło w okresie
międzywojennym i związane było z:
o
I wojną światową u załamaniem systemu waluty złotej
o
o
rosnącą rolą związków zawodowych domagających się zwiększenia wydatków
na cele publiczne
wielkim kryzysem gospodarczym z przełomu lat dwudziestych i trzydziestych
Wymienione przyczyny zadecydowały o odejściu od dominacji liberalizmu. Zaczęto uważać,
że rynek, zwłaszcza finansowy, jest chronicznie nieustabilizowany i zostawiony sam sobie
może nie wykorzystać zasobów w sposób optymalny prowadząc np. do bezrobocia. Wymaga
więc on interwencji, której teoretyczne uzasadnienie znalazło w pracy J.M Keynes'a p.t.
„Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” (1936r.). Keynes twierdził, że ekonomia
klasyczna zachowuje swoją aktualność tylko w szczególnych przypadkach, tzn. kiedy można
założyć, że praca i kapitał są już w pełni wykorzystane. U podstaw tej polityki leżało
precyzyjne sterowanie gospodarką, regulowanie sektora finansowego i realizowanie zasad
państwa opiekuńczego (model społeczny gospodarki rynkowej). Rządy zobowiązały się
podtrzymać poprzez swoje działania wzrost gospodarczy i wysoki poziom zatrudnienia, a
jednocześnie kontrolować inflację. Nie cofały się przed stworzeniem daleko idących
przepisów regulujących działalność gospodarczą, jeżli uważały to za konieczne.
(Im większe wydatki na cele socjalne, tym mniejsze tempo wzrostu gospodarczego)
(W Szwecji podatek dochodowy w latach 70' wynosił nawet 80% dla „bogatych”)
Model państwa opiekuńczego zmniejsza aktywność zarówno przedsiębiorców, jak i
bezrobotnych (nie mają motywacji by pracować).
Neoliberalizm
Na początku lat 70' XX w. wystąpiły przyczyny, które zadecydowały o powrocie do
dominacji podejścia liberalnego do gospodarki. Przyczyny te to:
o
o
załamanie się międzynarodowego ładu walutowego, którego zasady zostały
ustalone w 1944 r. przez MFW (Międzynarodowy Fundusz Walutowy) w
Bretton Woods (odejście od systemu sztywnych kursów walutowych i
przejście do systemu płynnych elastycznych kursów walutowych)
pojawienie się nowych, trudnych do wyjaśnienia na gruncie keynesizmu
zjawisk, jakimi były stagflacja (inflacja w warunkach stagnacji wzrostu
gospodarczego) i slumpflacja (inflacja w warunkach recesji gospodarczej)
Mamy do czynienia ze wzrostem cen, gdy globalny popyt rośnie szybciej niż globalna podaż.
Recesja – rośnie bezrobocie, maleją dochody, maleje popyt.
Wymienione przyczyny zadecydowały o tym, że nastąpiła dominacja nowej odmiany
liberalizmu (neoliberalizmu), której przedstawiciele opowiadają się za wolnym rynkiem,
„małym rządem” i niskimi podatkami. Jedną ze szkół neoliberalnych jest monetaryzm. Jej
czołowy przedstawiciel M. Friedmann twierdzi, że gospodarka nie może być wydajna bez
mechanizmów rynkowych bazujących na prywatnej własności. Najlepszym rozwiązaniem dla
każdej gospodarki jest wolny, prywatny rynek. Rola i zakres polityki gospodarczej rządu
zostają tu sprowadzone do bezwzględnego kontrolowania polityki pieniężnej. Friedmann
twierdzi bowiem, że główna przyczyna inflacji tkwi w „maszynce do robienia pieniędzy”.
Do 2% bezrobocia mówi się o realnym braku bezrobocia.
Ekonomia podaży
Polega ona na odrzuceniu keynesizmu, głosi m.in. Potrzebę obniżenia podatków,
zmniejszenia świadczeń dla bezrobotnych i innych świadczeń socjalnych, reprywatyzację
sektora państwowego i innych działań zmierzających do popierania konkurencji w
gospodarce. Znalazło to swoje odzwierciedlenie w długookresowym celu zmniejszania
udziału wydatków publicznych w produkcie krajowym. W dziedzinie polityki fiskalnej
