Poj*cie finansów
advertisement
Klasyfikacja zjawisk finansowych. Termin „finanse” w potocznym znaczeniu można zrównoważyć z terminem „zasoby pieniężne”. W literaturze ekonomicznej natomiast finansowane najczęściej jako ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych. Można by powiedzieć, że finanse to nauka o zjawiskach i procesach pieniężnych. Należy tutaj rozróżnić naukę prawa fin., która zajmuje się prawnymi aspektami gospodarki pien. państwa i samorz. Od nauki finansów, kt. Bada ekomomiczną stronę gospodarowania pieniądzem i to nie tylko przez państwo i sam. Teryt.( tj. zakres fin. Publ.) ale i przez inne podmioty 9 przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, banki). Finanse publiczne obejmują zasoby pieniężne państwa, a zwłaszcza fundusz nazywany budżetem państwa, i fundusze gromadzone i rozdzielane przez państwo poza budżetem, budżetem sam. ter., gospodarczego i zawodowego, budżety ubezpieczeń społecznych, fundacji itp. Odnoszą się także do ograniczania wydatków, uzyskiwania dochodów, problemów kontroli, rachunkowości, skarbowości itd. Fin.pub są tez jednym ze sposobów działania podmiotów publicznych i stanowią one ich część majątk i są jednym z instrumentów służących do wykonywania ich zadań. Podmioty finansów publicznych: Parlament, rząd i jego organy centralne, związki samorządu terytorialnego, gospodarczego, zawodowego, zarządy fundacji. Między fin. Publ. A fin. Prywat. Istnieje pewne pokrewieństwo. Jedne i drugie odnoszą się do sporządzania budżetu i jego wykonania, uzyskiwania dochodów, ograniczania wydatków itd. Ale istnieją zasadnicze różnice między fin. Publ. A fin. Prywatnymi. 1 Państwo dysponuje przymusem do zapewnienia sobie wpływów( pobrania podatkowe) samo natomiast nie podlega przymusowi w zakresie dokonywania wydatków, nie istnieje droga egzekucji przymusowej wobec państwa. Natomiast osoby prywatne nie mają instrumentów przymusu do uzyskania wpływów, mogą być zmuszone do zwrotu długów. 2. Finanse publiczne wyrażają się w pieniądzu, nad którum w mniejszym lub większym stopniu sprawuje kontrolę państwo, podczas gdy osoby prywatne nie mają nań żadnego wpływu. 3. Fin. Prywatne są zorientowane na dochody i osiągnięcie zysku, natomiast fin pub. Są instrumentem realizacji interesów ogółu. 4. Wielkość zasobów publicznych jest nieporównywalna, ze środkami pien. osób prywatnych. Gospodarka fin. pojedynczego podmiotu nie ma na ogół większego wplywy na sytuację gospodarcza kraju( podwyżka płac w jednej firmie prywatnej), podczas gdy finanse pub. Umożliwiają działania o istotnym znaczeniu w skali gospodarki narodowej . Najważniejszym elementem fin. publ. jest budżet państwa- czyli zestawienie przewidywanych dochodów i wydatków. Gdy parlament uchwala budżet państwa w formie ustawy tzn. że uznał budżet jako podstawowy plan organów władzy i administracji państwowej. Polityczne znaczenie budżetu. To parlament zajmuje się uchwalaniem ustawy budżetowej. Gdy parlament uchwala i zatwierdza sprawozdania z wykonania tej ustawy ozn. akceptację programu działalności rządu i prowadzonej działalności przez rząd. Zdarza się ,że ustawa budżetowa nie zostaje uchwalona zgodnie z projektem rządowym lub gdy jest odmowa uchwalenia ustawy może mieć poważne skutki polityczne, kt. mogą zmusić do ustąpienia niektórych ministrów lub całego rządu. Budżet państwa ma także znaczenie ekonom. i jest to związane z funkcją redystrybucyjną. Do budżetu państwa trafiają dochody uzyskiwane przez podmioty działalności gospodarczej i są one rozdzielane między poszczególne podmioty na realizację zadań dot. potrzeb