Wstęp do socjologii - Sebastian Kozłowski

SOCJOLOGIA ŻYCIA PUBLICZNEGO – program konwersatorium
Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych
Europeistyka, I rok, studia I stopnia, stacjonarne (profil praktyczny)
SOCJOLOGIA ŻYCIA PUBLICZNEGO
PROGRAM I LITERATURA PRZEDMIOTU
Konwersatorium prowadzi:
dr hab. Sebastian Kozłowski
Kurs socjologii życia publicznego obejmuje konwersatorium w wymiarze 30 godzin.
Zajęcia odbywają się w semestrze zimowym.
Cele kształcenia
Celem kursu jest przekazanie studentom usystematyzowanej wiedzy socjologicznej,
umożliwiającej rozumienie procesów społecznych zachodzących we współczesnym świecie i
w Polsce. Szczegółowe cele kształcenia obejmują następujący zakres wiedzy i umiejętności:






przyswojenie przez uczestników kursu podstawowych pojęć socjologicznych oraz
umiejętność stosowania ich w opisie i analizie społecznej rzeczywistości,
zdobycie elementarnej wiedzy o współczesnych i klasycznych koncepcjach
socjologicznych,
wyrabianie umiejętności krytycznej interpretacji socjologicznych tekstów
naukowych,
podstawowe kompetencje interpretacji wyników badań socjologicznych,
przyswojenie wiedzy o wybranych problemach życia publicznego, a zwłaszcza
współczesnego społeczeństwa polskiego, a także o problemach globalnych.
budzenie wyobraźni socjologicznej, w szczególności poprzez analizę raportów z
badań społecznych.
Warunki zaliczenia kursu
Podstawą zaliczenia jest obecność na zajęciach. Warunkiem uzyskania zaliczenia jest
przygotowanie do zajęć, aktywność w dyskusji. Kurs kończy się pisemnym kolokwium.
Wynik kolokwium końcowego, przygotowanie do zajęć i aktywność w dyskusji oraz obecność
mają wpływ na ocenę końcową.
-1-
SOCJOLOGIA ŻYCIA PUBLICZNEGO – program konwersatorium
SOCJOLOGIA ŻYCIA PUBLICZNEGO - PROGRAM I LITERATURA
1. Socjologii życia publicznego jako rodzaj refleksji socjologicznej
Presocjologiczna refleksja nad społeczeństwem i miejscem jednostki w społeczeństwie.
Geneza i rozwój socjologii. Socjologia a inne nauki społeczne. Przedmiot i metoda
socjologii. Socjologia ogólna i socjologie szczegółowe. Myślenie potoczne a myślenie
naukowe. Wyobraźnia socjologiczna (Charles Wright Mills).
1/ A. Giddens, Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, Rozdział: Co to jest
socjologia?, podrozdział: Socjologiczne spojrzenie na świat, Do czego socjologia może nam się
przydać w życiu?, s. 26-30.
2/ Ch.W. Mills, Wyobraźnia socjologiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, Rozdział:
Obietnica, s. 49-77.
3/ E. Wnuk-Lipiński, Socjologia życia publicznego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005,
Wstęp, s. 10-18.
2. Osobowość społeczna w kontekście socjologii życia publicznego
Pojęcie osoby w antropologii i socjologii. Osobowość społeczna. Kulturowe uwarunkowania
a typy osobowości. Jednostka a społeczeństwo. Koncepcje jaźni w różnych ujęciach
teoretycznych. Pojęcie tożsamości indywidualnej. Osobowość społeczna (Florian Znaniecki).
Społeczeństwo a charakter społeczny jednostki (David Riesman).
1/ M. Mauss, Socjologia i antropologia, Warszawa, 2001, rozdz. Pojęcie osoby, s. 361-391.
2/ D. Riesman, N. Glazer, R. Denney, Samotny tłum, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza,
Warszawa 1971, Rozdział I. Typy charakteru i społeczeństwa, s. 25-66.
3/ F. Znaniecki, Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
Warszawa 1974, część II, Rozdział 1. Osobowość społeczna, s. 101–140 (lub późniejsze wydania).
--4/ J. Turowski, Małe struktury społeczne, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2001, Rozdział:
Jednostka a społeczeństwo, podrozdziały: Historia i aktualność problemu, Trzy teorie na temat
stosunku jednostki do społeczeństwa, s. 17-26.
