Rachunkowość
advertisement
Rachunkowość finansowa wykłady Dr inż. Karolina Bondarowska Literatura Mantura W.: Elementy rachunkowości dla menadżerów, wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2004 Nowak E.: Rachunkowość kurs podstawowy, wydanie IV zmienione, PWE, Warszawa 2008 Praca zbiorowa pod red. K. Sawickiego, Podstawy rachunkowości, wydanie VI zmienione, PWE, Warszawa 2009 Kuczyńska-Cesarz A.: Podręcznik rachunkowości, część 1, Difin 2005, wydanie II Małkowska D.: Rachunkowość od podstaw, zbiór zadań, ODDK Gdańsk 2002 Wykład 1 - Wprowadzenie do rachunkowości 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Zagadnienia ogólne – definicja, zadania i funkcje rachunkowości Przedmiot i podmiot rachunkowości Rachunkowość finansowa a rachunkowość zarządcza Regulacje prawne rachunkowości Elementy składowe rachunkowości Cechy charakterystyczne dla rachunkowości Podstawowe sprawozdania finansowe Definicja i budowa bilansu Definicja rachunkowości Rachunkowość to system pomiaru i opisu działalności gospodarczej, którego głównym celem jest dostarczanie informacji finansowych o działalności przedsiębiorstwa. Ocena działalności gospodarczej polega na pomiarach rentowności i sytuacji finansowej jednostki. Pomiar rentowności sprowadza się do ustalenia wyniku finansowego a ocena sytuacji finansowej dokonywana jest w ujęciu bilansowym i prowadzi do ustalenia wartości kapitału własnego przedsiębiorstwa. Rachunkowość polega na obserwacji, badaniu, pomiarze, rejestrowaniu i przedstawianiu w postaci zestawień liczbowych zjawisk gospodarczych, które wywierają wpływ na majątek i wynik działalności jednostki gospodarczej. Zadania rachunkowości • Identyfikowanie, dokonywanie pomiaru i rejestrowanie zdarzeń i transakcji. • Informowanie właścicieli jednostki o transakcjach dokonywanych w ciągu okresu sprawozdawczego oraz ich efektywności z punktu widzenia inwestora i jego kapitału. • Wspomaganie zarządzania np. przez pomoc w planowaniu przyszłych zdarzeń, podejmowaniu decyzji, alokacji zasobów, kontrolowaniu działalności. • Ciągłe dokonywanie pomiaru majątku i wyniku finansowego podmiotu. Podstawowe funkcje rachunkowości • Informacyjna – dostarcza informacji do podejmowania decyzji dotyczących przyszłych zdarzeń. • Rozliczeniowa – dostarcza informacji uprawnionym podmiotom zewnętrznym czyli pozwala rozliczyć zarząd z efektywności zarządzania powierzonym kapitałem. • Atestacyjna – wiąże się z poświadczeniem wierności odwzorowania rzeczywistego stanu podmiotu. Dzięki niej informacje generowane przez rachunkowość uzyskują atest wiarygodności udzielany przez niezależnych biegłych rewidentów po przeprowadzeniu badania sprawozdań finansowych. Przedmioti ipodmiot podmiot rachunkowości Przedmiot rachunkowości • Przedmiotem rachunkowości są: – procesy gospodarcze zachodzące w jednostkach gospodarczych, – zasoby firmy biorące udział w procesach gospodarczych. • Podmiot rachunkowości stanowią różnorodne pod wieloma względami (formy własności, formy organizacyjnoprawne, rodzaj działalności, wielkość firmy) jednostki prowadzące działalność gospodarczą. Rachunkowość finansowa a zarządcza Przedmiot i podmiot rachunkowości • Rachunkowość finansowa to system informacyjny jednostki generujący dane finansowe dla użytkowników zewnętrznych. Zasadniczym zadaniem R.F. jest pomiar i prezentacja sytuacji finansowej jednostki. • Rachunkowość zarządcza to system pomiaru, gromadzenia i prezentacji danych finansowych decydentom w celu wspomagania i koordynowania efektów podejmowanych działań dla realizacji strategicznych celów jednostki gospodarczej. Rachunkowość finansowa a zarządcza Rachunkowość finansowa Rachunkowość zarządcza Odbiory Użytkownicy zewnętrzni informacje prezentowane głównie na zewnątrz organizacji Użytkownicy wewnętrzni – informacje przeznaczone głównie dla kierownictwa przedsiębiorstwa Regulacje Ustawa o rachunkowości, Kodeks Spółek Handlowych, prawo podatkowe, standardy rachunkowości Zarządzenia wewnętrzne kierownictwa przedsiębiorstwa Charakterystyka Dokładność, rzetelność, wiarygodność, sprawdzalność, ciągłość Istotność, aktualność, koszt uzyskania informacji Efekt Ujawniane sprawozdania finansowe Raporty wewnętrzne dla celów sterowania, przeznaczone głównie do użytku wewnętrznego Przepisy prawne regulujące rachunkowość • • • • • • ustawa o rachunkowości z dn. 29.09.94, znowelizowana obowiązuje od 1.01.2002 r. ustawa o podatku od towarów i usług VAT ustawa o podatku dochodowym rozporządzenie Min. Fin. dotyczące amortyzacji standardy ustawy i kodeksy związane ze sprawozdawczością finansową Cechy charakterystyczne dla rachunkowości 1. Wszystkie procesy i operacje gospodarcze wyraża się w mierniku pieniężnym. 2. Dokonywanie zapisów księgowych odbywa się na podstawie dokumentów. 3. Do zapisów operacji używa się specyficznych urządzeń księgowych – kont. 4. Realizuje zasadę podwójnego zapisu. 5. Zachowuje ciągłość ewidencji księgowej. 6. Wykorzystuje inwentaryzację (spis z natury). Elementy składowe rachunkowości A RACHUNKOWOŚĆ Analiza finansowa Sprawozdawczość finansowa Analiza Kalkulacja Rozliczanie Klasyfikacja i pomiar Wycena aktywów i pasywów Inwentaryzacja Zestawienia obrotów i sald Księgi rachunkowe archiwizacja obieg, wykorzystanie emisja Rachunek finansowy Rachunek kosztów Księgowość dokumentacja Księgowość Księgowość jest sformalizowanym systemem ewidencji operacji gospodarczych danej jednostki i polega na: prowadzeniu ksiąg rachunkowych, przeprowadzaniu inwentaryzacji, dokonywaniu wyceny składników bilansu, sporządzaniu dokumentacji księgowej, ustalaniu wyniku finansowego. Operacja gospodarcza jest to każda zmiana stanu bilansowego zachodząca w określonym momencie. Operacje gospodarcze mają swoje odzwierciedlenie w odpowiednich dokumentach określających: rodzaj operacji, rozmiar, miejsce zmian, strony uczestniczące, termin wystąpienia. Główne zasady obowiązujące w księgowości • • • • Zasada podwójnego zapisu Zasada ciągłości Zasada ostrożności Zasada okresowego sprawdzania zgodności ewidencji księgowej z rzeczywistością • Zasada niezmienności reguł księgowania i sporządzania sprawozdań Główne zasady obowiązujące w księgowości • Zasada podwójnego księgowania – każdą operację gospodarczą wyrażoną wartościowo księguje się przynajmniej na dwóch kontach, po przeciwnej stronie kont i w tej samej kwocie. • Zasada ciągłości – zasada od bilansu do bilansu, wymaga ciągłego stosowania przyjętych metod postępowania w wycenie majątku, źródeł jego finansowania, przychodów i kosztów. Główne zasady obowiązujące w księgowości • Zasada memoriałowa - polega na ujęciu w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym ogółu operacji gospodarczych dotyczących danego okresu, obejmujących wszystkie osiągnięte przychody i poniesione koszty niezależnie od terminu ich spłaty. • Zasada współmierności - polega na tym, że koszty poniesione w celu osiągnięcia określonych przychodów muszą być ujęte w księgach rachunkowych w tym samym okresie rozrachunkowym, co osiągnięte przychody. Dotyczy to głównie kosztów bezpośrednich (np. kosztów wytworzenia sprzedanych wyrobów). Główne zasady obowiązujące w księgowości Złota reguła bilansowa – zasada polegająca na tym, że całość posiadanych przez przedsiębiorstwo aktywów trwałych powinna być finansowana z kapitałów własnych. Powyższa reguła powinna być stosowana przez przedsiębiorstwa stosujące konserwatywną, bezpieczną politykę finansową. Podstawowe sprawozdania finansowe Stanowią efekt końcowy systemu rachunkowości przedstawiając wynik pomiaru działalności gospodarczej. Najważniejsze sprawozdania, zawierające zbiór informacji o sytuacji finansowej jednostki, to bilans, rachunek wyników i przepływy finansowe. Bilans to odpowiednio uporządkowane rzeczowe i finansowe zestawienie składników majątku jednostki gospodarczej (aktywów) ze źródłami ich pochodzenia (pasywami), sporządzane na konkretny dzień. Istota i klasyfikacja zasobów majątkowych Zasoby majątkowe są to kontrolowane przez jednostkę składniki o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń. Ponadto muszą spełniać następujące warunki: • muszą być kontrolowane przez jednostkę, • powinny spowodować korzyści finansowe, • muszą podlegać precyzyjnemu pomiarowi wartości. Zasoby majątkowe mogą mieć postać zasobów rzeczowych, finansowych, pieniężnych, należności lub inwestycji. Bilans Bilans przedsiębiorstwa XXX sporządzony na dzień XX.YY.ZZ AKTYWA PASYWA A. Aktywa trwałe A. Kapitał/fundusz własny I. Wartości niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwałe III. Należności długoterminowe IV. Inwestycje długoterminowe I. Kapitał zakładowy II. Należne wpłaty na kapitał zakładowy (-) III. Akcje własne do sprzedaży (-) IV. Kapitał zapasowy/rezerwowy V. Wynik finansowy z lat ubiegłych VI. Wynik finansowy z roku bieżącego VII. Kapitał z aktualizacji wyceny B. Aktywa obrotowe B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania I. Zapasy II. Należności krótkoterminowe III. Inwestycje krótkoterminowe I. Rezerwy na zobowiązania II. Zobowiązania długoterminowe III. Zobowiązania krótkoterminowe SUMA AKTYWÓW SUMA PASYWÓW Wartości niematerialne i prawne Stanowią je nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania o przewidywanym okresie użyteczności dłuższym niż jeden rok. W szczególności są to: • Autorskie prawa majątkowe (oprogramowania komputerowe), licencje, koncesje • Prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych • Know-how, np. wiedza techniczna • Inne wartości niematerialne i prawne Rzeczowe aktywa trwałe Są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Należą do nich: • Nieruchomości (grunty, budynki i lokale, prawo do użytkowania lokali) • Środki trwałe (maszyny, urządzenia, środki transportu, narzędzia i wyposażenie, aparatura) Należności długoterminowe To kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki wartości ekonomicznych. • Należności od jednostek powiązanych • Należności od pozostałych jednostek (z wyjątkiem należności długoterminowych z tytułu dostaw i usług) Inwestycje długoterminowe To aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych zasobów, uzyskania z nich przychodów w postaci odsetek lub dywidend, w szczególności aktywa finansowe oraz nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia wyżej określonych korzyści. • Nieruchomości, środki trwałe • Wartości niematerialne i prawne • Długoterminowe aktywa finansowe (udziały, akcje i inne długoterminowe papiery wartościowe, udzielone pożyczki długoterminowe) Zapasy To aktywa obrotowe, które charakteryzuje krótki okres użytkowania – nie dłuższy niż jeden rok. Podlegają więc one stałemu procesowi zużywania się i związane są z działalnością operacyjną jednostki. Należą do nich: • Materiały (podstawowe, pomocnicze, części zamienne, paliwa, opakowania) • Półprodukty i produkty w toku • Towary • Wyroby gotowe Należności krótkoterminowe Są to kwoty należne z tytułów lub od: • Dostaw i usług – o terminie spłaty powyżej 12 miesięcy – o terminie spłaty do 12 miesięcy • • • • Podatków Ubezpieczeń społecznych Pracowników Dochodzonych na drodze sądowej Inwestycje krótkoterminowe do których zalicza się: • Krótkoterminowe aktywa finansowe (udziały, akcje, inne papiery wartościowe) • Udzielone pożyczki krótkoterminowe • Środki pieniężne na rachunkach bankowych • Środki pieniężne w kasie Kapitał zakładowy Wnoszony przez wspólników w momencie zakładania firmy, na podstawie umowy, w postaci aportów rzeczowych lub środków finansowych • • • • Kapitał akcyjny (spółki akcyjne) Kapitał udziałowy (spółki z o.o.) Kapitał właścicieli (spółki jawne) Fundusz założycielski (przedsiębiorstwa państwowe) Należne wpłaty na kapitał zakładowy (-) To wartość zadeklarowana a faktycznie nie wniesiona przez właściciela w momencie tworzenia bilansu otwarcia. Wyrażana jest w bilansie jako wartość ujemna pomniejszająca wartość kapitałów własnych. Akcje własne do sprzedaży (-) Wartość akcji do sprzedaży wyrażana jest jako wartość ujemna pomniejszająca wartość kapitałów własnych. Kapitał zapasowy To wartość, której wysokość określa ustawa o rachunkowości lub umowa spółki lub tworzona jest z częśi wygenerowanego wcześniej zysku. W ależności od formy prawnej przybiera różne nazwy: • Kapitał zapasowy lub rezerwowy (spółki) • Fundusz przedsiębiorstwa (przedsiębiorstwa państwowe) Wynik finansowy z lat ubiegłych To różnica pomiędzy uzyskanymi przychodami a poniesionymi kosztami w określonym okresie sprawozdawczym. Wynik dodatni jest zyskiem i powiększa wartość kapitałów własnych, wynik ujemny jest stratą i pomniejsza wartość tych kapitałów. Wyniki finansowy z roku bieżącego To różnica pomiędzy uzyskanymi w bieżącym roku przychodami a poniesionymi kosztami. Wynik dodatni jest zyskiem i powiększa wartość kapitałów własnych, wynik ujemny jest stratą i pomniejsza wartość tych kapitałów. Kapitał z aktualizacji wyceny To kapitał, który powstaje między innymi z: • aktualizacji wyceny wartości posiadanych środków trwałych • tytułu aktualizacji inwestycji długoterminowych • wyceny aktywów zaklasyfikowanych do kategorii aktywów finansowych do sprzedaży Rezerwy na zobowiązania Najważniejsze z nich to: • rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego • rezerwy na świadczenia emerytalne • pozostałe rezerwy Zobowiązania długoterminowe Dzielą się na zobowiązania: • Wobec jednostek powiązanych • Wobec pozostałych jednostek (z wyjątkiem zobowiązań z tytułu dostaw i usług): – kredyty i pożyczki długoterminowe – zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych. Zobowiązania krótkoterminowe – z tytułu dostaw i usług: – o terminie spłaty powyżej 12 miesięcy – o terminie spłaty do 12 miesięcy – – – – – – z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek krótkoterminowych z tytułu podatków z tytułu ubezpieczeń społecznych z tytułu wynagrodzeń