Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW Biologiczne podstawy życia społecznego (WDS 2008/2009 nr 10) Biologiczne podstawy życia społecznego (WDS 2008/2009 nr 10) 1. Biologiczne podstawy życia społecznego: spory światopoglądowe wokół orientacji biologicznych w naukach społecznych; człowiek jako gatunek prowadzący życie zbiorowe – problemy: rozumienie „zbiorowości” (redukcjonizm i holizm); od zbioru do „uporządkowanej” całości; mechanizmy ograniczania agresji: hierarchia i dominacja („dominant”); terytorializm; „swój” i „obcy” (sposoby rozpoznawania się). współpraca czy konkurencja w obrębie zbiorowości („gry społeczne”). – problemy te analizują: ekologia, etologia, socjobiologia. Biologiczne podstawy życia społecznego (WDS 2008/2009 nr 10) 2. Ekologia: - bada zależności między gatunkiem a całością jego środowiska – problemy: - rozumienie „populacji” (ogół osobników danego gatunku zamieszkujących wyodrębnionych obszar); - uwaga badawcza jest skierowana na: - przestrzenną organizację populacji („terytorializm”) a sposoby realizacji czynności życiowych (rola reprodukcji); - terytorium a migracje i hierarchie dominacji. - ekologia a socjologia: - ekologia społeczna, sozoekologia społeczna. Biologiczne podstawy życia społecznego (WDS 2008/2009 nr 10) 3. Etologia: • nauka o zachowaniu się zwierząt (Konrad Lorenz) - problemy: – funkcje danego zachowania i jego ewolucja; – pojęcie „biogramu” (charakterystyczne wzory zachowania dla danego gatunku); – stosowanie perspektywy gatunku – zainteresowanie repertuarem zachowań osobniczych właściwych danemu gatunkowi oraz próby porównań międzygatunkowych; – główne tematy badawcze to wewnątrzgatunkowa agresja, jej przejawy oraz mechanizmy, które ją wyzwalaj i/lub hamują. Biologiczne podstawy życia społecznego (WDS 2008/2009 nr 10) 4. Socjobiologia (Edward E. Wilson) – biologia ewolucyjna i rola „altruizmu” - dwie teorie: – 1) pierwsza teoria - „łącznej wartości przystosowawczej”: • jednostką doboru naturalnego są geny; • ”dążenie” do przekazywania jak największej liczby kopii własnych genów następnemu pokoleniu (znaczenie pokrewieństwa w dziedziczeniu genów); • podstawą doboru naturalnego jest zróżnicowanie (podwyższenie) szans reprodukcji, a nie szans indywidualnego przeżycia. – 2) druga teoria - altruizm wobec osobników nie spokrewnionych: • altruizm odwzajemniony (dlaczego? – działamy na rzecz innych, oczekując, że oni postąpią podobnie, gdy sytuacja się zmieni i sami znajdziemy się w potrzebie); • zjawisko „pasażerów na gapę”; • strategie prokreacji i reprodukcji (w świecie istot żywych u podstaw relacji międzysobniczych leży gra o maksymalizację sukcesu reprodukcyjnego) . Biologiczne podstawy życia społecznego (WDS 2008/2009 nr 10) • życie społeczne w perspektywie biologii ewolucyjnej: wzory zachowań człowieka są efektem długiej ewolucji i są „zapisane” w genach; względna autonomia człowieka wobec świata zewnętrznego; poszukiwanie „ostatecznych” źródeł naszych zachowań; model ewolucji oparty na teorii gier i zasadzie „koszt-zysk”; obecność orientacji biologicznej w naukach społecznych (antropologia i „prawo naturalne”). Biologiczne podstawy życia społecznego (WDS 2008/2009 nr 10) 5. Nowe inspiracje - socjologia a emocje: • „emocje” u klasyków socjologii (G. Simmel, M. Weber); • przemiany społeczne ( wartości „post-materialistyczne”); • osiągnięcia nauki (neurofizjologia, psychologia, antropologia); • rozumienie „emocji”: – pobudzenie, wzruszenie ... i jego postacie, jak radość, żal...; – biologiczne podstawy wzbudzanie emocji; – historyczno-kulturowe formy wyrażania emocji; – socjologiczne teorie emocji (ewolucjonistyczna, kulturalistyczna, strukturalna, interakcjonistyczna).