publicznych. Mechanizm redystrybucji budżetu obejmuje: - dochody, które trafiają do budżetu z podatków opłat publ., ze sprzedaży lub dzierżawy składników majątku państw uzyskane przez państwo kredytu kraj., zagraniczne itd. - wydatki ponoszone na cele rozwoju gosp. dział. socjalną, oświatową i kulturalną, adm. państwową, wymiar sprawiedliwości , obronę narodową, obsługę długu publicznego. Głównym zadaniem mech. redystrybucji budż. jest możliwość bezpośredniego uczestniczenia w podziale doch. narodowego i pośrednie oddziaływują na ten podział. Ad.1 wydatki na zakup produktów i wypłatę wynagrodzeń w sferze gospodarki publicznej. Ad.2 gdy występują obustronne transfery pieniężne między budżetem a podmiotami dział. gosp., kt. nabywa produkty i/lub zatrudnia pracowników. Przedstawienie znaczenia budżetu państwa stanowi podstawę do określenia funkcji tego budżetu. Klasyfikacja zjawisk finansowych. Zjawiska pieniężne, które są częścią finansów mają bardzo zróżnicowany charakter, poza jedną cechą wspólną, iż dotyczą ruchów pieniądza i kategorii pieniężnych.(np. zapłata za zakupiony towar, uregulowanie wynagrodzenia za pracę lub należnego podatku, zaciągnięcie pożyczki bankowej. Oczywiście wszystkie należą do grupy zjawisk pieniężnych ale są zupełnie odmiennymi rodzajami operacji ze względu na ich następstwa. Dlatego też należy dokonać klasyfikacji zjawisk finansowych, połączenia ich w pewne grupy rodzajowe. klasyfikacja zjawisk finansowych wg 2 kryteriów: * I kryterium przedmiotowe- pozwala wyodrębnić rodzaje zjawisk pieniężnych, niezależnie od tego, jakie podmioty biorą w nich czynny udział, dokonując wydatków czy tez realizując przychody pieniężne. 1.Przychody i wydatki(strumienie) pieniężne ekwiwalentne albo rynkowe. Ich cecha jest powiązanie wydatku pieniężnego jednego podmiotu gosp. Ze wzajemnym świadczeniem ze strony innego podmiotu gosp., który realizuje przychód pieniężny (np. zakup i sprzedaż towarów, wynagrodzenie za pracę. Charakteryzują się one tym, ze są one regulowane w zasadzie przez mechanizm rynkowy, ponieważ wyznacza ceny towarów i usług oraz stawki wynagrodzeń za pracę w zasadzie zgodnie z relacjami popytu i podaży na rynku towarów i usług czy rynku pracy. 2.Przychody i wydatki pieniężne redystrybucyjne zwane transferami. Cecha charakterystyczna tych strumieni jest brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu gosp., który otrzymuje środki pieniężne od innego podmiotu. (np. podatki i opłaty, emerytury, renty , rożnego rodzaju subwencje, dotacje, darowizny. Charakteryzują się tym, że nie są regulowane przez mechanizm rynkowy, lecz przez normy prawne na podstawie bardzo różnych kryteriów. Brak wzajemnego świadczenia za otrzymane środki pieniężne w trybie transferu oznacz brak tzw. odpłatności szczegółowej za przekazane pieniądze. 3. Przychody i wydatki pieniężne kredytowe. Są to strumienie związane z operacjami kredytowymi banków. Przychodami kredytowymi nazywamy przychody pieniężne, jakie osiągają nie bankowe jednostki gospodarujące, zadłużając się w bankach czyli wykorzystując pożyczki/kredyty bankowe. Wydatkami kredytowymi są wydatki tych jednostek związane ze spłatą poprzednio wykorzystanych kredytów bankowych. W tym przypadku brak „drugiej strony”, tj. kontrahenta nie bankowych jednostek gosp., którym jest bank. Nie oznacza to pomijania roli banków w operacjach kredytowych, ale stanowi odbicie faktu, iż dla banków udzielenie kredytu nie jest wydatkiem pieniężnym, a spłata kredytów przez pożyczkobiorców nie jest przychodem pieniężnym. Termin ”wydatek” oznacza zużycie posiadanych