Psychologia wykłady 28.09.2008 Erwin Haus „Psychologia ma
advertisement
Psychologia wykłady 28.09.2008 Erwin Haus „Psychologia ma bardzo długą przeszłość i krótką historię” (1879) Wilhelm Wundt- założył w Lipsku pierwsze laboratorium psychologiczne, w którym prowadzono badania nad ludzka psychiką, fizjologicznymi objawami ludzkich przeżyć. Zaczęto traktować psychologię jako samotną naukową dyscyplinę. Pytania psychologii: – Co różni ludzi między sobą? – Co różni ludzi od całego świata organizmów? PLATON (III i IV w p.n.e.) Dualizm platoński- człowiek składa się z dwóch substancji: – substancja materialna- jak u innych organizmów – dusza- dotyczy tylko człowieka Dusza jest nieśmiertelna. Składa się z trzech pierwiastków: Dusza 1. racjonalny 2 i 3 irracjonalne popędliwość (uczucia w sercu) pożądliwość (poniżej przepony) Psychologia- nauka o duszy ( psyche- dusza, logos- nauka) Psychika-pochodna duszy w/g wierzeń Japończyków- dusza znajduje się w brzuchu,a sepukui harakiry- odkrywanie duszy ARYSTOTELES Spostrzegamy i zapamiętujemy fakty, zdarzenia i zjawiska poprzez ich: – współwystępowanie ze sobą w czasie lub przestrzeni – poprzez ich podobieństwo i kontrast Psychologia spostrzegania Psychologia poznawcza HIPOKRATES Autor pojęcia Temperament uważał, że ludzie o podobnej budowie anatomiczno-fizjologicznej zachowują się podobnie. Temperment- pewien zestaw cech osobowościowych człowieka. Co decyduje o temperamencie, od czego zależy? Zawartość płynów ludzkich (oceniana podczas sekcji zwłok) decyduje o temperamencie. W owych czasach zwano je sokami. 1. Temperament sangwinika- dominuje krew( żywy, silny typ) 2. Temperament flegmatyka- dominuje flegma (odporny na zmęczenie, łatwo soę adaptuje ale jest powolny) 3. Temperament choleryka- dominuje żółć 4. Temperament melancholika- czarna żółć (typ słaby) Czasy nowożytne Psychologią głównie zajmują się teolodzy: św. Tomasz z Akwinu, św. Albert, św. Augustyn. W czasach średniowiecza było ogólne zacofanie, chociaż w klasztorach uprawiano nauki. Św. Tomasz z Akwinu. „Ludzie mają duszę dusza jest nieśmiertelna dusza jest niewinna” Uważał, że dusza jest darem od Boga, należy ją chronić. Pomagano dzieciom w sierocińcach, skończyła się praktyka zabijania dzieci (w starożytnej Sparcie była rada starszych, która dokonywała oględzin dzieci, zrzucano je ze skał. W pogańskich obyczajach zabijano dzieci jako ofiarę dla bogów). W XIV w. podczas REFORMACJI (ruch urytanizmu) w latach 1509-1564 pojawia się Kalwin: „ nie jest prawdą, że dusza jest niewinna jest skażona grzechem pierworodnym” Przedstawiciele ruchu opracowali poradnik dla rodziców- jak wychowywać dzieci, książeczki do nauki czytania i pisania (wiedza uodparnia człowieka na zło) Kartezjusz;(1596-1650) dokonał rewolucji. Uważał, że człowiek ma: – Ciało- co łączy go ze światem – Umysł- który jest częścią układu nerwowego, jego rolą jest myślenie, rozwija sie zgodnie z prawami psychologii. W umyśle są pewne zasady dane od Boga (podobnie jak u teologów). ISTOTĄ BYCIA CZŁOWIEKIEM JEST POSIADANIE UMYSŁU Trzy nurty: – zajmowanie się ciałem – zajmowanie się umysłem (rozwój umysłowy) – zależność rozwoju ciała i umysłu od środowiska Psychikę zaczęto kojarzyć jako pochodną umysłu, a nie duszy. JOHN LOCKE (1632-1704)- angielski lekarz Zanegował pogląd posiadania idei, człowiek ni rodzi sie zaprogramowany. Pojęcie Tabularaza (biała kartka, czysta tabliczka): - człowiek i jego doświadczenie decyduje co jest w naszym umyśle -środowisko decyduje o tym co wpływa na rozwój dziecka -mechanizm naśladownictwa -psychologiczne kary i nagrody (istotą jest manipulowanie uczuciem miłości). Wówczas istotne było, aby każda nauka opierała się na doświadczeniu. Psychologia do tej pory gromadzona była na tle innych nauk. Zajmowali się nią filozofowie, teologowie, lekarze. Uznano iż powinni sie opierać na doświadczeniu wewnętrznym (ludzkich przeżyć). W związku z czym trzeba zorganizować pracownię badań ludzkich przeżyć. Powstał pierwszy kierunek naukowy w psychologii (w Europie) introspecjonizm (introspekcja) „introspiecere”- zaglądanie do wnętrza, środka: – polegał na samoobserwacji własnych stanów wewnętrznych, doznań – jednak była to wiedza subiektywna (postawiono zarzut przeciwko naukowości) – zgromadzono wiele wiedzy Psychologię kojarzono ze światem wewnętrznych ludzkich przeżyć, nie tylko z umysłem. Pragmatyzm (koniec XIX początek XX w). John Devey – psychologia wyznacza różne standardy Każda nauka musi służyć praktyce, zaczęto surowo oceniać różne dzieciny naukowe (min. Psychologię). Psychologia jako nauka powinna zajmować się zachowaniem (behawiorBehawioryzm ), a nie duszą. Watson i Skinner- zajmują się BEHAWIORYZMEM- psychologia o zachowaniu się organizmu. „Analizowanie sytuacji doprowadza do zrozumienia zachowania człowieka” Bodziec reakcja (S-R) zachowanie ludzkie jest cyklem uczenia się określonych sytuacji stworzyli propagandę, reklamę – uważali, że wiedza daje władzę – zarzuca im się stworzenie wiedzy instrumentalnej Człowieka traktowano instrumentalnie. Model człowieka reagującego na bodźce- człowiek odpowiada na bodźce, można nim manipulować. Faszyzm- przekazanie ludziom tylko określonych informacji- sposób manipulacji. – uważali,iż człowiek uczy się nabywania nawyków. – Jednak pojawiły się wątpliwości, czy faktycznie określone bodźce wywołują tę samą reakcję – kierunek spotkał się z krytyką – – Zygmund Freud- lekarz (1856-1939)- początkowo marzył o karierze fizjologa. Po paru latach studiów wyjechał do Paryża, gdzie uczył się psychiatrii, nauczył się hipnozy. Założył gabinet psychiatryczny w Wiedniu. Jeden z większych umysłów. Podświadomość- ma wpływ na nasze zachowanie, lecz aby dotrzeć do niej trzeba zneutralizować świadomość. Twierdził, że przyczyna zachowania tkwią w nas, a nie zależą od bodźców. Wprowadził pojęcie osobowości. Osobowość- jest czynnikiem warunkującym zachowanie. Składają się na nią trzy czynniki: Człowiek przychodzi na świat z częścią osobowości- ciało i umysł. Człowiek jest pierwotną bestią (zwierzęciem), którą trzeba