KOSZTY, PRZYCHODY, WYNIK EKONOMICZNY

KOSZTY, PRZYCHODY,
WYNIK EKONOMICZNY
dr Sylwia Machowska
1
NIE MA DZIAŁAŃ BEZ KOSZTÓW
• Koszty stanowią zawsze punkt wyjścia
myślenia ekonomicznego dlatego, że
każde działanie podmiotów jest związane z
ponoszeniem kosztów.
• Nie ma działań bez kosztów.
2
NIE MA DZIAŁAŃ BEZ KOSZTÓW
• Koszty należą do podstawowych kryteriów
wyboru decyzji.
• Ranga kosztów jako elementu decyzyjnego
wynika stąd, że wprawdzie nie można
uniknąć ponoszenia kosztów w związku z
podejmowaną działalnością, lecz można i
należy je minimalizować.
3
ZASADA RACJONALNEGO
GOSPODAROWANIA
Zgodnie z zasadą racjonalnego
gospodarowania minimalizacja kosztów może
być realizowana poprzez:
• osiąganie założonego celu przy jak
najmniejszych kosztach,
• maksymalizację efektu przy założonych do
poniesienia kosztach.
4
ZASADA RACJONALNEGO
GOSPODAROWANIA
Zasada ta zakłada także konieczność
kształtowania odpowiedniej relacji kosztów do
przychodów:
- przychody ze sprzedaży są wyższe od kosztów
- dynamika przychodów jest silniejsza od
dynamiki kosztów.
5
PIERWOTNOŚĆ KOSZTÓW
Cechą szczególną kosztów jest ich
pierwotność względem przychodów, co
oznacza że:
• aby podjąć jakąkolwiek działalność
gospodarczą, przedsiębiorstwo musi najpierw
ponieść koszty,
6
• potem konieczne jest sprzedanie
wyprodukowanego wyrobu, towaru lub usługi
w celu zrealizowania przychodu,
• osiągnięcie zysku wymaga, aby łączne
przychody były wyższe od poniesionych
kosztów.
7
KOSZTY EKONOMICZNE SKŁADAJĄ SIĘ:
• kosztów jawnych, wydatków niezbędnych
w celu uzyskania zasobu, produktu lub
usługi – explicite
• kosztów ukrytych - niewykorzystanych
możliwości wykonania, pozyskania czegoś
innego lub zastosowania posiadanych
zasobów do innego celu – implicite
8
Koszty jawne
360 zł
100 zł
czesne
podręczniki
Kj
=
460 zł
Koszty ukryte
600 zł
utracony czas
Ku
=
600 zł
Koszt ekonomiczny = 1060 zł
9
Wynik ekonomiczny w aspekcie kosztu alternatywnego
Koszty
ukryte
TR
Zysk
księgowy
= zysk
normalny
Koszty
jawne
TR
Koszty
ukryte
Zysk
księgowy
Zysk
ekonomiczny
Koszty
jawne
10
Wynik ekonomiczny w aspekcie kosztu alternatywnego
Koszty
ukryte
Strata
ekonomiczna
Zysk
księgowy
TR
TR
Koszty
jawne
Koszty
ukryte
Strata
ekonomiczna
Strata
księgowa
TR
Koszty
jawne
11
KOSZTY STAŁE I ZMIENNE
12
PODZIAŁ KOSZTÓW
Za kryterium podziału kosztów przyjmiemy
reakcje na zmianę wielkości produkcji:
- Koszty stałe
- Koszty zmienne
Przy czym zarówno koszt stały jak i
zmienny może być kosztem
jednostkowym (przeciętnym) lub kosztem
całkowitym.
13
KOSZTY STAŁE - TFC
Koszty stałe - są to takie koszty w
przedsiębiorstwie, które nie ulegają
zmianie wraz ze zmianą wielkości
produkcji.
14
KOSZTY STAŁE - TFC
Do kosztów stałych przedsiębiorstw
najczęściej należą:
• koszty zakupu ziemi,
• koszty wyposażenia kapitałowego
(amortyzacja),
• opłaty za dzierżawę majątku,
• składki ubezpieczeniowe,
• wynagrodzenia zarządu itp.
15
KOSZTY ZMIENNE - TVC
• Koszty zmienne – obejmują takie koszty
w przedsiębiorstwie, które zmieniają się
wraz ze zmianą wielkości produkcji, np.
koszty energii, paliwa, koszty pracy
(płace) niektórych grup pracowników.
16
• Koszty stałe (TFC) to takie koszty, które
nie zmieniają się pod wpływem zmian
wielkości produkcji.
• Koszty zmienne (TVC) to takie koszty,
które zmieniają się w ślad za zmianami
wielkości produkcji.
