Ekonomia - oikos - dom nomos – prawo Ksenofont - jako pierwszy posłużył się tymi słowami, dla określenia gospodarstwa domowego. Ekonomia pojęcie zostało spopularyzowanego przez innego greka Arystotelesa. Czym zajmuje się ekonomia? - Zajmuje się ona badaniem zjawisk i procesów ekonomicznych zachodzących w gospodarce. Zjawisko ekonomiczne - to zdarzenia lub fakty zachodzące w działalności gospodarczej człowieka. Np: praca, poziom cen, sprzedaż. Proces ekonomiczny - to jest ciągłość zjawisk stale powtarzających się w określony sposób. Np: proces produkcyjny Prawa ekonomiczne - względnie trwałe związki występujące w przebiegu zjawisk i procesów ekonomicznych. Ekonomia - po pierwsze wykrywa i formułuje prawa ekonomiczne, z tego nie wynika że to nauka teoretyczna. Ekonomia ma znaczenie praktyczne, ponieważ ustanawia racjonane przesłanki decyzji gospodarczych podejmowanych przez wszystkich uczestników procesu gospodarowania: gospodarstwa domowe, indywidualne decyzje producentów. działy ekonomii: 1) mikroekonomia zajmuje się analizowaniem zachowań pojedyńczych konsumentów i producentów oraz wpływem decyzji przez nich podejmowanych na zjawiska zachodzące na poszczególnych rynkach. 2) makroekonomia - zajmuje się badaniem zależności zachodzących w całej gospodarce. np. inflacją, bezrobociem, kryzysami gospodarczymi. PROCES GOSPODAROWANIA I JEGO ELEMENTY . Potrzeby i dobra materialne potrzeba - odczucie braku czegoś KLASYFIKACJA POTRZEB MASLOWA: 1) samorealizacji (kariera zawodowa, itp) 2) uznania i szacunku (prestiż, być podziwianym, efekt demonstracji) 3) przynależności (rodzina, grupy zawodowe, studenckie, religia) 4) Bezpieczeństwa (ochrona człowieka przed wpływem warunków atmosferycznych) (mieszkanie, ubranie) 5) Fizjologiczne (jedzenie, picie) Im "niżej" tym jest zaspokajana najczęściej. Dobro materialne - to jest każda rzecz, która służy do zaspokojenia potrzeb: 1) dobra wolne - są dane przez naturę i występują w nadmiarze (względnym) w stosunku do potrzeb ludzkich, np: powietrze, woda, bogactwa naturalne 2) dobra gospodarcze są wynikiem działalności człowieka, występują w niedoborze w stosunku do potrzeb ludzkich, są dobrami rzadkimi (bo jest ich za mało) Usługa czynność człowieka na rzecz człowieka, ale nie związana z wytwarzaniem nowych raca - całokształt fizycznych i umysłowych zdolności człowieka Środki produkcji - przedmioty pracy, środki pracy Przedmioty pracy wszystko na co się oddziaływuje podczas pracy (np. surowce, materiały) Środki pracy - narzędzia, materialne warunki wytwarzania Narzędzie wszystko to, za pomocą czego się oddziaływuje na przedmioty pracy, ale nie tylko np. młot, piła, kombinerki, łopata lecz też laserowo sterowana taśma produkcyjna, maszyny, taśmy produkcyjne itp Materialne warunki wytwarzania - wszystko to co bierze bezpośredniego udziału w produkcji ale jest konieczne by produkcja w ogóle mogła się odbywać (drogi dojazdowe, sieć oświetleniowa, sieć klimatyzacyjna itp) Podział - udział poszczególnych członków społeczeństwa w masie wytworzonych dóbr Export - wywóz dóbr z kraju za granicę Import - przywóz dóbr zza granicy do kraju Wymiana akty kupna i sprzedaży. Dzisiaj wymiana dokonuje się w formie pieniężnej. barter - wymiana towar za towar Spożycie - inaczej konsumpcja, inaczej zaspokojenie potrzeb. 1) spożycie bezpośrednie - zaspokojenie potrzeb ludzkich (wycieczki zagraniczne, spożycie chleba itd) 2) spożycie produkcyjne - zużycie w procesie produkcji Efektywność - jako kryterium racjonalności gospodarowania Zysk - nadwyżka, ponad poniesione koszty: Z: U>K Strata - utarg ze sprzedaży będzie mniejszy od kosztów: S: U<K Gosp. naturalna - producent wytwarza produkty na własne potrzeby, w tej gospodarce. Gosp. towarowa, producent wytwarza produkty na wymianę. Przesłanki gospodarki towarowej: - społeczny podział pracy (specjalizacja wytwórców) - wyodrębnienie wytwórców na gruncie własności prywatnej Wyróżnia się: - prostą gospodarkę towarową (T-T' - są to dwa różne towary) - rozwinięta gospodarka towarowa (T-P-T' - towary a w środku pieniądz) towar - to produkt pracy ludzkiej przeznaczony na sprzedaż. Włartosci towaru: 1) użytkowa - zdolność towaru do zaspokajania potrzeb 2) wymienna - ilościowy stosunek w jakim jeden towar jest wymieniany na inny. (np. 1 szt towaru A = 3 szt towaru B) cena - ilość pieniędzy jaką trzeba zapłacić za jednostkę Rynek - miejsce gdzie kupujący spotykają się ze sprzedającymi Popyt - zapotrzebowanie na dobro wielkość popytu - ilość dobra nabywana w określonym czasie po danej cenie. Zależność między ceną a ilością nabywanego dobra jest odwrotnie proporcjonalna. Przy niskich cenach - wielkość popytu rośnie. Przy cenach wysokich - wielkość popytu maleje. Zależność ta nazywa się prawem popytu.