Arkadiusz Król Grupa 2a Behawioryzm BEHAWIORYZM => (z ang

Arkadiusz Król
Grupa 2a
Behawioryzm
BEHAWIORYZM => (z ang. behavior – zachowanie się). Jest to kierunek w psychologii, który
rozwinął się w XX wieku, przede wszystkim w USA. Zajmuje się naukowym badaniem obiektywnie
dostrzegalnych zachowań człowieka i zwierzęcia bez możliwości obserwacji zjawisk psychicznych (np.
świadomości). Behawioryzm jest próbą zastosowania ścisłych, znanych z nauk przyrodniczych metod
badawczych do badania ludzkiej psychiki.
Behawioryzm jest jednym z 4 głównych nurtów psychologii obok psychoanalizy, psychologii
humanistycznej oraz psychologii poznawczej.
Twórcami i najważniejszymi przedstawicielami byli rosyjski fizjolog Iwan Pawłow (18491936), odkrywca zjawiska warunkowania klasycznego, John B. Watson (1878- 1958), który w USA
zastosował teorie Pawłowa dla opracowania teorii uczenia się, E. L Thorndike (1874- 1949), twórca
teorii uczenia się zwanej koneksjonizmem; oraz B. F. Skinner (1904- 1990). Uczeni ci wywarli wielki
wpływ na praktykę edukacyjną poprzez stworzenie spójnej, ściśle naukowej teorii zachowań
człowieka oraz technik ich kształtowania.
Koncepcja ta nigdy nie spotkała się z powszechnym uznaniem, zawsze wywoływała kontrowersje.
Człowiek jest układem reaktywnym, (zaś układem aktywnym – środowisko).
Podstawowym postulatem jest przekonanie, że zachowaniem człowieka całkowicie steruje
środowisko zewnętrzne (człowiek jako istota zewnątrz-sterowna). Środowisko jest konfiguracją
bodźców (S), które powodują określoną reakcję - zachowanie człowieka (R). Stąd mówi się o słynnej
koncepcji S –R (ang. stimulus – reaction).
Behawioryści szukają przyczyn zachowania nie we wnętrzu człowieka, jego osobowości, ale w
środowisku zewnętrznym (interesuje ich to, co bezpośrednio obserwowalne).
Stany wewnętrzne człowieka (procesy psychiczne) – jego świadomość, myślenie, charakter,
wartości, postawy nie wpływają na jego zachowanie. Behawioryści nie negują istnienia życia
wewnętrznego, zwracają jedynie uwagę na to, że nie reguluje ono zachowaniem człowieka. (Np.
uczeń jest agresywny – wielu specjalistów będzie to wiązało z czynnikami wewnętrznymi np.
osobowość agresywna, impulsywność, a behawioryści ze środowiskiem – rodzice karali jego
agresywne zachowania w domu i tam był opanowany, a nadrabiał w szkole.
Człowiek się alkoholizuje, narkotyzuje lub popełnia przestępstwa ... nie dlatego, że odczuwa uczucie
beznadziejności i pustki, ale żyje w podłych warunkach społecznych i fizycznych...
Zachowanie człowieka kierowane jest przez system kar i nagród (wzmocnień negatywnych i
pozytywnych), które decydują o tym, do czego człowiek dąży, a czego unika. Aby zmienić zachowanie
człowieka należy odpowiednio dostosować kary i nagrody. Manipulując nimi można dowolnie
modyfikować ludzkie zachowanie. Pojęcia takie jak „wolna wola” czy „świadomy wybór” są fikcją.
Wzmocnienia pozytywne (nagrody) – doprowadzają do pożądanego i korzystnego zachowania.
Mogą nimi być: pokarm, wynagrodzenie, uznanie społeczne, awans, podziw, miłość demonstrowana
przez partnera.
Wzmocnienia negatywne (kary) – to bodźce awersyjne, takie jak: zagrożenie, przymus, dezaprobata
grupy, degradacja zawodowa, złe stopnie, pozbawienie pokarmu, kary pieniężne itp.