ucywilizować. Człowiek jest poddany treningowi wychowawczemu. Mechanizm potrzeby – polega na wzroście zapotrzebowania, budzą się emocje, które nakazują zaspokojenie potrzeby. Ryunek(id, ego, super ego). I. ID- nasze pierwotne popędy. II. EGO- powstała w wyniku wychowania struktura zachowań, podczas rozwoju dziecko zaczyna patrzeć na świat własnymi oczyma, narzucone wzory zachowań. III. SUPER EGO- własne sumienie, nasze własne normy. Zachowanie człowieka jest wypadkową tych trzech struktur. Ego pełni rolę mediatora niędzy I i III strukturą. Dwa instynkty: – instynkt życia (realizowany poprzez popęd seksualny) – instynkt śmierci (realizowany poprzez popęd agresji). Teoria rozwoju psychoseksualnego- rozwój człowieka zależy od sposobu zaspokajania potrzeby seksualnej. Strefy erogenne- zmieniają się w raz z wiekiem człowieka. Etapy: I. Faza oralna- wiek niemowlęcy- wkładanie różnych rzeczy do ust. II. Faza analna- wiek poniemowlęcy- czynności wydalnicze III. Faza falliczna- (fallon-człowiek)- wiek przedszkolny- onanizm dziecięcy, ekshibicjonizm dziecięcy. IV. Faza latencjalna- koniec wieku przedszkolnego a początek szkolnego- brak większych przejawów V. Faza genitalna- okres dorastania- kontakty seksualne z zaangażowaniem narządów płciowych. Pierwszy etap w rozwoju chłopców- miłość do mamy, niespełniona-Kompleks Edypa, problem z ojcem. U dziewcząt Kompleks Elektry. Okres dzieciństwa jest bardzo ważny: – kształtują się podstawowe struktury rozwoju osobowościowego, – odgrywa decydującą rolę w rozwoju, wytwarza wzorce. Poprzez analizę osobowościowych mechanizmów zachowań możemy poznać zachowanie człowieka. Jeżeli był brak zaspokojonej potrzeby w dzieciństwie ma to wpływ na rozwój osobowości. Można to poznać dzięki Psychoanalizie (psychologia głębi)- analizowanie zachowań. Psychoanaliza: 1. naukowa metoda badań i leczenia ludzkiej osobwości. 2. Nazwa nowego kierunku, który Freud zaproponował. Osiągnięcia Freuda: – stworzył pojęcie osobowości – stworzył teorię rozwoju psychoseksualnego – przeprowadził tysiące badań nad ludzką osobowością – stworzył teorię trzech struktur osobowości – stworzył teorię ludzkich kompleksów – odkrył i opisał mechanizmy obronne osobowości – wychował pokolenie następców kultywujących jego nauki 16.11.2008 Osobowościowe mechanizmy obronne( ochrona osobowości przed wewnętrznymi konfliktami) c.d Freuda. Mechanizm projekcji:- występuje projekcja do przypisywania innym ludziom cech, zachowań w niej występujących. Występują one natomiast u osoby wykonującej projekcję. Jest to przypisywanie innym zła, którego sami dokonujemy, rzutowanie na innych. Mechanizm racjonlizcji- (samo usprawiedliwianie się). Pomaga uwolnić się od poczucia winy, gdy postępowaliśmy podle. Jest to przypisywanie winy ofierze albo wyrobienie pewnej ideologii do swojego podłego postępowania, dorobienie racji (społecznie akceptowanych motywów) do podłego postęowania. Chroni nas przed zachowaniami destrukcyjnymi. Mechanizm represji- (wyparcie, stłumienie)- szybkie zapominanie o naszym złym postępowaniu. Letz: „Niech w pamięci nie grzbie kto nie jest pewny siebie” „Rodzina to grupa ludzi, którzy wzajemnie się nienawidzą” „Temperatura do nowego ogniska nieraz przekracza twmperaturę ogni piekielnych” Uczniowie Freuda: Alfred Adler – zarzucił Freudowi, że przegioł z seksem. Twierdził, że jest czynnikiem, motorem ludzkiego rozwoju jest DĄŻENIE DO MOCY tzw. LIEBESPLAN- dążenie do rozwoju przewagi nad innymi ludźmi. Życie swoje podporządkowujemy celom, które pozwalają nam się realizować. Jeśli nam sie to nie udaje to już we wczesnym dzieciństwie pojawiają się kompleksy np. KOMPLEKS MNIEJSZEJ WARTOŚCI. Otto Ringel- w Zurichu stworzył klinikę samobójców. Stworzył na gruncie psychoanalizy swój własny grunt PSYCHOLOGIĘ INDYWIDUALNĄ. Gustaw Karol Jung- był uczniem i później przeciwnikiem. Zarzucał Freudowi hiperseksualizm. Uważał, że motorem ludzkiego rozwoju jest INSTYNKT SAMOZACHOWAWCZY . Człowiek pragnie przeżyć za wszelką cenę. Rank- człowiek ma potrzebę przynależności, tego aby być akceptowanym, aby odnaleźć swoje miejsce wśród ludzi. Wspólnie z Jungiem stworzyli ogromny kierunek rozwojowy na zachodzie. Lecz nie był rozwijany w blikach socjalistycznych- był kierunkiem wklęsłym. Powstawały testy ilorazu inteligencji. Uważali, że inteligencja zależy od klasy społecznej. (Dziś wiadomo, że to nieprawda. Jest to uwarunkowane środowiskiem, w którym dziecko się rozwija). Do naszych czasów kierunek rozwija się jako NEOPSYCHOANALIZA. Przedstawicielem w nazych czasach był: Erich Fromm: „Ucieczka od wolności”- jaki może być wpływ totalitarnego ustroju na ludzką osobowość? Totalitarny system zniewala człowieka jako marionetkę, narzędzie władzy. Literatura dotycząca tematu Freuda: - Freud, Wstęp do psychoanalizy -Klara Thomson, Psychoanaliza narodziny rozwój -Irwing Stone, Pasje utajone-bografia freuda -Kazimierz Pospieszyl, Freud- człowiek i dzieło -Bettelheim, Freud i dusza ludzka, Znaczenie baśni, Cudowne i pożyteczne, -Kozielecki, Koncepcje psychologiczne człowieka. Psychologia hmanistyczna Zapoczątkowana w 1961r. w Nowym Jorku odbył się I Dziennik Psychologiczny. Przedstawiciele: Rogers i Masłow. Rogers uważał, że cała dotychczasowa psychologia jest mało przydatna w życiu. Oboje uznali, że psychologia zagubiła swój sens. Powinna pomagać człowiekowi. Szufladkowanie ludzi zakładając, że każdy zachowa się tak samo wobec tych samych bodźców jest błędem. Średnie gubią indywidualność. Każda jednostka jest inna, niepowtarzalna. Nie powinno manipulować się człowiekiem. Co powinna robić psychologia: 1. Wspierać indywidualny rozwój człowieka- traktując każdego człowieka jako odrębną jednostkę, odkrywając potencjał człowieka. Rogers i Małow są autorami szkół dla wybitnie zdolnych. Geniusze przyczyniają się do rozwoju. 