zasobów pieniądza. Jednak banki w celu udzielenia kredytów nie sięgają do posiadanych zasobów pieniądz, dla każdej pożyczki banki kreują nowe zasoby pieniężne. Należy jeszcze dodać że operacji depozytowych nie traktuje się jako wydatków jednostek gosp., są one forma przechowywania zasobów , które są własnością jednostek dokonujących wkładów, a więc nie stają się własnością banków. Wycofanie depozytów z banków nie traktujemy jako przychodów właścicieli depozytów, jest to tylko uruchomienie czasowo nieczynnych ich zasobów. Przychodów i wydatków kredytowych nie uważamy za transfery, gdyż transfery prowadza do nie ekwiwalentnego przekazywania już istniejących zasobów pieniężnych, a ww. przypadku mamy do czynienia z kreacją nowych i z likwidacją istniejących zasobów pieniężnych. * II Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych opiera się na kryterium rodzajowego zróżnicowania jednostek gospodarujących. Wyróżniamy 5 grup zjawisk finansowych: 1 Finanse przedsiębiorstw. Zaliczenie finansów przed. Do pierwszej grupy podmiotowej zjawisk finansowych jest uzasadnione tym, że operacje finansowe przed. Maja duży wpływ dla funkcjonowania finansów jako całości. W przed. W wyniku procesów rzeczowych powstaje produkt narodowy brutto oraz tworzą się z jego rynkowej realizacji przychody pieniężne, które przez podział i redystrybucję zasilaj a w przychody inne grupy podmiotów. Przychody pieniężne gromadzone są z tytułu: sprzedaży towarów i usług,, a wiec przychodów ekwiwalentnych czy rynkowych. Oprócz tego przed. Otrzymują przychody kredytowe w postaci pożyczek/kredytów bankowych. Najbardziej charakterystycznym kierunkiem pieniężnych wydatków przeds. jest dokonywanie zakupu materialnych czynników produkcji i wynagrodzenie za pracę, wa wię wydatki typu ekwiwalentnego czy rynkowego. Transfery występują tu w postaci podatków i opłat, oprocentowania kredytów i obligacji, wypłaty dywidend i innych dochodów właścicielom przedsiębiorstw, składek na ubezpieczenia itp. 2.Finanse ludności, nazywane często finansami gospodarstw domowych. Ich cechą charakterystyczną jest osiąganie przychodów pieniężnych z wynagrodzeń za pracę a także w postaci transferów(dochody właścicieli przeds. Z tyt. Udziałów, dywidend itp.) dochody właścicieli kapitałów(oprocentowanie obligacji depozytów) oraz emerytury, renty. Najbardziej charakterystycznym kierunkiem wydatków dla gospodarstw d. Są zakupy towarów i usług o przeznaczeniu konsumpcyjnym oraz transfery w postaci podatków i opłat, składek z tyt. Ubezpieczeń, oprocentowania kredytów itp. 3.Finanse publiczne- finanse państwa i samorządów terytorialnych. Ich cecha charakterystyczna jest gromadzenie środków pieniężnych w postaci transferów( podatków , opłat, grzywien itp.) Transferowy charakter maja też pożyczki państwowe, lokowane w bankach i na rynku kapitałowym w postaci obligacji państwowych, bonów skarbowych itp. Kredytowy charakter natomiast mogą mieć przychody organów publicznych(budżetu państwa, b. samorządowych)uzyskiwane w postaci pożyczek bankowych.. Wydatki sektora publicznego mają charakter rynkowy, ekwiwalentny. Chodzi tu o wydatki związane z wynagrodzeniami osób zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych sektora publicznego( urzędach, instytucjach usługowych o charakterze nie zarobkowym itp.) a także o wydatki polegające na zakupach towarów i usług dla bieżącej i inwestycyjnej działalności tych jednostek. W wydatkach finansów publicznych występuje też wiele transferów w postaci różnego rodzaju świadczeń z tyt. Ubezpieczenia społecznego subwencji i dotacji budżetu państwa dla b. Samorządowych , obsługa długu publicznego. Nadwyżki przychodów pieniężnych nad wydatkami w finansach publicznych tworzą ich rezerwy pieniężne, najczęściej lokowane w postaci depozytów na rachunkach bankowych. 