czynniki biologiczne w służbie zdrowia
advertisement
CZYNNIKI BIOLOGICZNE W SŁUŻBIE ZDROWIA Tomasz Gorzelanny PODSTAWY PRAWNE • Dyrektywa Unii z 18.09.2000 r. Europejskiej nr 2000/54/WE • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22.04.2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. z 2005r., nr 81, poz. 716) BIOAEROZOL Układ dwu lub trójfazowy składający się z fazy rozpraszającej (powietrza) i fazy rozproszonej stałej lub ciekłej. Faza rozproszona może zawierać drobnoustroje czyli substancje organiczne pochodzące od ludzi lub zwierząt a także cząstki stałe BIOAEROZOLE • • • • • • Cząstki stałe: Nasion Pyłki roślin Kurz Grzyby i zarodniki Wirusy Przetrwalniki bakteryjne WIELKOŚĆ CZĄSTEK BIOAEROZOLI CZYNNIKI BIOLOGICZNE Szkodliwe czynniki biologiczne obejmują -drobnoustroje komórkowe, - pasożyty wewnętrzne, - jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, - hodowle komórkowe, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia CZYNNIKI BIOLOGICZNE WIRUSY - mają zdolność wzrostu i rozmnażania się jedynie wewnątrz zakażonej żywej komórki - drogi rozprzestrzeniania się: kropelkowa, przewód pokarmowy, pozajelitowa, bezpośredni kontakt z wydalinami chorego CZYNNIKI BIOLOGICZNE BAKTERIE - drobnoustroje jednokomórkowe, rozmnażają się przez podział - dzielą się na podstawie ich zdolności do barwienia się metodą Grama na bakterie G (-) i G (+) - drogi rozprzestrzeniania się: drogi oddechowe, układ pokarmowy, uszkodzone błony śluzowe i skóry CZYNNIKI BIOLOGICZNE GRZYBY - mogą powodować zakażenia ogólne jak i miejscowe np. na skórze STAWONOGI - pyły, wydaliny oraz inne drobne cząstki mogą powodować choroby alergiczne układu oddechowego wywoływane przez np. owady, pająki, skorupiaki CZYNNIKI BIOLOGICZNE RIKETSJE - Drobnoustroje bakteriopochodne - Zajmują pośrednie miejsce między wirusami i bakteriami - Drogi rozprzestrzeniania się: poprzez wszy, pchły, kleszcze (np. dur plamisty) CZYNNIKI BIOLOGICZNE MYKOPLAZMY - drobnoustroje mniejsze od bakterii - posiadają metabolizm podobny do bakteryjnego - wywołują tzw. nietypowe zapalenie płuc CZYNNIKI BIOLOGICZNE PIEROWTNIAKI - Jednokomórkowe organizmy zwierzęce - Wydzielają do środowiska enzymy oraz toksyczne i antygenowe substancje, które wywołują przyczyny objawów klinicznych np. toksoplazmoza CZYNNIKI BIOLOGICZNE ROBAKI PASOŻYTNICZE - Oddziałowują chorobotwórczo w postaci dorosłej jak i larwalnej - Drogi zakażenia: droga pokarmowa (poprzez połkniecie) np. owsica, glistnica, tasiemczyce i włośnica Zagrożenia dla zdrowia pracownika • Choroby zakaźne i inwazyjne (powodowane przez wirusy bakterie, pasożyty) • Alergie (grzyby, pył organiczny) • Zatrucie toksynami (wdychane mikroorganizmy) • Działania drażniące • Działania rakotwórcze SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE W ŚRODOWISKU GRUPA ORGANIZMÓW WIRUSY BAKTERIE LICZBA ZNANYCH GATUNKÓW SZACUNKOW LICZBA GATUNKÓW PROCENT ZNANYCH GATUNKÓW 4760 40000 12 5 5000 130000 GLONY 40000 69000 1500000 PIERWOTNIAKI 40000 100000 GRZYBY I POROSTY Razem 158760 60000 1830000 4 67 31 9 NARAŻENIE NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE W SŁUŻBIE ZDROWIA DROGI PRZENOSZENIA Powietrzna/Powietrzno-kropelkowa (gruźlica, grypa, odra) Przez krew i inne płyny ustrojowe (zapalenie wątroby typu B i C, HIV) NARAŻENIE NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE W SŁUŻBIE ZDROWIA DROGI PRZENOSZENIA CD. Przez bezpośredni kontakt (opryszczka) Pokarmowa (zapalenie wątroby typu A, Salmonella) RYZYKO NARAŻENIA ZAWODOWEGO PERSONELU MEDYCZNEGO • • • • Ukłucie zakrwawioną igłą – 80% Zranienie narzędziami chirurgicznymi – 8% Kontakt krwi lub wydzielin z uszkodzoną skóra – 7% Kontakt krwi lub wydzielin z błoną śluzową –5% ZAKAŹNOŚĆ NOSICIELI HBV