Filozofia

Nauka i cechy wiedzy naukowej. Klasyfikacja nauk.
Wiedza – wszelka forma poznania. Całokształt informacji
pozostających ze sobą w określonym (luźnym lub systemowym)
układzie będącym efektem poznania.
Rodzaje wiedzy: 1. naukowa 2. potoczna 3. artystyczno-literacka 4.
spekulatywna
Nauka 1. system należycie uzasadnionych twierdzeń i teorii
zawierających możliwie adekwatną na danym etapie rozwoju
poznania wiedzę o zjawiskach i prawidłowościach rzeczywistości lub
danego aspektu rzeczywistości (sens przedmiotowy) 2.
zorganizowany proces poznawczy. Ogół czynności i metod
składających się na działalność zapewniającą obiektywne i
uporządkowane poznanie danego aspektu rzeczywistości (sens
funkcjonalny) 3. dziedzina kultury którą oprócz nauk w w/w
znaczeniach współtworzy także system instytucji naukowobadawczych, materialno-techniczna baza oraz zbiorowości uczonych
(sens socjologiczny)
Cechy wiedzy naukowej 1. wysoki stopień prawdziwości
(adekwatność do rzeczywistości) 2. właściwe uzasadnienie 3. wysoki
stopień usystematyzowania logicznego 4. właściwe procedury
badawcze 5. intersubiektywna komunikowalność i sprawdzalność 6.
duża zawartość informacyjna (ogólność i ścisłość) 7. wysoka zdolność
eksplanacyjna – wyjaśniająca 8. duże możliwości prognostyczne 9.
duże możliwości heurystyczne (zdobyta wiedza jest źródłem nowej
wiedzy.
Cele nauki: 1. wewnętrzne (poznawcze) 2. zewnętrzne (praktyczne)
Klasyfikacja nauk.
Warunki klasyfikacji: 1. rozłączność – dowolny element dzielonego
zbioru może się znaleźć jedynie w jednym członie podziału. 2.
wyczerpalność – dowolny element zbioru dzielonego musi mieścić się
w jakimś członie podziału.
Klasyfikacja nauk: 1. Kryterium: cel *nauki podstawowe *nauki
stosowane 2. Kryterium: przedmiot *nauki realne *nauki formalne 3.
Kryterium: metoda *nauki dedukcyjne (aprioryczne) *nauki indukcyjne
(empiryczne)
Funkcje języka: 1. przedstawieniowa (opisowa, denotacyjna) 2.
ekspresywna (emotywna) 3. impresywna 4. fatyczna –
podtrzymywanie kontaktu 5. performatywna (stanowiąca, sprawcza)
6. metajęzykowa – dot. Zdań, wyrazów, samego języka
Nazwa – wyrażenia, które w zdaniu „S jest P” mogą odgrywać rolę
podmiotu
Pojęcie – znaczenie nazwy. Różnym ale równoznacznym nazwom
odpowiada jako ich znaczenie jedno i to samo pojęcie np. bicz, bat
Desygnat – przedmiot oznaczony przez daną nazwę np. imię i
nazwisko
Klasyfikacja nazw 1. Kryterium: zakres nazw *ogólne *jednostkowe
*puste (np. syn bezdzietnej matki – nazwa bez desygnatu) 2.
Kryterium: do czego nazwy się odnoszą *konkretne (są znakami
rzeczy, osób) *abstrakcyjne (są znakami cech, zdarzeń, stanów
rzeczy, relacji, „zieloność”, „śmiech”, „spokój”, „przyjaźń”)
Właściwości języka jako źródła nieporozumień – wieloznaczność,
aktualny i potencjalny sens wyrażeń, okazjonalność, znaczenie
dosłowne i niedosłowne, nieostrość znaczeń.
Definicja – łac. Określenie – wypowiedź językowa podająca
najważniejsze informacje o pewnych podmiotach bądź o znaczeniu
pewnych terminów, wyrazów.