4.Finanse banków i innych instytucji kredytowych. Sektor bankowy w Polsce ma dwuszczeblową strukturę: na szczeblu wyższym usytuowany jest bank centralny, na niższym banki komercyjne. Dla banków charakterystyczne są przede wszystkim operacje kredytowe, związane z emisją pieniądza i wycofywaniem jego z obiegu. Emisją pieniądza depozytowego zajmują się wszystkie banki, natomiast emisją biletów bankowych i bilonu zajmują się tylko banki centralne. Oprócz operacji kredytowych, dla działalności banków charakterystyczne jest przeprowadzanie operacji rozliczeniowych, obejmujących przyjmowanie depozytów na rachunki bankowe i dokonywanie przelewów między rachunkami ban. Na zlecenie właścicieli depozytów. Te operacje nie stanowią przychodów i wydatków pieniężnych banków. Faktycznymi przychodami są tylko odsetki pobierane z tyt. Oprocentowania kredytów i prowizje za wykonywane czynności rozliczeniowe. Przychody te maja charakter transferów. Wydatki sektora bankowego, związane z oprocentowaniem depozytów, mają charakter transferów. Z kolei wydatki związane z wynagrodzeniem osób zatrudnionych oraz z zakupem różnego rodzaju towarów i usług wykorzystywanych w działalności bieżącej i inwestycyjnej banków zalicza się do wydatków rynkowych(ekwiwalentnych). Obciążenia banków z tytułu podatków i opłat publicznych, podziału zysków między właścicieli zalicza się do wydatków transferowych. 5,Finanse ubezpieczeń. Ta grupa zjawisk finansowych obejmuje gromadzenie i podział zasobów pieniężnych przez instytucje ubezpieczeń majątkowych i osobowych(prócz ZUS)Instytucje te gromadzą przychody pieniężne w postaci składek od jednostek ubezpieczających wartości materialne i osoby od ryzyka powstania szkód w wyniku wypadków losowych. Wysokości tych składek inne warunki ubezpieczeń kształtują się w wyniku konkurencji na rynku ubezpieczeniowym. Przychody ze składek zalicz się do transferów Wydatkami transferowymi są wypłacone .odszkodowania. Pokrywanie wydatków osobowych i rzeczowych instytucji ubezpieczeniowych stanowi ich wydatki rynkowe. Płacone przez te instytucje podatki i opłaty publiczne to wydatki transferowe. Do transferów należy zaliczyć także lokowanie przez instytucje te ich rezerw na rynku kapitałowym. Siła nabywczego pieniądza. Pieniądz jest to pewien powszechnie akceptowany towar za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań. Funkcje podstawowe: 1.jako środek wymiany- jest to najw. Funkcja pieniądza. We współczesnym gospodarce pieniądz wchodzi do wszystkich niemal transakcji rynkowych. Jego istnienie umożliwia omijanie podwójnej zgodności potrzeb, niezbędnej w gospodarce bartretowej (bezpieniężnej). 2. jako miernik wartości- umożliwia oszczędność czasu i energii przy przeliczaniu co ile jest warte. 3. jako środek płatniczy( miernik odroczonych płatności)- jeżeli pieniądz jest wykorzystywany jako środek wymiany to od razu jest oczywiste, że będzie on także służył jako środek płatniczy w wypadku transakcji wybiegających w przyszłość. Zawiera się wiele transakcji, których płatność będzie się odbywać w przyszłości( np. zakupy na raty). 