finanse publiczne cz.3

NOWY
WYKŁAD
4
Podatki
JAKO GŁÓWNE ŹRÓDŁO DOCHODÓW
BUDŻETU
ZASADY PODATKOWE
 Neoliberalizm gospodarczy lat 80.
XXw.
 Stopy podatkowe spadają
 Państwa konkurują o inwestycje
zagraniczne i kapitał niską stopą
podatkową
Czy rozpiętości dochodowe muszą rosnąć?
Główne podatki ,Polska
• VAT (22) obecnie 25 %
• PIT :19%, 32 % przedsiębiorcy 19%
CIT: 19 %
• Akcyza (od ceny z VAT-em)
• Quasi-podatki (składka ZUS)
• USA utrzymały podatek obrotowy
Wpływy z VAT
Zmniejszają się …
Stawki podatkowe w krajach Unii Europejskiej w roku 2010
Źródło: Komisja Europejska
KrajGórna stawka PIT w %%
Standardowa stawka VAT w %%
Górna stawka CIT w %%
Belgia
53,7
21
34
Bułgaria
10
20
10
Czechy
15
19
19
Dania
51,5
25
25
Niemcy
47,5
19
29,8
Estonia
21
20
21
Irlandia
41
21
12,5
Grecja
45
19
24
Hiszpania
43
18
30
Francja
45,8
19,6
34,4
Włochy
45,2
20
31,4
Cypr
30
15
10
Łotwa
26
21
15
Litwa
15
21
15
Luksemburg
39
15
28,6
Węgry
40,6
25
20,6
Malta
35
18
35
Holandia
52
19
25,5
Austria
50
20
25
Polska
32
22
19
Portugalia
42
20
26,5
Rumunia
16
19
16
Słowenia
41
20
20
Słowacja
19
19
19
Finlandia
48,6
23
26
Szwecja
56,4
25
26,3
Wielka Brytania
50
17,5
28
EU-27 średnia arytmetyczna
37,5
19,2
25,7
Stopy podatkowe na świecie spadają, CIT
Maxymalne stawki PIT
Dochody
wydatki, UE
Dochody i wydatki ,budżetu USA
Max.stawka PIT, USA-tendencja spadkowa
Polska, dochody podatkowe 2010-2014
prognoza
POLITYKA
FISKALNA
WPŁYW NA
POLITYKĘ
GOSPODARCZĄ
Dla gospodarki problem stanowią
konsekwencje deficytu, które są
następujące:
• Czy deficyt powstał w wyniku recesji czy
działalności politycznej?
• Jakie powinny być proporcje polityki
pieniężnej i fiskalnej?
• Czy deficyt hamuje czy pobudza
inwestycje?
• Jakie są rzeczywiste skutki deficytu?
􀂃 Budżet rzeczywisty – są to wyrażone w pieniądzu
wydatki, przychody i deficyt
w danym okresie.
􀂃 Budżet strukturalny – pokazuje, jakie byłyby wydatki,
przychody i deficyt,
gdyby gospodarka osiągnęła produkt potencjalny.
􀂃 Budżet cykliczny (koniunkturalny) – określa wpływ
cyklu koniunkturalnego
na budżet i mierzy zmiany w dochodach, wydatkach i
deficycie, które powstają
wtedy, gdy produkcja różni się od wartości potencjalnej,
zaś gospodarka
znajduje się w stanie ekspansji lub recesji.
Budżet cykliczny jest różnicą między budżetem
rzeczywistym i budżetem strukturalnym.
Wpływ polityki fiskalnej na gospodarkę ocenia się na
podstawie budżetu
strukturalnego, a nie na podstawie budżetu
rzeczywistego. Nie istnieje wzór optymalnego
budżetu. Najbardziej pożądany poziom
przychodów, wydatków i związanych z tym
nadwyżek czy deficytów zależy w makroekonomii
od dwóch czynników:
• potrzeby hamowania lub pobudzania
gospodarki
• roli, jaką polityka fiskalna i pieniężna odgrywają
w hamowaniu lub
pobudzaniu gospodarki
Jeśli PNB spada, to spadają dochody ludności, a
więc spadają dochody
z podatków. Kiedy aktywność gospodarcza
zmniejsza się, to maleją również przychody
z podatku dochodowego od przedsiębiorstw, czyli
maleją wpływy do budżetu. Jednocześnie
zaczynają rosnąć niektóre wydatki, ponieważ
zwiększa się liczba bezrobotnych, a także
powstaje konieczność większych wypłat z funduszu
opieki społecznej i innych, związanych
z opiekuńczą rolą państwa. Malejące przychody i
rosnące wydatki prowadzą do zwiększenia
deficytu budżetowego.
Problem hamowania lub pobudzania
gospodarki polega na odpowiednim
kierowaniu popytem. Aby ożywić gospodarkę,
rząd zwiększa wydatki lub zmniejsza podatki,
co przesuwa krzywą globalnego popytu na
prawo. Działania takie zwiększają deficyt
budżetowy strukturalny. Jeśli rząd chce
zahamować rozwój gospodarczy, to powinien
zwiększyć podatki, aby stworzyć nadwyżkę
budżetu strukturalnego
Oddziaływanie polityki fiskalnej i pieniężnej na
pobudzanie lub hamowanie
gospodarki dotyczy kombinacji obu tych narzędzi,
które stosuje się do kształtowania
ogólnego poziomu PNB, a także jego struktury.
Różnicując podatki, wydatki i podaż
pieniądza rząd, może zmieniać wielkość produktu
potencjalnego przeznaczoną na
konsumpcję, inwestycje i wydatki rządowe. Polityka
fiskalna może być wykorzystywana do
hamowania lub pobudzania gospodarki, szczególnie
w krótkim okresie, kiedy przyjmujemy
keynesowski model gospodarki i krzywa globalnej
podaży jest pozioma
