Rachunkowość zarządcza

Rachunkowość zarządcza
Dorota Kuchta
www.ioz.pwr.wroc.pl/pracownicy/kuchta/dydaktyka.htm
1
Podstawowa literatura
• Gabrusewicz W., Kamela-Sowińska A., Poetschke H.,
Rachunkowość zarządcza, PWE, Warszawa 2001
• Shim J.K., Siegel J.G., Managerial Accounting,
MacGraw-Hill, 1999
2
Rachunkowość zarządcza
•
•
•
•
Do celów zarządzania – nie ma przepisów, ustaw
Nie jest dokładna
Dotyczy głównie przyszłości
Pomaga w podejmowaniu decyzji, np.:
– Jaką wielkość produkcji i sprzedaży należy zaplanować na
następny rok
– Na jakim poziomie ustalić cenę wyrobów?
– Który wyrób produkować, a który usunąć z produkcji?
– Czy wytwarzać półfabrykaty w przedsiębiorstwie, czy zlecać ich
produkcję kooperantom?
– ………………………………….
3
Koszty a podejmowanie decyzji
• Kryterium decyzyjne – zazwyczaj Zysk=Przychody –
Koszty
• Klasyfikacje kosztów (wybrane):
– Reakcja na zmianę poziomu działalności (koszty stałe i
zmienne)
– Wpływ na decyzję (koszty istotne i nieistotne)
– Stan dokonania (koszty przesądzone i nieprzesądzone)
– Powiązanie z obiektami (produktami, usługami, działami) –
koszty bezpośrednie i pośrednie
– Koszty kontrolowane i niekontrolowane
– Koszty różnicowe (przyrostowe)
– Koszty utraconych możliwości
4
Koszty przesądzone i niestotne
• Przykład: Trzy lata temu firma nabyła aktywo za 50000
zł, które teraz ma wartość księgową 20000 zł. Jaki wpływ
na zysk ma decyzja – sprzedać za złotówkę czy
zezłomować za 1zł?
– Sprzedaż: koszty 20000 zł, przychody 1 zł
– Zezłomowanie: koszty 20000+ koszty złomowania, przychody 0
– Koszty 20000 – koszty przesądzone i nieistotne dla decyzji
5
Koszty utraconych możliwości
i koszty różnicowe
• Przykład: Firma produkuje
poniżej swojego potencjału –
50000 sztuk, cena sprzedaży
1zł. Jednostkowy koszt
produkcji – 0,71 zł. Ma
zamówienie na dodatkowe
10000 sztuk, cena sprzedaży
0,65. Czy przyjąć zamówienie?
– Koszt utraconych możliwości,
koszt różnicowy (przyrostowy
500 zł
Odrzucenie
Przyjęcie
Różnicowe (2.
wzgl. 1.)
Przycho- Przycho- 6500
dy: 50000 dy: 56500
Koszty:
35500
Koszty:
6000
35500+
10000*0,6
Zysk:
14500
Zysk:
1500
500
6
Koszty stałe i zmienne
• Koszty stałe: w ustalonej jednostce czasu globalnie nie
zależą od poziomu działalności
• Koszty zmienne: w ustalonej jednostce czasu globalnie
zależą od poziomu działalności (uproszczenie:
zależność liniowo proporcjonalna)
• Koszty stałe jednostkowe są zmienne
• Koszty zmienne jednostkowe (przy upraszczającym
założeniu) są stałe
7
Koszty stałe i zmienne
Przykład: miesięczne koszty
amortyzacji, usług obcych,
utrzymania budynku,
wynagrodzeń niezależnych od
poziomu działalności: 600 zł.,
miesięczne koszty
wynagrodzeń akordowych oraz
zużycia surowców przy
produkcji 20 sztuk: 1200 zł.
Pro
duk
cja
Całk. Jedn. Całk. Jedn.
KS
KS
KZ
KZ
20
szt.
600
30
1200 60
30
szt.
600
20
1800 60
40
szt.
600
15
2400 60
60
szt.