ekonomia podaży oznacza przesunięcię priorytetów z oddziaływania na popyt globalny w
kierunku stymulowania produkcyjnych, podażowych czynników rozwoju (oszczędność,
wydajność, przedsiębiorczość)
Keynesizm
pobudzanie popytu (zwiększanie wydatków publicznych) czynnik pierwotny wzrostu
zwiększenie podaży (konsekwencja pobudzonego popytu)
kolejna sekwencja zwiększenia popytu
dalsze zwiększenie podaży
......
Ekonomia podaży
pobudzanie podaży (obniżanie podatków) czynnik pierwotny wzrostu
zwiększenie zatrudnienia, ludzie zarabiają i wydają
pobudzenie popytu (konsekwencja pobudzonej podaży)
dalsze zwiększenie podaży
dalsze pobudzenie popytu
......
Rola rządu w tej koncepcji sprowadza się do działań polegających na obniżaniu wydatków
rządowych, stosowaniu restrykcyjnej polityki pieniężnej w celu obniżenia inflacji.
Następuje zmniejszenie regulującego oddziaływania rządu. Głównym instrumentem polityki
prowadzącej do zwiększenia podaży i wzrostu gospodarczego jest w tej koncepcji obniżanie
podatków. Uzasadnienie dla tych obniżek opiera się na koncepcji tzw. krzywej Laffera.
Według niego istnieje ścisła współzależność między stopą opodatkowania dochodów a
wpływami z podatków. Gdyby założyć że stopa opodatkowania dochodów wynośi 100%
wówczas wpływy z podatków wynosiłyby 0, gdyż nie byłaby wtedy podejmowana żadna
działalność gospodarcza. Zatem według Laffera gdzieś na tej krzywej znajduje się optymalny
punkt, w którym stopa opodatkowania dochodów przynosi pożądany produkt krajowy i
odpowiednio wysokie wpływy budżetowe. Zbyt wysoka stopa opodatkowania może osłabić
bodźce do pracy, wpływać zatem negatywnie na wielkość produktu krajowego, czyli na
wpływy budżetowe.
Temat: Wzrost a rozwój gospodarczy.
Wzrost gospodarczy jest pojęciem węższym niż rozwój i dotyczy mierzalnych elementów
gospodatki (wzrost produkcji, dochodów, zatrudnienia, inwestycji, itp.). Wzrost gospodarcz
jest procesem, a nie stanem. Tempo wzrostu gospodarczego nazywane jest stopą wzrostu i
najczęściej mierzone jest za pomocą przyrostu realnego PKB. Rozwój gospodarczy obejmuje
oprócz zmian ilościowych podstawowych wielkości makroekonomicznych także zmiany
jakościowe, które można określić jako rozwój cywilizacyjny.
W teoriach wzrostu gospodarczego pojawiają się 2 grupy problemów:
1. określenie czynników sprzyjających szybkiemu wzrostowi PKB w
ujęciu długookresowym
2. określenie warunków zapewniających stan równomiernego wzrostu
gospodarki, czyli warunków równowagi dynamicznej oraz
ukształtowania mechanizmów przystosowania gospodarki do stanu
równowagi.
Pomiar wielkości efektów gospodarowania
Możliwe są 2 podejścia do liczenia (sumowania) efektów gospodarki:
o
o
MPS
SNA
MPS – jako podstawowe kryterium zaliczania prac do prac tworzących dochód narodowy
przyjmuje się kryterium produktu materialnego. Odpowiednio do działów wytwarzających
dochód narodowy zalicza się przemysł, rolnictwo, leśnictwo i rybołóstwo, budownictwo,
obrót towarowy, transport i łącznośc. Przyjęcie tego kryterium wyłącza z liczenia efektów
gospodarowania sferę szeroko pojętych usług. Miara ta stanowi zatem niepełny wyraz
rzeczywistej aktywności społeczeństwa.
MPS:
-PG (produkt globalny):
PGB
PGN
-DN (dochód narodowy):
DNB
DNN
W systemie MPS powiązania gospodarki narodowej z zagranicą uwzględniono przez
kategorie dochodu narodowego wytworzonego i podzielonego. Różnica między tymi
wielkościami wynikała z salda bilansu handlu zagranicznego
1. Exp > Imp
2. Exp < Imp
3. Exp = Imp
DNP < DNW
DNP > DNW
DNP = DNW
SNA - można podzielić na
a) Mierniki poziomu produkcji :