Stabilizujące skutki
polityki fiskalnej są ograniczone wpływem
tej polityki na inwestycje prywatne, który
jest neutralizowany przez rynek pieniężny.
Mówimy, że inwestycje są wypychane przez
politykę fiskalną. Mechanizm tego wypychania
działa następująco: jeśli rząd zwiększa
wydatki na dobra i usługi, to PNB rośnie w
sposób mnożnikowy szybciej od wydatków
rządowych:
ΔPNB = ΔG • MNOŻNIK
Należy tu także uwzględnić reakcję rynku
pieniężnego, tzn. ze wzrostem PNB wzrasta
popyt na pieniądz, co przy danej podaży pieniądza
powoduje wzrost stopy procentowej.
Rosnąca stopa procentowa hamuje rozwój
inwestycji, a więc wzrost deficytu strukturalnego,
spowodowany wzrostem wydatków lub obniżeniem
podatków, powoduje wypychanie
inwestycji. Ma to miejsce wówczas, gdy efektywność
polityki fiskalnej zmniejsza się
w wyniku reakcji rynku pieniężnego. Wzrost deficytu
strukturalnego powoduje wzrost stopy
procentowej oraz zahamowanie inwestycji.
Płatności
odsetkowe
Deficyt
pierwotny
WNIOSKI:
Efektem wysokich deficytów sektora
publicznego
w przeszłosci jest wysoki dług publiczny
Dla stabilizacji długu niezbedna jest eliminacja
deficytu.
Eliminacja deficytu jest możliwa, gdy sektor
publiczny osiaga nadwyżkę pierwotną
równą
płatnościom odsetkowym. Oznacza to
konieczność
trwałego podniesienia podatków.
Deficyt budżetowy w roku t wynosi:
Deficyt t = r *
D + (Gt – Tt)
t-1
Dt–1 = Dług publiczny (wymagalny) na
koniec roku t-1
Gt = Wydatki na dobra i usługi w roku t
r = realna stopa procentowa
Tt = Podatki pomniejszone o transfery w
roku t.
Uwaga: Oficjalne miary deficytu uwzgledniają
nominalną stopę procentową. Miara uwzględniająca
realną stopę to deficyt skorygowany o inflacje.
Ograniczenie budżetowe rządu stanowi, że zmiana
wartosci długu publicznego w okresie t jest równa
deficytowi w okresie t:
Dt – Dt -1 = deficyt t
Dług na koniec okresu t wynosi:
Dt = (1 +r) D t-1 + Gt - Tt
Deficyt strukturalny i cykliczny
Nawet ekonomisci keynesowscy dostrzegają
trudnosci w stosowaniu polityki fiskalnej jako
stabilizacyjnej, wynikajace z:
-Niewielkiej elastycznosci
-Długich opóźnien
Jednym ze sposobów radzenia sobie z tymi
trudnosciami jest stosowanie automatycznych
stabilizatorów
Automatyczne stabilizatory to takie rozwiazania
w budżecie, które powodują automatyczny wzrost
wydatków i spadek podatków (bez działań
legislacyjnych) w okresie recesji.
Efektem ubocznym automatycznych
stabilizatorów
jest tendencja do wzrostu deficytu w okresach
recesji i
spadku przy ożywieniu gospodarczym.
Aby odróżnić zmiany w deficycie wynikajace z
cykli
koniunkturalnych od zmian w nastawieniu w
polityce
fiskalnej, powinnismy rozpatrywac deficyt
odpowiadajacy produktowi potencjalnemu.
Deficyt strukturalny pokazuje wartość
deficytu,
która byłaby rejestrowana przy danym
nastawieniu w polityce fiskalnej, gdyby
produkcja odpowiadała
poziomowi pełnego zatrudnienia
(bezrobocie na
poziomie naturalnym).
Deficyt strukturalny i cykliczny sektora
publicznego w Polsce
Deficyt strukturalny zmniejsza się
Deficyt a podaż pieniądza
 Deficyt budżetowy może być finansowany dwoma
 metodami
 Pożyczkami (emisja papierów wartosciowych) lub
 emisją pieniądza.
 Monetyzacja długu jest procesem polegającym
 na emisji rządowych papierów wartościowych i
 zmuszeniu banku centralnego do ich zakupu. Zakup
 papierów przez bank centralny jest finansowany
 emisją pieniądza, które są wykorzystywane do
 pokrycia deficytu.
Seignorage (seniorat)rezultat produkcji pieniędzy przez rząd
 Renta emisyjna to realna wartość dochodów
 osiaganych przez rzad z wyłacznego prawa do
 emisji pieniadza.
 Renta = ∆M /P ; P to ogólny poziom cen
 Przyjmijmy że
∆M = bazowy przyrost M
 ∆M/M * M/P
 Renta emisyjna to iloczyn stopy wzrostu
 nominalnej podaży pieniądza i realnych zasobów
 pieniądza.
Renta emisyjna a deficyt
 Jakie sa determinanty realnych zasobów pieniadza
 utrzymywanych przez podmioty?
 Realne zasoby pieniądza zależą (dodatnio) od
 dochodu i (ujemnie) od nominalnej stopy
 procentowej.
 Wyższa nominalna stopa procentowa oznacza
 wzrost kosztu alternatywnego i zniechęca ludzi do
 utrzymywania pieniądza.
 Wniosek: tempo wzrostu nominalnej podaży
pieniądza ma niejednoznaczny wpływ na wartość
 dochodów z renty emisyjnej