- Krzywa popytu jest zawsze opadającą! Prawo Engla - mówi że w miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w ogólnych wydatkach procentowo maleje. Elastyczność cenowa popytu: reakcja popytu na dany towar pod wpływem zmiany ceny tego towaru; Ep przyjmuje z reguły znak ujemny. Elastyczność cenowa popytu mówi, o jaki % zmieni się popyt (wzrośnie lub spadnie) gdy cena zmieni się o 1%. 1. jeżeli cena zmieni się o 1% to popyt zmieni się o więcej niż 1%. (elastyczny) 2. Jeśli cena zmieni się o 1% to popyt zmieni się o 1%. (proporcjonalny) 3. jeśli cena zmieni się o 1% to popyt zmieni się o mniej niż 1%. (nieelast.) 4. zmiana ceny nie powoduje żadnych zmian popytu (popyt doskonale sztywny) 5. wywołuje nieskończone zmiany popytu (popyt doskonale elastyczny) - Ep przyjmuje znak dodatni gdy cena rośnie i popyt rośnie. wielkość podaży - ilość dobra dostarczana na rynek w jakimś czasie po danej cenie. zależność między ceną a ilością dostarczanego dobra jest wprost proporcjonalna. Prawo podaży - jak cena spada to to podaż spada, jak cena rośnie to podaż rośnie. Krzywa podaży jest zawsze rosnąca. Podaż zależy od kosztów produkcji: 1. - koszty produkcji zależą od cen czynników wytwórczych np. surowców, materiałów 2. - dostępność na rynku czyli rzadkość 3. - zależą od dostępu technicznego 4. - możliwość zastępowania zasobów naturalnych z reguły droższych przez syntetyczne z reguły tańsze 5. - strajki Elastyczność podaży - reakcja na jednoprocentowe zmiany cen. Im niższa cena tym wyższa podaż. Prawo malejącej użyteczności krańcowej mówi, że użyteczność krańcowa maleje wraz ze wzrostem konsumpcji kolejnych jednostek dobra, bo potrzeba w miarę jej zaspokajania ulega nasyceniu. Teoria wyboru konsumenta 1. kompletność preferencji - konsument dokonujący wyboru pomiędzy różnymi kombinacjami potrafi określić swoje preferencje w stosunku do nich. 2. przechodniość preferencji -wybory pomiędzy różnimy kombinacjami są przechodne. 3. nienasycalność zadowolenia konsumenta - konsument zawsze woli mieć więcej niż mniej, zawze będzie preferował kombinacje dające mu więcej zadowolenia od kombinacji dającej mu mniej zadowolenia. linia budżetowa - oddziela kombinacje osiągalne dla konsumenta od nieosiągalnych Prawo nieproporcjonanego przychodu - jeżeli zwiększymy nakłady tylko na niektóre czynniki produkcji a inne czynniki pozostawimy w ilości niezmienionej to produkcja będzie początkowo rosła więcej niż proporcjonalnie następnie proporcjonalnie potem mniej niż proporcjonalnie aż wreszcie jeżeli nakłady na czynniki zmienne przekroczą pewną granicę to produkcja zacznie spadać. Zależność między produkcyjnością całkowitą a przeciętną 1. .Gdy produkcyjność przeciętna wzrasta produkcyjność krańcowa jest większa od przeciętnej. 2. .Gdy produkcyjność przeciętna maleje, produkcyjność krańcowa jest mniejsza od przeciętnej. 3. .Gdy produkcyjność przeciętna osiąga maksimum produkcyjność krańcowa = produkcyjności przeciętnej 4. .Produkcyjność krańcowa szybciej rośnie i szybciej maleje niż produkcyjność przeciętna. 5. .Produkcyjność krańcowa wcześniej osiąga maksimum niż produkcyjność przeciętna. 1) Rodzaje kosztów: koszty stałe , koszty zmienne Cechy rynku konkurencyjnego: 1. - działa duża liczba małych przedsiębiorstw i występuje duża liczba nabywców 2. - wszystkie przedsiębiorstwa sprzedają podobne produkty 3. - pojedynczy producent nie ma wpływu na ceny lecz musi dostosować się do ceny rynkowej, jeśli zechce sprzedać drożej to nic nie sprzeda nie musi też obniżać ceny, jeśli chce sprzedać Monopol - wyłączność produkcji sprzedaży. Sam ustala cenę na sprzedawane produkty. Daje cenę tego produktu na rynek.