PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ im. KAWALERÓW ORDERU UŚMIECHU W DĄBRÓWCE ROK SZKOLNY 2016/2017 1 PODSTAWY PRAWNE: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. Konwencja o Prawach Dziecka. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – Art 72. Kodeks postępowania karnego z dnia 6 kwietnia 1997 r. – Art. 304. Kodeks postępowania cywilnego – Art. 572. Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. z późniejszymi zmianami. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r. ( tekst jednolity – Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz.1231; Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz.473). Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1485 z późniejszymi zmianami: Dz. U. z 2006 r. Nr 7, poz. 47 i 48; Dz. U. z 2006 r. Nr 66, poz. 469; Nr 120, poz. 826). Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r. (tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109 z późniejszymi zmianami). Ustawie o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1995 r. (tekst jednolity: Dz. U. Nr 10. z 1996 r., poz. 55 z późniejszymi zmianami: 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 121, poz. 770; 1999 r. Nr 96, poz.1107; 2003 r. Nr 229, poz. 2274). Ustawie o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 23 lipca 2008 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 180, poz. 1108). Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. (Dz. U. Nr 111, poz. 535; z późniejszymi zmianami - Dz. U. Nr 113, poz. 731 z 1997 r., Dz. U. Nr 141, poz. 1183 z 2005 r.). Ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 180, poz. 1493). Rozporządzenie MEN z dnia 27 sierpnia 2012r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U.Nr205, poz1206 oraz z 2012r. poz.941). Rozporządzenie MEN z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz. U. 2012 r, poz. 752). Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U z 2013r poz.532). Rozporządzenie MEN z dnia 28 sierpnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, Rozporządzeniu MEN z dnia 13 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych i innych publicznych poradni specjalistycznych(Dz.U z 2013 r.poz.199). Rozporządzeniu MENiS z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem (Dz. U. Nr 26. z 2003 r., poz. 226). Rozporządzeniu MEN z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz.U Nr 161 poz. 1080), Rozporządzenie MEN z dn.18.08.2015r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii. Dz. U. z 2012r. poz. 124 oraz z 2015r. poz. 28 i 875, 2 WPROWADZENIE Profilaktykę rozumiemy jako proces wspierający zdrowie psychiczne, społeczne i fizyczne poprzez pomoc i towarzyszenie uczniowi w zdobywaniu wiedzy o zagrożeniach w rozwoju oraz nabywaniu umiejętności przeciwdziałania tym zagrożeniom. Obejmuje wzmacnianie czynników chroniących i eliminację lub redukcję czynników ryzyka. Szkolny Program Profilaktyki jest odpowiedzią na zapotrzebowanie uczniów i ich środowiska pod kątem treści profilaktycznych. Diagnoza wynika z wniosków wyciągniętych z obserwacji środowiska nauczycielskiego oraz konsultacji z rodzicami. Przeprowadzona diagnoza wykazała, że największymi problemami i zagrożeniami w szkole są: fonoholizm – uzależnienie od telefonu komórkowego; zwraca się uwagę na nadmierne używanie telefonów poza szkołą, natomiast w szkole obowiązuje zakaz korzystania z telefonu z wyjątkiem wyznaczonego miejsca celem komunikacji telefonicznej z opiekunem; pojawiają się przypadki uzależnienia od gier komputerowych, Internetu; wciąż panująca niska kultura osobista – większość uczniów nie używa zwrotów grzecznościowych; zdarzają się przypadki wybuchowych reakcji ze strony uczniów względem nauczycieli; przypadki stosowania zachowań agresywnych; brak znajomości zasad współżycia w grupie; organizacja czasu wolnego w warunkach domowych – konieczność