Wykład 3: Istota i podział rynku finansowego

Wykład 3: Istota
i podział rynku finansowego
Rynek finansowy – miejsce, gdzie następuje zetknięcie popytu i podaży na
kapitały (zasoby) pieniężne; rynek, na którym zawierane są transakcje
polegające na zakupie i sprzedaży instrumentów finansowych.
Rynek finansowy nie oznacza terytorialnie określonego miejsca kupujących
i sprzedających kapitały pieniężne, ale zespół instytucji i mechanizmów
ekonomicznych, za pomocą których te transakcje są realizowane i
kształtuje się wysokość stopy procentowej
(źródło: Zb. Krzyżkiewicz, Podręcznik do nauki bankowości, W-wa 1999).
Na rynku finansowym wyróżnia się dwa podstawowe segmenty:
 rynek pieniężny (o charakterze krótkoterminowym, czas trwania
instrumentów finansowych do 1 roku)
 rynek kapitałowy (rynek kapitałów długoterminowych, powyżej 1 roku,
zwany też rynkiem inwestycyjnym).
Rynek pieniężny – rynek, na którym dokonują się transakcje
instrumentami finansowymi o dużej płynności, mającymi z reguły
charakter wierzycielski. Podstawowym celem funkcjonowania rynku
pieniężnego – utrzymanie płynności podmiotów gospodarczych
Na rynku pieniężnym – dokonywane krótkoterminowe operacje
równoważące popyt z podażą kapitału pożyczkowego o krótkich terminach
płatności. Głównymi uczestnikami tego rynku – banki, zabezpieczające
sobie płynność poprzez wzajemne lokaty i kredyty.
Bank centralny wykorzystuje operacje na rynku pieniężnym do
regulowania ilości (podaży) pieniądza.
Na rynku finansowym handluje się instrumentami finansowymi.
Instrument finansowy – kontrakt między dwoma stronami, regulujący
zależność finansową, w jakiej obie strony pozostają.
Oprócz podziału rynku finansowego na rynek pieniężny i kapitałowy w
literaturze przedmiotu stosowany jest bardziej szczegółowy podział na 5
segmentów operacyjnych:
A. rynek pieniężny
A. rynek kapitałowy
B. rynek instrumentów pochodnych
C. rynek walutowy
D. rynek depozytowo-kredytowy.
Na każdym z tych rynków stosowane są odmienne instrumenty finansowe.
Rynek finansowy
Instrumenty rynku pieniężnego:
a) Bony skarbowe (emitowane przez Skarb Państwa) – zapewniają płynność
na rynku pieniężnym, pozwalają na sfinansowanie bieżących wydatków
budżetowych; okres trwania (termin zapadalności): od 1 dnia do 52
tygodni.
Bony skarbowe należą do najczęściej kupowanych i sprzedawanych
instrumentów rynku pieniężnego. Decydują o tym takie zalety bonów
skarbowych, jak:
- dochodowość ( z reguły wyższa od dochodowości z lokat bankowych);
- bezpieczeństwo – gwarantem odzyskania zainwestowanych środków jest
państwo jako emitent bonów skarbowych;
- płynność (łatwość zamiany na gotówkę).
b) Czek – udzielone bankowi pisemne zlecenie, na określonym prawem
formularzu, wypłacenia okazicielowi lub określonej osobie, zwanej
remitentem, wymienionej sumy pieniężnej, ze środków należących do
wystawcy czeku (najczęściej – zgromadzonych na jego rachunku
bankowym).
Czeki – imienne lub na okaziciela.
Czeki – potwierdzone (realizacja nie wymaga żadnych dodatkowych
czynności przed podaniem czeku do realizacji) i czeki potwierdzone
(przyjmujący go podmiot wymaga, aby bank wystawcy potwierdził, że
wystawca czeku posiada na rachunku bankowym środki potrzebne do
zrealizowania czeku).
c) Weksel – papier wartościowy potwierdzający istnienie zobowiązania
pieniężnego osoby lub osób, które go podpisały. Wystawca (emitent)
zobowiązuje się do zapłaty danej osobie (remitentowi) konkretnej kwoty w
określonym miejscu i czasie.
Weksel – własny (inaczej: weksel sola, prosty). Jest papierem
wartościowym zawierającym bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty przez
wystawcę określonej kwoty we wskazanym miejscu i czasie. Weksel
trasowany (inaczej: ciągniony, trata, przekazany) – skierowane do danej
osoby bezwarunkowe polecenie zapłaty określonej kwoty w oznaczonym
miejscu i czasie.
Rynek finansowy
d) Bony komercyjne – emitowane m.in. przez duże przedsiębiorstwa,
zawierają obietnicę zapłaty przez emitenta określonej sumy w określonym
czasie
e) Certyfikaty depozytowe – potwierdzenie zdeponowania sumy pieniężnej
na określony czas, według określonej stopy procentowej.
d) akcepty bankierskie – zobowiązanie do zapłacenia przez bank dłużnika
określonej sumy bankowi wierzyciela.
Rynek kapitałowy – tworzą transakcje instrumentami finansowymi o
charakterze wierzycielskim bądź własnościowym (udziałowym).Termin
realizacji instrumentów tego rynku wynosi powyżej 1 roku.
Celem rynku kapitałowego – efektywna alokacja kapitału między podmioty
emitujące oraz uzyskanie dochodu przez inwestorów (podmioty
posiadające nadwyżki kapitału, poszukujące korzystnych sposobów na jego
ulokowanie). Na rynku kapitałowym dokonuje się właściwa wycenia
instrumentów tego rynku (np. na giełdzie papierów wartościowych
dokonuje się wycena wartości rynkowej akcji).
Na rynku kapitałowym gromadzone są środki dla operacji
długoterminowych – np. w postaci lokat w bankach i papierach
wartościowych (akcjach, obligacjach, listach zastawnych etc.).
Instrumenty rynku kapitałowego:
a) Obligacje – papiery wartościowe o charakterze wierzycielskim
(dłużnym). Potwierdzają nabycie przez posiadacza prawa do otrzymania w
określonym czasie sumy pieniężnej określonej w obligacji oraz odsetek.
Emisja obligacji – alternatywną wobec kredytu bankowego forma
pożyczania pieniędzy.
b) Akcje – papiery wartościowe o charakterze właścicielskim
(dywidendowym). Nabywca akcji staje się współwłaścicielem spółki, ma
prawo m.in. do udziały w zysku (w formie dywidendy przypadającej na
akcję) oraz udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.
Rynek finansowy
Ogólna struktura rynku finansowego
RYNEK FINANSOWY
RYNEK
PIENIĘŻNY
RYNEK
KAPITAŁOWY
RYNEK
DEPOZYTOWOKREDYTOWY
RYNEK
INSTRUMENTÓW
POCHODNYCH
RYNEK
WALUTOWY
Źródło: W.Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, Warszawa 2001.
Szczególna rola instytucji finansowych - pośredników finansowych.
Banki i inne instytucje finansowe – pośredniczą w przepływach nadwyżek
pieniężnych od podmiotów mających okresowe nadwyżki do innych, które
zgłaszają na nie zapotrzebowanie.
Rynki finansowe w różnych krajach są rozwinięte w różny sposób.
Krajowe podmioty gospodarcze – w tym banki – mogą korzystać z
międzynarodowych rynków finansowych, zasilając się zagranicznymi
kredytami lub lokując za granica swoje zasoby.