zobowiązania wekslowe inne zobowiązania Klasyfikacja zasobów majątkowych – przykład 1 Założenia: Przedsiębiorstwo produkcyjne OPAL Spółka z o.o. w Olsztynie posiadało w dniu 31.12.200_ r. następujące składniki majątku: Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Wartość Wyszczególnienie Samochód dostawczy Materiały podstawowe Nabyte prawo do programu komputerowego Materiały pomocnicze Budynek administracyjny Środki pieniężne na rachunku bankowym Należności od odbiorców produktów Wyroby gotowe Paliwo Hala produkcyjna Długoterminowe udziały w obcych jednostkach Środki pieniężne w kasie Razem 50.000 22.000 18.000 12.000 120.000 42.000 23.000 10.000 5.000 110.000 17.000 8.000 437.000 Klasyfikacja zasobów majątkowych a Zestawienie zasobów majątkowych firmy OPAL na dzień 31.12.200_ r. I. Wartości niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwałe A Aktywa trwałe III. Należności długoterminowe IV. Inwestycje długoterminowe Razem I. Zapasy B Aktywa II. Należności krótkoterminowe obrotowe III. Inwestycje krótkoterminowe Razem Aktywa razem (A+B) Klasyfikacja źródeł finansowania majątku – przykład 2 Przedsiębiorstwo usługowe ONYX rozpoczęło działalność 1.01.br. Spółkę utworzyło 2 udziałowców, z których każdy wniósł po 25.000 zł. Na koniec roku firma uzyskała dodatni wynik finansowy w wysokości 6.200 zł. oraz posiadała następujące zadłużenia: Lp. 1 2 3 4 5 Wartość Wyszczególnienie Zobowiązanie bankowego Zobowiązanie Zobowiązanie Zobowiązanie Zobowiązanie z tyt. zaciągniętego długoterminowego kredytu z tyt. otrzymanych dostaw i usług wobec pracowników z tyt. podatku z tyt. nie wypłaconych pracownikom ryczałtów Razem 18.600 13.000 11.800 1.100 1.500 46.000 Klasyfikacja źródeł finansowania majątku Zestawienie źródeł finansowania majątku firmy ONYX na dzień 31.12.200_ r. A Kapitały własne I. Kapitał zakładowy II. Zysk netto Razem I. Rezerwy na zobowiązania B Kapitały obce II. Zobowiązania długoterminowe III. Zobowiązania krótkoterminowe Razem Pasywa razem (A+B) Charakterystyka i klasyfikacja operacji gospodarczych • Działalność gospodarcza charakteryzuje się występowaniem wielu różnorodnych zjawisk i procesów gospodarczych. • Jeżeli zmiany dotyczą tylko jednego podmiotu gospodarczego występuje operacja wewnętrzna, jeżeli zaś występują w składnikach bilansu co najmniej dwóch jednostek mówi się o operacji zewnętrznej. • W zależności od charakteru można wyróżnić operacje bilansowe i wynikowe. Operacje bilansowe wywołują określone zmiany w poszczególnych pozycjach bilansu. Efektem operacji wynikowych jest osiąganie zysku lub straty. • Operacje gospodarcze mogą dotyczyć zarówno składników rzeczowych majątku, jak i źródeł jego finansowania. Typy bilansowych operacji gospodarczych W zależności od przedmiotu zmian operacje gospodarcze można podzielić na cztery typy: Operacje gospodarcze I typu wywołują zmiany jedynie w składnikach majątkowych jednostki. Wzrost jednego składnika aktywów powoduje zmniejszenie innego o tę samą kwotę: A1 + (A2+O) + A3 + ... + (An-O) = P Operacje gospodarcze typu II wywołują zmiany jedynie w źródłach finansowania majątku. Zwiększenie jednej pozycji pasywów powoduje zmniejszenie innej o tę samą kwotę: A = P1 + (P2-O) + P3 + (P4+O) + ... + Pn Operacje gospodarcze III typu powodują zmiany podwyższające wartość składników majątku, jak i źródeł jego finansowania: A1 + (A2+O) + A3 + ... + An = P1 + P2 + P3 + ... + (Pn+O) Operacje gospodarcze IV typu wpływają na równoczesne zmniejszenie pozycji w aktywach, jak i pasywach: (A1-O) + A2 +A3 + ... + An = P1 + (P2-O) +P3 + ... + Pn Operacje gospodarcze i ich wpływ na składniki bilansu Polecenie: Określić rodzaj operacji gospodarczych, wskazać składniki bilansu, które ulegną zmianie po ich wystąpieniu, określić rodzaj zmiany: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Zakupiono za gotówkę i przyjęto do magazynu towary – 350,Środki pieniężne z kasy wpłacono na rachunek bankowy – 1232,Przyjęto do magazynu materiały kupione u dostawcy o wartości 1400,- (termin płatności 7 dni) Otrzymano wyciąg bankowy informujący o spłacie zobowiązania wobec dostawcy – 200,Wypłacono z kasy zaliczkę dla pracownika na zakup materiałów – 300,Zaciągnięto kredyt bankowy i spłacono zobowiązanie wobec dostawców – 2500,Część zysku finansowego z roku ubiegłego przekazano na zwiększenie kapitału zapasowego – 23650 ,- Konto księgowe • Konto – urządzenie księgowe służące do grupowania jednorodnych operacji gospodarczych w celu odzwierciedlenia stanu i zmian określonego składnika aktywów, pasywów lub wyników (kosztów, przychodów, strat i zysków nadzwyczajnych). • Konto posiada swoją nazwę, dostosowaną do istoty ujmowanych na nim składników lub zjawisk gospodarczych. • Konto otrzymuje też symbol, który związany jest z miejscem, jakie dane konto zajmuje w zakładowym planie kont. • Zapisy na kontach dokonywane są w mierniku pieniężnym. Etapy funkcjonowania konta księgowego 1. Założenie konta – wpisanie nazwy, numeru z planu kont. 2. Otwarcie konta – zaksięgowanie stanu początkowego (Sp.) z bilansu otwarcia lub jeśli dany składnik w bilansie nie istnieje (jego wartość wynosi zero), to zaksięgowanie pierwszej związanej z nim operacji gospodarczej. 3. Księgowanie operacji gospodarczych – dokonywanie zapisów operacji gospodarczych, na podstawie dowodów księgowych zawierających datę wystąpienia operacji, numer i symbol dowodu księgowego, krótką treść charakteryzującą daną operację, wartość operacji. 4. Zamknięcie konta – podsumowanie stron konta i ustalenie salda końcowego (Sk.) Układ graficzny – teowy konta księgowego Układ graficzny konta księgowego zawiera elementy: Nazwę i numer z zakładowego planu kont Dwóch przeciwstawnych stron: - lewej zwanej – „Winien” (skrót Wn) lub Debet (skrót Dt) - prawej zwanej – „Ma” lub „Credit” (skrót Ct) 3. Obrotów: – debetowych – suma operacji gospodarczych zaksięgowanych po stronie Debet – kredytowych - suma operacji gospodarczych zaksięgowanych po stronie Credit 1. 2. Układ graficzny teowy konta a Nazwa konta Wn/Dt Numer z Zakładowego Planu Kont Część konta służąca do zapisów debetowych Ma/Ct Część konta służąca do zapisów kredytowych Księgowanie po tej stronie określa się: Księgowanie po tej stronie określa się: • obciążeniem konta • uznaniem konta • zapisywaniem w ciężar konta • zapisywaniem na dobro konta • zapisywaniem po stronie debetowej/ winien • zapisywaniem po stronie ma/kredytowej Zasada funkcjonowania kont aktywnych Nazwa konta aktywnego Wn/Dt Sp. Dt ........... Ma/Ct obroty Ct – obroty Dt + Σ (Sp.+obroty Dt +) Σ obrotów Ct – ……….. Sk. Dt Zasada funkcjonowania kont pasywnych a Nazwa konta pasywnego Wn/Dt obroty Dt – Σ obrotów Dt – Sk. Ct ………….. Ma/Ct ........... Sp. Ct obroty Ct + Σ (Sp.+obroty Ct +) Zamykanie konta Następuje na koniec okresu sprawozdawczego przez: 1. Ustalenie obrotów konta (podsumowanie obu stron konta) 2. Ustalenie salda końcowego (różnica pomiędzy obrotami) a) debetowego, jeżeli większa jest wartość obrotów strony debetowej, b) kredytowego, jeżeli większa jest wartość obrotów strony kredytowej Powiązanie sald początkowych kont bilansowych z bilansem otwarcia AKTYWA Suma Środki trwałe Materiały Rachunek bankowy Kasa Suma Środki trwałe Sp. 300 200 90 60 650 PASYWA Kapitały zasadnicze Zobowiązania wobec dostawców Kredyt bankowy Suma Kapitały zasadnicze 300 300 Suma 450 Sp. - 300 Sk. Sk. 450 450 70 130 650 Powiązanie sald końcowych kont bilansowych z bilansem zamknięcia Zobowiązania wobec dostawców 70 70 Sp. Rachunek bankowy Sp. 300 270 300 270 30 Sk. Sk. AKTYWA Suma 30 40 100 110 10 PASYWA Środki trwałe Materiały Rachunek bankowy Kasa 300 200 30 60 Kapitały zasadnicze Zobowiązania wobec dostawców Kredyt bankowy Suma 590 Suma Suma 450 10 130 590 Zakładowy plan kont Zakładowy plan kont to formalny dokument, będący częścią systemu księgowego, który ma obowiązek posiadać i stosować każda osoba prawna oraz inne podmioty gospodarcze, które zgodnie z Ustawą o rachunkowości muszą prowadzić pełną księgowość finansową. Zakładowy plan kont zawiera spis wewnętrznych numerów kont przedsiębiorstwa i ustala zasady księgowania na tych kontach wszelkich operacji finansowych, które mogą wydarzyć się w wyniku jego działalności. Zestawienie obrotów i sald Zestawienie obrotów i sald sporządza się na dzień bilansowy. Stanowi ono punkt wyjścia do sporządzenia bilansu oraz rachunku zysków i strat. Salda debetowe kont bilansowych zestawienia obrotów i sald stanowią aktywa bilansu, a salda kredytowe kont bilansowych pasywa bilansu. Obroty kont przychodów i kosztów stanowią podstawę sporządzenia rachunku zysków i strat. Zestawienie obrotów i sald pozwala także na ujawnienie błędów, które powstają, gdy nie jest stosowana zasada podwójnego księgowania a także ułatwia znalezienie błędów rachunkowych. Najczęstsze przyczyny błędów księgowych • Dokonanie księgowania w niewłaściwy sposób – inna kwota, nieodpowiednie konto lub strona konta, naruszenie zasady podwójnego zapisu • Dwukrotne ujęcie tej samej operacji • Pominięcie operacji gospodarczej w księgach rachunkowych Wykrycie błędów księgowych następuje najczęściej: • w wyniku inwentaryzacji • w rezultacie uzgodnienia zapisów na kontach • podczas sporządzania zestawień kontrolnych lub zestawienia obrotów i sald. Poprawianie błędów księgowych – storno czarne Do likwidacji błędnych zapisów księgowych stosuje się STORNO. Polega ono na usunięciu przez odpowiedni zapis wpływu niewłaściwego zapisu na saldo końcowe konta lub na obroty i saldo końcowe jednocześnie. Storno czarne występuje w dwóch postaciach – storna całkowitego i częściowego. Storno czarne całkowite polega na dokonaniu zapisu przeciwstawnego (po przeciwnej stronie konta) w stosunku do zapisu błędnego, przez co anulowany zostaje błąd. Storno czarne częściowe polega na anulowaniu błędnego zapisu jedynie na koncie, na którym ten zapis wystąpił przez zastosowanie zapisu przeciwstawnego. Storno czarne całkowite A Zakupiono materiały od dostawcy w kwocie 46 500 (termin płatności 7 dni), co błędnie zaksięgowano na kontach Środki trwałe i Zobowiązania wobec pracowników. Zobowiązania wobec pracowników (2) 46 500 46 500 Środki trwałe 46 500 (1) (1) 46 500 46 500 (3) 46 500 46 500 Zobowiązania wobec dostawców 46 500 (3) 46 500 (2) 46 500 Materiały (3) 46 500 46 500 Storno czarne częściowe Otrzymano materiały od dostawcy w kwocie 46 500 (termin płatności 7 dni), co błędnie zaksięgowano na koncie Środki trwałe. Zobowiązania wobec dostawców 46 500 (1) Środki trwałe (1) 46 500 46 500 46 500 (2) 46 500 Materiały (2) 46 500 46 500 Wpływ storna czarnego na obroty i salda końcowe Zastosowanie strona czarnego gwarantuje uzyskanie prawidłowych sald końcowych na kontach, ale jednocześnie przyczynia się do sztucznego zawyżenia obrotów o kwoty błędnych zapisów i zapis storna. Poprawianie błędów księgowych – storno czerwone Istota storna czerwonego polega na wykorzystaniu zapisu ujemnego. Zapis stornujący jest dokonywany identycznie jak zapis błędny. Przy sumowaniu obrotów traktowany jest jako wartość ujemna i podlega odejmowaniu, dlatego nie wpływa na wartość obrotów i sald. Dla oznaczenia ujemnego charakteru zapisu stornującego stosuje się kolor czerwony lub zapis w ramce. Poprawianie błędów księgowych – storno czerwone a Operację zakupu materiałów za gotówkę błędnie zaksięgowano na koncie rachunek bankowy Rachunek bankowy Sp. 50 500 Materiały 15 000 (1) (1) 15 000 15 000 (2) (2) 15 000 Kasa Sp. 43 500 15 000 (3) (3) 15 000 Poprawianie błędów księgowych – przykład Salda wybranych kont w przedsiębiorstwie X wynosiły: Rachunek bankowy – 50 000, Kredyt bankowy – 50 000. Operację gospodarczą podjęcia gotówki w wysokości 12 500 z banku do kasy błędnie zaksięgowano na kontach: Kasa (Wn) i Kredyt bankowy (Ma) a) poprawić błędnie zaksięgowaną operację stornem czarnym i sporządzić zestawienie obrotów i sald, b) poprawić błędnie zaksięgowaną operację stornem czerwonym i sporządzić zestawienie obrotów i sald. Poprawianie błędów księgowych – storno czarne a Rachunek bankowy Sp. 50 000 50 000 a 12 500 (3) (2) 12 500 12 500 37 500 Sk. 50 000 Kredyt bankowy 50 000 12 500 50 000 Sp. (1) 12 500 12 500 (1) (3) 12 500 62 500 25 000 Sk. 50 000 62 500 Konto Kasa 12 500 (2) 12 500 12 500 Sk. 62 500 25 000 Obroty 25 000 Salda Wn Ma Wn Rachunek bankowy 50 000 12 500 37 500 Kredyt bankowy 12 500 62 500 Kasa 25 000 12 500 12 500 Razem 87 500 87 500 50 000 Ma 50 000 50 000 Poprawianie błędów księgowych – storno czerwone Rachunek bankowy Sp. 50 000 50 000 50 000 Kredyt bankowy Kasa 12 500 (3) 50 000 Sp. (1) 12 500 12 500 12 500 (1) (2) 12 500 37 500 Sk. 12 500 (2) (3) 12 500 50 000 Sk. 50 000 50 000 12 500 Sk. ___ 50 000 Konto 50 000 12 500 Obroty Ma Wn 50 000 12 500 37 500 - 50 000 Kasa 12 500 - 12 500 Razem 62 500 62 500 50 000 Kredyt bankowy 12 500 Salda Wn Rachunek bankowy __ 12 500 Ma 50 000 50 000 Podstawowe kryteria klasyfikacji kont księgowych • Przedmiot ewidencji – składniki bilansu: konta aktywne, konta pasywne, konta aktywno-pasywne – konta przychodów, konta kosztów, konta strat i zysków nadzwyczajnych • Poziom szczegółowości – konta syntetyczne (ogólne) – konta analityczne (szczegółowe) • Funkcje zapisów – konta bilansowe, których salda na koniec okresu przenosi się do bilansu – konta wynikowe, ewidencjonujące wyniki procesów gospodarczych związanych z osiąganiem zysku lub ponoszeniem straty – konta rozliczeniowe – konta korygujące Konta aktywno-pasywne • Konta aktywno-pasywne, to konta o dwoistym charakterze, prowadzone dla połączonych składników aktywów i pasywów. • Do grupy kont aktywno-pasywnych należą konta rozrachunkowe, ewidencjonujące należności i zobowiązania wobec tych samych grup składników bilansu. Np. Rozrachunki z pracownikami, Rozrachunki z budżetem, Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami. • Funkcjonowanie takiego