SZKOŁA BEHAWIORALNA
Szkoła behawioralna rozwinęła się głównie w latach 1930-1960, jako reakcja na niedostatki
orientacji klasycznej. Nazwa wywodzi się od angielskiego słowa „behaviour”- zachowanie,
postępowanie wobec kogoś. Organizację definiuje się tutaj jako system, którego członkowie
pozostają w przyjaznych stosunkach, podzielają wspólne zainteresowania i podejmują wspólne
działania.
Duży wpływ na kierunek neoklasyczny miał Hugo Münsterberg - założyciel pracowni
psychologicznej na Uniwersytecie Harvarda, uważany za ojca psychologii przemysłowej. Wg niego
psychologia mogła przysłużyć się, w dużej mierze, menedżerom w dziedzinie doboru i motywowania
pracowników.
Wzrost wydajności H. Munsterberg’a
1) Wybranie najodpowiedniejszej osoby do wykonania danej pracy.
2) Stworzenie możliwie najlepszych warunków do pracy.
3) Wywieranie wpływu psychologicznego, który nazywa ”najlepszym możliwym efektem” na
motywacje pracowników.
Wśród pierwszych zwolenników tego kierunku była Mary Parker Follett, działająca jeszcze w
okresie dominacji kierunku klasycznego. Follett dostrzegała jednak element ludzki w organizacji, a jej
prace zapowiadały behawiorystyczne spojrzenie na zarządzanie.
Następnym etapem rozwoju szkoły było przeprowadzenie przez zespół Eltona Mayo
eksperymentu w Hawthorne, podczas którego badano zachowanie się pracowników i motywy ich
postępowania. Z obserwacji Eltona Mayo wynikało, iż bardziej motywujące dla pracowników jest
uczestnictwo i uzyskiwane rezultaty w pracy niż korzyści materialne. Teoria Mayo zapoczątkowała
kierunek badań „human relations” czyli uwzględnianie stosunków międzyludzkich. Do jego rozwoju
przyczynili się Abraham Maslow i Douglas McGregor.
A.Maslow opracował hierarchię potrzeb ludzkich, najniżej umieścił 1.potrzeby fizjologiczne
(sen, głód, pragnienie), potem 2.bezpieczeństwo (fizyczne i psychiczne), 3. potrzebę przynależności
(akceptacja) , 4.szacunku (władza, prestiż), a najwyżej 5. potrzebę samorealizacji. Przy czym, był
przekonany, że pracownik musi zaspokoić najniższe potrzeby, aby zrealizować te wyższego rzędu.
Natomiast D.McGregor przedstawił teorię X i teorię Y. Pierwsza zakładała, że ludzie nie lubią
pracować, więc menedżerowie musza nimi kierować, kontrolować ich, grozić karami. Według teorii Y
„praca jest naturalną częścią ludzkiego życia”, a „pracownicy są zdolni do nowatorskiego podejścia do
rozwiązywania problemów” (McGregor). McGregor był przekonany, że teoria Y jest najlepszym
rozwiązaniem dla wszystkich menedżerów.
Osiągnięcia: przedstawiciele nurtu human relations wprowadzili do badań nad organizacjami i
zarządzaniem wiele nowych zmiennych, takich jak indywidualne motywacje pozaekonomiczne,
potrzeba współżycia z grupą czy sieć stosunków międzyosobowych. Doceniono poza organizacyjne
społeczne sankcje oddziaływujące na zachowania pracownicze.
Ograniczenia: ocena, ze modele i teorie proponowane przez nauki behawiorystyczne są zbyt
skomplikowane lub abstrakcyjne; zróżnicowanie zaleceń dotyczących rozwiązania określonego
problemu.
Szkoła behawioralna należy do jednego z nurtów w teorii organizacji i zarządzania - nurtu
psychosocjologicznego. Kładzie nacisk na stosunki międzyludzkie, stworzenie takich warunków, żeby
każdy pracownik chciał pracować, żeby się czuł członkiem zespołu. Szkoła ta zajmuje się więc
problematyką motywacji, przedstawia i analizuje zachowania człowieka na tle relacji, jaka zachodzi
między dotychczasową sytuacją opisaną przez warunki pracy, dotychczasowe rezultaty pracy a
zachowaniem się człowieka.