2. Pomagać ludziom w sytuacjach trudnych- są autorami nurtów terapeutycznych – leczenie ludzi psychicznie chorych . Propagowali przejście do psychiatrii biologicznej (np. w zakładach zamkniętych) do psychiatrii humanistycznej, aktywnej terapii. Psychologia Penitencjalna- w więzieniach. Sikora- Mój dług, Osadzony- wpływ przebywania w zakładach zamkniętych (więzieniu) na psychikę człowieka. Na zachodzie w krajach skandynawskich uważa się, że im bardziej dyscyplinarny pobyt w więzieniu tym mniejsza szansa na powrót do rzeczywistości. Powinno być bardziej liberalnie. Psychologia pracownika: Jankowski, Przełom w psychologii( eksperyment Zimbardo ze studentami w więzieniu) Psychologie w działaniu Mój sumbhaka- opis ośrodka leczenia narkomanii w/g psychologii humanistów Hipisi w poszukiwaniu ziemi obiecanej. Od lat 40-tych psychologia poznawcza zajmuje się osobowością. Zagadnienie psychologii jest najważniejszym zagadnieniem w psychologii. Pojęcie, definicja i teorie osobowości: (z łac. Persona- osoba) Początkowo tego pojęcia używano w starożytnym teatrze greckim, aktorzy zakładali maski. Proskont- odzwierciedlanie cechy danej ooby. (ze staro-gr. Personum- dookoła ciała, Pesun- głowa, twarz) Osobowość jest określona jako cechy fizyczne i psychiczne (zespół cech) charakterystycznych dla danej jednostki Osobowość = charakter = indywidualizm,indywidualność) Są setki definicji i teorii osobowości. Do nauki pojęcie zostało wprowadzone w XIX w. Pierwsze badanie nad osobowością prowadził Freud- badanie empiryczne. Teorie osobowości podzielono na trzy grupy: I. ujęcie: 1.Teorie metafizyczne – używa się z pojęciem duszy, tez z pojęciem duszy, która jest pojęciem cech (dusza człowieka). Osobowość: jest siedliskiem cech i procesów, które zachodzą w duszy. Od Platona do Kartezjusza. 2. Teorie normatywne – osobowość jest to ogół cech i wymagana etyki albo poglądu na świat, jest to ideom, do której zmierzamy, Osobowość jest pewnym ideałem, do którego zmierzamy. To ogół cech i wymagań etyki lub pewnych poglądów na świat. 3.Teorie empiryczne- osobowość jest traktowana jako ogół cech fizycznych i psychicznych, które mierzą profil osobowości, II. Ujęcie:(co jest źródłem osobwości) 1.Teorie biologiczne – osobowość to przede wszystkim biologia, natura, która jest nam przekazana genetycznie, [Np. jaka matka taka córka, niedaleko pada jabłko od jabłoni, jakiego mnie panie borze stworzyłeś takiego mnie masz] Badania genetyczne dowiodły tej teorii (badania nad bliźniętami)- kryminolog Lauger badał bliźnięta w więzieniach. Przestępczość dziedziczymy. Przeciwnicy uważają, że środowisko tu dogrywa rolę. 2.Teorie środowiskowe (socjologiczne) – ze środowisko wychowuje człowieka, osobowość jest oddziaływaniem środowiska,środowisko czyni człowiekiem: – dowodzą tego przykłady dzieci wychowywanych przez zwierzęta (wilkami)- mają mają zakorzenione w sobie zwierzęce zachowania, niemożliwością jest ich ucywilizować. – w rodzinach alkoholików rosną kolejni alkoholicy – w rodzinach narkomanów rosną kolejni narkomani. 3.Teorie Biologiczno-społeczne ( Biologiczno Środowiskowe)- interakcja dwóch poprzednich. III. Ujęcie (wszystkie teorie osobowości dzielimy na): 1. Teorie statyczne - zakłada się ze osobowość jest czymś stałym. Jaki sie człowiek urodził taki jest. Jest to wydzielony zespół cech (teorie cech), powstają tzw. kwestionariusze cech. Stosuje się diagnostykę do czego człowiek może być przydatny. Przeciwnicy uważają, że człowiek się rozwija, zmienia, starzeje się. Duży wpływ na rozwój osobowości mają silne przeżycia. 2.Teorie dynamiczne człowiek się zmienia w całym życiu, zwolennicy tej teorii twierdza ze bywają sytuacje traumatyczne, które zmieniają człowieka, - teorie rozwojowe -psychoanalityczne teorie osobowości - teorie uczenia się (zwłaszcza społeczne) - poznawcze teorie osobowości Teoria poznawcza osobowości: I Osobowość- jest to system względnie stałych nastawień i oczekiwań jednostki warunkujących jej zachowanie się. II Osobowość- to system nadrzędnych schematów dynamicznych rozumianych jako zespoły połączeń ośrodków i komórek w korze mózgowej (są fizjologicznym podłożem rozwoju osobowości). Są dwie ważne struktury poznawcze osobowości: I. Obraz świata jednostki- wiedza jaką mamy o świecie jednostki. II. Obraz własnej osoby- obraz samego siebie Pojęcie: samoocena = pojęcie ludzkiego „ja” Jako pierwszy w literaturze psychologicznej pojęcie ludzkiego „ja” opisał William James William James (koniec XIX w). „ja”- Osobowość spostrzegania przez siebie. „ja” globalne „ja” fizyczne „ja” społeczne (swoje miejsce wśród ludzi) „ja”umysłowe (jak spostrzegamy zdolności) W latach XX- tych pojęcie obrazu samego siebie wprowadził Adler . „To jakie mam spostrzeganie na temat samego siebie odzwierciedla to jak się w nim orientują.” najpierw jest orientacja w świecie zaczynam poznawać samego siebie tworzy się obraz samego siebie Obraz samego siebie. 1.Ja realne- wiedza opisowa, którą mamy o sobie i odpowiedzi na pytania: Jaki jestem?, A skąd to wiemy?, Od dziecka nasłuchaliśmy sie od innych (opinie innych ludzi). Inne źródła: ocena własnych zachowań, porównywanie siebie z innymi ludźmi (zwłaszcza rówieśnikami). 2.Ja idealne- wiedza normatywna odpowiada na pytanie: Jaki chciałbym być?, Skąd to wiemy? – chęć upodobnienia się do rodziców – a także informacje od rodziców - „masz być taki i taki...” – środowisko grup rówieśników – media – pojawiają się idole Tworzy się uogólniony ideał obrazu własnej osoby. Przez całe życie „ja realne”zmierza do „ja idealnego”. A kiedy jesteśmy juz blisko to otwierają się nowe drogi dążenia- tworzą się nowe elementy „ja” idealnego. Tak dzieje sie do okresu późnej starości. Jest to tzw. Smuga cienia- starsi ludzie nie mówią już o przyszłości, ale o przeszłości. Jest to tzw. mechanizm wstecznej idealizacji, kiedyś wszystko było lepsze, trawa bardziej zielona, jabłko smaczniejsze itd. Przez całe życie występuje proces porównywania „ja” realnego z „ja” idealnym. Ludzie przystosowani maja niewielką rozbieżność między „ja” realnym , a idealnym. Efektem takiego porównania jest powstanie wiedzy zwanej samooceną. Jest ona trzecim elementem obrazu samego siebie. 