rozwoju relacji, więzi rodzinnych; niezdrowa żywność; Istnieją cechy, sytuacje, warunki sprzyjające powstaniu zachowań ryzykownych oraz warunki zwiększające odporność na działanie czynników ryzyka. CZYNNIKI RYZYKA Wzorce nieprawidłowych zachowań wyniesione z domu, funkcjonujące w środowisku rówieśniczym, obecne w mediach CZYNNIKI CHRONIĄCE Obecność pozytywnych wzorców. Rozmowy z dzieckiem dostosowane do jego poziomu rozwoju o uczuciach, przekonaniach. Zainteresowanie rodziców tym co oglądają, czytają ich dzieci oraz udziałem w grupach nieformalnych 3 Zaburzone relacje z dorosłymi (brak zaufania, niewystarczająca kontrola, brak reakcji, niezaspokajanie potrzeb psychicznych dziecka) Brak jasnego systemu kar i nagród Brak zainteresowań Grupa rówieśnicza, w której normą są zachowania dysfunkcyjne Moda na wulgaryzmy Niepowodzenia w nauce Niskie poczucie własnej wartości Nieumiejętność komunikowania się, rozwiązywania konfliktów, radzenia sobie z negatywnymi emocjami Emocjonalna więź dziecka z rodzicami, zaufanie do nauczycieli, kontakty z dorosłymi naznaczone szacunkiem, zrozumieniem, stała opieka sprawowana przez dorosłą osobę Jasno określone wymagania, zasady zachowania i konsekwentne ich przestrzeganie; stosowanie pochwał, nagród Posiadanie zainteresowań, udział w zajęciach pozalekcyjnych Konstruktywna grupa rówieśnicza (zespół klasowy, samorząd, świetlica, koła zainteresowań) Konsekwentne reagowanie na przejawy niewłaściwego wyrażania i zachowania się uczniów Zapobieganie niepowodzeniom szkolnym Poczucie własnej wartości, samoakceptacja Wiedza i umiejętności z zakresu właściwej komunikacji, radzenia sobie z trudnymi emocjami Profilaktyka jest podejmowaniem działań wzmacniających czynniki chroniące i eliminowaniem czynników ryzyka. Jednym z podstawowych czynników chroniących jest otrzymywanie pozytywnych wzorców oraz zaufanie do nauczycieli. Postawa i postępowanie dorosłych ma zasadnicze znaczenie w kształtowaniu postaw i zachowań dzieci. Program został opracowany w oparciu o wytyczne zawarte w Rządowym programie na lata 2014–2016 „BEZPIECZNA I PRZYJAZNA SZKOŁA”. Program profilaktyki jest również powiązany z programem „Bezpieczna Szkoła – Bezpieczny Uczeń” prowadzonego przez Fundację Państwo Obywatelskie. Celem programu jest spopularyzowanie wśród uczniów podstawowych zasad funkcjonowania państwa prawnego i społeczeństwa obywatelskiego, w tym norm współżycia, poszanowania praw jednostki w tym ucznia-obywatela, przeciwdziałania patologiom, tolerancji wobec ludzi o odmiennej kulturze, rasie, obyczajach, solidaryzmu społecznego. Zalecana jest kontynuacja programu w szczególności w stosunku do uczniów wchodzących w II etap edukacyjny. W bieżącym roku przewiduje się wprowadzenie kilku programów profilaktycznych z uwzględnieniem problemów i zagrożeń pojawiających się wśród uczniów Szkoły Podstawowej im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Dąbrówce. Cele główne programu: Eliminowanie zachowań problemowych. Kształtowanie prawidłowych zachowań. Profilaktyka agresji. Profilaktyka uzależnień ze szczególnym uwzględnieniem problemu dopalaczy – pedagogizacja rodziców ze względu na niską świadomość uczniów na temat działania dopalaczy. Organizowanie przedsięwzięć wspierających uczniów w rozwoju psychospołecznym. 4 Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów w kontekście praw dziecka i praw człowieka. Promowanie sukcesów na forum klasy, szkoły i w środowisku lokalnym. Promowanie czytelnictwa wśród uczniów. Promocja zdrowego i bezpiecznego stylu życia. Promowanie zajęć ruchowych. Inicjowanie i wzmacnianie czynników wspierających rozwój dziecka. Wprowadzenie programu warsztatowego: „Dzień profilaktyki w szkole” z udziałem Centrum Edukacji i Profilaktyki „Dialog” w ramach środków z Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przy GOPS w Dopiewie. Cele operacyjne: tworzenie