Wprowadzenie do ekonomii - Katedra Ekonomii Politycznej
advertisement
Czym zajmuje się ekonomia? • Dlaczego warto uczyć się ekonomii? • Ekonomia jako nauka społeczna • Ekonomika jako nauka o gospodarowaniu ograniczonymi zasobami • Zasoby, czynniki produkcji i ograniczenia wyboru • Systemowe ramy gospodarowania • Koncepcja „człowieka ekonomicznego” J. Wilkin -Ekonomia Dlaczego warto uczyć się ekonomii? (nie tylko wybierając ekonomię, jako kierunek studiów?) • Ekonomia jest nauką o gospodarowaniu, a więc o najstarszej i ciągle najważniejszej dziedzinie aktywności człowieka; • Ekonomia pozwala lepiej zrozumieć funkcjonowanie współczesnych społeczeństw, spełnia więc bardzo ważną rolę poznawczą. Jedna z czołowych ekonomistek brytyjskich Joan Robinson lubiła powtarzać: ekonomii warto uczyć się chociażby dlatego, aby nie dać się ekonomistom wodzić za nos! A wiemy, że ekonomiści spełniają bardzo ważną role w życiu publicznym i w kształtowaniu opinii publicznej! J. Wilkin -Ekonomia c.d. • Ekonomia spełnia też niezmiernie doniosłą funkcję praktyczną: pozwala lepiej rozwiązywać podstawowe problemy ludzkości, jakimi są niedostatki środków zaspokajających najważniejsze potrzeby człowieka; • Wiedza ekonomiczna może mieć zastosowanie do wielu dziedzin aktywności człowieka, wykraczających poza typową działalność gospodarczą. Ekonomia pomaga racjonalizować czy „ekonomizować” nasze działania w różnych sferach życia, pozwalając rozwiązać wiele podstawowych egzystencjalnych problemów w sposób zarówno skuteczniejszy, jak i bardziej efektywny; J. Wilkin -Ekonomia c.d. • Ucząc się ekonomii nabywasz wiedzę, która pomoże Ci w rozwijaniu Twojej kariery zawodowej, nie tylko w biznesie, ale też w pracy prawnika, socjologa, przedstawiciela władzy publicznej czy pracownika środków masowego przekazu. W wysoko rozwiniętych krajach większość prawników czy socjologów pracuje na potrzeby instytucji gospodarczych. Prawie połowa wytworzonego dochodu narodowego w krajach wysoko rozwiniętych dzielona jest przez mechanizm władzy politycznej, a więc odpowiednie gospodarowanie tymi środkami, ich „ekonomizacja” ma podstawowe znaczenie dla funkcjonowania państwa; • Znajomość ekonomii pozwala lepiej zrozumieć człowieka w jego społecznym uwikłaniu, a przez to lepiej służyć J. Wilkin -Ekonomia człowiekowi. Jest to wspaniała misja! c.d. • Last but not least! Studiowanie ekonomii i zdobycie gruntownej wiedzy w tej dziedzinie jest bardzo dobra inwestycją. Dobrze wykształceni ekonomiści, czy przedstawiciele innych dyscyplin mający odpowiednią wiedzę ekonomiczną są zazwyczaj wysoko opłacani i na ogół nie mają kłopotów ze znalezieniem zatrudnienia. Powiadamy, że dobrzy ekonomiści są „w cenie”. A jak dowiecie się później, cena na rynku jest wyrazem wartości; wysoka cena oznacza, że dana rzecz jest potrzebna, poszukiwana i akceptowana. Rynek przyznaje wiedzy ekonomicznej wysoką wartość. Warto więc studiować ekonomię! J. Wilkin -Ekonomia Proces gospodarowania • Potrzeby człowieka: - Indywidualne, - Zbiorowe, - Niższego rzędu, - Wyższego rzędu * Ewolucja potrzeb i ich rozszerzanie się. • Potencjał produkcyjny: - Zasoby naturalne (odtwarzalne i nieodtwarzalne), - Zasoby ludzkie, - Kapitał Kategorie zasobu i strumienia w ekonomii J. Wilkin -Ekonomia