600
10
3600 60
8
Koszty stałe i zmienne
• Przykład: Hotel dysponuje 120 pokojami. W czerwcu
zajętych jest średnio 75% pokoi, od lipca do końca
września - 50%. Cena pokoju (za dobę) wynosi 600 zł,
koszty zmienne jednostkowe pokoju/dzień – 60 zł. Biuro
turystyczne wynajęcie 40 pokoi na cały okres 1 VI-31
VIII, w cenie 200 zł za noc i pokój. Czy jest to korzystna
oferta ? (podstawowe kryterium – zysk) - podejście
różnicowe)?
9
Koszty stałe i zmienne
• Koszty stałe całkowite (globalne) i koszty jednostkowe
zmienne są stałe, ale nie „wiecznie”
• Mogą być zmienione, jeśli zostaną podjęte odpowiednie
dec
10
Koszty stałe i zmienne
• Przykład: Firma S wykonuje naprawy samochodów, ale
do tego celu zakupuje u innej firmy miesięcznie 400
części po 140$ (klient kupuje te części za 180$) oraz
zleca 200 regulacji po 125$ (klient płaci za tę regulację
200$). Jest inna możliwość: można by kupować
półfabrykaty do części (400 sztuk miesięcznie) w cenie
110$, końcowa obróbka jednej części kosztowałaby 5$,
a zlecane dotąd regulacje można by wykonywać po
koszcie zmiennym jednostkowym 20$, gdyby zakupiono
maszynę za 500 000 (czas życia 5 lat, amortyzacja
liniowa), źródło finansowania kredyt, oprocentowany
10% rocznie. Czy podjąć decyzję o zmianie?
11
Koszty stałe i zmienne
•
Przykład: Firma ma potencjał produkcyjny 4000 sztuk
miesięcznie. Przy poziomie produkcji 3500 sztuk miesięcznie ma:
KS jednostkowe produkcji 1795, KZ jednostkowe produkcji 660,
KS jednostkowe sprzedaży 770, KZ jednostkowe sprzedaży 275.
Cena sprzedaży: 4350.
–
Badania rynku pokazują, że gdyby cena zbytu spadła do 3850,
można by sprzedawać miesięcznie 3800 sztuk. Czy należy
podjąć decyzję o zmniejszeniu ceny i zwiększeniu produkcji?
–
Rząd proponuje zamówienie (jednorazowe, na marzec) 500
sztuk, pokryje koszty produkcji związane z zamówieniem i
zapłaci dodatkowo 27500, te sztuki nie są rozprowadzane
przez firmę. Również na marzec komercyjni odbiorcy zamówili
500 sztuk więcej. Kogo wybrać?
12
Koszty stałe i zmienne
• Przykład: Mamy do wybory trzy formy obrotu:
– obrót bezpośredni magazyn zautomatyzowany KS miesięczne
50 000, KZ jednostkowe na 1t: 50 zł
– magazyn zmechanizowany: KS miesięczne 200 000, KZ
jednostkowe na 1t: 40 zł
– magazyn zautomatyzowany: KS miesięczne 400 000, KZ
jednostkowe na 1t: 35 zł
– Dla jakich wielkości obrotu jak forma obrotu będzie
najkorzystniejsza?
13
Koszty stałe i zmienne
• Przykład: Przeciętne zapotrzebowanie na powierzchnię
magazynową wynosi:
– I kw. - 20 000 m2
– II kw. - 50 000 m2
– III kw. - 100 000 m2
– IV kw. - 50 000 m2
• Koszty budowy magazynu składają się z części stałej 100 000 i
części zmiennej 10 zł/1 m2. Koszty funkcjonowania magazynu
wynoszą 0,05 zł na m2 rocznie, zaś koszt wynajęcia obcej
powierzchni magazynowej - 0,6 zł za m2 rocznie. Okres trwałości
magazynu ocenia sie na 30 lat. Należy wyznaczyć optymalną
powierzchnię magazynu, możliwe powierzchnie to 0 m2, 20 000 m2,
50 000 m2, 100 000 m2.
14
Koszty stałe i zmienne
• Przykład – efekt dźwigni. Firmy A i B produkują w maju
po 100 sztuk identycznego wyrobu, sprzedają go po 5 zł,
mają koszty miesięczne całkowite 300zł, zatem zysk
200zł. W firmie A 1/3 kosztów to koszty stałe, w firmie B
2/3. Co się stanie, jeśli w czerwcu w obu firmach
sprzedaż
– Wzrośnie o 10%
– Spadnie o 10%
15
Analiza progu rentowności
Jednostkowo globalnie
procentowo
Przychody
(1500 sztuk)
Minus KZ
25 zł
37 500 zł
100%
10 zł
15 000 zł
40%
Marża
pokrycia
KS
15 zł
22 500 zł
60%
zysk
15 000 zł
7 500 zł
16
Analiza progu rentowności
• Kiedy zysk będzie zero?