3.Samoocena- zespół sądów, przekonań i opinii jakie jakie jednostka ma w samym sobie: – co ja o sobie wiem – co ja o sobie myślę – jaki jest mój stosunek uczuciowy do samego siebie Samoocena jest subiektywna i każdy ma inną, mimo tego są różne rodzaje samooceny: Samoocena: 1.Stabilna- względnie stała, nie ulega przypadkowym zmianom: „ja wiem co sobie myślę”, nie ulega gwałtownym wahaniom jest typowa dla większości dorosłych ludzi. a) nieadekwatna- ludzie nie wiedzą na co ich stać : – zaniżona- stać go na więcej niż mu się wydaje – zawyżona- przecenia siebie, swoje szanse, możliwości, znajomości, kontakty. 2.Niestabilna- typowa dla dzieci do okresu wczesnoszkolnego, w okresie dojrzewania zmienia się; w dorosłość wchodzi się ze stabilną samooceną, choć niektórzy dorośli pozostają z niestabilną. b) adekwatna(prawdziwa, rzeczywista)- człowiek prawidłowo ocenia siebie, potrafi realnie ocenić swoje możliwości. – wysoka- człowiek zdaje sobie sprawę, że stać go na bardzo dużo – średnia- (umiarkowana) – niska- człowiek zdaje sobie sprawę, że na wiele go stać i bierze to w rachubę, postępuje wedle tego na co go stać. Cechy samooceny: – stabilność- stabilna, niestabilna – adekwatność- nieadekwatna, adekwatna – poziom- wysoka, niska, – wartość- pozytywna, negatywna, kochają siebie, mają siebie dosyć To jaką dana osoba ma samoocenę ma ogromny wpływ na to jak się zachowują w danych sytuacjach. Samoocena niestabilna: – brak równowagi uczuciowej – ogromna chwiejność emocjonalna – huśtawka nastrojów Konsekwencją tego jest zmienność zachowań tych osób, są nieprzewidywalni i cechuje ich brak konsekwencji w działaniu. Ta ich zmienność powoduje, że są postrzegani jako osoby nieprzewidywalne, wprowadzają chaos. Ludzie zachowują do nich dystans, z tego powodu mają problem z zachowaniem kontaktów społecznych. W grupach społecznych mają niskie role w grupie, przez co się dystansują. Często zmieniają grupy tzw. ludzie chorągiewki. Samoocena zaniżona i niska: – mają kłopot z emocjami własnymi, są chwiejni emocjonalnie – towarzyszy im poczucie własnej wartości lub uczucie bezwartościowości – są introwertykami, nadmiernie autorefleksyjni, – charakteryzują się niska motywacją w podejmowaniu działań, unikają rzeczy trudnych, bo boją się przegranej – maja skłonności do szybkiego wycofywania się – są spostrzegani jako osoby konfliktowe, maja tendencję do wytykania błędów innym, krytykują, są szczerzy do bólu i zastanawiają się dlaczego nikt ich nie lubi (to jest tworzenie sobie lepszego tła) – w swoich grupach mają niskie pozycje społeczne (jeżeli ktoś siebie nie lubi to nikt go też nie będzie lubił) Zawyżona - ludzie, którym się wydaje ze stać ich bóg wie, na co, takie osoby uważane są za zbyt pewnych siebie i zarozumiałych, te osoby przeceniają swoje szanse, biorą Się za rzeczy trudne i bardzo trudne nawet na takie, których nie dadzą rady, tacy ludzie chcą walczyć od razu z mistrzem, ale zwykle się nie udaje, ale im jak się nie uda będą zganiać winę na innych, maja tendencje do obwiniania innych za własne niepowodzenia, lub tłumaczą ze nieudało się, ale miałem najtrudniejszą rzecz, lub wałczyłem z najlepszym z najlepszych Mają tendencje do reagowania agresywnie na przegrane i niepowodzenia, takie osoby są mało lubiane a w grupach społecznych nie zajmują wysokich pozycji, ale im się wydaje ze zajmują wysokie pozycje, oni przeceniają swoją pozycje w grupie im się wydaje ze jest lepiej niż jest. Wysoka – są to osoby o dużej równowadze emocjonalnej, są to osoby, które charakteryzuje duża stałość zachowań, oni jak się czegoś podejmują to oni to zrobią… są konsekwentni w działaniu, są przewidywalni, ich równowaga uczuciowa wzbudza sympatie i podziw u innych, ta grupa jest bardzo akceptowana w swoim otoczeniu, charakteryzuje ich duża efektywność społeczna, są to takie osoby, które prędzej czy później będą rządzić w grupie, albo będą na wysokiej pozycji, to z racji tej równowagi i skuteczności działania i z racji konsekwencji działania, są to potencjalni liderzy/ przywódcy grupy, Średnia – dominują w niej elementy z niskiej samooceny lub elementy z wysokiej samooceny Od czego to wszystko zależy? Czy mamy wpływ na samoocenę? Czy ludzie się rodzą z określoną samooceną? Czy środowisko nam ja kształtuje? Czy mamy na nią wpływ? 30.XI.2008. (c.d. samooceny) „potrzeba posiadania wysokiej i pozytywnej samooceny” A. Masłow. Od czego zależy to jaką mamy samoocenę? 1. Sądów i opinii. – które są dla nas ważne emocjonalnie – które dysponują wobec jednostki karami i nagrodami (rodzice, przełożeni) – z którymi długo przebywamy („z kim przystajesz takim się stajesz”) Jedno z tych kryteriów musi być spełnione, aby ta osoba miała miano znaczącej. Im więcej pozytywnych opinii wpływa od tych osób tym wyższa samoocena. Unikamy osób które obniżają naszą samoocenę. Otaczamy się ludźmi którzy nas akcaptują. 2. Powodzenia (podwyższoną samoocenę) i niepowodzenia ( obniżoną samoocenę). Łatwiej podwyższyć samoocenę niż ją obniżyć, bo zależy nam na pozytywnej samoocenie. Duży wpływ mają role społeczne jakie pełnimy: – rola ucznia (reforma oświaty) – rola zawodowa – rola rodzinna U mężczyzn ważniejsze są role zawodowe. Facet bardziej przeżywa niepowodzenia, przez co łatwo się zniechęca. Kobiety potrafią radzić sobie z niepowodzeniami w pracy, gdyż mają poczucie zapewnienia bytu potomstwa. Nie sięgają po alkohol w sytuacjach kryzysowych tak często jak mężczyźni. Kobiety dużo gorzej znoszą niepowodzenia w środowisku rodzinnym niż zawodowym. Mężczyźni na odwrót. Pod koniec aktywności zawodowej kobiety z ulgą odchodzą na emeryturę (jeżeli pracuje tylko po to aby zarobić pieniądze, nie wiąże się to z pasją).Mężczyźni jeżeli mają na to siły to biorą dodatkowy etat i maja krótka emeryturę. Są przyzwyczajeni do systemu praca-dom. Kiedy zaczyna brakować im zajęcia(w postaci pracy) spada u nich samoocena, poczucie wartości, przydatności. Wpływa to na spadek odporności fizjologicznej. Występuje zjawisko zwane Gilotyną Emerytalną- mężczyzna przechodzi na emeryturę i szybko dziadzieje, choruje, często w niedługim czasie umiera. „Lepiej mieć jedną emeryturę niż stado świń”. Człowiek jeżeli jest na emeryturze często spada jego samoocena, to wtedy znajdzie sobie jakiś środek zastępczy np. uprawianie sportu. 