PKB (PKN - bez amortyzacji)
PNB (PNN - bez amortyzacji)
b) Mierniki poziomu dochodów i konsumpcji



Dochód narodowy (DN) to PNB – amortyzacja
Dochody osobiste (DO) to DN – niepodzielne zyski przedsiębiorstw
Dochody osobiste do dyspozycji (DOD) to DO – podatki, grzywny,
opłaty, itp.
Amortyzacja to finansowe odzwierciedlenie zużycia środków trwałych (wartość początkowa
przekracza ok. 3500 zł, czas użytkowania ponad rok)
Produkt krajowy brutto (PKB) to suma wartości bieżącej dóbr i usług finalnych
wytworzonych przez podmioty krajowe i zagraniczne na terytorium danego kraju w danym
czasie.
Dobra finalne nie podlegają dalszemu przetwarzaniu.
Temat: Popytowy model produkcji i zatrudnienia Keynesa.
Równowaga gospodarki

Y=C (model uproszczony)
Y wynagrodzenie za czynniki produkcji
C wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi

R + Ex + I + G = Im + T + S (model rozszerzony)
R transfery rządowe
Ex eksport
I inwestycje
G wydatki rządowe
Im import
T podatki
S oszczędności
W warunkach braku państwa i powiązań z zagranicą występują 2 źródła popytu ( C + I ):
o
o
popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych
popyt inwestycyjny przedsiębiorstw
Popyt konsumpcyjny warunkowany jest wysokością rozporządzalnych dochodów osobistych
Konsumpcja autonomiczna oznacza konsumpcję niezależną od poziomu dochodów (tj.
gospodarstwa domowe są skłonne przeznaczyć na konsumpcję 8 mld zł przy dochodach
równych 0 zł)
Nachylenie funkcji konsumpcji zależy od:
o
o
o
końcowej skłonności do konsumpcji (KSK) – to część każdej dodatkowej
złotówki rozporządzalnego dochodu, którą gospodarstwa domowe chcą
przeznaczyć na wzrost konsumpcji
końcowej skłonności do oszczędności (KSO) – pokazuje ona wielkość
zamierzonych oszczędności przy każdym poziomie dochodu
KSO + KSK = 1
Teoria konsumpcji
Na wysokość wydatków konsumpcyjnych jest szereg hipotez:
1.
2.
3.
4.
hipoteza dochodu absolutnego
hipoteza dochodu relatywnego
hipoteza dochodu permanentnego (ciągłego)
hipoteza cyklu życia
AD 1) Wysunięta przez Keynesa – zgodnie z nią wielkość wydatków konsumpcyjnych zależy od poziomu
bieżących dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe. Przy czym, gdy dochody te wzrastają wydatki
konsumpcyjne też rosną, ale ich udział w dochodzie w miarę jego wzrostu jest coraz mniejszy.
AD 2) Duesenberriego – wysokość wydatków konsumpcyjnych zależy tu nie tylko od bieżącego dochodu, ale
też od jego historii. Według niego jednostki budują swój konsumpcyjny standard opierając się na szczytowym
poziomie dochodów. Jeśli ulegnie on obniżeniu jednostki starają się utrzymać osiągnięty standard życia (np.
Kredyt). Nazywa się to efektem rygla, lub efektem zapadki, co oznacza, że konsumpcja nie spada równolegle do
spadku dochodów.
AD 3) Friedmann – wegłud niej wydatki konsumpcyjne zależą nie od dochodu bieżącego, lecz permanentnego,
czyli przeciętnego długookresowego dochodu gospodarstw domowych. Wzrost dochodów bieżących nie wpłynie
zatem na wysokość wydatków konsumpcyjnych, jeśli nie zostanie uznany za zjawisko o charakterze trwałym.
AD 4) Mooligliani i Ando – według niej ludzie starają się przewidzieć wysokość swoich dochodów w ciągu
całego życia i tworzą długookresowe plany konsumpcyjne. Wielkość konsumpcji bieżącej zależy więc od
poziomu dochodu permanentnego, ale w przeciwieństwie do hipotezy dochodu ciągłego w poszczególnych
okresach życia znacznie się waha.
Wydatki inwestycyjne – popyt inwestycyjny wiąże się z zamierzonym lub planowanym
przez przedsiębiorstwa powiększeniem zasobów kapitału trwałego oraz stanu zapasów.
Zależy od bieżących oczekiwań przedsiębiorstw dotyczących przyszłego popytu na ich
produkcję. Według Keynesa warunkowane jest to naturalnym instynktem inwestorów.
Popyt globalny – to suma jaką przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na
dobra i usługi przy każdym poziomie dochodów.
Według Keynesa główną przyczyną przesunięcia się krzywej AD (popytu globalnego,
agregatowego) to zmiany autonomicznego popytu inwestycyjnego warunkowanego
przewidywaniami inwestorów (AD = C + I )
Spadek popytu inwestycyjnego zmniejsza produkcję zapewniającą równowagę. Przy czym
produkcja spada w większym stopniu niż wynosi spadek popytu inwestycyjnego. Wynika to z