Renta emisyjna a
tempo wzrostu
podaży pieniadza:
Renta emisyjna jest
początkowo
rosnąca, a pózniej
malejąca funkcją
tempa wzrostu
nominalnej podaży
pieniądza.
Renta emisyjna a deficyt
Aktualne problemy
realizacji budżetu i polityki
fiskalnej
NOWE ROZWIĄZANIA
 Wprowadzenie planowania finansowego





wieloletniego
Konsolidacja finansów publicznych
Likwidacja państwowych zakładów budżetowych
oraz gospodarstw pomocniczych
Powołanie agencji wykonawczych
Budżetowanie zadaniowe
Odrębny budżet środków europejskich
Problemy
 Zmniejszyć deficyt budżetowy –do wymogów




UE/strefy euro
Osłabić tempo przyrostu długu
Zmniejszyć dług/PKB
Zmniejszyć koszty obsługi długu
Wykorzystać efektywnie środki z UE dla rozwoju
kraju
Konstrukcja budżetu- a
wejście do strefy euro
TRUDNE WYMAGANIA:
DŁUG DO 60 % PKB
DEFICYT DO 3 %PKB
STOPA INFLACJI:
3 NAJNIŻSZE W UE +1,5 % MAX
STOPA OPROCENTOWANIA
ŚREDNIOOKRESOWYCH OBLIGACJI
RZĄDOWYCH
 Ciągle nie rozwiązany problem konstrukcji
budżetu zadaniowego
 W budżecie zadaniowym wydatki grupowane są
wg. celów i zadań – nie wg. podziału
resortowego\
 Przykład: wydatki na zdrowie są w kilku
budżetach resortów
A może powołać Radę Finansów Publicznych
na wzór Rady Polityki Pieniężnej?
 Istnieje w :
 Szwecji
 Na Węgrzech
 W Słowenii
 W.Brytania: Biuro Odpowiedzialności Fiskalnej
(0d 2011)
 USA: Biuro Budżetu przy Kongresie
Zmiana systemu emerytalnego?
 Składka do OFE: 7,3%
 Budżet dopłaca do ZUS ponad 20 mld.zl.
 Budżet się zadłuża, emituje obligacje
 OFE kupują obligacje (ok.60 % swoich środków);
wynik słaby
 Część inwestowana w obligacje SP kursuje między
budżetem a OFE, zwiększa dług
 Zmniejszenie składki do OFE?
Polityka monetarna a polityka fiskalna w UE
 Strefa euro ma wspólną politykę monetarną
 UE nie ma wspólnej polityki fiskalnej:
 - nie ma wspólnego budżetu
 Nie ma jednolitych podatków
 Są tylko zobowiązania traktatowe –praktycznie bez
sankcji
Długi okres
 Konieczność reformy finansów publicznych,




wysokości i struktury wydatków
Chory solidaryzm
Zmiana struktury finansów publicznych –większe nakłady
na szkolnictwo, naukę i kapitał ludzki
Zasadnicza reforma służby zdrowia
wprowadzająca dodatkowe prywatne
ubezpieczenia
Prywatyzacja szkolnictwa (wyższego?)
 Czy dalsze rozwarstwienia –perspektywa konfliktów
społecznych
 Depopulacja – polityka prorodzinna