HIV 0,00004 ml - ilość krwi potrzebna - 0,1 ml do zakażenia KLASYFIKACJA CZYNNIKÓW BIOLOGICZNYCH ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ ZAGROŻENIA Grupa Zagrożenia Wystąpienie choroby Grupa zagrożenia 1 Mało prawdopodobne Grupa zagrożenia 3 Istotne zagrożenie pracowników ciężką chorobą Grupa zagrożenia 2 Grupa zagrożenia 4 Możliwe Istotne zagrożenie pracowników ciężką chorobą Możliwość rozprzestrzeniania w populacji Profilaktyka i/lub leczenie Mało prawdopodobne Zazwyczaj możliwe Bez znaczenia Wysoce prawdopodobne Wysoce prawdopodobne Nie jest wymagane Zazwyczaj możliwe Zazwyczaj niemożliwe METODY PROFILAKTYKI • TECHNICZNE • ORGANIZACYJNE • MEDYCZNE METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE • Urządzenia i środki do mycia i dezynfekcji METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE • Oddzielne pomieszczenia do spożywania posiłków • Szatnie METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE • Zapewnienie pracownikom właściwych pomieszczeń higieniczno–sanitarnych i środków higieny METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE • Środki ochrony zbiorowej i indywidualnej • Nowoczesne systemy wentylacyjne METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE • Powierzchnie podłóg, ścian, blatów łatwo zmywalne i odporne na działanie środków chemicznych METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE • Bezpieczny system składowania i transportu odpadów medycznych METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE • Bezpieczny sprzęt i narzędzia • Zakaz ponownego nakładania nakładki na igłę METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE • Zapoznanie pracowników z oceną ryzyka zawodowego METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE • Bezpieczny system składowania ostrych narzędzi METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE • Mycie rąk przed i po pracy oraz po kontakcie z pacjentem lub materiałem biologicznym • Właściwe zachowanie w przypadku niebezpiecznego zdarzenia z udziałem czynnika biologicznego METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE • Bezpieczne postępowanie z próbkami materiału biologicznego i odpadami medycznymi • Nie pipetowanie ustnie METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE • Dezynfekcja i sterylizacja aparatury oraz narzędzi i sprzętu medycznego STERYLIZACJA ENDOSKOPÓW • Manipulacja przy zlewie ,,brudnym” (płukanie wodą, czyszczenie szczotką itp.) • Sterylizacja (zanurzenie do płynu na 2 godziny) - po 15 min ginie wirus HIV - po 1 godzinie ginie wirus HBV - po 2 godzinach giną sporydia • Manipulacje przy zlewie ,,czystym” (płukanie wodą jałową) METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE • Unikanie czynności prowadzących do tworzenia bioaerozoli • Zakaz spożywania posiłków na stanowisku pracy • Instrukcje stanowiskowe METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE • Zakaz noszenia prywatnej odzieży w pracy oraz prania odzieży służbowej w domu METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE • Oznakowanie miejsc w których mogą występować zagrożenia biologiczne METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE • Stosowanie wszelkich dostępnych środków zapobiegawczych eliminujących lub ograniczających stopień zagrożenia ze strony czynników biologicznych METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE • Prowadzenie rejestru pracowników narażonych oraz rejestru prac narażających na szkodliwe czynniki biologiczne zakwalifikowane do 3 i 4 grupy zagrożenia METODY PROFILAKTYKI MEDYCZNE • Przeprowadzanie badań medycznych narażonych na czynniki biologiczne • Szczepienia ochronne • Profilaktyka poekspozycyjna DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