Gospodarowanie • Wykorzystywanie rzadkich (ograniczonych) zasobów w celu realizacji różnorodnych i rosnących potrzeb człowieka. • Proces gospodarowania obejmuje zarówno przetwarzanie zasobów w trakcie produkcji, jak i podział, wymianę i konsumpcję wytworzonych produktów. J. Wilkin -Ekonomia Czynniki produkcji • • - Klasyczne (tradycyjne) czynniki produkcji: Ziemia Praca Kapitał Współczesne rodzaje kapitału i ich znaczenie: Kapitał materialny (produkcyjny), Kapitał finansowy Kapitał ludzki, Kapitał kulturowy Kapitał społeczny J. Wilkin -Ekonomia Ewolucja znaczenia poszczególnych czynników produkcji • • • • Epoka agrarna Epoka przemysłowa Epoka postindustrialna Gospodarka oparta na wiedzy – gospodarka informacyjna Relatywna zmiana roli ziemi, pracy, technologii, wiedzy, informacji, instytucji itp J. Wilkin -Ekonomia System gospodarczy • Gospodarowanie zawsze dokonuje się w ramach wielu ograniczeń; zarówno naturalnych, technicznych, społecznych, jak i politycznych; • Najważniejsze ograniczenia i możliwości gospodarowania wynikają z właściwości systemu gospodarczego, w jakim zachodzą procesy produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji; • System gospodarczy jest zbiorem powiązanych ze sobą instytucji formalnych i nieformalnych; J. Wilkin -Ekonomia System gospodarczy (2) • Czym jest system? Ogólna teoria systemów i analiza systemowa; • System gospodarczy a system społeczny i polityczny – wzajemne powiązania i zależności; • Zinterpretuj stwierdzenie R. Kapuścińskiego: „Żyjemy coraz bardziej w gospodarce, a coraz mniej w społeczeństwie” • Znaczenie systemowych ram działalności gospodarczej na przykładzie „realnego socjalizmu” J. Wilkin -Ekonomia System gospodarczy (3) • Systemy gospodarcze wg • Systemy gospodarcze, wielkości: jako modele teoretyczne: - System globalny – - Gospodarka feudalna, gospodarka światowa, - Gospodarka - System kapitalistyczna, makroekonomiczny – - Gospodarka gospodarka narodowa, socjalistyczna, bądź: - Systemy - Gospodarka mikroekonomiczne – np. wolnokonkurencyjna, przedsiębiorstwo, - Gospodarka gospodarstwo rolne, monopolistyczna itp.. organizacja rządowa czy pozarządowa J. Wilkin -Ekonomia Zasoby produkcyjne - naturalne (ziemia) - ludzkie (praca) - materialne (kapitał) Efekty gospodarowania System gospodarczy strumienie zasobów - produkcja - podział - wymiana - konsumpcja strumienie efektów Polityka ekonomiczna J. Wilkin -Ekonomia Pozytywne - produkty - usługi - powiększenie zasobów prod. Negatywne - zanieczyszczenie środowiska - degradacja zasobów Ekonomia, jako nauka społeczna i znaczenie społecznych ram gospodarowania • - Klasyfikacja nauk: Nauki humanistyczne Nauki społeczne Nauki przyrodnicze Nauki ścisłe Nauki techniczne Nauki medyczne Itp.. ... • - Nauki społeczne: Ekonomia Filozofia Socjologia Prawo Nauki polityczne Historia Psychologia społeczna Nauki o zarządzaniu J. Wilkin -Ekonomia Związki ekonomii z innymi dziedzinami nauki • Inne nauki społeczne: - Wykorzystywanie badań empirycznych i osiągnięć metodologicznych; np. socjologii czy psychologii; - Socjologia ekonomiczna, psychologia ekonomiczna, ekonomiczna analiza prawa, ekonomiczna teoria polityki • Nauki ścisłe i przyrodnicze: - Znaczenie matematyki w ekonomii: modele