konta opiera się na zastosowaniu przeciwstawnych zasad prowadzenia kont aktywnych i pasywnych. Funkcjonowanie konta aktywno-pasywnego • Saldo początkowe na koncie A-P może wystąpić po stronie debetowej (Wn) lub kredytowej (Ma) albo po obu stronach równocześnie. • Zapisy operacji zależą za każdym razem od jej istoty i charakteru w jakim występuje konto (aktywny, pasywny). • Ustalenie sald końcowych konta A-P wymaga odrębnej analizy każdej operacji zapisanej na koncie i ich rozgraniczeniu wpływającym na saldo końcowe debetowe i saldo końcowe kredytowe. Funkcjonowanie konta aktywno-pasywnego a Dt Konto aktywno-pasywne Sp. Dt ........... .......... Ct Sp. Ct. obroty Dt + obroty Ct + obroty Dt – obroty Ct – Sp. Dt + obroty Dt Sk. Ct obroty konta = Sp. Ct + obroty Ct Sk. Dt obroty konta Funkcjonowanie konta aktywno-pasywnego Dt • a Konto aktywno-pasywne Sp. Dt 3 200 (P) 8 600 (A) 9 500 Ct Sp. Ct. 13 700 (Z) 700 4 100 (A) (A) 4 900 1 200 (A) (P) 9 100 Sk. Ct 26 500 28 500 5 500 3 500 32 000 32 000 Sk. Dt Konta przychodów • Służą do ewidencji efektów działalności gospodarczej w postaci przychodów uzyskiwanych głównie ze sprzedaży własnych produktów (wyrobów, usług) oraz towarów. • Funkcjonują według schematu analogicznego do zasady funkcjonowania kont pasywnych: Wn Konto składnika przychodów Ma Zapisy zmniejszające stan przychodu (reklamacje/fa korygująca) Obroty Dt Sk. Ct Zapisy zwiększające stan przychodów Obroty Ct Konta kosztów • Służą do ewidencji odpowiednio usystematyzowanych składników kosztów ponoszonych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą w danym czasie. • Konta kosztów funkcjonują według schematu analogicznego do zasady funkcjonowania kont aktywnych: Wn Konto składnika kosztów Ma Zapisy zwiększające stan kosztu Obroty Dt Zapisy zmniejszające stan kosztu Obroty Ct Sk. Dt Konta strat nadzwyczajnych Straty nadzwyczajne nie mieszczą się w ramach ogólnego ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej. Powstają głównie w wyniku zdarzeń losowych (pożar, zalanie, powódź, kradzież), w wyniku których utracone zostają środki trwałe, materiały, wyroby gotowe, towary itd. Konta funkcjonują według schematu analogicznego do zasady funkcjonowania kont aktywnych: Środki trwałe/Materiały, Towary/Wyroby gotowe Straty nadzwyczajne Straty poniesione wskutek zdarzeń losowych Konta zysków nadzwyczajnych Zyski nadzwyczajne powstają w sytuacji, gdy jednostka otrzyma: 1. odszkodowanie od ubezpieczyciela za utracone w wyniku zdarzeń losowych składniki majątku, 2. dotację lub dofinansowanie na pokrycie strat nadzwyczajnych. Zarówno straty, jak i zyski nadzwyczajne charakteryzuje nieprzewidywalność i niepowtarzalność. Konta zysków nadzwyczajnych funkcjonują według schematu analogicznego do zasady funkcjonowania kont pasywnych: Zyski nadzwyczajne Rachunek bankowy Otrzymane odszkodowania lub dotacje za straty nadzwyczajne Konto wynikowe • Na koniec okresu obrachunkowego ustala się wynik finansowy osiągnięty z działalności operacyjnej poprzez przeniesienie sald końcowych z kont przychodów i kont kosztów na konto Wynik finansowy i ustalenie jego salda. • Jeżeli suma zapisów kredytowych na tym koncie przewyższa sumę zapisów debetowych, to jednostka w danym okresie obrachunkowym osiągnęła zysk, jeśli relacja jest odwrotna, to poniosła stratę. Uproszczony schemat konta wynikowego a Dt Wynik finansowy Kwota łącznych kosztów Kwota łącznych strat nadzwyczajnych Obroty Dt Sk. Ct (zysk) Ct Kwota łącznych przychodów Kwota łącznych zysków nadzwyczajnych Obroty Ct Sk. Dt (strata) Konto wynik finansowy Dt Wynik finansowy Ct a z podst. działalności operacyjnej Przychody z podst. działalności operacyjnej Koszty Koszt wytworzenia wyrobów gotowych Wartość sprzedaży wg cen zakupu Koszt wytworzenia usługi Przychód ze sprzedaży wyrobów gotowych Przychód ze sprzedaży towarów Przychód ze sprzedaży usług Koszty rodzajowe Koszty pozostałej działalności operacyjnej Przychody z pozost. działalności operacyjnej Koszt sprzedaży niefinansowych aktywów trwałych Przekazane nieodpłatnie aktywa, naliczone odszkodowania Koszty prowadzenia działalności socjalnej Przychód ze sprzedaży niefinansowych aktywów trwałych Otrzymane dotacje, odszkodowania, grzywny Otrzymane nieodpłatnie aktywa Koszty finansowe Przychody finansowe Koszt sprzedaży aktywów finansowych Naliczone odsetki od zobowiązań finansowych Przychód ze sprzedaży aktywów finansowych Naliczone odsetki od aktywów finansowych Straty nadzwyczajne Zyski nadzwyczajne Obroty Dt Obroty Ct Sk. Ct (zysk) Sk. Dt (strata) Podzielność kont • Podzielność kont polega na zwiększaniu liczby kont w celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji dotyczących zasobów, źródeł ich finansowania oraz procesów zachodzących w przedsiębiorstwie. • Wyróżnia się dwa kierunki podziału kont: – Podział poziomy, w którym konta po podziale przyjmują wszystkie funkcje konta dzielonego – Podział pionowy, w którym konta po podziale przyjmują wyróżnione funkcje konta dzielonego Konta syntetyczne • Służą do księgowej ewidencji operacji gospodarczych w sposób zapewniający zbilansowanie danych zaksięgowanych na wszystkich kontach syntetycznych, prowadzonych w danej jednostce. Jest to możliwe dzięki stosowaniu zasady podwójnego zapisu. • Konta syntetyczne charakteryzują się określonym stopniem uogólnienia. Uszczegółowienie zapisów na tych kontach wymaga zastosowania podziału poziomego i przyporządkowania do nich właściwego zbioru kont analitycznych. Konta analityczne To urządzenia księgowe służące do szczegółowej ewidencji danych ujętych na kontach syntetycznych. Operacje gospodarcze na kontach analitycznych księguje się na zasadzie powtarzanego zapisu tzn.: • jeśli dana operacja dotyczy konta syntetycznego z rozwinięciem analitycznym, to należy ustalić zbiór kont analitycznych, na których będzie księgowana, • zapis dokonany na koncie syntetycznym należy powtórzyć po tej samej stronie zbioru kont analitycznych, • zapisy na kontach analitycznych są zawsze jednostronne (stanowią powtórzenie zapisu) i spełniają warunek równości sumy kwot zaewidencjonowanych na tych kontach z kwotą zaksięgowaną na odpowiednim koncie syntetycznym. Zależności między kontami syntetycznymi a analitycznymi • Debetowe (kredytowe) saldo konta syntetycznego musi być równe sumie debetowych (kredytowych) sald zbioru kont analitycznych danego konta syntetycznego. • Obroty debetowa (kredytowe) konta syntetycznego w danym okresie sprawozdawczym muszą być równe sumom obrotów debetowych (kredytowych) określonego zbioru kont analitycznych. Podział poziomy kont Konta analityczne prowadzi się najczęściej dla: • Środków trwałych • Wartości niematerialnych i prawnych • Rozrachunków (należności i zobowiązań) z kontrahentami • Rozrachunków z pracownikami • Innych rozrachunków • Ewidencji sprzedaży Podział poziomy kont • Polega na wprowadzeniu do ewidencji określonego przedmiotu, w miejsce stosowanego dotychczas jednego konta syntetycznego, dwóch lub więcej kont bardziej szczegółowych (analitycznych). Przykład - Konto syntetyczne (przed podziałem): Środki trwałe Sp. 98 300 Konta po podziale: Środki transportu Sp. 67 100 Wyposażenie Sp.16 800 Maszyny produkc. Sp. 14 400 Dokumentacja księgowa Dokumentacja księgowa to zestaw odpowiednio sporządzonych dokumentów, określających przebieg lub skutek wykonywanych operacji gospodarczych. Dowody księgowe stwierdzają wystąpienie operacji gospodarczej i stanowią podstawę zapisów w księgach rachunkowych Staranność sporządzenia dokumentów (prawidłowość, wiarygodność), wpływa na jakość informacji wykorzystywanych w rachunkowości do zapisów księgowych. Dokumenty księgowe odgrywają istotną rolę podczas dokonywanej kontroli sprawozdań finansowych oraz jako źródło analizy ekonomicznej. Dowody księgowe Ustawa o rachunkowości wymaga, aby dowód księgowy zawierał: – – – – – określenie rodzaju dowodu i numer identyfikacyjny, nazwy, adresy stron uczestniczących opis operacji gospodarczej wraz z jej wartością daty: wystąpienia operacji i sporządzenia dokumentu podpis osoby wystawiającej dokument Podział dokumentów księgowych ze wzg. na stronę wystawiającą Dowody obce - otrzymywane od zewnętrznych kontrahentów, banków, urzędów i instytucji oraz osób prawnych i fizycznych, z którymi zawiązane zostały odpowiednie umowy (zakup materiałów, dzierżawa, umowa leasingowa, wyciąg bankowy) Podział dokumentów księgowych ze wzg. na stronę wystawiającą Dowody własne – wszelkie dowody sporządzane przez jednostkę, w której podlegają ewidencjonowaniu bez względu na ich przeznaczenie. Dzielą się na: – dowody wewnętrzne – dokumentują operacje wewnątrz jednostki (wydanie materiału – Rw) – dowody zewnętrzne – dokumentują operacje wynikające z transakcji zawieranych z kontrahentami zewnętrznymi lub z rozrachunków o charakterze publicznoprawnym (ZUS ZUA, PIT) Podział dokumentów księgowych ze wzg. na przeznaczenie • Dowody zewnętrzne – wystawiane przez jednostkę z przeznaczeniem dla kontrahentów i im przekazywane w oryginale • Dowody wewnętrzne – sporządzane przez jednostkę na własne potrzeby Podział dowodów księgowych ze wzg. na etap sporządzenia • Dowody źródłowe – zwane pierwotnymi; są to dowody księgowe, które po raz pierwszy pisemnie stwierdzają fakt wystąpienia określonej operacji gospodarczej (asygnaty kasowe) • Dowody wtórne – sporządzane na podstawie kilku źródłowych dowodów księgowych (raport kasowy, rozdzielniki zużytych materiałów) Dowody księgowe rejestrujące obrót zapasami • Faktura (Fa) – dowód zakupu, sprzedaży materiałów, towarów, wyrobów gotowych, środków trwałych • Przyjęcie z zewnątrz (Pz) – dowód przyjęcia zakupionych materiałów i towarów do magazynu • Rozchód wewnętrzny (Rw) – pobranie materiałów z magazynu do produkcji i zużycia • Zwrot wewnętrzny (Zw) – zwrot nie zużytych w produkcji materiałów • Przyjęcie wewnętrzne (Pw) • Wydanie na zewnątrz (Wz) – wydanie sprzedanych materiałów, towarów, wyrobów gotowych Faktura VAT • Podatnicy VAT mają obowiązek wystawiania faktur przy sprzedaży towarów lub usług. Mogą sporządzać je w wersji papierowej lub elektronicznej. Nie muszą jednak ich podpisywać. • Na fakturze VAT powinny się znaleźć dane określone w par. 5 rozporządzenia m.in. w sprawie faktur, takie jak: data wystawienia, numer dokumentu, imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy. • Wystawca, ani odbiorca nie mają obowiązku podpisywania faktur. Nie ma też potrzeby stosowania pieczątek. e-faktura VAT • Od 1 stycznia 2013 r. faktury elektroniczne zostały zrównane z papierowymi, w rezultacie to one powinny dominować w obrocie między firmami. • Należy zapewnić autentyczność ich pochodzenia i integralność treści. Jak wynika z par. 4 rozporządzenia w sprawie e-faktur, to podatnik określa, w jaki sposób spełni ten wymóg. • Może to zrobić w dowolny sposób. Jeśli chce wysłać fakturę w formie tekstu e-mailem i np. zabezpieczy go podpisem elektronicznym z kwalifikowanym certyfikatem, to powyższe wymogi zostaną spełnione. Musi oczywiście pamiętać o tym, aby dokument zawierał wszystkie elementy konieczne na fakturze. Dowód zakupu Dowód przyjęcia kupionych produktów z zewnątrz Dowód wydania materiału do zużycia w produkcji Dowód wydania sprzedanych produktów na zewnątrz Dowody księgowe rejestrujące obrót gotówkowy • Dowód wpłaty (KP) – przyjęcie gotówki do kasy • Dowód wypłaty (KW) – wydanie (rozchód) gotówki z kasy • Raport kasowy (RK) – dokument zbiorczy operacji kasowych określonego okresu Dowody księgowe rejestrujące obrót bezgotówkowy • Wyciąg bankowy (WB) – wyciąg stwierdzający dokonanie operacji dotyczących przelewu środków pieniężnych z i na konto jednostki • Polecenie przelewu – polecenie bankowi dokonania określonych przelewów na inny rachunek bankowy • Dowód wpłaty – dowód wpłaty gotówki do banku Dowody księgowe rejestrujące obrót środkami trwałymi • OT – przyjęcie zakupionego środka trwałego na stan ewidencyjny • PT – przyjęcie/przekazanie środka trwałego do użytkowania • LT – likwidacja środka trwałego Dowody księgowe rejestrujące rozrachunki z pracownikami • Lista płac (LP)– dokument ustalający wysokość wynagrodzenia za pracę wszystkich pracowników • Wniosek o zaliczkę – dokument wypłaty zaliczki np. na zakup materiałów, podróż służbową itp. • Polecenie wyjazdu służbowego – dokument określający termin i cel podróży służbowej oraz stanowiący podstawę do jej rozliczenia Zasady sporządzania dowodów księgowych • Dowody księgowe powinny być wystawiane w sposób staranny, i trwały. Podpisy na dowodach księgowych składa się odręcznie. • Treść i dane liczbowe muszą być czytelne. • Ewentualne błędy powstałe przy odręcznym wypisywaniu dowodu własnego muszą być skreślone w sposób pozwalający odczytać pierwotną treść, poprawka powinna być zaparafowana przez osobę dokonującą korekty Zasady przechowywania dowodów księgowych • Dowody księgowe powinny być przechowywane w siedzibie podmiotu gospodarczego. Przejściowo mogą się znajdować w jednostce, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych. • Wszelkie dowody i ich zestawienia należy układać w porządku i ustalonej kolejności zapewniającej nienaruszalność i łatwe odszukanie. • Listy płac i inne dowody potrzebne do ustalenia rent i emerytur powinny być przechowywane przez okres ustalony w odpowiednich przepisach – nie krócej niż 50 lat. • Dowody księgowe, dokumenty inwentaryzacyjne, księgi rachunkowe, sprawozdania rachunkowe, sprawozdania finansowe powinny być przechowywane przez okres 5 lat począwszy od roku kończącego okres sprawozdawczy. Ewidencja zakupu rzeczowych aktywów obrotowych • Dokumentem potwierdzającym wystąpienie operacji zakupu materiałów (podstawowych, pomocniczych, surowców, części zamiennych, opakowań itd.) lub towarów jest dokument zewnętrzny – faktura zakupu (oryginał)/paragon • Dokumentem potwierdzającym przyjęcie do magazynu