4. jako środek tezauryzacji- na ogół ludzie nie konsumują całego swojego dochodu, ale część oszczędzają. Jeżeli ludzie przechowują pieniądze, to mogą użyć do zakupu dóbr i usług w przyszłości. To na ile pieniądze są dobrym środkiem gromadzenia majątku zależy rzecz jasna od inflacji. Cechy pieniądza: trwały, przenośny, podzielny, podaż pieniądza ograniczona. Formy pieniądza: bezgotówkowa (depozyty na r-kach w BC, depozyty na r-kach pozostałych banków) gotówkowa (bilety BC, bilony metalowe BC) Siła nabywcza pieniądza. Może odnosić się do wybranego momentu- i tu należy rozumieć ją jako liczbę naturalnych jednostek różnych towarów możliwych w danym czasie do nabycia za jednostki pieniężne. A także może się odnosić do wybranego okresu co należy rozumieć jako przeciętną liczbę jednostek towarów w ciągu całego okresu. Siła nabywcza jest odwrotnie proporcjonalna do ogólnego poziomu cen z danego momentu, lub odwrotnie proporcjonalna do przeciętnego poziomu cen z określonego czasu. Siła nabywcza jest kształtowana przez ceny, gdyż cena kreuje popyt, podaż, poziom kosztów, a wszystko to skupia się wokół pieniądza. I dlatego siła nabywcza i jaj zmiany mają tak istotny wpływ na cała gospodarkę. Jeżeli w danym okresie ogólny poziom cen nie ulega zmianie to siła nabywcza także nie zmienia się. I wówczas możemy mówić tu o pieniądzu stabilnym. Stabilny pieniądz pozwala nam realnie porównać w czasie składniki i końcowe w-iki każdego r-ku pieniężnego. Jeżeli możemy porównać wszystkie elementy pien. r-ku ekonomicznego to łatwiej jest nam w krótkim czy długim czasie gospodarować czynnikami produkcji. Siła nabywcza pieniądza pobudza wszystkie podmioty do racjonalnego gospodarowania środkami pieniężnymi i do oszczędzania. Nie sposób zapomnieć o deprecjacji pieniądza.(spadek wartości na skutek inflacji).Wywołuje brak możliwości prowadzenia racjonalnego długookresowego r-ku ekon. I racjonalnego gospodarowania czynnikami produkcji w czasie, skłania do konsumpcji, spadek skłonności do podnoszenia wydajności pracy, zaczynamy oszczędzać. Co prowadzi do destrukcji całej gospodarki. Funkcja redystrubycyjna Alokacja określonych dobór publ. i społecznych wymaga posiadania dochodów. Spełniając konstytucyjne funkcje (obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne, edukacja) musi ponosić wydatki. I dlatego z konieczności musi sięgać do dochodów innych podmiotów, wykorzystując swoją władzę. Taka sytuacja dochodowa państwa wymusza redystrybucję dochodów społeczeństwa. Redystrybucja oznacza korygowanie dochodów podmiotów. Dokonuje się ona w różnych przekrojach, tzn. między różnymi grupami ludności, między różnymi wspólnotami lokalnymi i regionalnymi, między krajami itp. Redystrybucja jest realizowana w formie pieniężnej. Zjawiska i procesy związane z redystrybucyjną funkcją finansów publicznych należą do bardzo złożonych. Są one przedmiotem dyskusji. Jest to oczywiste gdyż naruszają one interesy ekonom. jednych podmiotów, przynosząc korzyści innym. Można rozpatrywać 2 aspekty redystrybucji dochodów - makroekonomiczny, którego dot. redystrybucji PNB (dochód narodowy) ogólnej struktury dochodów i wydatków, które są realizowane przez władzę publiczną w ramach redystrybucyjnej funkcji finansów publicznych. W tym aspekcie r. wywołuje pozytywny/negatywny wpływ na całą gospodarkę, jej poszczególne sektory, gałęzie, branże, regiony. - makrospołeczny ,który dotyczy wpływu na różne grupy społeczne ( emerytów rencistów, pracowników sektora publicznego, grup zawodowych sektora prywatnego itd.) Przy tej funkcji ważne jest jaki jest jej rozmiar (zakres) struktura która pozwoliłaby w sposób niezakłócony funkcjonować gospodarce, a państwu wypełniać jego funkcje publiczne i społeczne. W rzeczywistości funkcja ta jest realizowana przez ogromną ilość operacji finansowych, w ramach których pojawia się wiele sprzeczności