Komunikacja interpersonalna

KONFLIKTY W
ORGANIZACJI
WYKŁAD III
KULTURA I WARTOŚCI
Kultura


Istnieją pewne programy, wg których funkcjonują
ludzie i całe grupy. Programy te dotyczą
zachowań, sposobów myślenia i odczuwania.
Zaprogramowanie ludzi występuje na trzech
poziomach:



Uniwersalny, przekazywany genetycznie – natura,
Specyficzny dla grupy lub kategorii, nabyty i wyuczony
– kultura,
Specyficzny dla jednostki, nabyyty i dziedziczony –
osobowość.
Kultura



Kultura obejmuje nie tylko wysublimowane działania,
lecz także cały obszar zachowań codziennych, takich
jak: pozdrawianie się, okazywanie lub ukrywanie uczuć,
jedzenie, zabawę, zachowywanie fizycznego dystansu,
dbałość o higienę, czy formy uprawiania miłości.
Kultura jest zawsze zjawiskiem społecznym, gdyż jest
wspólna ludziom żyjącym w jednym środowisku
społecznym.
Jest rzeczą nabytą, uczymy się jej, a jest przekazywana
przez środowisko społeczne a nie geny.
Przejawy kultury

Kultura przejawia się w charakterystycznych
formach, Hofstede wyróżnia cztery podstawowe
przejawy kultury:





Warstwa najgłębsza, istota kultury – wartości (np. indywidualny
sukces, rodzinność, bohaterstwo, religia)
Symbole – jako warstwa najbardziej zewnętrzna wobec jądra
kultury (np. krzyż, karta kredytowa, dom),
Bohaterowie – warstwa pośrednia (np. Adam Małysz, Anna
Dymna, Jan Kulczyk),
Rytuały – warstwa pośrednia (np. poświęcenie autostrady, mecz
reprezentacji narodowej, debata przedwyborcza).
Symbole, bohaterowie i rytuały, są też
nazywane praktykami danej kultury.
Wymiary kultur


Wielu badaczy diagnozowało wymiary
różnicujące kultury – m. in Triandis
(indywidualizm – kolektywizm).
Propozycja Geerta Hofstedego (Hofstede i
Hofstede 2007);





Dystans władzy („równi i równiejsi”),
Indywidualizm – kolektywizm („ja-my-oni”),
Męskość – kobiecość („ona i on”),
Tolerancja niepewności („inne, znaczy niebezpieczne”),
Orientacja długo- i krótkoterminowa („kiedyś, teraz, czy
potem?”)
Wartości


Wartości, to przekonania lub pojęcia o pożądanych
stanach docelowych lub zachowaniach, które kierują
wyborami i oceną zachowań i zdarzeń i przez to wiążą
się ze skłonnością do dokonywania określonego wyboru.
Wartości, to wektory ewaluacji na wymiarach:








Dobry – zły,
Czysty – brudny,
Piękny – brzydki,
Naturalny – sztuczny,
Normalny – nienormalny
Logiczny – paradoksalny,
Racjonalny – irracjonalny.
Ponieważ wartości przyswajane są bardzo wcześnie w
naszym rozwoju, istnienia ich i wpływu na nasze decyzje
często sobie nie uświadamiamy i nie kwestionujemy ich.
Polacy – portret aksjologiczny


Motywacja osiągnięć - jeden z ważniejszych aspektów rozwoju
ekonomicznego i społecznego, stanowi propagowany wzorzec
społeczny, a wyraża się w ocenie swoich działań w kategoriach
sukcesu i porażki w wyniku porównywania wyników
rzeczywistych ze standardami doskonałości (Boski, 1976).
 Badania społeczne oraz analizy jakościowe treści
prezentowanych w kulturze oraz w procesie edukacji ujawniają,
iż generalnie Polacy nie cenią sukcesu, który związany jest z
dużym wysiłkiem i odroczeniem czasowym sukcesu.
Wzorzec atrybucji (przypisywania przyczynowości) związany z motywacją osiągnięć, występujący w społeczeństwie
własnego powodzenia i porażek. Styl atrybucji, to tendencja do
poszukiwania przyczyn zachowań, postaw i efektów aktywności
własnej oraz innych ludzi w różnych źródłach. Polacy (Czapiński,
2004) w kolejnych diagnozach wykazują wzorzec atrybucyjny w
dużej mierze odwołujący się do przyczyn
losowych/opatrznościowych (ponad 40% wskazań).
Polacy – portret aksjologiczny