17
KOSZTY CAŁKOWITE - TC
• Koszty całkowite przedsiębiorstwa
(total cost - TC)
– stanowią sumę całkowitych kosztów stałych
(total fixed cost – TFC) i całkowitych kosztów
zmiennych (total variable cost – TVC)
TC = TVC + TFC
18
KOSZTY PRZECIĘTNE
Koszty przeciętne
• Jednostkowy koszt przeciętny oblicza się
poprzez podzielenie kosztów całkowitych
określonej produkcji przez ilość jednostek
produkcji, np.:
19
• przeciętny koszt jednostkowy ATC przewozu
jednego pasażera w przedsiębiorstwie
transportowym określa się poprzez
podzielenie kosztów całkowitych TC
przewozu pasażerów w danym
przedsiębiorstwie przez liczbę
przewiezionych pasażerów X w danym
okresie czasu.
20
KOSZTY PRZECIĘTNE
W śród kosztów przeciętnych wyróżniamy:
• ATC – przeciętny koszt całkowity = TC/X
• AVC – przeciętny koszt zmienny = TVC/X
• AFC – przeciętny koszt stały
= TFC/X
Koszty przeciętne = koszty całkowite podzielone
przez wielkość produkcji
Koszty przeciętne = koszty całkowite przypadające
21
na jednostkę produkcji
KOSZT KRAŃCOWY - MC
Koszt krańcowy (marginalny)
• Koszt krańcowy jest to jednostkowy koszt
dodatkowej partii produkcji, która
uruchomiona została w przedsiębiorstwie
(uruchomienie obsługi nowej relacji
przewozowej, uruchomienie nowego kursu,
wykonanie konkretnej usługi na rzecz klienta).
22
• Różnica w wielkości kosztów jakie
producent ponosił wcześniej i kosztów
jakie ponosi po zwiększeniu produkcji
stanowi właśnie koszt krańcowy.
23
Koszt krańcowy określa się poprzez relację
przyrostu kosztów całkowitych, związanych z
podjęciem produkcji, do przyrostu produkcji.
• Koszt krańcowy to przyrost kosztów
całkowitych spowodowany zwiększeniem
produkcji o jednostkę.
24
Przykład: Istota MC
• Producent wydobywa obecnie 60 ton miedzi
dziennie, ponosząc koszty całkowite w
wysokości 150.000 zł.
• Gdyby chciał wydobywać 61 ton dziennie,
kosztowałoby go to 152.000 zł.
• Przyrost wielkości wydobycia o 1 tonę
spowodował wzrost kosztów całkowitych o
2.000 zł, co stanowi koszt krańcowy
wydobycia miedzi.
25
Koszty zmienne i koszty krańcowe
• Uwaga: ponieważ koszty stałe nie
zmieniają się pod wpływem zmian
wielkości produkcji, koszty krańcowe
związane są tylko ze zmienną częścią
kosztów całkowitych.
26
KOSZT KRAŃCOWY - MC
MC = ΔTC / Δ X
MC = ΔTVC / Δ X
MC = PL / MPPL
constans !
Δ – zmiana liczona jako X2 – X1
PL – cena czynnika produkcji (tu cena pracy)
X – wielkość produkcji
MPPL – produkcyjność krańcowa (tu produkcyjność pracy)
27
TC
= ATC • X
TFC
= AFC • X
AFC
+
TVC
ATC
= AVC • X
+
AVC
28
KOSZTY PRODUKCJI I ICH
GRAFICZNA
INTERPRETACJA
29
ZNACZENIE KOSZTÓW PRODUKCJI
Znajomość ich kształtowania w krótkim
i długim okresie umożliwia wyznaczenie
optymalnych
rozmiarów
produkcji
i optymalnej wielkości przedsiębiorstwa
w różnych strukturach rynkowych – od
rynku
konkurencyjnego
do
rynku
monopolu.
30
KOSZTY CAŁKOWITE
31
KOSZTY CAŁKOWITE
TC
TFC
TVC będzie wysokością
czerwonego odcinka. Wynika to
z prostego rachunku
TC
(Total Cost)
TC – TFC = TVC
TVC
Variable Cost
TFC
(Fixed Cost)
x32
KOSZTY PRZECIĘTNE
AVERAGE COST
MC
ATC
AVC
AFC
MC
ATC
AVC
AFC
x
33
KOSZTY PRZECIĘTNE
MC
ATC
AVC
AFC
Pionowa odległość między
krzywymi ATC i AVC to AFC.
Wynika to z prostego
rachunku ATC – AVC= AFC
MC
ATC
AVC
x
x
34
Koszty – uwagi do rysunku
• Warto zauważyć zmniejszanie się różnicy
między ATC a AVC. Wynika to z faktu, że
maleje znaczenie kosztu stałego, tzn. maleje
AFC, który jest oczywiście elementem
składowym kosztu całkowitego.