kupionych materiałów/towarów jest dokument Pz • Cena nabycia, to cena zakupu oraz ewentualne koszty zakupu (załadunek, wyładunek, transport, ubezpieczenie na czas transportu) Ustalanie ceny zakupu towarów Faktura za zakupione towary zawiera: • wartość towarów: 100 szt.x10 zł/szt. • wartość opakowania: • koszt transportu: • ubezpieczenie dostawy: Stąd: wartość netto towarów w cenie nabycia • VAT naliczony 23% • wartość brutto faktury = 1.000,50,100,40,= 1.190,= 273,70,= 1.463,70,- Ewidencja zakupu towarów przyjętych do magazynu a Rozrachunki z dostawcami Rozliczenie zakupów Fa brutto płatna w terminie … Towary Pz – cena ewidenc. netto Rozrachunki z tyt. VAT VAT naliczony Usługi obce Koszt transportu Cena netto Ewidencja zakupu towarów - przykład • Dział księgowości otrzymał i rozliczył fakturę VAT za zakupione towary (termin płatności 7 dni): 10 szt. w cenie jednostkowej netto 80 PLN +VAT 23% • Do faktury dostawca doliczył koszt wysyłki: 20 PLN + VAT 23% • Towary przyjęto do magazynu na podstawie dokumentu Pz Ewidencja zakupu towarów – przykład a Rozrachunki z dostawcami 1 008,60 Rozliczenie zakupów 1 008, 60 800 Towary 800 Rozrachunki z tyt. VAT 188,60 188,60 Usługi obce 20 1 008, 60 1 008,60 20 Ewidencja zakupu materiałów przyjętych do magazynu a Rozrachunki z dostawcami Rozliczenie zakupów Fa brutto płatna w terminie … Materiały Pz – cena ewidenc. netto Rozrachunki z tyt. VAT VAT naliczony Usługi obce Koszt transportu Cena netto Ewidencja zakupu materiałów oddanych bezpośrednio do użytkowania a Rozrachunki z dostawcami Rozliczenie zakupów Fa brutto płatna w terminie … Zużycie materiałów i energii Cena ewidenc. netto Rozrachunki z tyt. VAT VAT naliczony Wycena przychodu materiałów/towarów/wyrobów gotowych Podstawą wyceny mogą być rzeczywiste ceny zakupu, ceny nabycia lub koszt wytworzenia we własnym zakresie. Cena zakupu – to cena do zapłaty (zapłacona) za zakupione składniki majątku, pomniejszona o naliczony podatek VAT, a w imporcie powiększona o obciążenia o charakterze publiczno prawnym, np. cło, podatek akcyzowy. Cena nabycia – to cena zakupu powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem. Koszt wytworzenia składnika we własnym zakresie obejmuje bezpośrednie koszty produkcji (koszt zużytego materiału), oraz przypadającą na okres wytwarzania proporcjonalną część kosztów pośrednich produkcji (zużyta energia, woda, ogrzewanie itp.). Wycena rozchodu materiałów/towarów Podstawą wyceny może być system zmiennych lub stałych cen ewidencyjnych. W systemie zmiennych cen ewidencyjnych stosuje się następujące metody wyceny rozchodu materiałów/towarów: • Metodę kosztu przeciętnego (średnia ważona) –ustala się jednostkowy koszt przeciętny dla danego okresu sprawozdawczego i wg niego dokonuje się wyceny kolejnych rozchodów w tym okresie. • Wg ceny najwcześniejszej FIFO (first in – first out) – wycenę rozchodu rozpoczyna się od cen najwcześniejszych (pierwszych) chronologicznie dostaw. • Wg ceny najpóźniejszej LIFO (last in – first out) – wycenę rozchodu rozpoczyna się od cen najpóźniejszych (ostatnich) chronologicznie dostaw. • Wg ceny najwyższej HIFO (higest in – first out) – rozchodowi w pierwszej kolejności, bez względu na chronologię dostaw, podlegają materiały/towary o najwyższych cenach. • Wg ceny najniższej LOFO (lowest in – first out) - rozchodowi w pierwszej kolejności, bez względu na chronologię dostaw, podlegają materiały/towary o najniższych cenach. Koszt zakupu lub wytworzenia sprzedanych produktów Przykład: Firma X w miesiącu …. sprzedała 4.000 szt. produktów. Na początku miesiąca …. zapas produktów wynosił 1.000 szt. Na koniec miesiąca …. stan zapasów nie zmienił się. W ciągu miesiąca …. dokonano zakupu czterokrotnie. Wielkość każdej partii zakupu wyniosła 1.000 szt. Zmianie ulegała cena zakupu. Określenie kosztu sprzedanych produktów metodą kosztu przeciętnego Polega na ustaleniu przeciętnego kosztu na jedną sztukę produktu. W tym przypadku: 55.000 PLN / 5.000 szt. = 11 PLN 4.000 szt. x 11 PLN = 44.000 PLN a 1000 szt. x 11 PLN = 1.100 PLN Ilość w szt. Koszt Stan początkowy Zakup I Zakup II Zakup III Zakup IV Razem Towary sprzedane 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 5.000 4.000 10.000 10.500 11.000 11.500 12.000 55.000 44.000 Stan końcowy 1.000 11.000 Partia Określenie kosztu sprzedanych produktów metodą LIFO (last-in, first-out) Polega na zsumowaniu kosztów zakupu sprzedanej ilości sztuk produktów począwszy od kosztów ostatniej dostawy. W tym przypadku: 45.000 PLN 4.000 szt. x 11 PLN = 44.000 PLN a 1000 szt. x 11 PLN = 1.100 PLN Ilość w szt. Koszt Stan początkowy Zakup I Zakup II Zakup III Zakup IV Razem Towary sprzedane 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 5.000 4.000 10.000 10.500 11.000 11.500 12.000 55.000 45.000 Stan końcowy 1.000 10.000 Partia Określenie kosztu sprzedanych produktów metodą FIFO (first-in, first-out) Polega na zsumowaniu kosztów zakupu sprzedanej ilości sztuk produktów począwszy od kosztów pierwszej dostawy. W tym przypadku: 43.000 PLN 4.000 szt. x 11 PLN = 44.000 PLN a 1000 szt. x 11 PLN = 1.100 PLN Ilość w szt. Koszt Stan początkowy Zakup I Zakup II Zakup III Zakup IV Razem Towary sprzedane 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 5.000 4.000 10.000 10.500 11.000 11.500 12.000 55.000 43.000 Stan końcowy 1.000 12.000 Partia Porównanie metod ustalania kosztu sprzedanych produktów 1. Oszacowanie wyniku finansowego Dla omawianego przykładu przyjęto jednostkową cenę sprzedaży produktu: 15 PLN Metoda przeciętnego kosztu Metoda LIFO Metoda FIFO Wartość sprzedaży 60.000 60.000 60.000 Koszt sprzedanych produktów 44.000 45.000 43.000 Wynik finansowy 16.000 15.000 17.000 10.000 12.000 2. Określenie wartości zapasów Zapas produktów 11.000 Zalety i wady metod ustalania kosztu sprzedanych produktów Metoda przeciętnego kosztu Zalety Wady Metoda LIFO Metoda FIFO (przy rosnącej inflacji) Łatwa Minimalizuje zysk do podziału lub premie Uzasadnia wzrost cen Zmniejsza kwotę podatku dochodowego Maksymalizuje zysk Najmniej popularna Zaniża zysk Obniża wartość zapasów Pogarsza wskaźnik płynności Zapewnia najwyższy poziom wartości zapasów Ustalanie kosztu zakupu sprzedanych towarów – przykład 2 W danym okresie zapas towarów w P.H. Alfa wynosił 60 szt. zakupionych w cenie 14,90,-/szt. Zakupiono także towary w 4 partiach w cenach podanych w tabeli i sprzedano 627 szt. towarów w cenie jednostkowej 17,00,- Partia Ilość w szt. Koszt jednostkowy PLN Stan początkowy Zakup I Zakup II Zakup III Zakup IV 60 150 250 100 200 14,90 14,80 14,20 15,00 14,50 Razem Towary sprzedane Stan końcowy 760 627 Wartość PLN Ustalanie kosztu zakupu sprzedanych towarów – przykład 2 Metoda LIFO Partia Ilość w szt. Koszt jednostkowy PLN Stan początkowy Zakup I Zakup II Zakup III Zakup IV 60 150 250 100 200 14,90 14,80 14,20 15,00 14,50 Razem Towary sprzedane 760 627 Stan końcowy Wartość PLN Ustalanie kosztu zakupu sprzedanych towarów – przykład 2 Metoda FIFO Partia Ilość w szt. Koszt jednostkowy PLN Stan początkowy Zakup I Zakup II Zakup III Zakup IV 60 150 250 100 200 14,90 14,80 14,20 15,00 14,50 Razem Towary sprzedane 760 627 Stan końcowy Wartość PLN Ustalanie kosztu zakupu sprzedanych towarów – przykład 2 Metoda HIFO Partia Ilość w szt. Koszt jednostkowy PLN Stan początkowy Zakup I Zakup II Zakup III Zakup IV 60 150 250 100 200 14,90 14,80 14,20 15,00 14,50 Razem Towary sprzedane 760 627 Stan końcowy Wartość PLN Ustalanie kosztu zakupu sprzedanych towarów – przykład 2 Metoda LOFO Partia Ilość w szt. Koszt jednostkowy PLN Stan początkowy Zakup I Zakup II Zakup III Zakup IV 60 150 250 100 200 14,90 14,80 14,20 15,00 14,50 Razem Towary sprzedane 760 627 Stan końcowy Wartość PLN Porównanie wyników finansowych Metoda kosztu przeciętnego Wartość sprzedaży Koszt sprzedanych produktów Wynik finansowy Metoda LIFO Metoda FIFO Metoda HIFO Metoda LOFO Odchylenia od cen ewidencyjnych zapasów 1. W praktyce występują odchylenia dwojakiego rodzaju: - kredytowe – gdy przyjęta cena ewidenc. jest wyższa od rzeczywistej ceny zakupu lub kosztu wytworzenia, - debetowe – gdy przyjęta cena ewidenc. jest niższa od rzeczywistej ceny zakupu lub kosztu wytworzenia. 2. Ewidencję odchyleń prowadzi się na koncie syntetycznym „Odchylenia od cen ewidencyjnych …” 3. W przedsiębiorstwach stosuje się dwa rodzaje rozliczania odchyleń: - w drodze inwentaryzacji odchyleń, - za pomocą wskaźnika odchyleń przeciętnych. Rozliczanie odchyleń w drodze inwentaryzacji odchyleń Polega na ustaleniu na koniec okresu sprawozdawczego odchyleń w wielkości rzeczywistej różnicy między ceną ewidenc. a rzeczywistą ceną zakupu (kosztu wytworzenia) w odniesieniu do poszczególnych składników zapasów i w tej wielkości wyksięgowuje się je z kont odchyleń w miarę ich rozchodu. Na koniec okresu pozostawia się jedynie rzeczywiste odchylenia przypadające na zapasy. Korygują one wartość zapasów wykazywanych w bilansie. Rozliczanie odchyleń za pomocą wskaźnika odchyleń przeciętnych Polega na obliczeniu wskaźnika odchyleń przeciętnych i za jego pomocą rozliczenia na koniec okresu sprawozdawczego, odchyleń przypadających na rozchodowane składniki zapasów i część zapasów pozostającą w magazynie. Ewidencja sprzedaży towarów/wyrobów gotowych • Dokumentem potwierdzającym wystąpienie operacji sprzedaży towarów (wyrobów gotowych) jest dokument własny – faktura sprzedaży (kopia) • Dokumentem potwierdzającym wydanie odbiorcy sprzedanych produktów z magazynu jest dokument Wz • Sprzedaż = przychody ze sprzedaży • Przychody ze sprzedaży to wartość sprzedaży netto (bez podatku VAT) obliczona jako suma iloczynów ilości sprzedanych produktów (wyrobów gotowych, towarów, usług, materiałów) x jednostkowa cena sprzedaży netto. • Cena sprzedaży może być pomniejszona o udzielone rabaty, upusty. Przychód ze sprzedaży często nie jest jednoznaczny z wpływem środków pieniężnych. Ewidencja sprzedaży towarów na odroczony termin płatności a Przychody ze sprzedaży towarów Fa netto Rozrachunki z odbiorcami Fa brutto Rozrachunki z tyt. VAT VAT należny Towary Sp…. Wartość sprzedaży wg cen zakupu Wz – cena ewidenc. netto Ewidencja sprzedaży towarów - przykład • Wystawiono fakturę VAT za sprzedane za gotówkę towary: Wartość netto towarów 415,80 zł. + VAT 23% • Wydano odbiorcy z magazynu sprzedane towary w cenie zakupu: Wz - 329,80 zł. • Sp. konta Towary 1.000 zł. Ewidencja sprzedaży towarów a Przychody ze sprzedaży towarów 415,80 Kasa 511,43 Rozrachunki z tyt. VAT 95,63 Towary SP. 1 000 329,80 Wartość sprzedaży wg cen zakupu 329,80 Ewidencja sprzedaży wyrobów gotowych na odroczony termin płatności a Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych Fa netto Rozrachunki z odbiorcami Fa brutto Rozrachunki z tyt. VAT VAT należny Wyroby gotowe Sp. …. Koszt wytworzenia wyrobów gotowych Wz – cena ewidenc. netto Ewidencja sprzedaży wyrobów gotowych - przykład • Wystawiono fakturę VAT za sprzedany na odroczony termin płatności wyrób gotowy: 236,14 zł. +VAT 23% • Wydano odbiorcy z magazynu sprzedany wyrób gotowy wg kosztu wytworzenia: Wz - 163,14 zł. • Sp. konta Wyroby gotowe 1.000 zł. Ewidencja sprzedaży wyrobów gotowych a Przychody ze sprzedaży wyrob. gotowych 236,14 Rozrachunki z odbiorcami 290,45 Rozrachunki z tyt. VAT 54,31 Wyroby gotowe Sp. 1 000 163,14 Koszt wytworzenia wyrobów gotowych 163,14 Ustalenie rentowności sprzedaży P.P.H. „X” posiada w swojej ofercie handlowej: • Wyrób A, w cenie jednostkowej 24,19 zł., którego jednostkowy koszt wytworzenia wynosi 17,28 zł. • Wyrób B, którego jednostkowy koszt wytworzenia wynosi 3,25 zł., a jednostkowa cena sprzedaży obliczana jest jako 18% narzut na koszt wytworzenia • Towar A, w cenie jednostkowej 158 zł., którego koszt zakupu wynosi 129,90 zł. • Towar B, którego jednostkowy koszt zakupu wynosi 74,99 zł., a cena sprzedaży stanowi 20% narzut na koszt zakupu • Towar C, którego cena sprzedaży wynosi 43,20 zł., a jednostkowy koszt zakupu 27,90 zł. Ustalenie rentowności sprzedaży Polecenie: 1. Ustalić rentowność sprzedaży poszczególnych produktów 1. Ustalić rentowność sprzedaży wiedząc, że miesięczna wielkość sprzedaży poszczególnych produktów odpowiednio wynosi: wyrób A – 240 szt. wyrób B – 650 szt. towar A – 100 szt. towar B – 180 szt. towar C – 210 szt. Ustalenie rentowności sprzedaży Polecenie: 1. Ustalić rentowność sprzedaży poszczególnych produktów 1. Ustalić rentowność sprzedaży wiedząc, że miesięczna wielkość sprzedaży poszczególnych produktów odpowiednio wynosi: wyrób A – 240 szt. wyrób B – 650 szt. towar A – 100 szt. towar B – 180 szt. towar C – 210 szt. Ewidencja Ewidencja środków środkówtrwałych trwałych W księgach rachunkowych ewidencję środków trwałych prowadzi się wg wartości początkowej, którą może stanowić: 1. Koszt zakupu środka trwałego (cena + koszty związane z zakupem i przystosowaniem środka do użytkowania 2. Koszt wytworzenia 3. Wartość rynkowa z dnia otrzymania środka trwałego Ewidencja zakupu środków trwałych a Rozrachunki z dostawcami (1) Fa brutto Rozliczenie zakupu Środki trwałe (2) OT Rozr. z tyt. VAT (3)*VAT naliczony * Dotyczy płatników podatku VAT Wniesienie środka trwałego w postaci aportu a Kapitały/fundusze własne (1) Deklaracja Rozrachunki z udziałowcami Środki trwałe (2) OT Ewidencja likwidacji środka trwałego Środki trwałe Umorzenie c (1) Pozostałe koszty operacyjne (2) (3) Straty nadzwyczajne Likwidacja środka trwałego częściowo umorzonego Wp – 95 000,- (wszystkich środków trwałych) Wp – 24 000,- (likwidowanego środka), dotychczasowe umorzenie 22 500,Środki trwałe 95 000 24 000 Umorzenie 22 500 Pozostałe koszty operacyjne 1 500 Ewidencja sprzedaży środka trwałego a Przychody ze sprzedaży śr. trw. (1) Fa Rozrachunki z odbiorcami Środki trwałe Umorzenie (2) PT Rozr. z tyt. VAT Pozostałe koszty operacyjne Ewidencja sprzedaży środka trwałego - przykład Wp – 95 