Struktura definicji 1. definendium – człon definiowany 2. spójnik
definicyjny (jest to, to tyle co) 3. definiens – człon definiujący
Rodzaje: 1. definicja realna 2. definicja nominalna
Rodzaje definicji ze względu na ich budowę: 1.równościowa
(wyraźna) 2. przez postulaty (kontekstowa)
W definicji równościowej człon definiowany (definendium) pokrywa
się z członem definiujący (definiens) co do treści albo co do zakresu
np. bursztyn jest to skamieniała żywica (D=D)
Ogólna zasada „wyraz A znaczy tyle co wyrażenie B mające cechę C”
– definicja polega na podaniu rodzaju najbliższego i różnicy
gatunkowej. Tak zbudowana definicja nosi nazwę klasycznej.
Definicja różnościowa – niekoniecznie musi mieć formę Def.
Klasycznej (wskazywać konstytutywne treści danej nazwy), może
polegać na wskazaniu zakresów nazw, które w sumie dają zakres
nazwie definiowanej np. „zbożem w rozumieniu ustawy jako żyto
owies, pszenica, proso” (definicja nieklasyczna)
Formułowanie, uzasadnianie i sprawdzanie twierdzeń: precyzyjny
język i dobre uzasadnienie likwiduje nieporozumienia i osłabia spory.
Najbardziej zażarte spory dot. spraw których żadna ze stron nie jest w
stanie dobrze uzasadnić.
Uzasadnienie: 1. Bezpośrednie  doświadczenie 2. pośrednie 
wnioskowanie
Doświadczenie: 1. spostrzeganie *zewnętrzne(zmysłowe)
*wewnętrzne(introspekcyjne) 2. obserwacja *spostrzeganie
zorganizowane wokół ustalonych pytań 3. eksperyment *umyślne
wywołanie danego zjawiska i czynne wpływanie na jego przebieg w
celu ustalenia związków między np. zmianami warunków a zmianami
zjawiska.
Wnioskowanie. Jest to proces myślowy w którym na podstawie zdań
uznanych wcześniej za prawdziwe dochodzi się do przeświadczenia o
prawdziwości innych zdań 1. niezawodne (dedukcyjne) 2. zawodne a)
redukcyjne b) indukcyjne c) przez analogię.
Wnioskowanie dedukcyjne – rodzaj wnioskowanie który przebiega
zgodnie z kierunkiem wynikania logicznego tzn. zawsze od racji do
następstwa. Właściwością tego typu wnioskowania jest, że jeśli
prawdziwe są przesłanki i właściwe schemat wnioskowania to wnioski
także są prawdziwe np. „S jest M, S jest P, M jest P”.
Wnioskowanie redukcyjne – wnioskowanie w którym z następstw
wnioskuje się o racji, poszukuje się racji uzasadniającej dane
następstwa. We wnioskowaniu redukcyjnym wniosek jest
prawdopodobny, stąd jest to wnioskowanie zawodne.
Prawdopodobieństwo twierdzenia przyjętego w drodze wnioskowania
redukcyjnego na podstawie stwierdzonych jego następstw jest tym
większe, im więcej następstw uda się sprawdzić.
Wnioskowanie indukcyjne – umożliwia formułowanie twierdzeń
ogólnych na podstawie jednakowych przesłanek będącymi zdaniami
obserwacyjnymi (empirycznymi).
Wnioskowanie z analogii – wnioskowanie, w którym wniosek
pojawia się przez analogię do istniejących przesłanek np. „S1 jest P,
S2 jest P, Sn też jest P”.
Sprawdzanie twierdzeń: rozstrzyganie czy są prawdziwe
Sprawdzanie 1. dowodzenie  wprost  nie wprost 2. empiryczne
*pozytywne a)całkowite(weryfikacja) b)częściowe(konfirmacja)
*negatywne a)całkowite(falsyfikacja) b)częściowe(dysklasyfikacja)
Różnica 1. falsyfikacja – wystarczy jeden przypadek aby
zakwestionować prawdziwość twierdzenia (skuteczniejsza) 2.
weryfikacja – wszystkie przypadki muszą być prawdziwe (mniej
skuteczna)
Filozofia (geneza, przedmiot, struktura, miejsce w systemie nauk)
Początki filozofii (w kręgu kultury europejskiej) sięgają VII/VI w.p.n.e.