3.Wygląd zewnętrzny i stan posiadania. Teoria osobowości teoria cech centralnych- my spostrzegając innych ludzi, spostrzegamy wybiórczo wyglądem jego cechy. Mamy tendencję do przypisywania jednych cech innym np. jeżeli uważamy, że ktoś jest inteligentny to zaraz dokładamy mu szlachetność, mądrość. Mówi się, że piękno idzie w parze z dobrem (baśnie, bajki kształtują w nas taki pogląd). Wywyższa się dzieci ładne, dzięki temu dzieci lepiej się rozwijają. Cialdini „Wywieranie wpływu na ludzi”: studenci, którzy skończyli wydział prawa, przygotowywali się do aplikacji, zostało polecone wydanie wyroków do załączonych spraw. Dostali akta. Jedna grupa studentów dostała załączone zdjęcia z bardziej przystojnymi ludźmi, druga z niekorzystnie wyglądającymi. Ci pierwsi orzekli łagodniejsze wyroki. Wygląd jest ważnym czynnikiem, warunkuje stosunek interakcji. Ułomności, kalectwo sprawiają negatywne wrażenie, rzutują na niepowodzenie tych osób w życiu, są obwiniane o różne niepowodzenia np. w działaniach grupowych- jest to tzw. Etykietowanie. Tworzenie szkół integracyjnych ma na celu zapobieganie takim zjawiskom, odsunąć od dyskryminowania. Historia Agaty Wróbel- póki nie stała się sławna, była poniżana z powodu swego wyglądu. Drużyna siatkarek i trener Niemczyk nakazał siatkarkom, aby zadbały o swój wygląd fizyczny, aby obniżyć samoocenę przeciwniczek. Dla niektórych ważnym kryterium wartościowania jest to jak człowiek wygląda (uroda), jk jest ubrany, jaki ma samochód, i jak mieszka. Z piękonści zrobiliśmy cielca- co piękniejsze to wartościowsze , np. konkursy piękności dla dzieci. Ale i zamożność daje poczucie ważności, wpływa na samoocenę dlatego w Polsce wielu Polaków kupuje samochód na kredyt. Czasem dla samooceny jest udowadnianie komuś, że jest się nieudacznikiem np. bezdomni- nim nimi zostali, bali się zwrócić o pomoc do MOPR'u, gdyż trzeba tam udowodnić swoją nie moc życiową, aby uzyskać pomoc. 4.Pozycja jednostki w grupie społecznej. Grupa w/g socjologii- są zjawiskiem ponadczasowym i ponad kulturowym. Ludzie żyli, żyją i będą żyli w grupie. Człowiek dzięki grupie staje się człowiekiem (proces socjalizacji). Grupy mają wpływ na kształtowanie się osobowości człowieka. Nie możemy być człowiekiem po za grupą ludzką. Grupa niespołeczna w/g socjologów- jest wtedy kiedy kilka osób jest ze sobą w jednym miejscu i czasie ale nie ma między nimi interakcji np. ludzie na przystanku. Grupa społeczna- trzy lub więcej osób pomiędzy którymi występuje więź społeczna i poczucie odrębności. Grupa społeczna dla psychologów- jeżeli są to dwie lub więcej osób, pomiędzy którymi: -występują interakcje -jest cel grupowy -są normy grupowe -jest hierarchia -są role Rodzaje grup społecznych: – Grupa formalna-np. grupa dziekańska, oddział wojska, zespół pracy- jest zarejestrowana. – Grupa nieformalna- powstaje spontanicznie i jest na terenie grup formalnych. 07.12.2008 Różnice Grupa formalna Grypa nieformalna Mają charakter sformalizowany -są spontaniczne, każdego z każdym , „twarzą w twarz” -wpływają na: cel grupowy normy grupowe hierarchie Mika: Cel- hipotetyczny punkt w przestrzeni, który określa grupa, a osiągnięcie tego punktu zależy od poszczególnych osób. Cel Mają charakter zadania, które Cel grypowy jest wynikiem grupa ma do wykonania interakcji ma za zadanie zintegrować grupę Normy grupowe- przepisy zachowania się obowiązujące w grupie Normy Regulaminy, przepisy, Są wynikiem zachowania, statuty interakcji,wspólnych ustaleń Hierarchia (struktura) grupy- w każdej grupie są osoby ważniejsze i mniej ważne (badania na kurach- hierarchia dziobania) z socjologii: – drabina społeczna – nieformalna struktura grypy społecznej hierarchia Jest ustalona hierarchia, W grupach są podgrupy, stopnie, przełożeni nieformalni przywódcy Interakcje Rodzina jako grupa społeczna jest specyficzną grupą, ponieważ ma cechy grupy formalnej i nieformalnej. Dwoje ludzi przypadło sobie do gustu i stworzyli grupę nieformalną, ale pobierając się stanowią grupę formalną. W takim związku obowiązują: – normy zawarte w kodeksie rodzinnym – normy wynikające z interakcji- są pewne obyczaje związane z małżeństwem charakterystyczne dla danych regionów: – na Śląsku dominuje mężczyzna – w poznańskim dominuje kobieta Z konstytucji wynika równość ról w małżeństwie. Jest zależność pomiędzy pozycją w grupie, a samooceną. Każda grupa ma swoją dynamikę, hierarchie mogą się zmienić. Grupa odniesienia (grupa podstawowa)- taką grupą znacząco jest rodzina, a wieku szkolnym grupa szkolna. Mają duży wpływ na kształtowanie samooceny. Dla rozwoju własnej samooceny szukamy takiej grupy, w której nasza pozycja będzie znacząca. 5.Pozycja rodziny w środowisku lokalnym. Erich Fromm- Szkice „Jak człowiek się rodzi to scena jest już gotowa, trzeba tylko wyjść i odegrać swoją rolę”. Można pomagać ludziom o niskiej samoocenie. Można ją modyfikować. Jak? – chwalić przy każdej okazji – stwarzać sytuację powodzeń – wpłynąć na wygląd zewnętrzny: poprawienie urody, sprawności. POSTAWY Cały proces kształtowania człowieka jest to proces kształtowania postaw. Osobowość- system powiązanych ze sobą postaw. Proces socjalizacji- proces uczłowieczania. Zmiany postaw są związane z procesem socjalizacji. Resocjalizacja- zmiana źle ukształtowanych postaw. Czym jest postawa? Postawa- (potocznie) to nasze: sądy, przekonania i opinie o kimś albo o czymś stosunek uczuciowy do kogoś lub czegoś zachowanie się człowieka w stosunku do czegoś lub kogoś. Prof. Tadeusz Mędrzycki: Postawa -to względnie zgodna i stała struktura poznawcza, uczuciowo-motywacyjna i behawioralna podmiotu wobec przedmiotu. W psychologii jest przekonanie, że u źródeł postaw ludzkich są potrzeby (mama dostarcza „głasków”). Postawa to ukształtowanie w procesie zaspokojenia potrzeb w określonych warunkach – społecznie względnie, zgodnej wiedzy, przekonań, zachwań. 1. komponent poznawczy 2. komponent behawioralny 3. komponent uczuciowomotywacyjny. Podmiot Element otoczenia Przedmiot. 