000,- (wszystkich środków trwałych) Cena sprzedaży netto – 32 000,- VAT 22 % Wp – 68 000,- (sprzedawanego środka), dotychczasowe umorzenie 40 000,Przychody ze sprzedaży śr. trw. 32 000 Rozr. z tyt. VAT 7 040 Rozrachunki z odbiorcami Umorzenie 39 040 Środki trwałe Sp. 95 000 68 000 40 000 Pozostałe koszty operacyjne 28 000 Rachunek kosztów (RK) a Ogół czynności zmierzających do ustalenia i zinterpretowania wyrażonej w pieniądzu wartości zużycia czynników produkcji, ponoszonych przez jednostkę gospodarczą w określonym czasie i w określonym celu. Zadania, rola i zakres RK zależą od potrzeb informacyjnych odbiorców wewnętrznych (właściciele, zarząd, kierownictwo, pracownicy) i zewnętrznych (banki, pożyczkodawcy, inwestorzy, klienci). Miejsce rachunku kosztów w rachunkowości Rachunkowość przedsiębiorstwa Księgowość Rachunek kosztów Rachunek finansowy Księgi rachunkowe Zestawienie obrotów i sald Bilansowanie Inwentaryzacja Wycena aktywów i pasywów Klasyfikacja i pomiar kosztów Rozliczanie kosztów Kalkulacja kosztów Analiza kosztów Sprawozdawczość finansowa Analiza finansowa Zadania rachunku kosztów • Dostarczanie wiarygodnych danych dotyczących przedmiotu sprzedaży i wyceny zapasów, które służą do obliczenia wyniku finansowego firmy. • Ustalanie rentowności poszczególnych produktów. • Optymalizacja poziomu kosztów i strat w relacji z celami oraz maksymalizacja wyniku finansowego. • Wykazanie miejsc i przyczyn powstawania kosztów oraz odchyleń pomiędzy kosztami rzeczywistymi a planowanymi. • Ustalenie wielkości kosztów ponoszonych przez poszczególne komórki organizacyjne firmy, umożliwiające ocenę efektywności ich pracy. • Dostarczanie danych do optymalizowania polityki w zakresie cen, marketingu, rozwoju, zakupów, przepływów pieniężnych itp. Definicja kosztu Wartość wyrażonych w mierniku pieniężnym (zużytych podczas prowadzenia działalności gospodarczej) zasobów majątkowych takich jak: • materiały, paliwa, surowce, • środki trwałe, • a także wartość pracy ludzkiej, środków finansowych, usług obcych, itd. mierzonych w jednostkach naturalnych (kg, mb, szt., godzina pracy) Charakterystyka kosztów • Zużycie czynników produkcji musi być celowe, tzn. musi się wiązać z realizacją zadań, do których przedsiębiorstwo zostało powołane, każde zużycie niecelowe nie jest kosztem, lecz stratą. • Wszystkie koszty wyrażone są w mierniku pieniężnym, co umożliwia porównywanie poszczególnych elementów kosztów oraz porównanie ich z przychodami. • Koszty odnoszą się do pewnego okresu (miesiąc, kwartał, roku). Podział kosztów Kryteria podziału kosztów • Wartość kosztu a rozmiar działalności • Częstotliwość występowania • Złożoność kosztów • Miejsce powstawania (funkcje) • Możliwość doliczenia kosztów do nośników • Rodzaj wydarzenia Rodzaje kosztów Koszty stałe, koszty zmienne Koszty jednorazowe, koszty bieżące Koszty proste, złożone, bezpośrednie i pośrednie Koszty zakupu, produkcji, sprzedaży Koszty jednostkowe, koszty ogólne Koszty rzeczywiste, planowane Koszty stałe, koszty zmienne Podział kosztów na stałe i zmienne jest umowny i ogranicza się do uwzględnienia tylko jednego czynnika zmienności – rozmiaru działalności, mierzonego najczęściej wielkością produkcji i świadczonych usług lub efektywnością czasu pracy. Ks Ks3 Ks2 Ks1 Rd Kz Kz3 Kz2 Kz1 Rd Koszty stałe • To koszty, których funkcja względem rozmiaru działalności jest stała dla przyjętego okresu. Koszty stałe nie reagują na zmiany rozmiaru działalności w danym okresie. Jednak ze względu na złożony charakter zależności pomiędzy kosztami a rozmiarem działalności należy ustalić zasady wg jakich koszty będą traktowane jako stałe. • Koszty stałe nie reagują na zmiany rozmiaru działalności tylko w pewnych jego zakresach, właściwych dla poszczególnych składników tych kosztów. Koszty zmienne • To koszty, których funkcja względem rozmiaru działalności danego okresu jest rosnąca. • Wyróżnia się cztery dominujące ich typy: – koszty rosnące proporcjonalnie do rozmiaru działalności, – koszty rosnące progresywnie do rozmiaru działalności, – koszty rosnące degresywnie do rozmiaru działalności, – koszty rosnące najpierw proporcjonalnie, później degresywnie, a następnie progresywnie do rozmiaru działalności. Klasyfikacja kosztów • • • • Klasyfikacja kosztów w różnych przekrojach jest źródłem informacji o: Kosztach uzyskania poszczególnych wyników działalności gospodarczej. Składnikach tych kosztów i przyczynach ich powstania. Miejscu powstawania kosztu. Osobach odpowiedzialnych za wysokość kosztów Podstawowe układy klasyfikacji kosztów • • • • • Wg typów działalności jednostki gospodarczej Wg rodzaju zużytych czynników produkcji Wg możliwości kalkulacji kosztów do jednostki Wg miejsc powstawania kosztów Wg funkcji Koszty wg typów działalności -1 W każdej jednostce mogą być wydzielone trzy typy jej działalności: operacyjna, inwestycyjna i finansowo wyodrębniona. Zasady ewidencji kosztów przewidują odrębne ujmowanie kosztów działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowo wyodrębnionej. Koszty działalności operacyjnej -2 Dzielą się na: • Koszty zwykłej działalności operacyjnej - koszty działalności produkcyjnej, usługowej, handlowej. • Pozostałe koszty operacyjne – koszty zaniechanej produkcji, koszty likwidacji środków trwałych, kary, grzywny, przedawnione roszczenia i należności itd. Koszty działalności inwestycyjnej i finansowo wyodrębnionej -3 • Koszty inwestycyjne to koszty, jakie wiążą się z tworzeniem i powiększaniem potencjału produkcyjnego. • Koszt działalności finansowo wyodrębnionej to na przykład koszty związane z działalnością socjalno – bytową prowadzoną przez jednostkę gospodarczą. Układ rodzajowy kosztów Obejmuje wszystkie koszty przedsiębiorstwa. Składniki tego układu informują o rodzajach i wartościach zasobów zużywanych w działalności. Analiza kosztów w tym układzie dostarcza informacji do racjonalizowania zużycia i planowania struktury zasobów potrzebnych w realizowanej działalności. Koszty rodzajowe 1. 2. 3. 4. 5. Amortyzacja Zużycie materiałów i energii Usługi obce Wynagrodzenia Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników 6. Podatki i opłaty 7. Pozostałe koszty 1. Amortyzacja Jest to wyrażona w mierniku pieniężnym wartość zużycia środka trwałego lub wartości niematerialnej lub prawnej w danym przedziale czasu, na skutek ich eksploatacji lub wykorzystania w działalności gospodarczej. Odpisy amortyzacyjne powodują systematyczne zmniejszanie się wartości obiektów amortyzowanych zwane umorzeniem. Amortyzacja i umorzenie są przedmiotami ewidencji księgowej. Środki trwałe To wszystkie składniki majątku o okresie użytkowania dłuższym niż 1 rok. Zalicza się do nich własne i stanowiące współwłasność, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do eksploatacji przedmioty majątkowe tj. budynki, budowle, lokale, urządzenia, maszyny, środki transportu i inne. Wartość początkowa środków trwałych a) b) c) W księgach rachunkowych ewidencję środków trwałych prowadzi się wg wartości początkowej, którą może stanowić: w przypadku kupna – cena nabycia środka trwałego powiększona o ewentualne koszt zakupu (koszty związane z zakupem i przystosowaniem środka do użytkowania tj. załadunek, transport, wyładunek, ubezpieczenie, montaż, instalacja itp.) w przypadku uzyskania w drodze darowizny lub inny nieodpłatny sposób – wartość rynkowa środka na dzień nabycia lub wartość wynikająca z umowy w przypadku wytworzenia ŚT we własnym zakresie - koszt wytworzenia (wartość zużytych: materiałów, usług obcych, wynagrodzeń wraz z narzutami) Ewidencja amortyzacji Wpisywanie w koszty odpisów amortyzacyjnych rozpoczyna się w miesiącu następującym po miesiącu oddania kompletnego i zdatnego do użycia ŚT do użytkowania. Amortyzowanie ŚT kończy się z ostatnim dniem miesiąca, w którym ŚT zostanie zlikwidowany, sprzedany lub utracony w wyniku zdarzeń losowych lub, w którym wartość odpisów amortyzacyjnych zrówna się z wartością początkową ŚT. Odpisów amortyzacyjnych można dokonywać w równych ratach co miesiąc, kwartalnie lub raz na rok (dotyczy to ŚT o niskiej wartości początkowej). Czynniki wpływające na wielkość amortyzacji • Wartość początkowa składająca się z ceny i kosztów zakupu, kosztów instalacji, modernizacji i przeszacowania wartości • Przewidywana wartość odzysku • Przewidywany czas eksploatacji lub całkowita wydajność środka trwałego • Zastosowana metoda amortyzacji Metody amortyzowania środków trwałych Amortyzacja równomierna Amortyzacja nierównomierna Metoda amortyzacji liniowej Metoda amortyzacji degresywnej (przyspieszonej) Metoda amortyzacji progresywnej Metoda amortyzacji naturalnej Amortyzacja liniowa To najłatwiejsza i najczęściej stosowana metoda amortyzowania. Zakłada, że użytkowany obiekt zużywa się równomiernie przez cały czas jego eksploatacji - powoduje to, że stawka amortyzacyjna jest stała i wynika ze wzoru: 100 % roczna stopa amortyzacji [%] = okres amortyzacji w latach wartość początkowa – wartość odzysku roczna stawka amortyzacyjna = okres amortyzacji w latach Amortyzacja liniowa – przykład 1 Wp ŚT = 46 200 t = 5 lat ŚT oddano do użytkowania w kwietniu 2011 r. W którym miesiącu, którego roku nastąpi całkowite umorzenie ŚT? Data 31.XII.2011 31.XII.2012 31.XII.2013 31.XII.2014 31.XII.2015 30.IV.2016 Amortyzacja roczna 6 160 9 240 9 240 9 240 9 240 3 080 Amortyzacja skumulowana 6 160 15 400 24 640 33 880 43 120 46 200 Wartość zaktualizowana ŚT 40 040 30 800 21 560 12 320 3 080 0 Amortyzacja degresywna Wg tej metody przydatność ekonomiczna środka trwałego maleje w miarę jego użytkowania, a rosną koszty jego eksploatacji. Dlatego w początkowych latach użytkowania stosuje się współczynnik podwyższający podstawową stopę amortyzacyjną. Amortyzację degresywną oblicza się od wartości zaktualizowanej ŚT, czyli pomniejszonej o dotychczasowe odpisy. Metodę degresywną można stosować tak długo, dopóki odpis degresywny jest wyższy niż obliczony metodą liniową, w przeciwnym przypadku przechodzi się i do końca amortyzuje składnik metodę liniową. Amortyzacja naturalna Zakłada, że zużycie obiektu jest jednakowe na każdą jednostkę pracy (np. sztukę, kilogram, godzinę itp.). Kwota amortyzacji zależy więc od ilości pracy wykonanej w danym okresie czasu. Wylicza się ją z formuły: amortyzacja naturalna = wartość początkowa ŚT praca planowana w całym okresie użytkowania 2. Zużycie materiałów i energii: • materiałów podstawowych i pomocniczych (np. biurowych, gospodarczych, reklamowych) • opakowań • energii elektrycznej i cieplnej • ciepłej i zimnej wody • gazów • półfabrykatów, artykułów handlowych • części zapasowych maszyn, urządzeń itp. 3. Usługi obce • • • • • • • • • • • • • transportowe budowlane remontowe czynsz, dzierżawa składowania łączności (telekomunikacyjne, pocztowe itp.) poligraficzne informatyczne bankowe przeprowadzenie ekspertyz i badań tłumaczenie tekstu pranie odzieży, utrzymanie czystości dozór mienia 4. Wynagrodzenia Obejmują wartość wynagrodzeń brutto wypłacanych w formie pieniężnej i w naturze, należnych za pracę na rzecz przedsiębiorstwa, niezależnie od formy stosunku pracy. W skład wynagrodzeń wchodzą: – płaca zasadnicza – dodatki do płacy stażowy, funkcyjny – dopłaty (np. za nadliczbowe godziny pracy, szkodliwe warunki pracy, pracę na nocną zmianę) – płace dodatkowe (premie, nagrody) 5. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia • składki z tytułu ubezpieczeń społecznych opłacanych przez pracodawcę • składki na fundusz pracy • składki na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych • odzież ochronna i robocza • świadczenia rzeczowe związane z bezpieczeństwem i higieną pracy • szkolenie pracowników Wysokość składek ubezpieczeń społecznych pracowników w 2016 r. obowiązujące od lutego Rodzaj ubezpieczenia Płatnik Ubezpieczony Razem 9,76 % 6,5 % - 9,76 % 1,5 % 2,45 % 19,52 % 8,00 % 2,45 % 0,67-3,86 % 2,45 % 9% - 9% 2,45% FGŚP 0,10 % - 0,10% Razem ~19,74 % 22,71 % Emerytalne Rentowe Chorobowe Wypadkowe Zdrowotne Fundusz Pracy Kwota wolna od podatku To poziom dochodów, do którego nie ma obowiązku odprowadzania podatku dochodowego. W 2016 r. kwota ta wynosi 3.091 zł w skali roku. W praktyce odlicza się od obliczonego podatku dochodowego 556,02 zł./rok, co daje kwotę 46,33 zł./m-c. Koszty uzyskania przychodu w 2016 r. Przy zatrudnieniu na jednym etacie w miejscu zamieszkania 111,25 zł. miesięcznie 111,25 zł x 12 miesięcy = 1 335 rocznie Przy zatrudnieniu na jednym etacie poza miejscem zamieszkania 111,25 zł + 25%=139,06 zł miesięcznie 139,06 zł x 12 miesięcy = 1 668,72 rocznie Obliczenie wynagrodzenia netto 1. Obliczenie składek na ubezpieczenia społeczne emerytalna (wynagrodzenie brutto x 9,76 %) rentowa (wynagrodzenie brutto x 1,50 %) chorobowa (wynagrodzenie brutto x 2,45 %) 2. Obliczenie składki zdrowotnej a) podstawa naliczenia składki zdrowotnej: (wynagrodzenie brutto – składki na ubezpieczenia społeczne) b) składka: (podstawa x 9 %) Obliczenie wynagrodzenia netto 3. Zaliczka na podatek dochodowy a) wyznaczenie podstawy zaliczki (zaokrągla się w górę do pełnej złotówki): (wynagrodzenie brutto – składki na ubezpieczenia społecznekoszty uzyskania przychodu) b) zaliczka (zaokrągla się zgodnie z zasadami arytmetyki do pełnej złotówki): (podstawa x 18 %) – kwota wolna od podatku – (7,75 % podstawy składki zdrowotnej) 4. Wynagrodzenie netto wynagrodzenie brutto – składki na ubezpieczenia społeczne – składka zdrowotna – zaliczka na podatek dochodowy – potrącenia dobrowolne – potrącenia zasądzone + zasiłek rodzinny Obliczenie całkowitego kosztu zatrudnienia pracownika dla pracodawcy 1. Składki na ubezpieczenia społeczne emerytalna (wynagrodzenie brutto x 9,76 %) rentowa (wynagrodzenie brutto x 6,50 %) 2. Ubezpieczenie wypadkowe wynagrodzenie brutto x 0,93 % 3. Fundusz pracy (FP) wynagrodzenie brutto x 2,45 % 4. Fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych (FGŚP) wynagrodzenie brutto x 0,10 % 5. Całkowity koszt zatrudnienia wynagrodzenie brutto + 1. + 2. + 3. + 4. 