Zaufanie społeczne, rozumiane, jako zgeneralizowane
przekonanie, że większości ludzi należy ufać. Przekonanie takie
żywi jedynie 11 % Polaków (Sułek, 2004, Skarżyńska, 2005).
Przy czym najbardziej różnicuje ich w tym aspekcie status
społeczno-zawodowy, wykształcenie i dochód
Polska norma negatywności - charakterystyczny dla myślenia
Polaków o życiu społecznym i życiu w ogóle syndrom,
zdiagnozowany przez Bogdana Wojciszke oraz Ryszarda
Pieńkowskiego i Grzegorza Krzykowskiego (Wojciszke, Baryła
2005). Jego zasadniczymi elementami są:
 przekonanie o zewnętrznym świecie jako złym i
niesprawiedliwym z natury,
 postrzeganie ludzi jako niegodnych zaufania,
 a siebie samego, jako ofiarę i skrzywdzonego,
 tym sądom społecznym towarzyszą zazwyczaj negatywne
emocje – smutku, lęku, poczucia bezradności i braku nadziei.
Aktywność jako wartość



Aktywność nie jest stanem naturalnym, bardziej „normalna” i
powszechna jest bierność (Lewicka 1993).
Potwierdzają do badania społeczne nad aktywnością
(polityczną/wyborczą, społeczną, charytatywną) – tylko ok. 40%
Polaków przyjmuje aktywną postawę społeczną.
Równocześnie osoby bierne są:






mniej zadowolone z życia,
bardziej nieufne,
mają wyższe poczucie alienacji
mają niższy standard życia.
Zatem aktywność sprzyja dobrostanowi, rozwiniętej sieci kontaktów,
dobremu przystosowaniu i statusowi materialnemu – wydaje się
bardziej adaptatywna.
Aktywność jest czymś więcej niż postawy i zachowania prospołeczne, z
natury reaktywne (reagujemy na potrzeby innego człowieka lub grupy).
Aktywność społeczna jest proaktywna, a źródeł motywacji należy
dopatrywać się w samym podmiocie.
Dwie etyki



Etyka produktywności i etyka misyjności, jako dwa systemy
przekonań i wartości pozwalających na proaktwyną,
wykraczającą poza obecną sytuację postawę wobec świata oraz
własnej pracy.
Przekraczanie dotyczy przede wszystkim przekraczania własnej
kultury – w Polsce opartej na wartościach stabilizacyjnorodzinnych (szczęście rodzinne, poczucie bezpieczeństwa,
spokojne życie, szacunek dla siebie samego).
 Etyka produktywności zakłada przekraczanie przede wszystkim
motywów konserwatywno-stabilizacyjnych.
 Etyka misyjności - motywów bezpieczeństwa oraz egotycznych.
W obu przypadkach, występuje zatem ryzyko konfrontacji z
niezwykle silnymi regułami i wartościami definiującymi stosunki
społeczne, także na gruncie zawodowym (m. in. słabe
docenianie wartości pracy, wysiłku, sukcesu indywidualnego,
kariery zawodowej, podporządkowanie autorytetom i słaba
tolerancja na niepewność)
Produktywność,
przedsiębiorczość, indywidualizm
Etyka produktywności, to system przekonań
opierających się na takich wartościach, jak


pracowitość, skuteczność, użyteczność, oszczędność,
odraczanie gratyfikacji
oraz odrzucający takie grzechy, jak lenistwo,
bezproduktywność, marnotrawstwo (dóbr i czasu),
nadmierna konsumpcje, porażka.
Źródeł zapewne doszukać się można w protestanckiej etyce
pracy, opisanej przez Maxa Webera, przekształconej zaś
przez w rozwijających się zachodnich indywidualistycznych
społeczeństwach w dominującą kulturę większości państw
liberalno-demokratycznych
Misyjność, prospołeczność,
altruizm


Etyka misyjności, to system postaw odnoszących
się przede wszystkim do obiektów społecznych oraz
własnej aktywności jednostki (zawodowej,
społecznej, publicznej)
Opiera się na wartościach


altruizmu i poświęcenia się na rzecz innych, tj. na oddaniu,
empatii, opiece, przedkładaniu dobra wspólnoty, bądź
innego człowieka nad dobro własne;
grzechy naczelne w ramach tej kultury, to egoizm,
indywidualizm, interesowność, nadmierny pragmatyzm,
ignorowanie potrzeb innych ludzi.