Jońska filozofia przyrody (Tales z Miletu, Anaksymander,
Anaksymendes)
Filozofia była pierwszym typem wiedzy teoretycznej racjonalnie
uzasadnionej. Rodziła się w opozycji do myślenia mitycznomagicznego. Pojmowana była jako dążenie do zrozumienia w oparciu
o racje rozumu, rzeczywistości i to w dwojakim sensie 1. opisanie i
objaśnienie rzeczywistości 2. pojęcie rzeczywistości w perspektywie
sensu i wartości
W odróżnieniu od obu aspektów chodziło filozofom nie tylko o
tworzenie wiedzy o rzeczywistości ale także o pytanie dot. „istoty
rzeczy”, ostatecznych racji istnienia, „sensu i wartości istnienia”, a
więc pytania, które pozwalają „pod powierzchnią zjawisk zobaczyć
furtkę do końca świata”.
Spór o przedmiot filozofii.
Przesłanki sporu: Filozofia jest dziedziną wiedzy, która narodziła się
w odległej przeszłości nierozerwalnie związana była z historią
ludzkości i podlegała różnorakim przemianom. Jest systemem wiedzy
proponującym określony opis i objaśnienie rzeczywistości i miejsca w
niej człowieka oraz wskazującym perspektywę sensu i wartości (spór
o status teoretyczny wypowiedzi wartościujących)
Sposoby orzekania o przedmiocie filozofii 1. Analiza historycznych
sposobów pojmowania filozofii uwzględniająca: -kontekst
cywilizacyjny, – kontekst poznawczy, – indywidualność twórcy. 2.
Definiowanie filozofii w perspektywie konkretnego kierunku
filozoficznego  przedmioty i metaprzedmiotowy typ filozofowania
*filozofia jako system wiedzy o ogólnych prawidłowościach,
strukturach i właściwościach świata człowieka i społeczeństwa,
świadomości ludzkiej, historii i kultury (klasyczna koncepcja filozofii)
*filozofia jako działalność analityczna zorientowana na interpretację
sensu i znaczeń języka nauki (logiczna analiza języka nauki)
Struktura filozofii.
Sposób definiowania przedmiotu filozofii determinuje jest struktura.
Klasyczna koncepcja filozofii (przedmiotem: rzeczywistość,
człowiek i świat jego wytworów) 1. ontologia 2. gnoseologia 3.
antropologia filozoficzna 4. etyka 5. estetyka 6. filozofia społeczna
Logiczna analiza języka nauki (przedmiotem: język, poznanie) 1.
metodologia nauk 2. teoria poznania
Filozofia jako nauka: 1. formułuje sądy o rzeczywistości korzystając
z wyników badań nauk szczegółowych tworząc ich uogólnienia 2.
proponuje nowe interpretacje znanych faktów i istniejących teorii 3.
Tworzy ogólne zasady metodologii nauk 4. w uzasadnieniu twierdzeń
respektuje – wspólną dla wszystkich nauk – zasadę racjonalności,
zgodnie z którą każdy sąd naukowy powinien być jak najmocniej
uzasadniony właściwymi dlań metodami, które wyznaczają stopień
jego akceptacji.
Filozofia a nauki empiryczne.
Formułowanie obrębie nauk empirycznych sądy są najczęściej
odpowiedziami na pytania typu „jak?” i „dlaczego?” Odpowiedzi na
pytania pierwszego typu są twierdzeniami opisującymi zaś na pytania
drugiego typu – twierdzeniami wyjaśniającymi. W filozofii oprócz
wymienionych pytań występują też pytania typu „jak być powinno?”,
„dlaczego tak być powinno?” Dwa ostatnie pytania dot. problematyki
sensu i wartości i z konieczności ich status teoretyczny jest różny od
twierdzeń opisowych i wyjaśniających w naukach empirycznych.