6. Podatki i opłaty • • • • • • podatek od nieruchomości podatek od środków transportu podatek akcyzowy opłaty skarbowe opłaty sądowe i notarialne roczne opłaty licencyjne uprawniające do wykonywania działalności 7. Pozostałe koszty • • • • • • • • koszty krajowych i zagranicznych podróży służbowych koszty prenumerat czasopism branżowych koszty reprezentacji i reklamy koszt zw. z udziałem w targach krajowych i zagranicznych koszty składek na rzecz organizacji, do których przynależność jest obowiązkowa ubezpieczenia majątkowe odszkodowania dla pracowników wypłaty ryczałtów za używanie przez pracowników własnych samochodów dla celów służbowych Koszty rodzajowe w rachunku zysków i strat Pozycja A. Przychody netto ze sprzedaży I. Przychody netto ze sprzedaży produktów II. Przychody netto ze sprzedaży materiałów i towarów B. Koszty działalności operacyjnej I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Podatki i opłaty V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. ZYSK (strata) ZE SPRZEDAŻY (A-B) D. POZOSTAŁE PRZYCHODY OPERACJNE I. Dotacje II. Pozostałe przychody operacyjne E. POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE F. ZYSK (strata) Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ (C+D-E) G. PRZYCHODY FINANSOWE H. KOSZTY FINANSOWE I. ZYSK (strata) BRUTTO (F+G – H) J. PODATEK DOCHODOWY K. POZOSTALE OBOWIĄZKOWE ZMNIEJSZENIA ZYSKU (ZWIĘKSZENIA STRATY) L. ZYSK (STRATA) NETTO (I – J – K) 1 rok .... 2 rok .... 3 rok .... 4 rok .... 5 rok .... Cechy charakterystyczne układu rodzajowego • Gromadzi koszty proste (nie podlegające dalszemu podziałowi). • Daje informację o wielkości i strukturze poniesionych kosztów, co pozwala na ocenę materiałochłonności i pracochłonności. • Ma charakter uniwersalny. • Przydatność układu rodzajowego z punktu widzenia potrzeb zarządzania jest ograniczona, ponieważ nie daje on podstaw do ustalenia kosztu jednostkowego produkowanego wyrobu, czy usługi. Rachunek zysków i strat jako podstawa oceny wyniku finansowego a Wynik finansowy to: 1. Rezultat działalności jednostki gospodarczej 2. Różnica między przychodami a kosztami związanymi z ich osiągnięciem 3. Dodatni wynik finansowy (zysk) oznacza rentowność, ujemny wynik finansowy (strata) oznacza deficyt 4. Wynik finansowy ustala się za określony okres (miesiąc, rok), co wymaga porównywania przychodów z kosztami tego samego okresu. 5. Wynik finansowy brutto – wynik przed potrąceniem obowiązkowych obciążeń z tytułu podatku dochodowego 6. Wynik finansowy netto – wynik otrzymany po odliczeniu podatku dochodowego Konto wynikowe Dt Wynik finansowy Ct a z podst. działalności operacyjnej Przychody z podst. działalności operacyjnej Koszty Koszt wytworzenia wyrobów gotowych Wartość sprzedaży wg cen zakupu Koszt wytworzenia usługi Przychód ze sprzedaży wyrobów gotowych Przychód ze sprzedaży towarów Przychód ze sprzedaży usług Koszty rodzajowe Koszty pozostałej działalności operacyjnej Przychody z pozost. działalności operacyjnej Koszt sprzedaży niefinansowych aktywów trwałych Przekazane nieodpłatnie aktywa, naliczone odszkodowania Koszty prowadzenia działalności socjalnej Przychód ze sprzedaży niefinansowych aktywów trwałych Otrzymane dotacje, odszkodowania, grzywny Otrzymane nieodpłatnie aktywa Koszty finansowe Przychody finansowe Koszt sprzedaży aktywów finansowych Naliczone odsetki od zobowiązań finansowych Przychód ze sprzedaży aktywów finansowych Naliczone odsetki od aktywów finansowych Straty nadzwyczajne Zyski nadzwyczajne Obroty Dt Obroty Ct Sk. Ct (zysk) Sk. Dt (strata) Próg rentowności • Wyznaczenie progu rentowności pozwala na uzyskanie odpowiedzi na pytanie: kiedy sprzedaż produktów zacznie przynosić zysk? • Istota analizy progu rentowności sprowadza się do wyznaczenia takiego poziomu wielkości produkcji, przy którym przychody ze sprzedaży pokrywają dokładnie poniesione koszty. Próg rentowności – główne założenia • wielkość produkcji w badanym okresie jest równa wielkości sprzedaży, • koszty zmienne zmieniają się wprost proporcjonalnie wraz ze zmianą wielkości produkcji, • jednostkowa cena sprzedaży wyrobu nie ulega zmianie z upływem czasu. Ilościowy próg rentowności Wartościowy próg rentowności Próg rentowności - zadanie Koszt wykonania 1 regału = koszt materiałów + lakierowanie Podzielić koszty na stałe i zmienne i wyznaczyć ilościowy i wartościowy próg rentowności dla 3 różnych jednostkowych cen sprzedaży. Rachunek kosztów w wieloasortymentowej analizie progu rentowności I. Łączne marże brutto wszystkich asortymentów II. Koszty stałe produkcji wszystkich asortymentów III. Wynik ze sprzedaży (I-II) Formuła progu rentowności w ujęciu wartościowym: Koszty stałe (Ks) PR wart = Przeciętny wskaźnik marży brutto gdzie, Łączne marże brutto asortymentów Przeciętny wskaźnik marży brutto = Łączne przychody z sprzedaży asortymentów Przykład 1. Spółka „XYZ” produkuje 3 rodzaje krzeseł: z drewna sosnowego (Sosna), z drewna akacjowego (Akacja) i z rattanu (Rattan). Na łączne kwartalne koszty stałe s-ki składają się: • koszty wydziałowe 72.000 zł. • koszty administracji 56.000 zł. • koszty promocji 5.500 zł. W I kwartale 2016 r. dane dot. kosztów produkcji i sprzedaży były następujące: Typ krzesła Sosna Akacja Rattan Jednostkowa cena sprzedaży (jcs) zł./szt. 80 90 120 Jednostkowy koszt zmienny (jkz) zł./szt. 50 55 70 55 33 12 5.060 3.036 1.104 Dane ex post Jednostkowa marża brutto (jmb=jcs-jkz) Struktura sprzedaży % Wielkość sprzedaży w szt. Łączna marża brutto Polecenia: 1. 2. 3. 4. Obliczyć przeciętny wskaźnik marży brutto. Obliczyć próg rentowności w ujęciu wartościowym. Ustalić uzyskany wynik na sprzedaży. Przeanalizować pięć wariantów dalszego działania zmierzającego do zwiększenia wyniku na sprzedaży. Wskazać, który z nich jest najbardziej optymalny. Obliczenia: 1. Przeciętny wskaźnik marży brutto: 2. Wartościowy próg rentowności: 3. Uzyskany wynik na sprzedaży: Wariant 1. W drugim kwartale Spółka „XYZ” zamierza przeprowadzić kampanię promocyjną polegającą na dodaniu do krzeseł Sosna i Akacja pokrowca z lnu. Koszt jednostkowy pokrycia wynosi 15 zł. Przewiduje się także dodatkową kampanię promocyjną, której koszt wyniesie 3.000 zł. Wg szacunków powinno to doprowadzić do wzrostu wielkości sprzedaży z 9.200 szt. do 11.000 szt. z zachowaniem struktury sprzedaży. Planowane wielkości zmienne wynoszą: Typ krzesła Wielkości planowane Jednostkowa cena sprzedaży (jcs) zł./szt. Sosna Akacja Rattan 80 90 120 Jednostkowy koszt zmienny (jkz) zł./szt. 70 Jednostkowa marża brutto (jmb=jcs-jkz) Struktura sprzedaży % Planowana wielkość sprzedaży w szt. Łączna marża brutto zł./szt. 55 33 12 Wariant 2. Z uwagi na to, że krzesło Rattan daje najwyższą marżę brutto zaproponowano obniżenie ceny tego krzesła o 15% oraz zmianę struktury sprzedaży w następujący sposób: Sosna 42%, Akacja 40% i Rattan 18%. Planowane wielkości zmienne wynoszą: Typ krzesła Wielkości planowane Sosna Akacja Jednostkowa cena sprzedaży (jcs) zł./szt. 80 90 Jednostkowy koszt zmienny (jkz) zł./szt. 50 55 Jednostkowa marża brutto (jmb=jcs-jkz) 30 35 32 Struktura sprzedaży % 42 40 18 Planowana wielkość sprzedaży w szt. Łączna marża brutto zł./szt. Rattan Wariant 3. Przewiduje się zmiany technologiczne polegające na modernizacji hali produkcyjnej i zakupie nowych maszyn. Wymaga to zaciągnięcia długoterminowego kredytu bankowego. Odsetki od kredytu opłacane kwartalnie wynoszą 9.600 zł., a amortyzacja maszyn 10.700 zł. Takie zmiany mają doprowadzić do obniżenia kosztów produkcji o 13%. Planowane wielkości zmienne wynoszą: Typ krzesła Wielkości planowane Jednostkowa cena sprzedaży (jcs) zł./szt. Sosna Akacja Rattan 80 90 120 55 33 12 5.060 3.036 1.104 Jednostkowy koszt zmienny (jkz) zł./szt. Jednostkowa marża brutto (jmb=jcs-jkz) Struktura sprzedaży % Planowana wielkość sprzedaży w szt. Łączna marża brutto zł./szt. Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności Łączne roczne koszty stałe w Spółce „Fiat” Auto Poland S.A. wynoszą: - Koszty wydziałowe 7.200.000 zł Koszty reklamy 150.000 zł Koszty administracji 6.000.000 zł Polecenia: 1. Oblicz wynik na sprzedaży całego asortymentu na podstawie danych planowanych. 2. Oblicz próg rentowności w ujęciu wartościowym. 3. Przedsiębiorstwo rozważa pięć wariantów dalszego działania zmierzającego do zwiększenia wyniku na sprzedaży. Wskaż, który z nich jest optymalny. Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności 1. Obliczenie wyniku na sprzedaży całego asortymentu na podstawie danych wejściowych: Koszty stałe: Łączna marża brutto: Wynik na sprzedaży: 2. Obliczenie progu rentowności w ujęciu wartościowym: Łączne marże asortymentów: Łączny przychód ze sprzedaży asortymentów: Przeciętny wskaźnik marży brutto: Interpretacja wyniku: Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności Wariant „A” Akcja promocyjna polegająca na montażu klimatyzacji w samochodach wszystkich typów. Koszt jednostkowy urządzenia klimatyzacyjnego wraz z montażem wynosi 1.400 zł. Przewiduje się także kampanię reklamową, co wiąże się z kosztem 20.000 zł. Według szacunków akcja ta doprowadzi do wzrostu wielkości sprzedaży z 8000 szt. do 9000 szt. Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności Obliczenia do wariantu „A” Koszty stałe: Wersja auta Young Happy Sporting 15.000 20.000 29.000 55 40 5 Wielkości planowane Jedn. cena sprzedaży (jcs) Jednostkowy koszt zmienny (jkz) Jednostkowa marża brutto (jcs-jkz) Planowana wielkość sprzedaży Struktura sprzedaży w % Łączna marża brutto Wynik na sprzedaży: Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności Wariant „B” Z uwagi na fakt, że Seicento Sporting daje najwyższą marżę brutto zaproponowano zmianę struktury sprzedaży w następujący sposób: Young 40%, Happy 50% i Sporting 10%. Przewiduje się też akcję promocyjną dla Seicento Sporting polegającą na obniżce ceny o 5%. Ponadto reklama produktu wiąże się z kosztami 12.000 zł. Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności Obliczenia do wariantu „B” Koszty stałe: Wersja auta Young Happy Jedn. cena sprzedaży (jcs) 15.000 20.000 Jednostkowy koszt zmienny (jks) 13.500 18.000 Jednostkowa marża brutto (jcs-jks) 1.500 2.000 Sporting Wielkości planowane Planowana wielkość sprzedaży Struktura sprzedaży w % Łączna marża brutto Wynik na sprzedaży: 25.000 Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności Wariant „C” Zmiany technologiczne polegające na modernizacji hali produkcyjnej i zakupie nowoczesnych maszyn. Amortyzacja maszyn w skali roku wyniesie 3.000.000 zł, co jednocześnie doprowadzi do obniżki kosztów zmiennych o 15%. Powyższe zmiany sfinansowane mają być kredytem, którego odsetki w bieżącym roku wyniosą 2.000.000 zł. Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności Obliczenia do wariantu „C” Koszty stałe: Wersja auta Young Happy Sporting 15.000 20.000 29.000 4.400 3.200 400 55 40 5 Wielkości planowane Jedn. cena sprzedaży (jcs) Jednostkowy koszt zmienny (jkz) Jednostkowa marża brutto (jcs-jkz) Planowana wielkość sprzedaży Struktura sprzedaży w % Łączna marża brutto Wynik na sprzedaży: Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności Wariant „D” Ustanowienie prowizji dla pracowników w wysokości 2% wartości od sprzedanego samochodu. Aktywizacja pracowników ma doprowadzić do wzrostu sprzedaży: Young o 200 szt., Happy o 150 szt., Sporting o 50 szt. Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności Obliczenia do wariantu „D” Koszty stałe: Wersja auta Young Happy Sporting 15.000 20.000 29.000 Wielkości planowane Jedn. cena sprzedaży (jcs) Jednostkowy koszt zmienny (jkz) Jednostkowa marża brutto (jcs-jkz) Planowana wielkość sprzedaży Struktura sprzedaży w % Łączna marża brutto Wynik na sprzedaży: Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności Wariant „E” Stworzenie dogodnego systemu spłaty: 60% wartości pojazdu jest opłacana przy zakupie, a 40% stanowi nieoprocentowany kredyt. System ten ma dać według szacunków wzrost łącznej sprzedaży o 600 szt. rocznie. Z uwagi na zagrożenie płynności finansowej Spółka „Fiat” musi zaciągnąć kredyt w wysokości 12.000.000 zł. Oprocentowanie roczne kredytu wynosi 20%. Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności Obliczenia do wariantu „E” Koszty stałe: Wersja auta Young Happy Sporting Jedn. cena sprzedaży (jcs) 15.000 20.000 29.000 Jednostkowy koszt zmienny (jkz) 13.500 18.000 25.000 Jednostkowa marża brutto (jcs-jkz) 1.500 2.000 4.000 55 40 5 Wielkości planowane Planowana wielkość sprzedaży Struktura sprzedaży w % Łączna marża brutto Wynik na sprzedaży: Rachunek kosztów zmiennych w wieloasortymentowej analizie progu rentowności Zestawienie wyników obliczeń: Wynik na sprzedaży w zł Wyniki obliczeń Wariant wyjściowy Wariant „A” Wariant „B” Wariant „C” Wariant „D” Wariant „E” Rachunek kosztów zmiennych w podejmowaniu decyzji Koszty utraconych możliwości powstają w sytuacji, gdy menedżerowie decydując się na jedno rozwiązanie, rezygnują z innego. Koszty te obrazują zmniejszenie dotychczasowych lub brak potencjalnych przychodów, będących skutkiem zaniechania określonego działania na rzecz innego. Określenie kosztów utraconych możliwości wymaga przeanalizowania wszystkich możliwości wyboru i oszacowania korzyści i kosztów z nimi związanych. Rachunek kosztów zmiennych w podejmowaniu decyzji Koszty utraconych możliwości Przedsiębiorstwo „ABC” sprzedaje towar X i wyrób Y, składający się z podzespołów tworzących towar X (cena zakupu 40 zł/szt.). Czy przedsiębiorstwo powinno we własnym zakresie wytworzyć 1000 szt. podzespołu X? Planowane koszty jednostkowe wytworzenia 1 szt. podzespołu X wynosiłyby: - Materiały bezpośrednie 15 zł/szt. - Płace bezpośrednie 12 zł/szt. - Koszty zmienne podziałowe 8 zł/szt. - Koszty stałe wydziałowe 10 zł/szt. Które koszty są istotne dla podjęcia decyzji o produkcji? Koszty istotne to: Rachunek kosztów zmiennych w podejmowaniu decyzji Co zrobić w sytuacji kiedy przedsiębiorstwo nie posiada wystarczających mocy produkcyjnych i musiałoby przesunąć część pracowników wytwarzających wyrób B, co spowoduje zmniejszenie potencjału czasu pracy o 5.000 godzin po 3 zł/godz.? Planowane koszty jednostkowe wytworzenia 1 szt. podzespołu X wynosiłyby: - Materiały bezpośrednie 15 zł/szt. - Płace bezpośrednie 12 zł/szt. - Koszty wydziałowe zmienne 8 zł/szt. - Koszty utraconych korzyści zł/szt. Rachunek kosztów zmiennych w podejmowaniu decyzji Czy sprzedać partię produktów po niższej cenie? Przedsiębiorstwo X pozyskało nabywców na 80.000 szt. wyrobu Z w cenie 18,50 zł/szt. Nie uzyskało jednak zamówienia na pozostałe 20.000 szt. Jedynie kontrahent A proponuje cenę 11,50 zł/szt. Czy przedsiębiorstwo powinno przyjąć, czy odrzucić ofertę? Cena zaproponowana przez kontrahenta A jest niższa niż koszt wytworzenia. Dane dodatkowe: - Materiały bezpośrednie - Płace bezpośrednie - Koszty wydziałowe zmienne - Koszty wydziałowe stałe 200.000 zł/100.000 szt. 600.000 zł/100.000 szt. 200.000 zł/100.000 szt. 400.000 zł/100.000 szt. Koszty w układzie kalkulacyjnym Głównym zadaniem układu kalkulacyjnego jest dostarczenie informacji do kalkulacji kosztów jednostkowych wyrobu czy usługi. Koszty w układzie kalkulacyjnym ze względu na sposób odnoszenia do jednostki kalkulacyjnej dzieli się na: a) koszty bezpośrednie b) koszty pośrednie. Koszty w układzie kalkulacyjnym - 2 Do kosztów bezpośrednich zalicza się koszty, które wykazują ścisły związek z produkowanym wyrobem, czy usługą. Są to koszty, które na podstawie dokumentów źródłowych można odnieść wprost na jednostkę kalkulacyjną. Koszty pośrednie nie wykazują ścisłego związku z produkcją konkretnego wyrobu (usługi), lecz są wspólne dla kilku wyrobów (usług), w związku z czym nie można ich przyporządkować jednostce kalkulacyjnej na podstawie dokumentacji źródłowej, lecz przy pomocy tzw. kluczy rozliczeniowych. Konta syntetyczne wzorcowego planu kont Zespół „0” – Aktywa trwałe Zespół „1” – Środki pieniężne, rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe aktywa finansowe Zespół „2” – Rozrachunki i roszczenia Zespół „3” – Materiały i towary Zespół „4” – Koszty według rodzajów i ich rozliczenie Zespół „5” – koszty według typów działalności i ich rozliczenie Zespół „6” – Produkty i rozliczenia międzyokresowe Zespół „7” – Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem Zespół „8” – Kapitały/fundusze własne, fundusze specjalne i wynik finansowy Opracować cd. na podst. (Mantura, s. 63-70) Rachunkowość / potrzeby informacyjne Sprawozdania finansowe Bilans Rachunek zysków i strat Operacje bilansowe Operacje wynikowe Rachunek przepływów finansowych Ocena sytuacji majątkowej na podstawie bilansu a Bilans jest najstarszym i głównym elementem sprawozdawczości finansowej. Podstawą sporządzenia bilansu jest zweryfikowana ewidencja księgowa. W bilansie wykazuje się stany wszystkich kont bilansowych na dzień bilansowy z zachowaniem zasad równowagi bilansowej, zgodnie z którą każda pozycja aktywów musi mieć źródło pochodzenia w pasywach bilansu. Ocena sytuacji majątkowej na podstawie bilansu a W bilansie zamieszcza się wartości aktywów i pasywów zarówno na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych w danym roku, jak i z roku poprzedniego. Bilans sporządza się wg zasady netto, co wymaga: - pomniejszenia wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych o dotychczasowe amortyzacje - skorygowania materiałów, towarów o odchylenia od ceny nabycia /zakupu/ Analiza wskaźnikowa a Jest częścią analizy finansowej. Dostarcza informacji o kondycji finansowej i rentowności jednostki gospodarczej przede wszystkim dla: - kierownictwa - kredytodawców - kontrahentów - inwestorów - audytorów Wskaźniki obrazują relacje określonych wielkości finansowych. Wykonywana jest w oparciu o podstawowe sprawozdania finansowe. Obszary analizy wskaźnikowej Zdolność do regulowania zobowiązań a • płynność • aktywa bieżące Poziom zadłużenia Wyniki finansowe • zadłużenie • zyskowność • wspomaganie • rentowność kapitałowe • efektywność Sprawność działania na rynku • sprawność zarządzania • aktywność Wartość rynkowa • wartość rynkowa akcji i kapitału • pozycja firmy na rynku kapitałowym Ocena sytuacji majątkowej na podstawie bilansu a Ocenę jednostki na podstawie bilansu określa się czytaniem bilansu, które odbywa się w dwóch płaszczyznach: - pionowej, która polega na badaniu struktury aktywów /sytuacji majątkowej/ i struktury pasywów /sytuacji finansowej/ - poziomej, która obejmuje ustalenie relacji między składnikami majątku a źródłami ich finansowania /płynność finansowa/, poprzez ustalenie wskaźników dynamiki i tempa zmian oraz wskaźnika pokrycia aktywów obrotowych kapitałem obcym Pionowe czytanie bilansu – ocena elastyczności majątku Wskaźnik unieruchomienia (Wu) majątku: a Wu AT AO 100% gdzie: AT – aktywa trwałe, AO – aktywa obrotowe. Wysoki wskaźnik informuje o dużym udziale AT, które cechuje mała płynność i mała elastyczność. Pionowe czytanie bilansu – ocena elastyczności majątku Wskaźnik stopnia wyposażenia (Wi) w majątek: a Wi AT A 100% Wi AO A 100% gdzie: A – łączna suma aktywów Wskaźniki te informują o udziale aktywów trwałych i obrotowych w łącznym majątku firmy. Pionowe czytanie bilansu – ocena struktury aktywów trwałych a Wskaźniki służą do analizy wew. struktury AT i AO. Oblicza się wówczas procentowy udział poszczególnych składników aktywów trwałych (obrotowych) w łącznej ich kwocie. Wskaźnik udziału środków trwałych w aktywach trwałych (Wśt): Wś gdzie: ŚT – środki trwałe, ŚT AT 100% Pionowe czytanie bilansu – ocena struktury majątku produkcyjnego i finansowego Wskaźniki dla aktywów trwałych: - Udział produkcyjnych AT ATpr AT 100% - Udział finansowych AT ATf AT 100% Pionowe czytanie bilansu – ocena struktury majątku produkcyjnego i finansowego Wskaźniki dla aktywów obrotowych: - Udział produkcyjnych AO - Udział finansowych AO AOpr AO AOf AO 100% 100% Pionowe czytanie bilansu – ocena udziału poszczególnych aktywów w ogólnej sumie bilansowej 1. Udział rzeczowych AT w ogólnej sumie bilansowej rzeczoweAT A 100% 2. Udział środków trwałych w ogólnej sumie bilansowej 3. Udział finansowego majątku trwałego w ogólnej sumie bilansowej 4. Udział zapasów o w ogólnej sumie bilansowej 5. Udział należności w ogólnej sumie bilansowej 6. Udział krótkoterminowych aktywów finans. w ogólnej sumie bilansowej Pionowe czytanie bilansu – przykład Bilans przedsiębiorstwa Sigma na dn. 31.XII.20XX Aktywa A. Aktywa trwałe II. Rzeczowe aktywa trwałe 1. Środki trwałe • Budynki • Maszyny i urządzenia • Środek transportu 2. Środki trwałe w budowie • Hala produkcyjna IV. Inwestycje długoterminowe • Papiery wartościowe B. Aktywa obrotowe I. Zapasy • Materiały • Produkcja w toku • Wyroby gotowe II. Należności krótkoterminowe III. Inwestycje krótkoterminowe • Środki pieniężne Aktywa razem Kwota w zł. Pasywa 1 100 000 A. Kapitały własne 1 000 000 I. Kapitał podstawowy 800 000 II. Zysk netto 400 000 200 000 200 000 200 000 200 000 100 000 100 000 270 000 100 000 40 000 40 000 20 000 80 000 90 000 90 000 B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiąz. II. Zobowiązania długoterminowe • Kredyt bankowy długoterminowy III. Zobowiązania krótkoterminowe • Kredyty i pożyczki • Zobowiązania wob. dostawców • Zobowiązania wob. budżetu • Zobowiązania wob. pracowników 1 370 000 Pasywa razem Kwota w zł. 900 000 700 000 200 000 470 000 350 000 350 000 120 000 50 000 30 000 6 000 34 000 1 370 000 Pionowe czytanie bilansu – ocena relacji między kapitałami Polega na określeniu udziału kapitałów własnych i obcych w finansowaniu majątku jednostki 1. Wskaźnik zadłużenia KW 100% KO KW – kapitał własny KO – Kapitał obcy Wysoki wskaźnik świadczy o ostrożnym podejściu do zaciągania zobowiązań i stabilnej sytuacji finansowej. Niski wskaźnik oznacza zadłużenie i nasilone ryzyko finansowe. 2. Wskaźnik zaangażowania kapitału własnego KW 100% P – pasywa ogółem P Wysoki wskaźnik świadczy o bezpieczeństwie i swobodzie decyzyjnej. Wskaźnik niższy od 25 % świadczy o zagrożeniu funkcjonowania jednostki. Pionowe czytanie bilansu – ocena relacji między kapitałami 3. Wskaźnik zaangażowania kapitału obcego pozostającego w dyspozycji jednostki KO 100% P Pionowe czytanie bilansu – ocena czasowej struktury kapitałów obcych 1. Wskaźnik zaangażowania kapitału długoterminowego KOd 100% KO KOd – kapitał obcy długoterminowy 2. Wskaźnik zaangażowania kapitału krótkoterminowego KOk 100% KO KOk – kapitał obcy krótkoterminowy Kapitały długoterminowe są względnie stabilnym źródłem finansowania z uwagi na odległe terminy wymagalności. Dlatego wraz z kapitałem własnym są określana jako kapitał stały. 3. Wskaźnik terminowości kapitału KOd 100% KOk Określa, czy struktura kapitału obcego jest dostosowana do struktury majątku. Wysokiemu udziałowi aktywów trwałych w majątku ogółem powinien odpowiadać wysoki wskaźnik terminowości kapitału obcego, czyli kapitałów długoterminowych, wymagających spłaty w późniejszym okresie. Ocena sytuacji majątkowej na podstawie bilansu a Ocenę jednostki na podstawie bilansu określa się czytaniem bilansu, które odbywa się w dwóch płaszczyznach: - pionowej, która polega na badaniu struktury aktywów (sytuacji majątkowej) i struktury pasywów (sytuacji finansowej) - poziomej, która obejmuje ustalenie relacji między składnikami majątku a źródłami ich finansowania /płynność finansowa/, poprzez ustalenie wskaźników dynamiki i tempa zmian oraz wskaźnika pokrycia aktywów obrotowych kapitałem obcym Pionowe czytanie bilansu – ocena udziału poszczególnych aktywów w ogólnej sumie bilansowej 1. Udział rzeczowych AT w ogólnej sumie bilansowej rzeczoweAT A 100% 2. Udział środków trwałych w ogólnej sumie bilansowej 3. Udział finansowego majątku trwałego w ogólnej sumie bilansowej 4. Udział zapasów o w ogólnej sumie bilansowej 5. Udział należności w ogólnej sumie bilansowej 6. Udział krótkoterminowych aktywów finans. w ogólnej sumie bilansowej Poziome czytanie bilansu Pozwala określić relacje między składnikami aktywów a źródłami ich pochodzenia. Relacje te informują, czy w jednostce zaangażowanie poszczególnych kapitałów w finansowanie określonych aktywów sprzyja zachowaniu płynności finansowej. W tym celu bada się zgodność ze: 1. Złotą regułą bilansową, wg której AT powinny być finansowane głównie kapitałem własnym, a w razie potrzeby – długoterminowym kapitałem obcym. Aktywa obrotowe natomiast – krótkoterminowym kapitałem obcym, a także częściowo kapitałem własnym i długoterminowym kapitałem obcym. 2. Złotą regułą finansowania, wg której określony składnik aktywów powinien być związany z tą częścią kapitału, który pozostaje w dyspozycji jednostki nie krócej niż wymaga tego płynność danego składnika. W celu oceny tych zgodności oblicza się wskaźniki płynności finansowej. Poziome czytanie bilansu - analiza płynności finansowej 1. Wskaźnik płynności bieżącej AO KOk określa, ile razy aktywa bieżące pokrywają bieżące zobowiązania wobec: dostawców, pracowników, budżetu, instytucji, a także kredyty bankowe. Wskaźnik poniżej 1,2 wskazuje na zagrożenie zdolności do regulowania zobowiązań. Wskaźnik wyższy niż 2 świadczy o nadpłynności przedsiębiorstwa i niegospodarności. 2. Wskaźnik płynności szybkiej AO Z KOk Z - zapasy określa, ile razy aktywa bieżące o wysokim stopniu płynności pokrywają bieżące zobowiązania. Optymalna wartość wskaźnika wynosi 1,0. Niska wartość wskaźnika (poniżej 0,7) świadczy o kłopotach w zakresie płynności. Poziome czytanie bilansu - analiza płynności finansowej 3. Wskaźnik płynności natychmiastowej AP KOk AP – aktywa pieniężne określa zdolność jednostki do natychmiastowej spłaty zobowiązań krótkookresowych. Wzorcowa wielkość wskaźnika jest określana na poziomie 0,2, co oznacza, że aktywa pieniężne powinny stanowić co najmniej 20% równowartości krótkoterminowych kapitałów obcych. Ogólne zasady właściwego finansowania majątku Składnik majątku Aktywa trwałe Aktywa obrotowe Źródła finansowania min. 70% 50% Kapitał własny Kapitał stały Krótkoterminowy kapitał obcy 30% Kapitał własny 20% Długoterminowy kapitał obcy Rachunek zysków i strat jako podstawa oceny wyniku finansowego a Wynik finansowy to: 1. Rezultat działalności jednostki gospodarczej 2. Różnica między przychodami a kosztami związanymi z ich osiągnięciem 3. Dodatni wynik finansowy (zysk) oznacza rentowność, ujemny wynik finansowy to strata 4. Wynik finansowy ustala się za określony okres (miesiąc, rok), co wymaga porównywania przychodów z kosztami tego samego okresu. 