matematyczne, ekonometria, statystyka, cybernetyka; • Nauki przyrodnicze: inspiracje metodologiczne, np. teoria ewolucji, mechanizm równowagi, adaptacja, rutyna, homeostaza itp.. J. Wilkin -Ekonomia Człowiek gospodarujący i ekonomizacja zachowań ludzkich • Model człowieka: „Homo oeconomicus”: - Egoista - Indywidualista - Jednostka maksymalizująca - Jednostka racjonalna - Wie czego chce i ma uporządkowane preferencje • Ekonomizacja: takie postępowanie człowieka, które prowadzi do racjonalnego wykorzystania dostępnych zasobów, zgodnie z zasadą maksymalizacji efektów lub minimalizacji nakładów J. Wilkin -Ekonomia Człowiek gospodarujący (2) Homo oeconomicus w koncepcji Adama Smitha „Człowiek (...) prawie ciągle potrzebuje pomocy swoich bliźnich i na próżno szukałby jej w ich życzliwości. Jest bardziej prawdopodobne, że nakłoni ich do pomocy, gdy potrafi przemówić do ich egoizmu i pokazać im, że jest dla nich samych korzystne, by zrobili to, czego od nich żąda. Każdy, kto proponuje drugiemu jakiś interes, postępuje w ten sposób. Daj mi to, czego ja chcę, a otrzymasz to, czego ty chcesz: oto znaczenie każdej takiej propozycji, i to jest właśnie sposób, w jaki otrzymujemy nawzajem od siebie największą część usług, których potrzebujemy. Nie od przychylności rzeźnika, piwowara czy piekarza oczekujemy naszego obiadu, lecz od ich dbałości o własny interes. Zwracamy się nie do ich humanitarności, lecz do egoizmu i nie mówimy im o naszych potrzebach, lecz o ich korzyści.” J. Wilkin -Ekonomia Rys. 1:Krzywa możliwości produkcyjnych S Po P1 R P2 I II J. Wilkin -Ekonomia Produkty przemysłowe Podstawowe zasady ekonomii wg. G. Mankiw’a • Jak ludzie podejmują decyzje 1. Ludzie stają wobec dylematu: coś za coś (tradeoffs) 2. Kosztem uzyskania jednej rzeczy jest to, z ilu innych rzeczy musisz zrezygnować, by ją uzyskać 3. Racjonalni ludzie myślą używając wielkości krańcowych 4. Ludzie reagują na bodźce wewnętrzne i zewnętrzne J. Wilkin -Ekonomia Podstawowe zasady ekonomii wg. G. Mankiw’a (2) • Jak ludzie współdziałają? 5. Dzięki handlowi, każdy z jego uczestników może poprawić swój dobrobyt 6. Rynek jest zazwyczaj dobrym sposobem organizowania i regulowania działalności gospodarczej 7. W niektórych dziedzinach aktywność rządu (państwa) może poprawić rezultaty działania rynku J. Wilkin -Ekonomia Podstawowe zasady ekonomii wg. G. Mankiw’a (3) • Jak działa gospodarka, jako całość? 8. Poziom życia w danym kraju zależy od jego zdolności do produkowania dóbr i usług 9. Ceny rosną jeśli rząd (bank centralny) drukuje za dużo pieniędzy 10. Każde społeczeństwo staje wobec krótkookresowego dylematu: inflacja czy bezrobocie J. Wilkin -Ekonomia Co to jest: ekonomia? • Ekonomia jest nauką społeczną o warunkach i zasadach dokonywania wyboru w sferze działalności gospodarczej i konsumpcji, pozwalającą odpowiedzieć na zasadnicze dla egzystencji człowieka pytania: co produkować, w jaki sposób i dla kogo przeznaczyć wytworzone wartości? Ekonomia próbuje też odpowiedzieć na pytanie: co należy zrobić, aby możliwości zaspokajania potrzeb ludzkich ulegały zwiększeniu. J. Wilkin -Ekonomia Zalecany podręcznik: • Ekonomia dla prawników i nie tylko. Pod red. M. Bednarskiego i J. Wilkina. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis J. Wilkin -Ekonomia