tego, że spadek popytu inwestycyjnego powoduje obniżenie dochodu, który z kolei wywołuje
dodatkowy spadek popytu konsumpcyjnego. Łączny spadek popytu jest więc większy niż
spadek popytu inwestycyjnego.
Mnożnik to stosunek zmiany produkcji zapewniającej utrzymanie równowagi do
powodującej ją zmiany w wydatkach autonomicznych. Informuje więc o tym, jak zmieni się
produkcja przy zmianie w popycie globalnym. Jest większy od jedności, gdyż każda zmiana
w autonomicznym popycie inwestycyjnym uruchamia dalsze zmiany w popycie
konsumpcyjnym. Wysokośc mnożnika zależy więc od KSK:
Zatem im większa KSK tym większy współczynnik α i tym większy przyrost dochodu (Y),
zatem:
ΔY- przyrost dochodu
ΔĀ- przyrost wydatków ekonomicznych
Mnożnik działa gdy w gospodarce występują rezerwy siły roboczej oraz rezerwy mocy
produkcyjnej. Określa on wpływ inwestycji na kształtowanie się dochodów społeczeństwa.
Gdy rezerwy się wyczerpią działa zasada akceleracji.
Akcelerator, zasada akceleracji wyjaśnia jak wydatki konsumpcyjne wpływają na wydatki
inwestycyjne. Polega na tym, że zmiana popytu konsumpcyjnego wywołuje o wiele szybsze
zmiany popytu inwestycyjnego.
Temat: Cykl koniunkturalny
W ekonomii klasycznej, opierającej się na prawie rynku Say'a zakładającym, że każda
wytworzona produkcja (podaż) powoduje jednocześnie opłacenie wszystkich czynników
produkcji dając dochód, który pojawi się na rynku w postaci popytu i zakupu całej oferowanej
produkcji nie ma miejsca na zjawiska kryzysu i cyklu koniunkturalnego.
Zatem według klasyków każda produkcja znajduje zbyt, nie ma więc zatorów w cyrkulacji
towarów i pieniądza.
W praktyce jednak gospodarki rozwijają się cyklicznie, choć cykliczność ta podlego pewnej
ewolucji. Określenie przyczyn cykliczności rozwoju jest trudne. Stąd istnieje wiele analiz
czynników sprawczych cyklicznego rozwoju gospodarki. Przyjmując kryterium czynników
sprawczych wyróżnia się 2 koncepcje cyklu tj. teorie egzogeniczne i teorie endogeniczne.
Teorie egzogeniczne wiążą przyczyny cyklu z uwarunkowaniami zewnętrznymi (np.
meteorologicznymi, koncepcje cyklu koniunkturalnego, teorie rolnicze, teorie cyklu
politycznego itp.). Teorie endogeniczne wiążą przyczyny cyklu z czynnikami wewnętrznymi
związanymi z danym systemem gospodarowania (np. teorię cyklu zapasów i pieniężne,
dochodu relatywnego, oczekiwań inflacyjnych, inwestycyjne, innowacyjne, itp.). Teoria
ekonomii w kwestii cyklu koniunkturalnego jest w rzeczywistości ścieraniem się dwóch grup
poglądów
1. opcji keynesowskiej
2. opcji monetarystycznej
Monetaryści na czele z Friedmannem wiążą zjawiska kryzysu z brakiem kontroli podaży
pieniądza wypuszczonego na rynek, powoduje to inflację, bezrobocie, a ostatecznie
dekoniunkturę, choć niekoniecznie wyraża się to w spadku produkcji i cen.
Keynesiści twierdzą, że kryzysy gospodarcze są wynikiem umotywowanych psychologicznie
zachowań konsumentów, którzy nie są skłonni wydawać całego swego dochodu, gdyż część
oszczędzją.
Działanie modelu Keynesa tj. mnożnika i akceleratora wpływa na cykliczny rozwój
gospodarki określając czas cyklu i amplitudę wahań podstawowych wielkości
makroekonomicznych, zwłaszcza PKB.
Schemat cyklu koniunkturalnego (wg. Koncepcji Keynesa „Mnożnik – akcelerator”)
Inwestycje > oszczędności
Dobra koniunktura
Zagregowany popyt > zagregowana podaż
Produkcja i dochód rosną
Występuje tendencja do wzrostu inwestycji przez efekty mnożnikowe
Zwielokrotniony wzrost dochodu
Wzrost dochodu to wzrost oszczędności, przy czym oszczędności rosną szybciej niż się inwestuje
Następuje zrównanie oszczędności z inwestycjami (równowaga krótkotrwała)
Oszczędności przeważają inwestycje
Nadprodukcja
Zmniejszenie inwestycji
zmniejszenie dochodu (wielokrotne, przez efekty mnożnikowe)
Procesu te kumulują się powodując (makroekonomiczny) kryzys ekonomiczny.
Model Keynesa „mnożnik – akcelerator” wpływa zatem na cykliczny rozwój gospodarki,
określając stan cyklu koniunkturalnego, amplitudę zmian podstawowych wielkości
ekonomicznych, zwłaszcza PKB.
Klasyczny cykl koniunkturalny składa się z 4 faz:
o
o
o
o
kryzys
depresja
ożywienie
rozkwit
W okresie powojennym nastąpiło zniekształcenie cykli koniunkturalnych:



skrócenie cykli
zmniejszenie głębi wahań cyklicznych
cykle powojenne są mało typowe i nieregularne
W ich wyniku mówi się o dwufazowej koncepcji cyklu koniunkturalnego, zgodnie z którą
wyróżnia się tendencje zniżkowe (recesja) i zwyżkowe (ekspansja). Zniekształcenie cykli
koniunkturalnych wiąże się ze skróceniem okresu odnowy kapitału trwałego, co jest
spowodowane szybszym, ekonomicznym zużyciem maszyn i urządzeń w wyniku zaostrzenia
się konkurencji i szybkiego postępu technologicznego. Na zniekształcenia cykli wpłynęły też
takie czynniki jak:




działania interwencyjne rządu
polityka monopoli
międzynarodowe przepływy kapitału
integracja regionalna itp.
Polityka finansowa – zastosowanie tej polityki w postaci użycia środków budżetowych uważa
się za szczególnie skuteczne w okresie kryzysu lub recesji. Rząd występuje wówczas jako
bezpośredni inwestor i nabywca nadmiernych zapasów towarowych, kompensując tą drogą
spadek popytu konsumpcyjnego. Środki pieniężne na ten cel rząd może zrobić w drodze
zwiększonego opodatkowania, rozpisywania pożyczek wewnętrznych lub zaciągania
kredytów zagranicznych.
Popyt na obligacje uwarunkowany jest stopą oprocentowania obligacji, stopą inflacji i stanem
koniunktury.
CR cena rynkowa
CN cena nominalna
r1 stopa oprocentowania obligacji
r2 aktualna stopa procentowa (od depozytów bankowych)
α szacunkowy współczynnik niewypłacalności eminenta obligacji
W okresie gdy rząd wzmaga interwencję w gospodarkę przy użyciu środków budżetowych
pojawia się zwykle deficyt budżetowy i wzrost długu państowego opartego na dodatkowej
emisji papierów wartościowych. W ujęciu Keynesowskim polityka fiskalna ma do spełnienia
następujące cele:



pełne zatrudnienie (walka z bezrobociem)
stabilizacja cen (walka z inflacją)
dążenie do zrównoważenia bilansu płatniczego z zagranicą
Cele te obrazuje tzw. złoty trójkąt celów polityki keynesowskiej.
W miarę zmian uwarunkowań gospodarczych do celów tych dodano jeszcze dwa:


walkę z ubustwem
ochronę środowiska naturalnego
Stąd mówi się o złotym pięciokącie celów polityki fiskalnej typu keynesowskiego
Polityka ta ze względu na jej wysokie koszty (deficyt budżetowy), obciążanie Skarbu Państwa
oprocentowaniem obligacji budzi szereg zastrzeżeń. Poważne wątpliwości wynikają też z
obaw, że jej stoswanie ogranicza działanie mechanizmów rynkowych w gospodarce.
Polityka pieniężno-kredytowa ma na celu wpływanie na kształtowanie się procesów
gospodarczych w drodze regulowania strumienia kredytów. Za głowne narzędzie tej polityki
uważa się stopę procentową, która powinna mieć wpływ na wielkość kredytu zasilającego
gospodarkę tak aby od strony podaży jak i popytu na kredyt. Zmiana stopy procentowej przez
władze monetarne podporządkowana jest temu, aby wpływać na stopień aktywności
gospodarczej, głownie inwestycyjnej. Praktyka wykazuje jednak stosunkowo małą
skuteczność tej polityki wynikającą z:



trudności w określeniu właściwej zmiany wysokości stopy procentowej
znaczna część inwestycji finansowana jest ze środków własnych zwłaszcza wielkich
koncernów
szybkie tempo postępu technicznego powoduje, że inwestycje o małej rentowności w
ogóle nie są brane pod uwagę.