5. Wynik finansowy brutto – wynik przed potrąceniem obowiązkowych obciążeń z tytułu podatku dochodowego 6. Wynik finansowy netto – wynik otrzymany po odliczeniu podatku dochodowego Przychody a Przychody w rozumieniu ustawy o rachunkowości, oznaczają wiarygodnie określone korzyści ekonomiczne wyrażane w wartości netto. Źródłem przychodów mogą być: - podstawowa działalność operacyjna, - pozostała działalność operacyjna, - działalność finansowa. Przychody z podstawowej działalności operacyjnej a Przychody ze sprzedaży produktów wyrażane są w wartościach netto, nie obejmują podatku VAT. W przypadku sprzedaży gotówkowej (np. jednostki handlu detalicznego) – momentem powstania przychodu jest dzień otrzymania zapłaty za sprzedane produkty (kasa fiskalna). W przypadku sprzedaż bezgotówkowej - momentem powstania przychodu jest data wystawienia faktury sprzedaży, z której wynika należność od odbiorcy. Koszty a Koszty i straty są definiowane jako uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie porównawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie pomniejszenia wartości aktywów lub zwiększenia wartości zobowiązań, w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli Ogólna procedura obliczeń w rachunku zysków i strat (+/-) wynik ze sprzedaży (zysk/strata) (+/-) wynik z pozostałej działalności operacyjnej (zysk/strata) (+/-) wynik z działalności operacyjnej (zysk/strata) (+/-) wynik z działalności finansowej (zysk/strata) (+/-) wynik z działalności gospodarczej (zysk/strata) (+/-) wynik z działalności nadzwyczajnej (zysk/strata) (+/-) wynik finansowy brutto (zysk/strata brutto) (-) obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego (+/-) wynik finansowy netto (zysk/strata netto) Podstawowa działalność operacyjna a Jest związana ze statutową działalnością jednostki gospodarczej, będącej celem jej powołania. Przychody związane z tym rodzajem działalności wynikają ze sprzedaży: - wyrobów gotowych (w jednostkach wytwórczych) - usług (w jednostkach świadczących odpłatnie swoje usługi), - towarów (w jednostkach handlowych), - materiałów (w jednostkach posiadających zbędne lub nadmierne stany zapasów materiałów, w tym opakowań i odpadów). Koszty podstawowej działalności operacyjnej a Koszt wytworzenia wyrobów gotowych/usług Wartość sprzedaży wg cen zakupu Pozostała działalność operacyjna a Do pozostałej działalności operacyjnej zalicza się przychody i koszty pośrednio związane z działalnością jednostki, w szczególności: • • • • • • z działalnością socjalną, ze zbyciem środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, a także z utrzymywaniem i zbyciem nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych, zaliczanych do inwestycji, z odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych, z odpisami aktualizującymi wartość aktywów, koszty sprzedaży lub koszty finansowe, z odszkodowaniami, karami i grzywnami, z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywów, w tym także środków pieniężnych na inne cele niż nabycie lub wytworzenie środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych. Główne przychody z pozostałej działalności operacyjnej • przychody ze sprzedaży środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, • przychody związane z likwidacją środków trwałych, • otrzymane kary, grzywny i odszkodowania, • otrzymane subwencje, dopłaty, darowizny, • zweryfikowane nadwyżki inwentaryzacyjne. Główne koszty pozostałej działalności operacyjnej • wartość netto zakupu sprzedanych środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, • wartość netto oraz koszty likwidacji środków trwałych, • odpisane, przedawnione i umorzone należności, • wartość tworzonych rezerw, • zapłacone kary, grzywny i odszkodowania, • wartość netto aktywów przekazywanych nieodpłatnie, • niezawinione szkody, niedobory, • koszty postępowanie sądowego, egzekucyjnego, Wynik z działalności finansowej to rezultat operacji finansowych. Do przychodów finansowych zalicza się m. in.: • dywidendy od udziałów w innych jednostkach, od akcji i innych papierów wartościowych, • przychody ze sprzedaży akcji i innych papierów wartościowych, • odsetki od udzielonych pożyczek, • odsetki od środków na rachunkach bankowych. Do kosztów finansowych zalicza się m. in.: • wartość nabycia sprzedanych papierów wartościowych, • odsetki od zaciągniętych pożyczek, • odsetki od kredytów bankowych i innych zobowiązań, Wynik z działalności nadzwyczajnej • • • • • Straty nadzwyczajne są skutkiem zdarzeń trudnych do przewidzenia, niewynikających z ogólnego ryzyka prowadzonej działalności. Zalicza się do nich: skutki zdarzeń losowych powodujących zmniejszenia stanu aktywów, koszty likwidacji zaniechanej działalności, przyjęcie fałszywych środków płatniczych. Zyski nadzwyczajne są trudne do przewidzenia i incydentalne. Należą do nich np.: odszkodowania otrzymane tytułem zdarzeń losowych, dotacje otrzymane na odtworzenie utraconych aktywów i pokrycie strat nadzwyczajnych. Rachunek zysków i strat Sprawozdanie finansowe – Rachunek zysków i strat ukazuje: • • • • wynik finansowy brutto wynik finansowy netto wyniki cząstkowe, które złożyły się na wynik końcowy. czynniki, które kształtują ostateczny wynik finansowy. Warianty rachunku zysków i strat W zależności od sposobu grupowania kosztów zwykłej działalności operacyjnej wyróżnia się: • wariant kalkulacyjny, wyróżniający koszty: wytworzenia poszczególnych produktów i zakupu sprzedanych towarów, koszty ogólnego zarządu, koszty sprzedaży. • wariant porównawczy, w którym koszty prezentowane są w układzie rodzajowym. Inne elementy są identyczne dla obu wariantów Warianty rachunku zysków i strat Wariant kalkulacyjny A. Przychody ze sprzed. produktów, towarów, materiałów B. Koszty sprzedanych produktów, towarów, materiałów C. Zysk/strata brutto ze sprzedaży (A-B) D. Koszty sprzedaży E. Koszty ogólnego zarządu F. Zysk/strata ze sprzedaży (C-D-E) G. H. Wariant porównawczy A. Przychody netto ze sprzedaży: I. Przychody netto ze sprzedaży produktów II. Zmiana stanu produktów III. Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów B. Koszty działalności operacyjnej I-VII Koszty według rodzajów VIII Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. Zysk/strata ze sprzedaży (A-B) Pozostałe przychody operacyjne D Pozostałe koszty operacyjne E. I. (F+G-H) Zysk/strata z działalności operacyjnej F. (C+D-E) J. Przychody finansowe G. K. Koszty finansowe H. L. (I+J-K) Zysk/strata z działalności gospodarczej I. (F+G-H) M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych J. N. (L+/-M) Zysk/strata brutto K. (I +- J) O. Podatek dochodowy L. P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku M. R. (N-O-P) Zysk/strata netto N ( K-L-M) Podstawowe sprawozdania finansowe 1. Bilans – wartościowe zestawienie majątku (aktywów) firmy ze źródłami ich finansowania (pasywami) na konkretny dzień. Na podstawie porównania z wcześniejszymi bilansami i analizie wskaźnikowej daje możliwość oceny: - zyskowności, - rentowności, - rozwoju, stagnacji lub recesji. Podstawowe sprawozdania finansowe 2. Rachunek wyników (zysków i strat) – wartościowe porównanie osiągniętych (planowanych) przychodów ze sprzedaży z poniesionymi (planowanymi) kosztami w danym okresie. Analiza rachunku wyników pozwala monitorować zyskowność firmy i wskazać te obszary działania, które wymagają skorygowania. Koszty rodzajowe w rachunku zysków i strat Pozycja A. Przychody netto ze sprzedaży I. Przychody netto ze sprzedaży produktów II. Przychody netto ze sprzedaży materiałów i towarów B. Koszty działalności operacyjnej I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Podatki i opłaty V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. ZYSK (strata) ZE SPRZEDAŻY (A-B) D. POZOSTAŁE PRZYCHODY OPERACJNE I. Dotacje II. Pozostałe przychody operacyjne E. POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE F. ZYSK (strata) Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ (C+D-E) G. PRZYCHODY FINANSOWE H. KOSZTY FINANSOWE I. ZYSK (strata) BRUTTO (F+G – H) J. PODATEK DOCHODOWY K. POZOSTALE OBOWIĄZKOWE ZMNIEJSZENIA ZYSKU (ZWIĘKSZENIA STRATY) L. ZYSK (STRATA) NETTO (I – J – K) 1 rok .... 2 rok .... 3 rok .... 4 rok .... 5 rok .... Rachunek wyników Dt Wynik finansowy Ct a z podst. działalności operacyjnej Przychody z podst. działalności operacyjnej Koszty Koszt wytworzenia wyrobów gotowych Wartość sprzedaży wg cen zakupu Koszt wytworzenia usługi Przychód ze sprzedaży wyrobów gotowych Przychód ze sprzedaży towarów Przychód ze sprzedaży usług Koszty rodzajowe Koszty pozostałej działalności operacyjnej Przychody z pozost. działalności operacyjnej Koszt sprzedaży niefinansowych aktywów trwałych Przekazane nieodpłatnie aktywa, naliczone odszkodowania Koszty prowadzenia działalności socjalnej Przychód ze sprzedaży niefinansowych aktywów trwałych Otrzymane dotacje, odszkodowania, grzywny Otrzymane nieodpłatnie aktywa Koszty finansowe Przychody finansowe Koszt sprzedaży aktywów finansowych Naliczone odsetki od zobowiązań finansowych Przychód ze sprzedaży aktywów finansowych Naliczone odsetki od aktywów finansowych Straty nadzwyczajne Zyski nadzwyczajne Obroty Dt Obroty Ct Sk. Ct (zysk) Sk. Dt (strata) Powiązania między sprawozdaniami finansowymi Bilans Aktywa A. B. Pasywa Aktywa trwałe Aktywa obrotowe w tym: .... B.III. Środki pieniężne A. Kapitał własny w tym: ... A.VII. Wynik finansowy netto B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania Rachunek przepływów pieniężnych Rachunek zysków i strat Podstawowe sprawozdania finansowe 3. Przepływy pieniężne – cash flow wpływy gotówkowe – wydatki = przepływ gotówki Firma może funkcjonować jeśli ma zapas gotówki nawet wtedy, gdy ponosi straty, lecz nie może działać bez gotówki nawet wtedy, gdy wykazuje zysk! Podstawowe sprawozdania finansowe 4. Próg rentowności (BEP – Break Even Point) Punkt, który wskazuje ile sztuk produktów lub za jaką wartość trzeba je sprzedać, żeby przy założonej marży, przychody ze sprzedaży pozwoliły pokryć wszystkie koszty ponoszone przez firmę. W punkcie rentowności wynik finansowy wynosi ZERO! Podstawowe sprawozdania finansowe 5. Analiza wskaźnikowa Obejmuje głównie bilans i rachunek zysków i strat. Pozwala na ocenę poszczególnych obszarów działalności firmy, w szczególności: • płynność finansową (wypłacalność), • sprawność (aktywność) działania, • rentowność (zyskowność), • zadłużenie. Przepływy finansowe • to sprawozdanie pokazujące przepływy środków pieniężnych w danej firmie w ujęciu dynamicznym. Uwzględnia źródła wpływów gotówki i jej wykorzystanie. • Pokazuje zmiany wywołane przez przepływy środków pieniężnych w poszczególnych pozycjach aktywów i pasywów. • Przedstawia informacje umożliwiające ocenę stopnia płynności finansowej, skuteczności ściągania należności i zdolności do regulowania zobowiązań. • W Polsce zasady sporządzania oraz wzór rachunku przepływów pieniężnych określa Ustawa o rachunkowości. Sprawozdanie to dzieli się na trzy części ukazujące 3 aspekty działalności przedsiębiorstwa: • przepływy z działalności operacyjnej, • przepływy z działalności inwestycyjnej, • Przepływy z działalności finansowej. Przepływy z działalności operacyjnej WPŁYWY • ze sprzedaży wyrobów gotowych, towarów, usług, • z tytułu najmu i dzierżawy środków trwałych obcym jednostkom WYDATKI • na zakup materiałów, surowców, opakowań, części zamiennych, • wypłaty wynagrodzeń, • zapłata składek ZUS, • zapłaty za usługi obce, podatki, inne koszty, • opłaty skarbowe, notarialne, • spłata zobowiązań Przepływy z działalności inwestycyjnej WPŁYWY • ze sprzedaży środków trwałych, • ze sprzedaży akcji i obligacji obcych spółek, • spłaty udzielonych pożyczek WYDATKI • na powiększenie zasobów majątkowych, które umożliwią generowanie w przyszłości zysków, • na nabycie udziałów i akcji obcych spółek, • udzielonych pożyczek Przepływy z działalności finansowej WPŁYWY • z dopłaty do kapitału własnego, • z emisji akcji i obligacji własnych na sprzedaż, • zaciągniętych kredytów i pożyczek, • z otrzymanych odsetek od lokat bankowych WYDATKI • na wypłaty dywidend, • na spłatę rat leasingowych, • na zapłatę odsetek od zaciągniętych kredytów i pożyczek Przepływy pieniężne +/+/+/= gotówka z działalności operacyjnej gotówka z działalności inwestycyjnej gotówka z działalności finansowej zmiana stanu gotówki (+/-) Schemat zarzadzania cash flow Zebrana gotówka z działalności operacyjnej Wypłacona gotówka na pokrycie bieżących zobowiązań Wpływ netto z działalności operacyjnej GOTÓWKA sprzedaż środków trwałych zakup środków trwałych zaciągnięte kredyty spłata kredytu, pożyczki dokapitalizowanie wypłata dywidend Bilans zmian Aktywa 2014 2015 Pasywa 2014 2015 A. I. II. III. IV. Aktywa trwałe Wart. niemater. i prawne Środki trwałe Należności długoter. Inwestycje długotermin. 49.000 2.000 40.000 4.000 3.000 61.000 1.000 50.000 6.000 4.000 A. Kapitały własne I. Kapitał założycielski II. Zysk netto III. Kapitał zapasowy 44.000 20.000 6.000 18.000 56.000 20.000 10.000 26.000 B. I. II. III. • • Aktywa obrotowe Zapasy Należności krótkoter. Inwestycje krótkoter. Akcje Środki pieniężne 48.000 20.000 15.000 56.000 B. Zobowiąz. i rezerwy 12.000 I. Rezerwy 20.000 II. Zobowiąz. długoter. III. Zobowiąz. krótkoter 6.000 IV. Rozliczenia 18.000 międzyokres. 53.000 2.000 30.000 17.000 4.000 61.000 4.000 25.000 30.000 2.000 Suma aktywów 3.000 10.000 97.000 117.000 Suma pasywów 97.000 117.000 Bilans zmian Zmiany „+” Zmiany „-” I. Spadek aktywów: I. II. Wzrost pasywów II. Spadek pasywów: Suma Wzrost aktywów: Suma Przepływy finansowe z działalności operacyjnej Miesiąc Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Przychody ze sprzedaży 100 % 20.000 30.000 40.000 50.000 60.000 70.000 Wpływy gotówkowe 60 % 12.000 18.000 24.000 30.000 36.000 42.000 0 8.000 12.000 16.000 20.000 24.000 Wpływy gotówkowe 12.000 26.000 36.000 46.000 56.000 66.000 Wpływy przychody - 8.000 - 4.000 - 4.000 - 4.000 - 4.000 - 4.000 Skumulowane - 8.000 - 12.000 - 16.000 - 20.000 - 24.000 - 28.000 O terminie zapłaty 30 dni 40 % WAŻNE Problem niedostatku gotówki zaczyna się, gdy trzeba uregulować zobowiązania, a nie ma środków pieniężnych na rachunku i w kasie! Osiągnięcie nawet wysokiego zysku netto nie musi oznaczać, że środki gotówkowe za sprzedane produkty są osiągalne. Przychody ze sprzedaży najczęściej nie są równe wpływom. Koszty zazwyczaj nie sią równe wydatkom (np. amortyzacja jest kosztem, który nie jest wydatkiem). • Pojęcie należności i zobowiązań. • Polityka należności (optymalna - ściągać jak najszybciej, max. 7-14 dni). • Polityka zobowiązań (optymalna – płacić jak najpóźniej). Za gotówkę 50 % Sprzedaż 100 % Termin płatności do 30 dni 40 % Termin płatności do 60 dni 10 % Gotówka a kapitał obrotowy Aktywa obrotowe • zapasy • należności • gotówka Zobowiązania bieżące Kapitał obrotowy Kapitał obrotowy = aktywa obrotowe – zobowiązania bieżące
