Rynek - Edukator

PRZYKŁADOWE LEKCJE Z PODSTAW
PRZEDSIĘBIORCZOŚCI – W NAUCZNIU NA ODLEGŁOŚĆ
Moduł III
Lekcja 1.
Rynek
1.1.
Pojęcie i rodzaje rynku .
Rynek powstał w wyniku społecznego podziału pracy oraz w rezultacie produkcji dóbr
i realizacji i usług ponad potrzeby własne producentów
. Początkowo człowiek sam
wytwarzał wszelkie niezbędne do życia przedmioty , jednak dzięki wymianie doświadczeń i
rozpowszechnieniu specjalizacji wystąpiła możliwość wymiany produktów i usług .
Wymiana występowała w konkretnym miejscu określanym mianem rynku . Z czasem
słowo to uzyskało szerszy zakres znaczeniowy i zaczęło oznaczać całokształt stosunków
handlowo-gospodarczych obejmujących sprzedaż i kupno towarów , usług i wymianę
kapitałowych .
Rynek – to ogół transakcji kupna i sprzedaży towarów i usług , w wyniku których
określone zostają ceny oraz ilości nabywanych i sprzedawanych towarów .
Rynek można sklasyfikować wg różnych kryteriów :
a)
b)
ze względu na zasięg terytorialny :
-
rynek lokalny – znajduje się w bezpośrednim otoczeniu klienta ,
-
rynek regionalny – swym zasięgiem obejmuje obszar np. województwa ,
-
rynek krajowy – funkcjonuje w obrębie jednego państwa ,
-
rynek międzynarodowy dotyczy wymiany na obszarze całego świata ;
ze względu na przedmiot transakcji kupna-sprzedaży :
-
rynek dóbr i usług – na którym oferowane są towary i usługi ,
-
rynek pracy – na którym występują pracodawcy oferujący miejsca pracy i osoby
poszukujące pracy ,
c)
rynek finansowy – obejmujący obrót pieniężny , obrót papierami wartościowymi ;
ze względu na stopień zaspokojenia potrzeb :
-
rynek producenta – gdy oczekiwania nabywców przewyższają ofertę producentów,
wówczas producenci dyktują ceny na oferowane towary, usługi ,
RYNEK I GOSPODARKA RYNKOWA
strona
1
PRZYKŁADOWE LEKCJE Z PODSTAW
PRZEDSIĘBIORCZOŚCI – W NAUCZNIU NA ODLEGŁOŚĆ
-
Moduł III
rynek konsumenta – oferta producentów przewyższa zainteresowania kupnem i to
kupujący dyktują warunki ;
d)
1.2.
ze względu na liczbę uczestników transakcji kupna-sprzedaży wyróżniamy :
-
rynki detaliczne – klientami są indywidualni odbiorcy ,
-
rynki hurtowe – dotyczą sprzedaży-kupna zazwyczaj większej partii towarów .
Funkcje rynku .
W gospodarce każdego państwa rynek pełni wiele ważnych funkcji . Należą do nich :
a)
funkcja informacyjna – rynek dostarcza informacji producentom i konsumentom
o zapotrzebowaniu na dane towary , usługi , o ofercie dóbr i usług , o wysokości cen ;
b)
funkcja równowagi – mechanizm rynkowy dostosowuje wielkość produkcji , jej
asortyment do oczekiwań nabywców ;
c)
funkcja akceptacji produktów – dzięki istnieniu rynku następuje społeczne
potwierdzenie o przydatności wytworzonych dóbr lub o odrzuceniu ich przez rynek ;
d)
funkcja selekcyjna – z rynku płyną informacje o tym , na które produkty nie ma
zapotrzebowania i które powinny być z rynku i produkcji wycofane ;
e)
funkcja alokacyjna – na podstawie preferencji nabywców podejmowane są decyzje
inwestycyjne dotyczące np. zwiększenia produkcji –zmiany asortymentu produkcji itp.
1.3.
Struktury rynku .
Jednym z elementów gry rynkowej jest rywalizacja w pozyskiwaniu klientów
określana mianem konkurencji .
W teorii ekonomii wyróżnia się cztery podstawowe struktury rynkowe :
a)
monopol pełny – oznacza rynek , na którym występuje jeden sprzedawca dyktujący
warunki i on ustala poziom cen na oferowane przez siebie produkty – monopol pełny
występuje w naszym kraju w sprzedaży energii , wody , gazu ;
b)
konkurencja monopolistyczna – na rynku występuje wielu sprzedających oraz
kupujących , ale każde przedsiębiorstwo ma zbyt mały udział w rynku , żeby wpływać
na zmianę ceny , a oferowane towary są podobne lub jednakowe przez co ich ceny są
zbliżone ( np. artykuły chemii gospodarczej ) ;
RYNEK I GOSPODARKA RYNKOWA
strona
2
PRZYKŁADOWE LEKCJE Z PODSTAW
PRZEDSIĘBIORCZOŚCI – W NAUCZNIU NA ODLEGŁOŚĆ
c)
Moduł III
oligopol – na rynku występuje tylko kilka firm oferujących podobne produkty , mają
one znaczący udział na rynku i dyktują warunki cenowe na oferowane towary , a
mniejsze przedsiębiorstwa muszą się im podporządkować ( np. przemysł hutniczy ,
motoryzacyjny ) ;
d)
konkurencja doskonała – ceny na rynku kształtują się w wyniku relacji między
popytem i podażą .
