Polityka monetarna i fiskalna2

Polityka fiskalna i monetarna
1. Pojęcie i rodzaje polityki fiskalnej:
(*)Polityka fiskalna - zastosowanie narzędzi fiskalnych do realizacji
określonych celów. P.f. to całokształt polityki podatkowej państwa;
decyzje władzy ustawodawczej (parlamentu), rządu, ministra
finansów odnośnie ilości, rodzajów i wysokości wprowadzanych
podatków.
Można rozróżniać politykę fiskalną aktywną oraz pasywną.
Aktywna: gdy rząd stosuje wybrane środki w celu: przeciwdziałania
cyklicznym fluktuacjom, zapewnienie stabilizacji cen, ograniczanie
bezrobocia. Głównymi rodzajami tych posunięć są zmiany stawek
podatkowych, wydatki na roboty publiczne. Może to jednak
powodować wiele niekorzystnych zjawisk.

Pasywna: wykorzystuje automatyczne stabilizatory
koniunktury (ASK), które nie wymagają aktywności
legislacyjnej państwa, lecz działają samoczynnie.
Stabilizatory mają „wbudowaną giętkość” tzn. zmiany ich
rozmiarów dokonują się przy niezmiennych zasadach
opodatkowania i zmiennych zasadach dokonywania
wydatków. Jeżeli wielkość wpływów podatkowych zależy od
wielkości np. dochodów osobistych ludności to zmiana
poziomu dochodów powoduje zmianę poziomu wpływów.

Do stabilizatorów zaliczyć można:

- podatki od dochodów osobistych,

- podatki od dochodów osób prawnych,

- podatki pośrednie,

- zapomogi dla bezrobotnych i inne świadczenia społeczne
jak np. programy stabilizacji dochodów w rolnictwie.
2. Społeczne, publiczne i gospodarcze zadania polityki fiskalnej.
Zadania P.f. można ująć jako następujące cele:
· zaspokojenie popytu państwa (władz publicznych) na pieniądz (dochody)- jest to
kluczowe zadanie, państwo nie jest w stanie wytwarzać dochodów, a jeśli tak, to musi
sięgać po dochody innych podmiotów,
· realizacja statutowych zadań władz publicznych za pomocą zgromadzonych środków
pieniężnych,
· realizacja pozafiskalnych celów państwa, ale przy wykorzystaniu instrumentów polityki
fiskalnej – długookresowa analiza funkcjonowania gospodarki kapitalistycznej prowadzi do
wniosku, że jej rozwój nie odbywa się bez zakłóceń, a nawet może wywoływać negatywne
skutki i dla gospodarki i dla społeczeństwa. Te właśnie fakty leżą u podstaw możliwości
wykorzystania instrumentów finansowych.
Cele pozafiskalne polityki fiskalnej:
a. tworzenie warunków pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych gospodarki,
b. tworzenie warunków gromadzenia oszczędności pieniężnych przez optymalizacje
obciążeń
podatkowych,
c. ograniczenie amplitudy wahań cyklu koniunkturalnego,
d. walka ze skutkami bezrobocia i promowanie procesu tworzenia nowych miejsc pracy,
e. korekta nadmiernego zróżnicowania dochodów w społeczeństwie będącego skutkiem
bezwzględnie
działającego mechanizmu rynkowego,
f. łagodzenie negatywnych skutków ubocznych działalności podmiotów rynkowych, które
kierują się przede wszystkim motywem zysku.
3. Zasady konstrukcji systemów podatkowych.
Aby efektywnie próbować realizować deklarowane cele polityki fiskalnej
konieczne jest stworzenie sprawnej techniki podatkowej i organizacji
administracji skarbowej. Technika podatkowa obejmuje konstrukcję
systemu podatkowego jako całości urządzeń służących gromadzeniu
dochodów publicznych o charakterze podatków oraz konstrukcje
pojedyńczych świadczeń podatkowych, objętych systemem. Przystępując
do konstrukcji systemu podatkowego trzeba rozstrzygnąć następujące
kwestie:
1. wprowadzać jeden czy kilka podatków, sięgających do tego samego
źródła,
2. obciążać podatkiem każdy przedmiot czy też wyłączyć z opodatkowania
przedmioty nie osiągające ustalonego minimum.
ad.1.
Gdyby kierować się zasadą, iż do każdego źródła podatku może sięgać
tylko jeden podatek, system podatkowy powinien obejmować tylko dwa
rodzaje podatków, a mianowicie:
a. podatki dochodowe (czy podatek dochodowy),
b. podatki majątkowe (czy podatek majątkowy).
ad.2.
Władze fiskalne często ustalają wysokość dochodu wolnego od
opodatkowania.
4. Mierniki interwencji fiskalnej państwa (mierniki fiskalizmu).
Mierniki fiskalizmu:
- stosunek wydatków systemu finansów publicznych do wielkości PKB,
- stopień pokrycia wydatków publicznych z dochodów,
- progresywne skale podatkowe,
- różnice między nominalną a efektywną stopą opodatkowania,
- zakres występowania tzw. szarej strefy w gospodarce.
5. POLITYKA FISKALNA W POLSCE W OKRESIE TRANSFORMACJI.
1. Doktrynalne uwarunkowania polityki fiskalnej.
Dla realizacji głównych celów polityki fiskalnej: zaspokojenia popytu władz
publicznych na pieniądz, realizacji założeń odnośnie polityki wydatków
publicznych, potrzebne są:
a. dobrze skonstruowany i rozwinięty system podatkowy,
b. skuteczny aparat skarbowy,
c. sprawne procedury legislacyjne,
d. dobrze rozwinięte instytucje publiczne.
ad. a.
Od jakości i stopnia rozwoju systemu podatkowego (podatki pośrednie czy
bezpośrednie) zależy możliwość stymulacyjnego lub hamującego
oddziaływania na aktywność podmiotów.
ad. b.
Warunkiem skutecznej polityki fiskalnej jest sprawnie działający aparat
skarbowy, na który składają się zarówno jednostki skarbowe wymierzające
i egzekwujące należności skarbowe, jak i jednostki kontroli skarbowej.
Aparat skarbowy z natury rzeczy narażony jest na korupcję, dlatego
państwo zapewnie pracownikom tej sfery wysokie dochody.
ad. c.
Ustawodawcy powinni mieć możliwość szybkiego przeprowadzania zmian w
regulacjach systemu podatkowego, aby według własnej wizji odpowiadać na
zmieniające się warunki w gospodarce.
ad. d.
Warunkiem skutecznej polityki fiskalnej są także sprawnie działające instytucje
publiczne, tj. te, które wydatkują dane środki na określone cele. Są to np.: biura
pośrednictwa pracy, instytucje organizujące i nadzorujące zamówienia publiczne itp.
6. Koncepcja konserwatyzmu fiskalnego.
Konserwatyzm fiskalny zaleca aby budżet państwa był jak najmniejszy. J.B. Say:
„podatek jest ciężarem nie tylko z
prywatnego lecz także społecznego punktu widzenia”.
Koncepcja małego budżetu oznacza, że powinien on być tworzony do takiej
wysokości, która pozwala finansować ewidentne zadania publiczne państwa a
zwłaszcza zapewnienie ładu wewnętrznego i obrony narodowej.
K. f. cechuje szukanie podobieństw między gospodarstwem domowym,
przedsiębiorstwem prywatnym i gospodarstwem publicznym. Przeznaczenie
zaciągniętych pożyczek:
Jeżeli nie uda się uniknąć deficytu budżetowego, musi być on bezwzględnie
przeznaczony na finansowanie rozwoju gospodarczego. Pożyczki te powinny być
zaciągane w ramach operacji długoterminowych, tak aby nie zmniejszać bieżących
kapitałów potrzebnych przedsiębiorstwom prywatnym. Pożyczki te powinny być jak
najszybciej spłacone, aby nie zwiększać kosztów obsługi długu.
7. założenia konserwatyzmu fiskalnego:
1)
2)
3)
4)
równowaga ekonomiczna gospodarki,
równość między oszczędnościami i inwestycjami,
komplementarność między konsumpcją i oszczędnościami,
stała suma oszczędności w warunkach równowagi ekonomicznej.
8. Liberalna polityka fiskalna polega na obniżaniu podatków i
zwiększaniu wydatków na konsumpcję i inwestycję lub finansowaniu
deficytu budżetu państwa za pomocą długu publicznego, który powstaje
przy sprzedaży obligacji skarbowych na rynku kapitałowym. Z deficytem
budżetowym mamy do czynienia, gdy wydatki rządowe na cele
konsumpcyjne i inwestycyjne są większe niż wpływy do budżetu z tytułu
podatków. Wydatki mogą być większe dzięki temu, iż państwo angażuje
czasowo wolne środki pieniężne w zwiększanie popytu globalnego oraz
sprzedaje różnym instytucjom i obywatelom obligacje skarbowe.
9. Instrumenty polityki fiskalnej:

makroekonomiczne
•
•
•
•

dochody budżetu państwa
wydatki budżetu państwa
deficyt i nadwyżki budżetowe
dług publiczny
mikroekonomiczne
•
•
•
•
•
•
•
•
podatek
opłata
cło
dotacja
subwencja
bon skarbowy
obligacja skarbowa
poręczenia i gwarancje rządowe
Monetaryści uważali za kluczową kwestię stan podaży pieniądza w
gospodarce, głównie za pomocą instrumentów pośrednich, takich jak stopy
procentowe, kursy walutowe, stopy rezerw obowiązkowych.
Główne założenia nowego konserwatyzmu fiskalnego:
1. Bezwzględnie zrównoważony budżet i to w okresie roku fiskalnego, a
nie - jak proponowała szkoła neokeynowska w okresie cyklu koniunktearnego,
2. Zdecydowane ograniczenie skali redystrybucji PKB przez system FP,
gdyż powoduje to efekt wypychania
zasobów gospodarczych poza obieg stricte gospodarczy, a więc
nieproduktywne ich wykorzystanie,
3. Konsekwencją powyższego jest powrót do koncepcji jak najmniejszego
BP przez cięcia w wydatkach nie
tylko gospodarczych, lecz także socjalnych,
4. Skutkiem tego będzie zmniejszenie ciężarów podatkowych, co oznacza
powrót do koncepcji jak najniższych
podatków,
5. Z kolei zmniejszenie podatków zbliży politykę podatkową do
paradygmatu konserwatyzmu fiskalnego – neutralności
podatkowej,
6. Wszystkie te działania powinny doprowadzić do radykalnego
zmniejszenia długu publicznego, który według nowego
konserwatyzmu fiskalnego stał się uosobieniem wszelkiego zła, tak w
wymiarze ekonomicznym ja i etycznym
(obciążenie przyszłych pokoleń długami obecnej generacji)
10.Polityka fiskalna, stanowiąc integralny element interwencjonizmu
państwowego, powinna zapewnić realizację następujących celów:
1. pełne zatrudnienie – walka z bezrobociem stanowi kluczowy cel polityki
fiskalnej,
2. stabilizacja cen i walka z inflacją,
3. wzrost gospodarczy,
4. równowaga bilansu płatniczego,
5. sprawiedliwość społeczna i eliminacja ubóstwa,
6. efektywny podział zasobów ekonomicznych i ochrony środowiska.
1. polityka kredytowa (inwestycyjna). W okresie kryzysu zadaniem
państwa jest stymulowanie popytu, co można osiągnąć przez wzrost
inwestycji. Inwestycje będą wzrastały wtedy, gdy przedsiębiorcy uzyskają
w bankach kredyty na korzystnych warunkach.
2. polityka podatkowa i zasada przyspieszonej amortyzacji. W okresie
kryzysu państwo obniża stopę podatkową, by w rękach przedsiębiorców
pozostawić większą ilość środków pieniężnych, którą mogliby oni
przeznaczyć na inwestycje.
3. polityka pieniężna. Ma na celu wzmocnienie działania trzech
wymienionych instrumentów. Polega ona na sterowaniu poziomem emisji
pieniądza papierowego. W okresie kryzysu państwo, dążąc do zwiększenia
popytu, który jest za niski w stosunku do podaży towarów i usług na
rynku, stara się zwiększyć emisję pieniądza.
4. planowanie gospodarcze. W gospodarce rynkowej planowanie gospodarcze ma charakter
indykatywny (nie dyrektywny). Specjalne służby planistyczne, opracowując krótko- i
długoterminowe plany, wskazują przedsiębiorstwom i organom państwowym warunki niezbędne do
utrzymania równowagi gospodarczej.
5. tworzenie silnego sektora publicznego. Sektor publiczny obejmuje urzędy oraz przedsiębiorstwa
państwowe, federalne, stanowe, wojewódzkie, miejskie (municypalne) itd. Przedsiębiorstwa
państwowe najczęściej tworzono wtedy, gdy prywatny business nie chciał inwestować w określone
dziedziny życia gospodarczego ze względu na niską rentowność. Ponieważ chodziło tutaj o kolej,
wodociągi, telefony, pocztę i telegraf czy o gazociągi, tj. dziedziny gospodarki niezbędne do
normalnego funkcjonowania społeczeństwa, więc musiało wkroczyć państwo bądź władze
regionalne czy municypalne, tworząc własne przedsiębiorstwa użyteczności publicznej.
11. Polityka monetarna:











W polityce pieniężnej pieniądz spełnia trzy podstawowe funkcje:
środka wymiany (funkcja wynikająca z tzw. podwójnej zbieżności potrzeb) i środka płatniczego,
miernika wartości,
środka przechowywania wartości i odroczonych płatności.
W zestawieniu z innymi składnikami aktywów pieniądz posiada trzy wyróżniki:
stała wielkość nominalnej przechowywanej wartości,
brak kosztów transformacji (pozostałe aktywa wymagają transformacji w pieniądz),
brak dochodu z przechowywania wartości w jego formie.
Formy występowania pieniądza:
gotówkowa:
• bilety banku centralnego,
• bilon metalowy.
bezgotówkowa (tzw. pieniądz skrupulatny):
• depozyty w banku centralnym,
• depozyty w innym banku.

Podstawowe instrumenty polityki pieniężnej:

Instrumenty polityki pieniężnej to instrumenty jakimi posługują się banki centralne w celu
kontroli podaży pieniądza i krótkoterminowej stopy procentowej. Podzielić je można na:



instrumenty pośrednie – oddziałują na płynność bankową, czyli podaż i koszt kredytów.
Banki centralne czynią to za pomocą trzech klasycznych instrumentów, do których należą;
• polityka dyskontowa – zmiana oficjalnej stopy redyskontowej;
• operacje otwartego rynku – sprzedaż lub skup papierów wartościowych z rynku;
• kontrola rezerw obowiązkowych – regulacja poziomu rezerw obligatoryjnie
gromadzonych przez banki;
instrumenty typu administracyjnego – związane z bezpośrednią kontrolą banku centralnego
nad systemem bankowym – np. racjonowanie kredytów.
Ponadto banki centralne oddziaływać mogą przez perswazję (ang. moral suasion) –
przekazywanie wszelkich uwag i sugestii w stronę polityki banków komercyjnych. Polega to
zazwyczaj na ustnym formułowaniu przez bank centralny i rząd nieformalnych zaleceń w
celu wymuszenia określonych działań. Często oddziaływanie to ma skalę znacznie szerszą –
międzynarodową i wywierane jest przez międzynarodowe organizacje finansowe.
Polityka pieniężna oparta na ilościowej teorii pieniądza:
Polityka ta nazywana jest czasem polityką pasywną i kieruje się zasadą dostosowywania
wielkości podaży pieniądza do zmian w realnej podaży wszelkich dóbr i usług. Według teorii
Fishera można to osiągnąć poprzez wykorzystywania ilościowych i jakościowych
pośrednich instrumentów polityki pieniężnej, bez ingerencji w mechanizm rynku.
Pierwszy rodzaj instrumentów określa kwotę refinansowania banków komercyjnych i
wszelkich podmiotów pozabankowych przez bank centralny. Drugie zaś tyczą się
dostępnych bankom warunków, form i kosztów tego refinansowania pieniądzem banku
centralnego. Bank centralny korzysta więc z tych instrumentów, by kontrolować ogólną
stabilność podaży pieniądza.
12.Narzędzia polityki pieniężnej banku centralnego.
Głównym zadaniem polityki pieniężnej jest zapewnienie gospodarce ilości
pieniądza dostosowanej do jej potrzeb. Bank centralny może wpływać na
wielkość podaży pieniądza zmieniając wielkość bazy monetarnej lub
oddziałując na mnożnik kreacji pieniądza. Baza monetarna to ilość gotówki
dostarczana przez bank centralny zarówno bankom komercyjnym, jak i
sektorowi pozabankowemu. Mnożnik kreacji pieniądza to wielokrotność,
jaką stanowi podaż pieniądza w stosunku do bazy monetarnej. Jest tym
większy, im niższa jest stopa rezerw gotówkowych banków komercyjnych i
im niższy zamierzony stosunek gotówki w sektorze pozabankowym do
wkładów bankowych.
Najważniejszymi narzędziami polityki pieniężnej są:
- stopa rezerw obowiązkowych,
- stopa redyskontowa,
-operacje otwartego rynku.
przygotował
Adam Róg kl. 3 A Tech.