i konfliktów. Państwo musi podjąć decyzję, co do rodzajów instrumentów (np. jakie podatki) ich budowy itd. Każdy z nas wie, że choćby wprowadzanie zmian do systemu podatkowego wzbudza wiele kontrowersji. ale należy zadać pytanie czy redystrybucja i dystrybucja dochodów ma sprzyjać efektywności gospodarowania czy nadać charakter równości, sprawiedliwości? Pierwsze sprzyja efektywności gospodarczej, lepszemu wykorzystaniu zasobów, wyzwala motywację do pracy i powiększania dochodów. Ale to może spowodować nadmierne zróżnicowanie doch. Nierówności te stanowią podstawę interwencji podatkowej i jakkolwiek są w pełni uzasadnione z punktu widzenia równości ale hamują aktywność gospodarki i są sprzeczne z efektywnością gospodarowania. Funkcja alokacyjna. Istota jej polega, że finanse publiczne są narzędziem alokacji zasobów w gospodarce rynkowej. Alokacja zasobów dokonuje się w związku z dwojakiego rodzaju zadaniami stawianymi przed państwem(władzami publicznymi): - zadaniami publicznymi, - zadaniami społecznymi. Realizacja przez państwo wymienionych zadań jest konieczna, gdyż nie mogą być one realizowane za pomocą mechanizmu rynkowego. Jeżeli chodzi o zadania publiczne, których wykonanie oznacza zaspokajanie potrzeb publ. , to wykorzystanie mechanizmu rynkowego nie wchodzi w grę ze względu na specyficzne, naturalne cechy tych potrzeb. Trudno byłoby bowiem na zasadach rynkowych organizować np. obronę narodową, bezpieczeństwo publiczne, służbę dyplomatyczną itp. Realizacja zadań społecznych państwa i władz samorz. jest wynikiem zaspokojenia indywidualnych potrzeb obywateli, które mogłyby być, ze względu na ich cechy fizyczne, zaspokajanie na zasadach rynkowych. Dlaczego nie działa mechanizm rynkowy? 1. Nadmierne zróżnicowanie dochodów poszczególnych jednostek (obywateli), co ograniczałoby dostęp pewnej ich liczby do dóbr, gdyby były one alokowane na zasadach rynkowych (np. oświata, ochrona zdrowia). 2. Pełna swoboda wyboru obywatela, którą gwarantuje mechanizm rynkowy, mogłaby wyrządzić szkodę i obywatelowi, i społeczeństwu. Gdyby wszystkie dobra były alokowane przez rynek, nie byłoby gwarancji, że dany obywatel będzie skłonny kupować określony rodzaj dóbr, np. kupować usługi oświatowe czy usługi zdrowotne, gromadzić oszczędności na starość. Prawdopodobnie niektóre grupy społeczne o niższych dochodach zrezygnowałyby z niektórych dóbr, bo swoje dochody przeznaczają na zaspokojenie podstawowych potrzeb. W takich sytuacjach państwo i samorządy wymuszają pewną część konsumpcji dostarczając nieodpłatnie lub za częściową odpłatnością dobra i usługi ważne dla normalnej egzystencji i rozwoju człowieka. 3. Dla przedsiębiorstw najważniejszy jest zysk, tymczasem ich działalność wywołuje tzw. efekty uboczne (np. skażenie środowiska). Państwo wprawdzie obciąża poszczególne przedsiębiorstwa kosztami tych ubocznych efektów, ale w procesie tym napotyka istotne trudności. Trudne jest ustalenia stopnia odpowiedzialności za skażenie środowiska. Zmusza to państwo do alokacji pewnej części zasobów publicznych na ochronę i regenerację środowiska naturalnego. 