Różnica w standardach metodologicznych wymienionych nauk jest
konsekwencją odmienności ich przedmiotów badań.
- poznanie ma charakter procesjonalny
Podmiotrelacja(poznanie)przedmiot
Człowiekzmysły+rozumrzeczywistość
-Zmysłowe przeżycia poznawcze (wrażenie, spostrzeżenie,
spostrzeżenie) [konkretne]
-Rozumowe przeżycia poznawcze (zdolność myślenia pojęciowego)
[ogólne, abstrakcyjne]
Poznanie 1.Akty poznawcze (pewne czynności psychiczne np.
spostrzeganie, abstrahowanie, rozumowanie, wnioskowanie) 2.
rezultaty poznawcze (efekt czynności poznawczych - wiedza
wyrażona w sądach, twierdzeniach, teoriach)
Zagadnienie przedmiotu poznania
Idealizm teoriopoznawczy – przedmiotem poznania jest sfera
immanentnych przeżyć poznawczych podmiotu, czyli wyobrażeniowe
lub myślowe treści świadomości.
Realizm teoriopoznawczy – przedmiotem poznania jest
rzeczywistość transcendentna wobec podmiotu, który w akcie
poznawczym i wykracza poza sferę podmiotowych doznań i przeżyć.
Konsekwencje realizmu teoriopoznawczego: 1. sceptycyzm –
pogląd poddający w wątpliwość wartości ludzkiego poznania (zmysły
nas łudzą, wnioskowania są nieprawomocne, nie istnieje absolutne
kryterium prawdy) możliwość uzyskania wiedzy prawomocnej i pewnej
oraz postulujący powstrzymanie się od potwierdzenia lub
zaprzeczenia „istnienia” przedmiotów będących odpowiednikami
przedstawień myślowych. 2. agnostycyzm – doktryna albo pogląd
filozoficzny głoszący iż absolut jest niedostępny umysłowi ludzkiemu.
Przedmiot wiedzy pojęciowej.
W jaki sposób istnieją rozumowe treści poznawcze? 1. w języku
jako nazwy ogólne 2. w świadomości jako pojęcia 3. jako byty ogólne
– idee
Czy istnieją i w jaki sposób istnieją treści przedmiotowe rozumowych
przeżyć poznawczych? Czy istnieje coś co przedmiotowo odpowiada
nazwom ogólnym, pojęciom? ODP: 1. skrajny realizm pojęciowy
(pojęcia ogólne odnoszą się do bytów ogólnych [człowiek jako taki]) 2.
umiarkowany realizm pojęciowy (to co ogólne istnieje w rzeczach
jednostkowych jako cecha wspólna) 3. konceptualizm – pojęcie nie
mające odniesień przedmiotowych, są tylko tworami umysłu 4.
nominalizm – nazwy ogólne są skutkami nazw jednostkowych (nie
mają odniesień przedmiotowych)
Etyka jako teoria moralności.
Aksjologia jako teoria wartości. Aksjologia (gr. Godny, cenny,
wartościowy + nauka) dyscyplina filozoficzna w ramach której
podejmowane są ogólne rozważania na temat wartości. Aksjologia
zajmuje się takimi zagadnieniami jak: 1. czym są wartości i co jest
wartością? 2. sposób istnienia wartości 3. sposób poznawania
wartości 4. klasyfikacja i społeczne funkcjonowanie wartości.
Moralność i etyka jako środki kontroli społecznej.
Moralność to społecznie funkcjonujący system norm, ocen i wzorów
postępowania oparty o istniejące w grupach, społeczeństwach,
rozumienie dobra i zła, regulujący stosunki między jednostkami i
zbiorowościami, odwołujący się do człowieka jako człowieka, którego
respektowanie motywowane jest oddziaływaniem opinii społecznej i
akceptowaną hierarchią wartości (normy, wzory osobowe, oceny,
sankcje).