– Metoda równań: 25PRszt =10 PRszt +15000
– Metoda marży pokrycia: PRszt=Koszty stałe/jedn. marża pokrycia
– Metoda graficzna: szukamy punktu przecięcia prostej
przychodów (y=25x) z prostą kosztów (y=10x+15000), x-liczba
produkowanych i sprzedawanych sztuk.
– PRpn =PRszt*cena sprzedaży/PRszt=Koszty stałe/jedn. marża
pokrycia w %
• PRpn – próg rentowności w jedn. pieniężnych, PRszt – próg
rentowności wyrażony w sztukach
17
Wymagana wielkość sprzedaży
Jednostkowo globalnie
Przychody
(1500 sztuk)
25 zł
37 500 zł
Minus KZ
10 zł
15 000 zł
Marża
pokrycia
KS
15 zł
22 500 zł
zysk
Wymagana
Wielkość
Sprzedaży=
(KS+zysk docelowy)/
Jednostkowa marża
Pokrycia=
2 000 sztuk
15 000 zł
7 500 zł, zysk
docelowy
15000 zł
18
Margines bezpieczeństwa
• Margines bezpieczeństwa=
(Aktualna sprzedaż-próg rentowności)/
Aktualna sprzedaż
19
Próg rentowności – więcej
produktów
• PRSZT=KS/przeciętna
(ważona) marża pokrycia
• PRPN=KS/przeciętna (ważona)
marża pokrycia w %
• PRszt=20 000 sztuk, 12 000 A i
8 000 B.
• PRPN= 26 000.
Cena
sprzed.
A
B
15
10
Jedn.
12
Koszt zm.
5
Jedn.
Marża
pokrycia
3
5
Udział w
sprzed.
60%
40%
KS=
76 000
20
Rachunek kosztów zmiennych a
rachunek kosztów pełnych
• Rachunek kosztów pełnych: rachunkowość finansowa,
trudniejszy
• Rachunek kosztów zmiennych: rachunkowość
zarządcza, łatwiejszy
• Rezultat w dłuższym okresie identyczny
• Koszty okresu – w rachunkowości finansowej koszty
zarządu i sprzedaży, wiązane z okresem, kiedy zostały
poniesione
• Koszty produktu – w rachunkowości finansowej koszty
wytworzenia, wiązane z produktem (dopóki w
magazynie, nie jest to koszt!!!)
21
Rachunek kosztów zmiennych a
rachunek kosztów pełnych
• Rachunek kosztów pełnych: Zysk=Liczba sztuk
sprzedanych w danym okresie* cena sprzedaży – pełne
(stałe i zmienne) koszty wytworzenia produktów
sprzedanych w danym okresie – koszty okresu
(sprzedaży i zarządu)
• Rachunek kosztów zmiennych: Zysk=Liczba sztuk
sprzedanych w danym okresie* cena sprzedaży –
zmienne koszty wytworzenia produktów sprzedanych w
danym okresie – KS produkcji poniesione w danym
okresie - koszty okresu (sprzedaży i zarządu)
22
Rachunek kosztów zmiennych
a rachunek kosztów pełnych
•
Przykład:
–
–
–
–
–
Cena sprz. 50 zł
Jednostkowy KZ 30 zł
KS prod. 60 000 zł.
KS sprzedaży 10 000 zł
jednostkowy KS prod:
•
•
•
•
I okr: 12 zł
II okr. 15 zł
III okr. 11,32
Metoda (FIFO – pierwsze
weszło, pierwsze wyszło),
może być też LIFO (ostatnie
weszło, pierwsze wyszło).
I okres II
okres
III
okres
-
1000
szt.
200
szt.
Produ- 5000
szt.
kcja
4000
szt.
5300
szt.
Sprze
daż
4000
szt.
4800
szt.
5500
szt.
Zap.
Końcowy
1000
szt.
200
szt.
-
Zap.
Pocz.
23