3. Interakcje i role społeczne
Pojęcie roli społecznej. Zespoły ról społecznych. Rozładowywanie napięć i konfliktów w
zespołach ról. Pojęcie i anatomia interakcji społecznej. Interakcja i rola w koncepcji
dramaturgicznej (Erving Goffman). Dane wizualne w badaniu interakcji społecznych.
1/ E. Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego, Wydawnictwo KR, Warszawa 2000,
Wprowadzenie, s. 31–45.
2/ E. Goffman, Rytuał interakcyjny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, Artykuł:
Zaangażowanie i wyobcowanie, s. 114-137.
3/ J.H. Turner, Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998,
Rozdział 5. Interakcja społeczna, s. 68-82.
--4/ J. Szmatka, Małe struktury społeczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, Rozdział 5.
Role społeczne i struktury ról, s. 141-158.
4. Socjalizacja
Pojęcie socjalizacji. Płaszczyzny i fazy socjalizacji. Socjalizacja pierwotna i socjalizacja
wtórna. Agendy socjalizacji. Wybrane teorie socjalizacji.
1/ M. Karkowska, Socjologia wychowania. Wybrane elementy, Wydawnictwo WSHE, Łódź 2007,
Podrozdział: Socjalizacja - wychowanie - nauczanie - zakresy pojęć, oraz Rozdział 3. Wybrane teorie
rozwoju społecznego jednostki, s. 35-59.
2/ B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, Rozdział: Socjalizacja,
podrozdziały: Socjalizacja, Rodzaje socjalizacji, s. 137-139, 152-155.
-2-
SOCJOLOGIA ŻYCIA PUBLICZNEGO – program konwersatorium
3/ K.-J. Tillman, Teorie socjalizacji. Społeczność, instytucja, upodmiotowienie, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 1996, Podrozdział: Osobowość a środowisko. O charakterze procesu
socjalizacji oraz Płaszczyzny i fazy. O strukturze procesu socjalizacji, s. 8-19.
5. Małe grupy społeczne
Pojęcie małej grupy społecznej. Cechy konstytutywne małej grupy. Klasyfikacje małych
grup. Struktura socjometryczna małej grupy. Patologie więzi w małej grupie. Typologia
grup społecznych.
1/ J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, wyd. 3, Warszawa 1972, rozdz. VII, tytuły:
Definicje, Ogólna charakterystyka zbiorowości oraz definicja grupy społecznej na str. 136, Grupa,
Struktura grupy, Rodzaje grup, Grupy celowe, Społeczeństwo globalne.
2/ J. Turowski, Małe struktury społeczne, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2001, Rozdział V.
Struktura grupy społecznej, Rozdział VI. Typologia grup społecznych s. 77-105, 107-114.
3/ F. Tönnies, Wspólnota i stowarzyszenie. Rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych
formach kultury, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 21 – 23, 34 – 46.
6. Płeć, małżeństwo, rodzina
Płeć biologiczna (sex) a płeć kulturowa (gender). Problem nierówności płci. Mężczyzna i
kobieta w społeczeństwach historycznych i w społeczeństwie współczesnym. Płeć jako
czynnik stratyfikacji społecznej. Współczesne problemy i kontrowersje dotyczące rodziny i
małżeństwa w Polsce.
1/ D.J. Curran, C.M. Renzetti, Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2005, Rozdział: Przodkowie i sąsiedzi. Społeczne konstrukcje płci kulturowej w innych
epokach i społeczeństwach, s. 79-99.
2/ H. Domański, Co wiadomo na temat nierówności płci?, „ResPublica Nowa”, czerwiec 2002.
3/ A. Giddens, Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, Rozdział: Płeć kulturowa i
seksualność, Rozdział: Rodziny, s. 126-146, 192-200.
--4/ C. Lévi-Strauss, Spojrzenie z oddali, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993, Rozdział III.
Rodzina, s. 75-111.
7. Struktura i stratyfikacja społeczna
Pojęcia struktury społecznej, stratyfikacji społecznej, klasy społecznej i warstwy
społecznej. Funkcjonalny, dychotomiczny i gradacyjny schemat struktury społecznej.
Marginalizacja i wykluczenie społeczne. Pojęcie podklasy (underclass). Funkcjonalna
konieczność uwarstwienia u K. Davisa i W. Moore’a.
1/ J. Błuszkowski, Struktura społeczna, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa 1996, Rozdział 1.
Podstawowe założenia, twierdzenia i pojęcia teorii struktury społecznej, s. 6–29.