Prawo a moralność – rola człowieka w prawie – człowiek jako
obywatel
Kontrola społeczna – system różnorakich oddziaływań ze strony
otoczenia społecznego wymuszający na jednostkach lub
zbiorowościach postępowanie zgodne z obowiązującymi normami,
wartościami i wzorami społeczności.
Środki kontroli społecznej: 1. psychospołeczne (*internalizacja
norm, wartości, wzorów społecznych *potrzeba uznania i poczucia
bezpieczeństwa) 2. materialno-społeczne (*przymus stosowany przez
instytucję np. państwo i jego agendy (np. policja, wojsko) *presja
ekonomiczna).
Sankcje – reakcje zbiorowości, instytucji na zachowania się
odbiegających od przyjętych zasad. System kar i wyróżnień, którego
celem jest kierowanie zachowaniami członków zbiorowości. 1.prawne
2. etyczne 3. religijne 4. satyryczne
Etyka (gr. Obyczaj, zwyczaj, przyjęty sposób postępowania) 1.
określony system poglądów etycznych – teoria dobra i zła 2. jedna z
dyscyplin filozoficznych rozumiana jako nauka o moralności (etyka
opisowa) bądź nauka moralności (etyka normatywna)
Etyka[opisowa, normatywna, metaetyka]
Etyka opisowa – dyscyplina naukowa której przedmiotem jest
moralność jako zjawisko społeczne. Jest to próba neutralnego
(pozbawionego odniesień wartościujących) opisanie moralności w jej
różnorakich przejawach – historycznych, różnicowań
środowiskowych, uwarunkowań 1.podmiotowych i
2.przedmiotowych Ad1. *osobowość a zachowanie moralne, *
motywacje postaw moralnych (potrzeby, interesy, ideały, wierzenia
religijne, ideologie) *zagadnienie patologii moralnej ad2. socjologia
moralności *społeczne źródła moralności *czynniki kształtujące
moralność (ekonomiczne, polityczne, kulturowe, zawodowe)
*przemiany moralności
Etyka normatywna – (właściwa) jest zbiorem sądów wartościujących,
ustalających co jest moralnie dobre, a co jest złe oraz norm (nakazów
i zakazów) zobowiązujących do określonych zachowań w realizacji
akceptowanego ideału moralnego. Z uwagi na zróżnicowanie
pojmowanie najwyższego dobra wyodrębnić można wiele kierunków
etyki normatywnej.
Metaetyka – jest teoretyczną analizą wypowiedzi etycznych, ich
statusu teoriopoznawczego a także możliwościami ich uzasadnienia i
sposobami weryfikacji – nie formułuje wskazań etycznych, a jedynie je
bada. Jednym z głównych problemów jest pytanie, czy sądy etyczne
są zdaniami o sensie logicznym, czy pojęcie prawdziwości można
odnieść do systemów etycznych i w jakim znaczeniu. W ramach
metaetyki funkcjonuje kilka stanowisk teoretycznych różnie
interpretujących wskazane problemy.
Źródła moralności 1. koncepcja heteronomiczna 2. koncepcja
autonomiczna
Etyki heteronomiczne – upatrują źródeł moralności poza
człowiekiem i rzeczywistością materialną zazwyczaj w świecie
transcendentnym, nadprzyrodzonym. Najczęściej sytuują się w kręgu
etyk religijnych związanych z poglądami religijnymi  wskazanie
moralne jako posiadające nadprzyrodzone źródła mają zasięg
ponadczasowy, są powszechne, ogólnoludzkie i absolutne.