1. Komponent poznawczy- wiedza, sądy, przekonania i opinie. 2. Komponent behawioralny- formy zachowań 3. komponent uczuciowo-motywacyjny- stosunek uczuciowy. Poprzez zachowanie przejawia się cała postawa. Postawa- to podmiotowo-przedmiotowa relacja. Postawy powstają w trakcie życia i mogą być zmienione. Postawa nigdy nie powstaje jako złożona struktura trzech komponentów. U dorosłych może powstać począwszy od dowolnego komponentu. U dzieci od komponentu uczuciowomotywacyjnego lub behawioralnego, na końcu powstaje komponent poznawczy, ponieważ wiedza dziecka o świecie jest jeszcze niewielka. 1. Komponent poznawczy- (wiedza, sądy, opinie).Są dwie drogi powstawania: A:- w wyniku bezpośredniego kontaktu jednostki z przedmiotem (przez własne zmysły) B:- w wyniku pośrednio napływających informacji. 2. Komponent uczuciowo-motywacyjny-(emocje, uczucia, motywy). Powstaje w wyniku MECHANIZMU WARUNKOWANIA EMCJI. Emocje wzbudzone przez jakiś przedmiot czy obiekt są przenoszone na przedmiot współwystępujący z tym przedmiotem mającym wartość emocjonalną, czyli wzbudzającą emocje. (np. warunkowanie emocji podczas pikników, imprez). 3. Komponent behawioralny- jest kilka mechanizmów poprzez które powstaje. Są to: – identyfikacja – modelowanie – naśladownictwo – warunkowanie instrumentalne. Jest powtarzaniem przez jednostkę czyichś zachowań. Jest podstawowym mechanizmem uczenia się u dzieci szczególnie. Dorośli kiedy nie wiedzą jak się zachować szukają wzorcu w społeczeństwie lub u poszczególnych osób. Cialdini nazywa to „społecznym dowodem słuszności”. Jeżeli osoba jest związana emocjonalnie z inna osobą to się upodabnia do niej – identyfikacja. Naśladownictwo- Bandune sformułował tezę: zachowanie innych ludzi jest zaraźliwe. Modelowanie- jakakolwiek zmiana w zachowaniu się jednostki pod wpływem zachowania się modela. Istotą modelowania jest pojęcie przez jednostkę motywacji modela. Jest pojęciem szerszym od naśladownictwa. Podmiot (jednostka w której zachodzi zmiana) Przedmiot (czynność, którą nabyła jednostka w wyniku obserwacji) Model I. Etap procesu modelowania.- przyswojenie przez podmiot czynności zachowania u każdego kto jest świadkiem. II. Etap- wykonanie czynności: następuje u osób do których doszedł etap I i maja ku temu odpowiednią motywację i warunki. Zależy od: właściwości podmiotu- tego czy dana jednostka jest w stanie wykonać daną czynność. stopnia skomplikowania tej czynności- jeżeli jest bardzo skomplikowana to podmiot dzieli sobie tę czynność na etapy. cech modela- im wyższy autorytet, im bardziej osoba jest znacząca, im wyższą pozycję zajmuje tym większym jest autorytetem. (Cialdini: „śmierć z małpowania”). Modelami są osoby, które są do nas podobne. Im więcej modeli tym większa siła oddziaływań (np. wszyscy kradną, wszyscy biorą, wzyscy się kolczykują). 4. Informacja czy modelowi się zachowanie opłaciło. 5. Kształtuje się także poprzez kazanie 14.12.2008. c.d komponent behawioralny. Warunkowanie instrumentalne- uczenie się poprzez stosowanie wzmocnień negatywnych (kary) i pozytywnych (Nagrody). W klasycznym warunkowaniu polega na stosowaniu bodźców. Warunkowanie klasyczne wykorzystuje pewne zachowania aby osiągnąć cel. Jest to uczenie się zachowań pod wpływem kar i nagród. Nagroda- to przyjemny stan organizmu spostrzegany jako skutek własnego zachowania. Nagrodą może byś kupienie dziecku prezentu, ale także przytulenie, danie tzw. „głasków”. Kara- to przykry stan organizmu spostrzegany jako skutek własnego zachowania. np. zakaz oglądania telewizji, a także obrażanie się, nieodzywanie, okazanie niezadowolenia. Behawioryści uznali, że dużo lepsze są nagrody. Pełnią ważną funkcię: informacyjną motywacyjną prewencyjną (brak nagrody za pewne zachowanie powoduje karę, jest to ostrzeżenie). Od czego zależy skuteczność karania?. 1. Ważne jest kto karze, jakie są reakcje między osobą karaną, a karzącą: jeżeli osoba karząca jest autorytetem dla osoby karanej to kara może być zaakceptowana jeżeli osoba karana ma negatywny stosunek do osoby karzącej to kara może wywołać bunt, zemstę. 2..Akceptacja przez osoby karane normy za którą ukarana została- karany musi być przekonany o swojej winie o tym że źle zrobił. Proces udowodnienia winy jest potrzebny przy procesie karania. Nie wolno karać bez udowodnienia winy. Musi być poczucie winy i wyrzuty sumienia, świadomość , że jest taka norma którą złamał. 3. Akceptacja stopnia dolegliwości kary:- karany musi być przekonany o tym że dostał to co mu się należało (poczucie sprawiedliwości). Ostatnio powstaje u nas nowa intuicja: ustalenie wysokości katy na początku procesu (przyszło to do nas z zachodu). Karany ustala sobie wysokość kary, jeżeli sąd się z tym zgodzi to nie ma procesu. 4.Przekonanie o nieogromności kary. (jest najważniejsze)- karany poczynając źle powinien mieć świadomość, że prędzej czy później będzie ukarany. W wychowaniu powinno się częściej stosować nagrody. Powodując poprawę stosunków w relacji: nagradzający----- nagradzany. Kary mają negatywne emocje, zmieniają nasze postawy, a także kształtują nasz wzorzec zachowania. Kary i nagrody mają mają wpływ na rozwój postaw u młodych ludzi (dzieci).np. jeżeli dzieci przed 10 r ż które mają skłonność do kradzieży nie zostaną przyłapane i ukarane to w 70 przypadkach na 100 w przyszłości będą złodziejami. Integracja wewnętrzna postawy: jest to zdolność pomiędzy trzema komponentami. Ukształtowana postawa warunkuje procesy psychiczne (poznawcze) i zachowanie się. Spostrzeganie- postrzeganie przedmiotów otaczającego nas świata. Nie ma spostrzegania obiektywnego, najczęściej jest subiektywne, np.,gdy jest wypadek, każdy spostrzega to inaczej, każdy ma inne wyobrażenie, wersję wydarzeń, spostrzegany przez pryzmat własnych postaw. Nasze oczy zależą bardzo od serca a właściwie od postaw. Wpływ postaw na spostrzeżenia: przy pozytywnych postawach jest w nas tendencja do przeceniania. przy negatywnych postawach zwykle nie doceniamy pod wpływem postaw nasze spostrzeganie jest życzeniowe. spostrzeganie to nie tylko widzenie ale także inne zmysły. Jeżeli w