35
Koszty – uwagi do rysunku
• Krzywa MC przecina krzywe kosztów
przeciętnych w określonych punktach
odpowiadających najniższym wartościom
kosztów przeciętnych. Nie jest to przypadek.
36
Koszty – uwagi do rysunku
• Jeżeli koszt krańcowy jest wyższy niż
przeciętny oznacza to, że dodatkowa
wyprodukowana jednostka jest droższa niż
wynosi koszt średni, a jeśli tak, to
automatycznie podnosi to koszt przeciętny
(ATC i AVC rośnie).
37
Zależność między
kosztami całkowitymi
a kosztami
przeciętnymi.
TC
TVC
TFC
X
MC
Proszę zwrócić
uwagę na minima
kosztów przeciętnych
i kosztu krańcowego
ATC
AVC
X
38
Koszty w krótkim i w długim okresie
• W krótkim okresie część kosztów
całkowitych to koszty stałe.
• W długim okresie wszystkie koszty to
koszty zmienne.
39
FUNKCJE KOSZTÓW
Funkcje kosztów
1. Koszt całkowity:
TC = X2 + 7X + 12
2. Koszt całkowity zmienny:
TVC = X2 + 7X
3. Koszt całkowity stały:
TFC = 12
4. Koszt przeciętny całkowity:
ATC = TC/X = X + 7+ 12/X
5. Koszt krańcowy:
MC = ∆TC/∆X = TC`= 2X + 7
40
PRZYCHODY
• Przychody są to wszystkie środki pieniężne
uzyskane ze sprzedaży produktów.
• TR – przychód całkowity
• Przychód całkowity obliczamy jako iloczyn
ceny i ilości produktu.
TR = P • X
41
PRZYCHÓD KRAŃCOWY MR
I PRZYCHÓD PRZCIĘTNY AR
• Przychód krańcowy to przychód uzyskany
z ostatniej jednostki produktu.
MR = ΔTR / ΔX
• Przychód przeciętny to przychód
przypadający na jednostkę produktu.
AR = TR / X
Δ TR = TR2 – TR1 ; Δ X = X2 – X1
42
WYNIK EKONOMICZNY WE
• Wynik ekonomiczny powstaje w wyniku
różnicy przychodów i kosztów.
WE = TR - TC
• Wynik ekonomiczny może być zyskiem lub
stratą.
43
WYNIK EKONOMICZNY
• Zysk jest wartością dodatnią, strata
wartością ujemną.
Istnieją dwa rodzaje zysku:
TR > TC to zysk ekonomiczny
TR = TC to zysk normalny
44
WYNIK EKONOMICZNY
Istnieją trzy rodzaje straty:
TR > TVC to strata z możliwością
kontynuacji produkcji
TR = TVC to strata na granicy
zwana też
punktem zamknięcia
TR < TVC to strata bez możliwości
kontynuacji produkcji
45
Zyski i straty można też rozpatrywać w wymiarze
jednostkowym (w przeliczeniu na jednostkę produktu)
P > ATC to zysk ekonomiczny
P = ATC to zysk normalny
P > AVC to strata z możliwością kontynuacji
produkcji
P = AVC to strata na granicy zwana też
punktem zamknięcia
P < AVC to strata bez możliwości kontynuacji
produkcji
46
Nikt nie obiecywał,
że będzie łatwo.
47
ZADANIE Funkcja kosztów całkowitych dana jest równaniem:
TC= 1,5x3-6x2+36x+30
Wyznacz następujące funkcje kosztów:
TC
30
2
ATC  x 1,5x  6x  36  x
TFC  30
30
AFC 
x
48
TC= 1,5x3-6x2+36x+30
• Wyznacz
następujące
funkcje kosztów:
• ATC
MC 
'
2
TC  4,5x 12x  36
3
2
TVC  1,5x  6x  36x
• TFC
•
TVC
2
AFC
AVC 
1,5x  6x  36
x
49
Zadanie kontrolne
• Rynek badziewia cechują linie popytu i
podaży:
X=200-4P ; X=140+2P
• Wszyscy producenci są identyczni i osiągają
minimalny koszt produkcji wytwarzając 10hl
badziewia.
50
a) Ile wynosi cena równowagi na tym rynku?
200-4P=140+2P
-4P-2P=140-200
-6P=-60
P= 10
b) Ile badziewia dostarcza na rynek cała branża?
X= 200-4P
X= 200-4*10
X=160 hl
51
c) Ile firm działa w branży?
Produkcja rynkowa / produkcję jednej firmy =
liczba firm
160/10=16 firm
c) Jaką produkcję dostarcza każda z nich?
Produkcja rynkowa / liczbę firm = produkcja
jednej firmy
160/16=10 hl
52
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
53