3. Funkcja stabilizacyjna Polega na oddziaływaniu za pomocą instrumentów polityki finansowej i monetarnej na globalny popyt w gospodarce w kierunku zapewnienia: możliwie pełnego wykorzystania ekonom. potencjału gospodarki, w tym wysokiego poziomu zatrudnienia siły roboczej, uzyskania wysokiego poziomu oszczędzania, gwarantującego wysokie tempo wzrostu gospodarczego oraz siły nabywczej pieniądza przez panowanie nad inflacją. Zadaniem instrumentów polityki fiskalnej jest łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego, czyli hamowanie ekspansji gospodarki w okresie jej nadmiernego wzrostu i pobudzanie aktywności gospodarczej w okresie słabnięcia procesów gospodarczych. Stabilizacyjne oddziaływanie fin. publ. mogą być różne. Grupy instrumentów: - podatki, - wydatki. Podatki są narzędziem redystrybucji dochodów. Ta funkcja podatków może być wykorzystania do stabilizowania cyklu koniunkturalnego. Cel ten może być osiągany przez odpowiednie skonstruowanie podatków. Stabilizacyjne działanie podatków ,gł. dochodowych, polega na tym, że w okresie nadmiernego wzrostu gospodarczego (ekspansji), którego skutkiem jest wzrost dochodów, progresja podatkowa hamuje nadmierną aktywnością gospodarczą, co ogranicza wahania cyklu koniunkturalnego. Natomiast w okresie gdy aktywność gosp. słabnie, dochody "spadają" do niższych klas opodatkowania, co zmniejsza obciążenia podatkowe i zachęca do inwestowania, tworzenia nowych miejsc pracy, wzrostu produkcji itd. Na zasadzie automatycznych stabilizatorów działać mogą też wydatki na zasiłki dla bezrobotnych. Kryzys gospodarczy to m.in. wzrost bezrobocia i spadek popytu. Jeżeli istnieje automatyczny system zasiłków, ogranicza dalszy spadek popytu, będący skutkiem utraty dochodów z pracy, to przyczynia się on do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego. Gdy następuje faza wzrostu, wypłaty na zasiłki są ograniczane, a dochody pracowników rosną, gdy nadmiernie to podlegają działaniu automatycznych stabilizatorów podatkowych. Podstawowymi środkami oddziaływania na łączny popyt globalny, poziom zatrudnienia, stopę inflacji, stopę procentową są: - wielkość dochodów budżetowych, - wielkość wydatków budżetowych, - saldo budżetu państwa. Wielkość dochodów budżetowych wpływa bezpośrednio na popyt. Dochody budżetowe (podatki) ograniczają popyt. Jeżeli więc popyt jest nadmierny w stosunku do wielkości produkcji podaży, co może wywołać inflację, to wzrost obciążeń podatk. może spowodować " zdjęcie" części popytu i zneutralizowanie w budż. w postaci nadwyżki. Nadwyżka to może być uruchomiona gdy rozwój gospodarki jest ograniczony z powodu zbyt małego popytu. Jednak nadmierna ekspansja wydatkowa państwa wywołująca wysoki deficyt budż., przez kreowanie popytu może - przejściowo wywołać inflację. Stąd skala def. budz. jest jednym z podstawowym z kryteriów polityki gosp. państwa. Stabilizacyjna funkcja fin. publ. przejawia się też w oddziaływaniu dochodów wydatków i salda budż. na : - skłonność do oszczędzania, - skłonność do inwestowania, - poziom stopy % -poziom bezrobocia. Oddziaływanie na poziom stopy % jest związany z deficytem budz. i długiem publ. Finansowanie deficytu oraz obsługa długu publ. zmusza państwo do zaciągania pożyczek na rynkach fin. Popyt na pieniądz zgłaszany przez państwo powoduje na ogół wzrost stopy % jako wyraz działania prawa popytu i podaży. Oferowane przez państwo oprocentowania pożyczek wywiera pośredni wpływ na poziom stopy % kredytów. W ten sposób działalność pożyczkowa może kształtować zachowanie się inwestorów na rynku pieniężnym i kapitałowym, a w konsekwencji wpływać na aktywność gosp. Państwo może też wpływać stabilizująco na rynek pracy. Może organizować na szerszą skalę programy robót publ. pociąga to za sobą zwiększenie wydatków publ. i pojawienie się deficytu ze wszystkimi jego konsekwencjami. Państwo musi uwzględnić wszystkie pozytywne i negatywne skutki wykorzystania instrumentów fin. Cele realizowane w ramach jednej funkcji muszą być więc zharmonizowane z celami realizowanymi w ramach in. funkcji fin. publ.