postawie rozbudowany jest komponent uczuciowo-motywacyjny to bardzo rozbudowuje proces spostrzeżeniowy: – strach ma wielkie oczy zakochani widzą przez różowe okulary. Prof. Bilikiewicz: „stan zakochania- rodzaj ostrej psychozy zaburzającej zmysły”. Nie należy podejmować ważnych decyzji pod wpływem emocji. Im silniejszy czynnik emocjonalny tym bardziej zaburzone spostrzeganie. postawy modyfikujące procesy spostrzeżeniowe. Pamięć- polega na zapamiętywaniu a świadomości śladów przeżyć. prof. Mika: uważa, że jet pewna zależność „ postawy powodują, że zapamiętujemy widzenie naszych postaw „. Z różnych informacji, które do nas docierają zapamiętujemy to co nam pasuje. Tym lepiej zapamiętujemy im bardziej nas coś zainteresuje- ciekawość. Gorzej zapamiętujemy i szybko zapominamy treści niezgodne z postawami. Stąd ważne jest na samym początku nauczanie, kształtowanie postaw wobec przedmiotu nauczyciela. Myślenie- 1 proces poznawczy polegający na odzwierciedlaniu w naszej świadomości relacji jakie powstają w naszej świadomości lub związki przyczynowo-skutkowe. 2.Proces przetwarzania informacji i wytwarzania nowych informacji. Dzięki tym procesom jesteśmy w stanie przewidywać przebieg zdarzeń. Od czego zależy efektywność myślenia?: od poziomu rozwoju umysłowego człowieka od zasobu posiadanej wiedzy, a właściwie pojęć stanu psychofizycznego jaką mamy postawę w stosunku do tego o czym myślimy (co jest treścią operacji myślowych). Postawy modyfikują i zaburzają proces myślenia. Mechanizmy myślowe: 1. Eksploracja-(poszukiwanie)- tendencyjne poszukiwanie treści zgodnych z postawami – efekt subiektywnego doboru informacji. 2. Interpretacja- subiektywne nadawanie znaczenia pewnym zjawiskom i faktom. „Punkt widznia zależy od punktu siedzenia”. np., w więzieniu tzw, „drugie życie”, w wojsku „fala”, w szkole „katowanie” Postawa wobec np., „katowania”, gdy jest się katem jest inna niż wtedy gdy jest się już wyżej i samemu katuje. Interpretowanie- dorabianie pewnej ideologii (domena prawników). 3. Amplifikcja- zjawisko polegające na tym, że pod wpływem postaw występują tendencje przeceniania prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń porzędowych, oczekiwanych,a niedocenienie zdarzeń niepomyślnych. prof. Mądrzycki: „każdego tygodnia parę milionów Polaków wierzy w to, że wygra milion w totku, a nie przewiduje tego, że zginie w wypadku samochodowym” (a prawdopodobieństwo w tym drugim jest zdecydowanie większe). Nadmierny optymizm z mojej perspektywy, życzeniowe kreowanie rzeczywistości. Pod wpływem postaw myślenie jest zaburzone. Myślenie jest zaburzone pod wpływem osobowościowych mechnizmów obronnych. Projekcja-rzutowanie na innych ludzi, własnych negatywnych cech. Projektowanie na innych zła, które jest we mnie, wtedy ja jestem w porządku, a wy jesteście źli. Racjonalizacja- mechanizm samo usprawiedliwiania, polega na przypisywaniu winy ofierze, dorabianie ideologii do własnego podłego zachowania. Represja- wypieranie z pamięci naszych negatywnych zachowań. Postawy zaburzają lub modyfikują procesy myślowe. Czy w takim razie ludzie nie kierują się logiką? Od czego zależy logiczne myślenie?: – od rozwoju umysłowego człowieka – siły i sztywności postaw: im silniejsze tym bardziej zaburzony proces myślenia (najgorsze w tym wypadku są postawy autorytarne, dogmatyczne, przy fanatyzmie religijnym). Ważne jest kształtowanie postawy akceptacji, tolerancji, inności. – Wpływ postaw na zachowanie. Zachowanie- jest elementem składowym postaw. Najłagodniejszym przejawem pozytywnej postawy jest: 1. Zachowanie konformistyczne- (wszystkim pasuje) Silniejsze: 2. Zaangażowanie (poświęcamy dobro dla danego zachowania) Najsilniejsze: 3. Poświęcanie się (poświęcamy nasze dobra) w skrajnych przypadkach jest przejawem fanatyzmu (np., kamikadze). Negatywne postawy: 4. Unikanie 5. Bunt – demonstrowanie negatywnej postawy np., straja, demonstracja, 6. Agresja- działanie mające na celu doprowadzić do zniszczenia przedmiotu agresji. 11. 01.2009 Postawy rodzicielskie Brak jednego z rodziców wpływa nie korzystnie na rozwój społeczny, moralny, etyczny. Przejawia się podwyższeniem agresywności zachowań, są wynikiem funkcji: zjawisko ideału mężczyzny. Siła, odwaga, agresja, brutalność: w naszej kulturze mężczyźni polowali, wojowali, a kobiet pilnowała domowego ogniska. Kult mężczyzn w kulturze został propagowany:”męska rzecz być daleko, kobiecie czekać”. Brak ojca powoduje, że chłopiec szuka wzorca w około, tworzy się fikcyjny obraz. Efektem tego jest zwiększona agresywność lub infantylność z powodu zwiększonej roli w życiu dziecka kobiet. Brak cech miłości kobiecej jet ogromnie niebezpieczny, występują u dziecka zaburzenia uczuciowe. Syntonia- cecha u dziecka po urodzeniu. Odpowiada instynktom stadnym u zwierząt. U małych dzieci występuje taka zdolność do identyfikowania się ze stanem emocjonalnym innych – współdźwięczenie uczuciowe. Kilka miesięcy życia- przekształca się w potrzebny kontakt emocjonalny dziecka (8m.ż – 3m.ż).najbardziej potrzebna. Dziecko kojarzy konieczność zaspokajania potrzeb z tzw. „głaskaniem”. Jest sie przedmiotem czyjejś troski, wynikiem jest empatia (poznajemy stan uczuciowy innych ludzi). 3-3 r.ż – jeżeli dziecko nie jest przedmiotem- osobowość schizotoniczna ciężkie upośledzenie uczuciowe. Człowiek jest nie zdolny do rozpoznania stosunków uczuciowych innych ludzi. Hospitalizm- choroba szpitalna- zaburzenia wynikające z braku mamy (inaczej choroba sieroca). II fazy: I faza: faza rozpaczy- długotrwały płacz ( kilka dni do tygodni) II faza: faza apatii- dziecko obojętnieje na bodźce, kontakt ze światem, gwałtowny spadek masy ciała, regres, utrata apetytu, wzrost chorowania. Śmierć w wyniku choroby sierocej – występuje jeżeli dziecko traci kontakt na bardzo długo. Jeżeli wydarzy się to czterokrotnie u dziecka poniżej 3 r.ż dziecko nie może nawiązać więcej, aby związać się z kimś uczuciowo musi sie jej nauczyć. 1 powód- pamięć dziecka jest mało pojemna ( np. dom małego dziecka). W osobowości tworzy się niechęć obrony. 