Zadania i ćwiczenia :
Uzupełnij poniższe zdania :
1. .......................... to ogół transakcji kupna i sprzedaży towarów i usług .
2. Rynek powstał w wyniku .........................pracy .
3. Rynek ....................... znajduje się w bezpośrednim otoczeniu nabywcy .
4.
Funkcja ..................... rynku – na podstawie preferencji nabywców podejmowane
są decyzje inwestycyjne .
5.
Monopol pełny , konkurencja monopolistyczna , oligopol , konkurencja doskonała
to ...................... rynku .
1. Odpowiedz na pytanie : co to jest konkurencja ?
2. Porównaj definicję rynku zamieszczoną w tym podręczniku z definicją
umieszczoną w „Szkolnym słowniku ekonomicznym” lub w innym podręczniku .
Wypełnij tabelę dokonując klasyfikację rynków wg zasięgu terytorialnego :
-
rynek ropy naftowej ,
-
rynek pieczywa ,
-
rynek samochodów firmy Ford ,
-
rynek „Gazety Krakowskiej” ,
-
rynek podręczników ,
-
rynek usług reklamowych I programu TVP ,
-
rynek bawełny .
Rynek lokalny
*
Rynek krajowy
Rynek międzynarodowy
prawidłowe odpowiedzi znajdziesz w kluczu na końcu modułu III
RYNEK I GOSPODARKA RYNKOWA
strona
3
PRZYKŁADOWE LEKCJE Z PODSTAW
PRZEDSIĘBIORCZOŚCI – W NAUCZNIU NA ODLEGŁOŚĆ
Moduł III
Lekcja 2 .
Mechanizm rynkowy .
2.1.
Systemy ekonomiczne .
Działalność
gospodarcza
może
być
prowadzona
w
różnych
systemach
ekonomicznych.
System ekonomiczny – to zespół instytucji oraz mechanizmów koordynujących
i kontrolujących podejmowanie oraz realizację działalności gospodarczej kraju .
Wśród systemów ekonomicznych wyróżnia się :
a)
system gospodarki nakazowo-rozdzielczej , oparty na centralnym planowaniu
i społecznej własności środków produkcji ; dyrektywą wynikającym z planów
centralnych podporządkowana jest cała gospodarka . System ten jest mało efektywny ,
nie uwzględnia panujących realiów i rachunku ekonomicznego ;
e) system gospodarki rynkowej , zwany systemem gospodarki kapitalistycznej ,
charakteryzuje się prywatną własnością środków produkcji oraz dążeniem podmiotów
gospodarujących do maksymalizacji swoich zysków . Prywatna własność środków
produkcji zapewnia konkurencję między podmiotami działającymi na rynku a jej
regulatorem są mechanizmy rynkowe .
Funkcjonowanie mechanizmu rynkowego opiera się na trzech podstawowych
elementach:
popycie ,
-
podaży ,
-
cenie .
2.2.
-
Popyt .
Popyt – to ilość dóbr i usług , jakie klienci chcą i mogą kupić w określonym czasie
i miejscu , po określonej cenie .
RYNEK I GOSPODARKA RYNKOWA
strona
4
PRZYKŁADOWE LEKCJE Z PODSTAW
PRZEDSIĘBIORCZOŚCI – W NAUCZNIU NA ODLEGŁOŚĆ
Moduł III
Innymi słowy , popyt to zapotrzebowanie na dane dobra i usługi . Przedstawicielami
popytu na rynku dóbr i usług są nabywcy .
Na kształtowanie się popytu wpływają różne czynniki , które można ująć
w następujące grupy :
a)
czynniki ekonomiczne – np. wysokość dochodów , ceny ;
b)
czynniki demograficzno-przyrodnicze – np. klimat , liczba ludności , struktura wieku ,
płci ;
c)
czynniki społeczne – np. wykształcenie , tradycje , religia ;
d)
czynniki psychologiczne – np. moda , podatność na reklamę , wpływ innych ludzi .
2.3.
Podaż .
Podaż – to ilość produktów oferowanych na sprzedaży na rynku po określonej
stronie i w określonym czasie .
Podaż jest reprezentowana przez sprzedających .
Do czynników kształtujących podaż zaliczamy :
a)
cenę ;
b)
dostępność czynników wytwórczych (praca , ziemia , kapitał) i ich ceny ;
c)
stosowane technologie wytwarzania ;
d)
czynniki losowe (np. susza zmniejsza podaż płodów rolnych) .
2.4.
Cena.
Cena – to ilość pieniędzy jaką kupujący musi zapłacić za dobro lub usługę lub
wyrażona w pieniądzu wartość dobra lub usługi .