Etyki autonomiczne – odnajdują źródła moralności w człowieku i w
rzeczywistości społecznej. Wyróżnić można 3 stanowiska 1.
biologiczne – moralność wyprowadza się ze sfery instynktów i
biologicznie determinowanych skłonności (zachowanie gatunku i
zaspokojenie potrzeb) 2. psychologiczne – źródła zachowań
moralnych umiejscawia się w tzw. Naturze człowieka w sferze
psychiki człowieka, jego rozumu, uczuć i pragnień (jest istotą
racjonalną z natury egoistyczną – przykład) 3. socjologiczne –
moralność jest produktem życia społecznego, świadomościowym
odbiciem stosunków społeczno-ekonomicznych danego
społeczeństwa w określonej epoce.
Klasyfikacje systemów etycznych: 1. Etyki eudejministyczne –
system uznające za naczelne dobro, idee szczęścia (etyka szczęścia)
2. Etyki perfekcjonistyczne – systemy które naczelnym dobrem
czynią doskonałość (etyka doskonałości) 3. etyki teleologiczne –
koncentrują się na formułowaniu pojęcia najwyższej wartości
uznawanej za moralny cel ludzkiego życia 4. etyki deontologiczne –
zorientowane na formułowanie zasad postępowania i powinności.
Postępowanie jest moralne jeśli czyni zadość nakazom. 5. Etyki
indywidualistyczne – zorientowane na dobro indywidualne, dobro
moralne indywiduum jest punktem odniesienia wartościowości czynów
moralnych 6. etyki społeczne – zorientowane na dobro wspólne
rozumiane jako wartość, a zasady zobowiązują do działania dla dobra
innych.
Kryteria wartościowania w etyce: 1. motyw (intencja) słuszność lub
niesłuszność działania zależy od motywu 2. skutek – słuszność lub
niesłuszność działania zależy od jego efektów 3. czyn (obowiązek)
wartość moralna tkwi w czynie, działaniu (cokolwiek robisz rób to
dobrze)
Etyka zawodowa. Przesłanki, struktura, funkcje.
Etyka zawodowa – 1. może być pojmowana jako uszczegółowienie i
konkretyzacja zasad etyki ogólnej (kto akceptuje pewne wartości i
normy jako obowiązujące każdego odnosi je także do działalności
zawodowej) 2. zespół wartości i norm określających jak ze względów
moralnych powinni postępować przedstawiciele danego zawodu.
Moralność zawodowa – faktyczny stan realizowania powinności
określonych w danym środowisku zawodowym.
Dlaczego potrzebna jest etyka zawodowa? 1. ok. 2/3 czynnego
życia człowieka związane jest z przygotowaniem się do pełnienia roli
zawodowej i jej wykonywania 2. konfliktowy charakter pełnionych
przez człowieka ról zawodowych i społecznych (urzędnik – polityk,
(apolityczność pracownika administracji) urzędnik – przyjaciel) 3.
konflikt wartości związany z pełnieniem ról zawodowych.
Przesłanki etyki zawodowej: 1. określony stopień suwerenności w
pełnieniu czynności zawodowych 2. kontakt z wartościami moralnymi
w pełnieniu funkcji zawodowych 3. znaczenie podejmowanych decyzji
dla jednostek, grup społecznych, społeczeństw 4. społeczne
znaczenie danego zawodu 5. zorganizowane formy oceny (np. Rada
Etyki Mediów, Naczelna Rada Lekarska, Rada Adwokacka, Poselska
Komisja Etyki).
Struktura etyki zawodowej: 1. powinność wobec społeczeństwa
(petenta) – służba 2. powinność wobec pracodawcy (państwo,
samorząd, przedsiębiorstwo, usługi np. banki) 3. powinność wobec
podwładnych i przełożonych 4. powinność wobec środowiska
zawodowego (godność zawodowa)
Funkcje etyki zawodowej: 1. kształcenie postaw odpowiedzialności
w pełnieniu ról zawodowych 2. wskazywanie związku profesjonalizmu
z świadomością zobowiązań etycznych 3. przeciwdziałanie
negatywnym zjawiskom moralnym występujących w danym
środowisku zawodowym.
CENA 21,99zł