2 powód- związanie osobowe wiąże się z szokiem. Nie wolno się angażować emocjonalnie. U dziewcząt brak modelu identyfikacji płciowej, nie uczy się jak być kobietą, u chłopców brak możliwości różnicowania płciowego. Etapy rozwoju psychicznego Życie człowieka jet procesem ciągłym, ale w trakcie życia zachodzi rozwój psychiczny- polega na tym, że jednostka stopniowo wzrasta psychicznie i fizycznie rozwijając się z wiekiem chronologicznym i osiągając coraz dojrzalsze formy zachowania się. Typy rozwoju: dzieciństwo – młodość – dojrzałość – starość (starzenie się). Płód, zarodek, przedszkolak, uczeń, tato, dziadek. Dzieciństwo i młodość to okresy które trwają długo względem świata zwierząt. Rozwój dziecka zależny jest od rozwoju biologicznego. Człowiek rozwijając się musi rozwijać się nie tylko biologicznie ale także psychologicznie i społecznie. Każde pokolenie musi przyswoić odrobek kulturowy poprzednich pokoleń. Życie człowieka dzieli się na etapy, bierze się właściwości rozwojowe: – tempo- to jest szybkość zachodzących zmian cech w naszym organizmie – rytm- stopień regularności zachodzenia tych zmian w czasie, ich względna równomierność lub nierównomierność. Od nich zależy czas trwania poszczególnych okresów rozwojowych. Rozwój harmonijny- jeżeli wszystkie funkcje i procesy psychiczne oraz motoryka rozwijają się mniej więcej prawidłowo, równi i rytmicznie to mówimy o rozwoju harmonijnym. Jeżeli rozwój psychomotoryczny jest wyraźnie nierównomierny to mówimy o rozwoju dysharmonijnym. Akceleracja rozwoju- czasem sie zdarza, że jakaś jedna sfera ulega większemu przyspieszeniu w okresie dorastania. Przejawem tego jest przyspieszenie rozwoju biologicznego na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Najbardziej typowym przejawem jest przyspieszenie rozwoju biologicznego na przestrzeni ostatnich kilku dziesięcioleci. Dziecko dojrzewa szybciej o rok niż u ich rodziców. 100 lat temu- 17-18 r.ż teraz 13-14 r.ż u diewcząt, 14 r.ż u chłopców. Rozbieżność od 8 r.ż -19 r u dziewcząt jest to przejawem na ogół zaburzeń hormonalnych. To powoduje, że biologicznie czują się dojrzalsi, jednak rozwój psychologiczny później ok 20 a nawet 30 r.ż. Rozbieżność wynosi 10 lat. Oprócz rytmu i tempa rozwoju bierze się pod uwagę poziom rozwoju procesów poznawczych umożliwiających człowiekowi orientację w otoczeniu, a także rozwój różnych form aktywności czy form zachowań co przejawia się w zdolnościach oraz poziom rozwoju emocjonalnego i wolicjonalnego odpowiednio do wieku. Filozofowie ze szkoły Pitagorejskiej: - obserwując przyrodę doszli do wniosku, że u człowieka też są cykle jak pory roku: – od urodzenia do 20 r ż. To okres wiosny to okres stawania się człowiekiem – od 20 – 40 to okres lata – to okres człowieka młodego – od 40 – 60 to okres jesieni- to okres wieku dojrzałego – od 60 – 70 to okres zimy- to okres człowieka starego lub cofającego się. Człowiek zmienia się tylko w okresie dzieciństwa i młodości co jest nieprawdą. 1) okers rozwoju do poczęcia do urodzenia- wiek prenatalny (życia płodowego). 2) Od urodzin do 12 miesiąca życia- wiek niemowlęcy (stadium noworodka- swoistej symbiozy, pierwsze 2 tygodnie lub miesiące, położnicy, że 28 dni lub do odpadnięcia pępka ) 3) 2 – 3 roku życia- wiek poniemowlęcy 4) 3 – 6 roku życia- wiek przedszkolny (od instytucji przedszkola) 5) 7 – 12 ( 11dz a 12chł) roku życia- wiek młodszy szkolny 6) 12 – 18 17dz a 18 chł) roku życia- wiek dorastania (dojrzewania) 7) 18 – 24 wiek młodzieńczy To co jest później trudno jest określić w/g WHO jet to: 8) do 60 roku życia- okres dojrzały (dorosłość) 9) od 60 – 75 roku życia- wiek podeszły 10) 75- 90 roku życia- wiek starczy – 11) 90 i więcej- wiek sędziwy (długowieczność) Przyjmijmy że dla rasy białej do 40 roku życia dojrzewanie. Średnia wieku w Polsce dla kobiet 79 lat i 4 miesiące, dla mężczyzn 70 lat i 8 miesięcy. Co świadczy o tym, że to mężczyźni są słabszą płcią: – kobiety częściej chorują a mężczyźni szybciej umierają – mężczyźni są 5x częściej zabijani przez pioruny – mężczyźni prowadzą bardziej ryzykowny tryb życia, kobiety są ostrożne W krajach Europy Zachodniej średni wiek życia jest dłuższy o 4 – 5 lat a w Rosji 9 lat krótszy. Dojrzałość psychiczna- odpowiednio do wieku czyli zgodna z wiekiem chronologicznym taki zespół właściwości psychofizycznych, który jest podobny do całokształtu cech większości osób w tej samej fazie rozwojowej (osób dobrze przystosowanych do środowiska). Dojrzałość psychologiczna- nazwiemy człowieka, który osiągnął odpowiedni poziom rozwoju procesów poznawczych, emocjonalnych, społecznych oraz którego osobowość jest już tak ukształtowana, że zapewnia mu prawidłowe funkcjonowanie w otoczeniu. Człowiekiem dorosłym- nazywamy człowieka, który skończył 18 lat i osiągnął pełnię prwa obywatelskich. Najważniejszym procesem, który bierze się pod uwagę w ocenie dojrzałości psychicznej jest myślenie, które rozwija się z wiekiem. Myślenie- proces poznawczy polegający na rozróżnieniu związków przyczynowo-skutkowych w otaczającym nas świecie. Operacje myślowe: – analiza- rozbiór całości na części – synteza- łączenie części w całość. Myślenie jest odpowiednie do wieku. Rodzaje myślenia: – myślenie sensoryczno-motoryczne- (zmysłowo wiekowe) dziecko poznaje cechy przedmiotu zmysłami, poznawanie reakcji wzrokowo-ruchowo-słuchowej uż w okresie niemowlęcym. Nie zachodzi w umyśle ale na zewnątrz, dziecko musi mieć kontakt z przedmiotem. Jeżeli dziecku dostarczy się możliwości do ruchu i kontaktu z przedmiotami i stwarza się aktywność ruchową oraz zmysłową to dziecko lepiej się rozwija. – myślenie konkretno-obrazowe ( wyobrażeniowe)- odbywa się w umyśle, jest przetwarzanie informacji. W wieku przedszkolnym, wczesnoszkolnym. – myślenie pojęciowe (słowno-logiczne) – koniec wieku przedszkolnego, rozwija się w wieku szkolnym i dominuje przez całe życie. Operacje zachodzą w umyśle – myślenie abstrakcyjne – pod koniec wieku szkolnego- myślowe oddzielanie różnych przedmiotów i myślowe łączenie ich w całość. Dzięki czemu możemy poznawać takie pojęcia jak sprawiedliwość.