2/ A. Karwacki, D. Antonowicz, Underclass i kultura biedy w środowiskach popegieerowskich w
kontekście sporów teoretycznych i interpretacyjnych, „Studia Socjologiczne”, 2003, 3 (170), s. 69111.
3/ K. Davis, W. Moore, O niektórych zasadach uwarstwienia, w: Elementy teorii socjologicznych,
PWN, Warszawa 1975, s. 464 – 476.
8. Ruchliwość społeczna
Pojęcie i typy ruchliwości społecznej. Wyniki badań nad ruchliwością społeczną w Polsce i
na świecie.
1/ J. Błuszkowski, Struktura społeczna, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa 1996, podrozdział:
Ruchliwość społeczna a zmiana struktury społecznej, s. 30-32.
2/ H. Domański, Struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007, Rozdział 12.
Ruchliwość społeczna, podrozdział: Podstawowe pojęcia, Rozdział 14. Wyniki badań nad ruchliwością,
s. 194-198, 233-253.
-3-
SOCJOLOGIA ŻYCIA PUBLICZNEGO – program konwersatorium
3/ A. Giddens, Socjologia, Warszawa 2004, rozdz. 9, s. 281 - 288, 297 – 303, rozdz. 10, s. 322 – 329.
9. Naród i procesy narodotwórcze
Pojęcie narodu. Naród w sensie etnicznym i politycznym. Czynniki narodotwórcze.
Świadomość narodowa. Stereotypy narodowe. Ojczyzna prywatna i ideologiczna.
1/ J. Błuszkowski, Stereotypy narodowe w świadomości Polaków, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa
2003, Rozdział VIII. Polacy – naród otwarty czy zamknięty, s. 207-233.
2/ S. Ossowski, O ojczyźnie i narodzie, Warszawa 1984, fragment: Analiza socjologiczna pojęcia
ojczyzny.
3/ A. Kłoskowska, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1996, rozdz. I, p. 1, s. 15 – 41.
10. Konflikty etniczne współczesnego świata
Pojęcie nacjonalizmu i etnonacjonalizmu. Typologia nacjonalizmów. Państwo
a mniejszości narodowe. Konflikty i problemy etniczne - etnopolityka i polityka etniczna.
1/ M. Budyta-Budzyńska, Socjologia narodu i konfliktów etnicznych, PWN, Warszawa 2010, Rozdział
8. Konflikty etniczne – próba typologii, s. 221-244.
2/ W. Żelazny, Etniczność. Ład – konflikt – sprawiedliwość, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2006,
Rozdział I. Między nowoczesnością a ponowoczesnością, podrozdziały 2.1. Geneza pojęcia
etniczności, 2.2. Geneza koncepcji etnicznych, Rozdział III. Państwo a mniejszości, podrozdział 3.
Grupa etniczna, Rozdział VII. Etnopolityka i polityka etniczna, s. 25-29, 80-85, 174-207.
11. Kultura: zagadnienia podstawowe
Naukowe i potoczne pojęcie kultury. Kultura a natura. Kultura a cywilizacja. Składniki
kultury. Elementy kultury (wartość, wzór, kanon, obyczaj, obrzęd, rytuał, mit, symbol).
1/ J. Gajda, Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze, Wydawnictwo Adam
Marszałek, Toruń 2004, s. 9–36.
2/ S. Czarnowski, Kultura, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, rozdz. I, s. 5–15 lub
[w:] S. Czarnowski, Dzieła, t. 1, Warszawa 1956, s. 13–23.
3/ S. Ossowski, Dzieła, T. 2, Rozdział: Kulturowe dziedzictwo grupy społecznej i jego zewnętrzne
korelaty, s. 64 – 69.
12. Teorie rozwoju kultury
Ewolucja i wewnętrzne źródła rozwoju kultury. Dyfuzja wzorów kulturowych i jej rodzaje.
Funkcjonalizm. Memetyczna koncepcja rozwoju kultury. Kulturowe determinanty
funkcjonowania systemu społecznego.
1/ M. Biedrzycki, Genetyka kultury, Warszawa 1998, s. 81-100, 158-183.
2/ J. Gajda, Antropologia kulturowa…, cyt. wyd., rozdz. Wybrane koncepcje rozwoju i badań
kultury, s. 56 – 75.
3/ M. Harris, Krowy, świnie, wojny i czarownice, Warszawa 1985, części: Matka krowa /s. 15 – 38/ i
Potlacz /s. 109 – 129/.