warunków bezpiecznego funkcjonowania szkoły; tworzenie w szkole atmosfery akceptacji i poczucia bezpieczeństwa wszystkim uczniom (z różnymi potrzebami edukacyjnymi); kształtowanie czynnych postaw wobec zdrowia i bezpieczeństwa swojego oraz innych; wyrabianie prawidłowych nawyków oraz postaw warunkujących zachowanie i pielęgnowanie zdrowia; kształtowanie osobowości dziecka oraz umiejętności współżycia z otoczeniem; kształtowanie umiejętności radzenia sobie w trudnych i niebezpiecznych sytuacjach, a także zapobiegania ich powstaniu; budowanie poczucia własnej wartości i wiary w siebie oraz akceptacji innych poprzez budowanie właściwych relacji z rówieśnikami i najbliższym otoczeniem; rozpoznawanie możliwości rozwojowych wychowanków oraz podejmowanie wczesnej interwencji specjalistycznej w przypadku dzieci wymagających wsparcia specjalistów; ograniczenie i likwidowanie barier, które blokują prawidłowy rozwój. Strategie oddziaływań na uczniów: - zapoznawać uczniów z zapisami dokumentów Szkoły oraz dokumentami dot. praw dziecka i człowieka - zapoznawać uczniów z uznanymi wartościami ogólnoludzkimi - wzmacniać poczucie własnej wartości dziecka - rozwijać umiejętności bezpiecznego i zdrowego funkcjonowania we współczesnym świecie, w tym bezpiecznego korzystania z technologii komunikacyjnej - stosować wybrane zasady komunikacji asertywnej Ponadto: 5 - Na bieżąco monitorować zachowanie uczniów, obserwować uczniów pod kątem ewentualnego używania substancji psychoaktywnych, monitorować realizację szkolnych programów wychowawczego i profilaktyki oraz ilość godzin nieobecnych na zajęciach lekcyjnych. - Informować i konsultować zadania z nauczycielami i rodzicami / opiekunami prawnymi / uczniów. - Obserwować uczniów pod kątem ewentualnej przemocy w rodzinie - Kontynuować doskonalenie nauczycieli w zakresie profilaktyki wychowawczej. Realizacja Programu wymaga od nauczycieli i wychowawców przeprowadzenia wielu rozmów z uczniami, rodzicami, pedagogiem i innymi pracownikami Szkoły, aktywnego uczestnictwa w Zespołach Wychowawczych, obserwacji, analiz dokumentów oraz prowadzenia zajęć profilaktyczno – wychowawczych. Działania nauczycieli będą wspierane przez Dyrektora Szkoły, pedagoga, pracowników PPP , innych instytucji wspomagających pracę szkoły oraz Rzecznika Praw Ucznia. Obok gabinetu pedagoga proponuje się założenie anonimowej skrzynki do której uczniowie będą mieli możliwość wrzucać informacje anonimowe. Osoby odpowiedzialne za realizację: • • • • • • • • dyrektor/wicedyrektorzy szkoły, wychowawcy klas, nauczyciele pozostałych przedmiotów, pedagog szkolny, psycholog szkolny, rodzice, pielęgniarka szkolna, raz inne osoby ujęte w programie Ewaluacja programu: • • • • • • ankiety ewaluacyjne skierowane do uczniów, obserwacje, wywiad środowiskowy, w tym wywiad z rodzicami, rozmowy wychowawcze, opinie uczniów i rodziców, analiza dokumentów Szkoły. 6 Spodziewane efekty: • • • • • • • • • • • • zmniejszenie liczby zachowań agresywnych w szkole, wzrost poprawności językowej w mowie potocznej (rzadziej używane wulgaryzmy), utrwalenie zachowań asertywnych, empatia, wzrost wiedzy uczniów oraz rodziców na temat uzależnień i przeciwdziałania im, dbanie o zdrowie fizyczne i psychiczne, umiejętność organizowania czasu wolnego, świadome i umiejętne korzystanie z komputera, Internetu, telefonu, prawidłowe reakcje w sytuacjach zagrożenia, zachowanie higieny osobistej, sukcesy uczniów w szkole, większa świadomość rodziców na temat używek a przede wszystkim dopalaczy, Realizacja zadań: Obszar działania Promocja bezpiecznego i zdrowego stylu życia. Promocja zdrowego odżywiania. Inicjowanie i wzmacnianie czynników wspierających rozwój dziecka. Zadania/rodzaj działania: Sposoby realizacji - wpajanie zasad bezpieczeństwa w szkole i w środowisku: pogadanki, rozmowy, warsztaty, realizacja uczenie bezpiecznych zachowań programów