Cena pełni następujące funkcje :
a)
informacyjną – informuje producentów o ilości dóbr i usług jakie mogą być sprzedane,
natomiast konsumentów o możliwości ich zakupu ;
b)
motywacyjną (bodźcową) – oddziaływuje zarówno na kupujących jak i sprzedających;
RYNEK I GOSPODARKA RYNKOWA
strona
5
PRZYKŁADOWE LEKCJE Z PODSTAW
PRZEDSIĘBIORCZOŚCI – W NAUCZNIU NA ODLEGŁOŚĆ
c)
Moduł III
równowagi rynkowej – oznacza cenę , przy której wielkość popytu odpowiada
wielkości podaży ;
d)
funkcję dochodową – ceny powinny pokrywać wysokość poniesionych kosztów
produkcji , ale i zapewnić zyski producentowi .
Między popytem , podażą i cenami zachodzą związki przyczynowo-skutkowe ,
które noszą nazwę mechanizmu rynkowego .
Działanie mechanizmu rynkowego najlepiej obrazują prawo popytu i prawo podaży.
Prawo popytu – gdy cena rośnie to spada wielkość popytu – gdy cena spada
wzrasta popyt.
Prawo podaży – gdy cena rośnie to rośnie również podaż – gdy cena spada to
maleje wielkość podaży .
2.5.
Równowaga rynkowa .
Zjawiskiem najkorzystniejszym na rynku jest stan równowagi rynkowej pomiędzy
wielkością popytu i wielkością podaży . Oznacza to , że zostają sprzedane wszystkie produkty
dostarczone na rynek i są zaspokojone potrzeby nabywców . Stan równowagi rynkowej jest
stanem „idealnym” , do którego dąży każda gospodarka .
Zadania i ćwiczenia :
Uzupełnij zdania :
1.
............................ to ilość oferowanych na rynku do sprzedaży dóbr i usług .
2.
Popyt to ........................ nabywców na dobra i usługi .
3.
Równowaga rynkowa to sytuacja w której ........................ równa się ......................
4. ............................ to wartość towaru wyrażona w pieniądzu .
1.
Podaj przykłady czynników kształtujących popyt na artykuły papiernicze .
2.
Znajdź definicje : popytu , podaży , ceny w innym podręczniku lub słowniku
ekonomicznym .
RYNEK I GOSPODARKA RYNKOWA
strona
6
PRZYKŁADOWE LEKCJE Z PODSTAW
PRZEDSIĘBIORCZOŚCI – W NAUCZNIU NA ODLEGŁOŚĆ
Moduł III
Rozwiąż krzyżówkę – wskaż hasło w zaznaczonej kolumnie :
1
2
3
4
5
1.
Zapotrzebowanie na towary .
2.
Osoba która spożywa lub używa produktów .
3.
Efekt działalności firmy produkcyjnej .
4.
Ilość pieniędzy przekazana w zamian za towar lub usługę .
5.
Miejsce transakcji kupna- sprzedaży .
Nabywcy na rynku dóbr i usług reprezentują :
a) podaż ,
b) popyt ,
c) popyt i podaż .
Zaznacz prawidłową odpowiedź .
Obok podanych stwierdzeń zakreśl odpowiedź : prawda czy fałsz .
1.
Im wyższa cena , tym wyższy popyt .
Prawda
Fałsz
2.
Państwo wpływa na równowagę rynkową .
Prawda
Fałsz
3.
Na rynku nigdy nie dochodzi do równowagi
Prawda
Fałsz
Prawda
Fałsz
Prawda
Fałsz
rynkowej .
4. W gospodarce cena pełni funkcje: dochodową,
informacyjną , bodźcową i równowagi .
5. Sprzedający na rynku reprezentują popyt .
RYNEK I GOSPODARKA RYNKOWA
strona
7
PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI
Moduł III
Przykłady prac kontrolnych z zakresu modułu III .
1.
W
jakich
działach
gospodarki
narodowej
nadal
mają
przewagę
praktyki
monopolistyczne i jakie wywołuje to skutki .
2.
Dokonaj analizy rynku sprzedaży samochodów w Polsce na przestrzeni lat ( skorzystaj
z Rocznika Statystycznego) .
Klucz odpowiedzi do pytań samokontrolnych .
PS.1
Rynek lokalny
- rynek pieczywa
Rynek międzynarodowy
Rynek krajowy
- rynek podręczników
- rynek ropy naftowej
- rynek usług reklamowych I TVP
- rynek sprzedaży
samochodów FORD
- rynek bawełny
2.
wyrób ;
PS.2.
1.
popyt ;
5.
rynek .
konsument ;
3.
4.
cena ;
Otrzymane hasło : towar .
PS.3.
Odpowiedź „b”
PS.4.
1.
fałsz ;
5.
fałsz .
2.
fałsz ;
RYNEK I GOSPODARKA RYNKOWA
3.
prawda ;
4.
prawda ;
strona
10