4/ R. Linton, Dyfuzja, w: W. Derczyński, A. Jasińska - Kania, J. Szacki (red.), Elementy teorii
socjologicznych, Warszawa 1975, s. 261 – 278.
13. Ład społeczny i jego naruszenia
Pojęcie i typy ładu społecznego. Przyczyny i skutki zaburzeń ładu społecznego: pojęcie
anomii (Robert King Merton). Socjologiczne teorie dewiacji.
1/ J. Błuszkowski, Paradoksy normalności i dewiacji, [w:] M. Karwat, Paradoksy polityki, Warszawa
2007, s. 94-107.
2/ R.K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2002, Rozdział: Struktura społeczna i anomia, s. 197–224.
-4-
SOCJOLOGIA ŻYCIA PUBLICZNEGO – program konwersatorium
3/ S. Ossowski, O osobliwościach nauk społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001,
Rozdział 2. Koncepcje ładu społecznego i typy przewidywań, s. 58-80.
14. Zmiana społeczna
Pojęcia: zmiana, rozwój, ewolucja. Klasyczne teorie rozwoju społecznego. Paradygmaty
zmiany społecznej. Konflikt społeczny i zmiana społeczna (Ralf Dahrendorf).
1/ A.W. Jelonek, K. Tyszka, Koncepcje rozwoju społecznego, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR,
Warszawa 2001, Rozdział: Teorie rozwoju społecznego - podstawowe założenia i pojęcia, s. 9-32.
2/ L. Coser, Społeczne funkcje konfliktu, [w:] Elementy teorii socjologicznych, PWN, Warszawa 1975,
s. 199–203.
--3/ R. Dahrendorf, Klasy i konflikt klasowy w społeczeństwie przemysłowym, Wydawnictwo Naukowe
NOMOS, Kraków 2008, Rozdział 6. Grupy konfliktowe, konflikty między grupami i zmiana społeczna,
s. 183-211.
15. Społeczeństwo konsumpcyjne i kultura masowa
Kultura masowa. Standaryzacja i homogenizacja kultury. Pojęcie konsumpcji. Klasyfikacja
obrazów konsumenta. Wpływ przemian współczesnej gospodarki na style życie i
konsumpcję. Kontestacja społeczeństwa konsumpcyjnego.
1/ A. Aldridge, Konsumpcja, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2006, Rozdział 1. Konsumpcja jako pojęcie
kluczowe, s. 9-39.
2/ B. Barber, Skonsumowani, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa 2008, z części
drugiej: Zmierzch obywateli, podrozdział 3. Infantylizacja konsumentów: pojawienie się dziecidorosłych, s. 129-180.
3/ A. Kłoskowska, Kultura masowa. Krytyka i obrona, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006,
Rozdział III. Obraz kultury masowej, podrozdział: Homogenizacja kultury masowej a poziomy
kultury, s. 320-358.
--4/ N. Klein, No logo, Świat Literacki, Izabelin 2004, Rozdział 12. Prowokacje kulturowe, Rozdział 13.
Wyzwalanie ulic (reclaim the streets), Rozdział 14. Nowa fala antykorporacyjnego aktywizmu, s. 297328, 329-342, s. 343-362.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
LITERATURA PRZEDMIOTU:
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
Z. Bauman, Socjologia, Warszawa 1997.
A. Giddens, Socjologia, Warszawa 2004.
K.J. Tillmann, Teorie socjalizacji. Społeczność, instytucja, upodmiotowienie, Warszawa
1996.
G. Ritzer, Klasyczna teoria socjologiczna, Poznań 2004.
B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003.
J. Szacki, Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2002.
J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, Warszawa 1972 (i inne wydania).
P. Sztompka, Socjologia, Kraków 2002.
J. H. Turner, Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Poznań 1998.
J. H. Turner, Struktura teorii socjologicznej, Warszawa 2004.
J. Turowski, Socjologia. Wielkie struktury społeczne, Lublin 1994.
J. Turowski, Socjologia. Małe struktury społeczne, Lublin 1993.
F. Znaniecki, Wstęp do socjologii, Warszawa 1988.
Encyklopedia Socjologii, T. 1. (A – J), Warszawa 1998.
Encyklopedia Socjologii, T. 2. (K – N), Warszawa 1999.
Encyklopedia Socjologii, T. 3. (O – R), Warszawa 2000.
Encyklopedia Socjologii, T. 4. (S – Ż), Warszawa 2002.
-5-