profilaktycznych -realizacja programów prozdrowotnych, w kontaktach z nieznajomymi zasady zdrowego odżywiania, profilaktyka zdrowotna uczenie asertywności - doskonalenie umiejętności promowanie zdrowego stylu życia organizowania warsztatu pracy i dbałości o estetykę otoczenia - kółka zainteresowań, sportowe; wdrażanie zasad higieny - egzamin na Kartę rowerową; umysłowej - spotkanie z policjantem; uczeń jest bezpieczny w szkole i w środowisku Odpowiedzialni -wychowawcy, - nauczyciele, -pedagog, - psycholog - wychowawcy świetlicy, - realizatorzy programów profilaktycznych, - Samorząd szkolny, - pielęgniarka szkolna – higienistka, - nauczyciel biblioteki - inspektor BHP, Straż Pożarna Kryterium sukcesu Uczeń: - unika zachowań będących zagrożeniem dla niego i innych - potrafi powiedzieć „ nie ” - aktywnie spędza czas wolny - zna zasady ruchu drogowego - wie jak zachować się w czasie alarmu -zna zagrożenia związane z Internetem, uzależnieniem od fonoholizmu, gier komputerowych, - posiada wiedzę nt. prawidłowego żywienia - dba o higienę osobistą i otoczenia 7 Eliminowanie zachowań problemowych. Kształtowanie prawidłowych zachowań. Zapobieganie zachowaniom agresywnym, przemocy i uzależnieniom. - Dzień Ziemi, sprzątanie świata, zajęcia o tematyce ekologicznej - współpraca z ośrodkiem zajmującym się profilaktyką uzależnień – wdrażanie do korzystania z rożnych form aktywności fizycznej organizacja spotkań dla uczniów i rodziców uczenie zasad ruchu drogowego - profilaktyka próchnicy zębów - pogadanki w ramach lekcji godziny popularyzacja wiedzy z zakresu wychowawczej, lekcje przyrody, konkursy plastyczne ochrony przyrody - korygowanie postawy ucznia podczas siedzenia w ławce uświadamianie rodzicom - realizacja programów edukacyjnych; zagrożeń związanych z - pogadanki; używaniem substancji uzależniających, w tym dopalaczy - ćwiczenia z zakresu ewakuacji; - realizacja projektu „Szklanka Mleka” - realizacja projektu „Owoce i warzywa uświadamianie zagrożeń wynikających z wybuchu pożaru w szkole” lub ładunków wybuchowych wskazywanie alternatywnych form spędzania czasu wolnego wdrażanie do bezpiecznego korzystania z Internetu promowanie zasad zdrowego odżywiania wdrażanie zasad higieny osobistej i higieny otoczenia. integrowanie zespołów klasowych oraz społeczności szkolnej Rozwijanie umiejętności interpersonalnych doskonalenie umiejętności pracy - lekcje godziny wychowawczej, zajęcia świetlicowe, gry i zabawy integrujące, - udział w zajęciach integracyjnych, kołach zainteresowań, świetlicowych, wyjściach, wycieczkach i uroczystościach - udział w akcjach charytatywnych - wychowawcy, - wychowawcy świetlicy, - opiekun Samorządu Uczniowskiego, - opiekun wolontariatu szkolnego, - pedagog - psycholog Uczeń: - zna przyczyny konfliktów i zachowań agresywnych - rozumie ich wpływ na relacje międzyludzkie - potrafi rozpoznawać stany emocjonalne własne i innych 8 Organizowanie przedsięwzięć wspierających uczniów w rozwoju psychospołecznym. w zespole - uczestnictwo w zawodach i imprezach - nauczyciele w-f, języka polskiego sportowych - konkursy językowe, uczestnictwo w kształtowanie postaw imprezach kulturalnych prospołecznych - promowanie poprawnej polszczyzny - spotkania z przedstawicielami wprowadzanie zasad sportowej rywalizacji i mądrego kibicowania instytucji wspomagających pracę szkoły, zajęcia profilaktyczne - zajęcia w ramach realizacji programów profilaktycznych dbałość o kulturę słowa, - spotkanie rodziców z pracownikiem eliminowanie wulgaryzmów Centrum Uzależnień – warsztaty uświadamiające rodzicom problem przeciwdziałanie aktom agresji, dopalaczy, przemocy rówieśniczej - działalność w Radzie Samorządu Uczniowskiego. kształtowanie świadomości skutków i konsekwencji własnego - analizowanie z dziećmi własnych zachowań, reakcji wynikających z zachowania sytuacji życia codziennego kształtowanie świadomości - zabawy kształtujące inteligencję skutków używania środków emocjonalną dzieci psychotropowych, dopalaczy, - zajęcia o charakterze narkotyków i alkoholu biblioterapeutycznym - uczenie dzieci obserwacji, nazywania i rozpoznawania emocji podczas rozmów i zabaw psychoedukacyjnych -zajęcia psychoedukacyjne dotyczące kontrolowania i umiejętnego wyrażania własnych emocji - Kształtowanie postawy koleżeńskiej i kulturalnego stosunku wobec otoczenia. - Wzmacnianie zachowań kulturalnych, dostrzeganie i docenianie prawidłowych, kulturalnych zachowań. - podejmuje próby rozwiązywania problemów i konfliktów drogą kompromisów i mediacji - zna skutki i konsekwencje zachowań agresywnych - zna skutki i konsekwencje zachowań związanych z używaniem środków odurzających, dopalaczy, narkotyków i alkoholu - wie jak powinien zachowywać się wobec rówieśników i dorosłych - zna normy dobrego zachowania w różnych sytuacjach - zna zasady zdrowej rywalizacji sportowej i mądrego kibicowania - wie, co to jest tolerancja i jak być tolerancyjnym 9 - uczestnictwo w imprezach kulturalnych: wyjścia do ośrodków kultury i sztuki, udział w konkursach artystycznych - udział w programie zapobiegającym zachowaniom agresywnym istosowaniu przemocy – „Bezpieczna Szkoła – Bezpieczny Uczeń” - udział w wolontariacie; - wspieranie uczniów w sytuacjach trudnych, -udzielanie wzmocnień pozytywnych jako zachęty do pokonywania trudności, - warsztaty socjoterapeutyczne lub o charakterze socjoterapeutycznym, Wyrównywania szans edukacyjnych uczniów w kontekście praw dziecka i praw człowieka. Praca z uczniem sprawiającym problemy wychowawcze oraz mającym problemy dydaktyczne. Praca z uczniem zdolnym. Promowanie sukcesów na forum klasy, szkoły i w środowisku lokalnym. uczenie konstruktywnych metod rozwiązywania konfliktów pedagogizacja rodziców dot. radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych i trudnych organizowanie pomocy psychologiczno – pedagogicznej na terenie szkoły wskazywanie sposobów nawiązywania dobrych relacji z rówieśnikami i dorosłymi wskazywanie właściwych, pożądanych postaw - pogadanki, rozmowy, dramy itp. w ramach GZW - zebrania z rodzicami, konsultacje, rozmowy - wskazywanie miejsc i instytucji świadczących pomoc na rzecz dziecka i rodziny - udzielanie pomocy psychologiczno – pedagogicznej na terenie szkoły - dostosowywanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb uczniów - zapewnienie możliwości uczestnictwa w zajęciach wyrównujących szanse edukacyjne, - lekcje wychowawcze, rozmowy wychowawcze z pedagogiem, zespoły wychowawcze – klasowe, -poradnictwo dla rodziców - wychowawcy, -pedagog, - psycholog, -nauczyciele przedmiotów, - przedstawiciele instytucji współpracujących ze szkołą, - zaproszeni specjaliści, Uczeń: - potrafi rozwiązywać konflikty bez używania przemocy - nawiązuje prawidłowe relacje w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi - wie, do kogo udać się w szkole w sytuacjach trudnych - zna swoje prawa i obowiązki - regularnie uczęszcza do szkoły - stara się osiągać jak najlepsze wyniki w nauce - rozwija swoje pasje i zainteresowania także poprzez udział w zajęciach organizowanych przez szkołę - stara się pracować nad swoim zachowaniem - ma poczucie własnej godności i szanuje godność innych 10 wdrażanie do odpowiedzialnego korzystania z własnych praw i obowiązków premiowanie uczniów za bardzo wysoką frekwencję kształtowanie poczucia godności ludzkiej w kontekście zapisów prawa - współpraca z instytucjami wspomagającymi pracę szkoły / Policja, Sąd, PPP itp./ - realizacja klasowych programów wychowawczo – profilaktycznych - realizacja programów profilaktycznych - warsztaty doskonalące umiejętności rozwiązywania sytuacji konfliktowych - monitorowanie uczęszczania na zajęcia lekcyjne - monitoring realizacji obowiązku szkolnego - zajęcia wychowawcze, apele i imprezy okolicznościowe 11