Przewód pokarmowy Gruczoły układu pokarmowego

Przewód pokarmowy
Gruczoły układu pokarmowego
Układ pokarmowy
Jama ustna
Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie
pokarmu
Pasywny pasaż pokarmu
Trawienie enzymatyczne pokarmu,
wchłanianie
Żołądek, jelito cienkie, jelito grube
Gruczoły wspomagające funkcję.
Zlokalizowane poza przewodem,
produkują wydzielinę doprowadzaną
do jamy ustnej i jelita przewodami
wyprowadzającymi.
Ślinianki, wątroba, trzustka
JAMA USTNA
Błona śluzowa
§ Śluzówka żująca – wokół zębów, podniebienie
twarde, górna powierzchnia języka – miejsca
narażone na silne tarcie w trakcie żucia – nabłonek
wielowarstwowy płaski rogowaciejący
§ Śluzówka wyścielająca – błona śluzowa warg,
policzków, podniebienie miękkie, dno jamy ustnej
§ Śluzówka specjalna – błona śluzowa grzbietu języka,
pełni jednocześnie funkcję żującą oraz zmysłową
nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
Funkcje błony śluzowej jamy ustnej
ü Osłaniająca –nabłonek nieprzepuszczalny dla
drobnoustrojów (oprócz wirusów), rogowacenie
komórek nabłonka.
ü Odnawiająca – równowaga między tworzeniem
nowych komórek, a ich złuszczaniem się.
ü Obronna – pełni ją wydzielana ślina (lizozym, IgA)
ü Smakowa - kubki smakowe z komórkami będącymi
receptorami smaku.
Komórki czuciowe
Komórki
macierzyste
Brodawki liściaste
Kubek smakowy
50 - 150
v Receptorowe komórki smakowe (żyją ok.
14 dni)
v Komórki podporowe (niedojrzałe
komórki smakowe)
v Komórki prekursorowe (kom. bazalne)
Rozpuszczalne substancje chemiczne (tastanty) wiążą się z
receptorami TR1 i TR2 obecnymi w mikrokosmkach komórek
smakowych
Kubki smakowe grzbietowej części języka odbierają smak kwaśny, słodki, gorzki i
słony, umami (smak glutaminianu sodu)
Funkcje błony śluzowej jamy ustnej
ü Resorpcyjna – zdolność wchłaniania pewnych związków
chemicznych (nitrogliceryna, alkohol, cyjanek potasu,
środki rozpuszczalne w tłuszczach), wykorzystywana w
celach terapeutycznych.
Największa zdolność wchłaniania – dolna powierzchnia
języka
ü Czuciowa – w błonie śluzowej obecne receptory dotyku
(ciałka Ruffiniego), ucisku (ciałka Vater-Pacciniego), bólu,
ciepła, zimna.
ü Wydzielnicza – liczne drobne gruczoły ślinowe w całej
jamie ustnej (oprócz głównych gruczołów ślinowych).
Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej
v Gruczoły
wargowe
v Gruczoły policzkowe
v Gruczoły podniebienne
v Gruczoły językowe
Gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej
Trzy pary dużych gruczołów
ślinowych:
v Przyuszne – uwalniają w
odpowiedzi na bodźce
mechaniczne
v Podżuchwowe – bodźce
termiczne
v Podjęzykowe – bodźce
chemiczne
Bodźce działające na zakończenia nerwowe
ü Psychiczne
ü Zapachowe
Pęcherzyk
Cewko-pęcherzyk
Cewka
Komórki mioepitelialne
Tkanka łączna zrębu i przegród łącznotkankowych
zawiera limfocyty i komórki plazmatyczne,
produkujące IgA. IgA tworzy kompleksy z
komponentą sekrecyjną syntetyzowaną w
komórkach surowiczych pęcherzyków. Kompleks
IgA-komponenta sekrecyjna wydzielany jest do
jamy ustnej. Bierze udział w immunologicznej
walce z bakteriami jamy ustnej
Przewody śródzrazikowe
Wstawka
Odcinki prążkowane
Ślinianka przyuszna
Znaczenie kliniczne
Oprócz produkcji śliny jest głównym miejscem
docelowym dla wirusa wścieklizny i wirusa
świnki.
Wirus świnki wywołuje dwa rodzaje powikłań:
• zapalenie jąder
• zapalenie opon mózgowych
Ślinianki mieszane
Podżuchwowa
Przewaga komponenty surowiczej
Odcinek prążkowany
Cewka
Półksiężyc
surowiczy
EGF - peptyd występujący w osoczu, wyizolowany
ze ślinianki myszy
Stymuluje:
ü proliferację różnych typów komórek nabłonkowych
ü proces biosyntezy białka
ü agregację rybosomów, formowanie polisomów
Podjęzykowa
Przełyk
Błona śluzowa 1
Błona podśluzowa 2
Błona mięśniowa 3
Błona surowicza lub przydanka 4
4
3
1
2
Schemat budowy ściany części trawiącej
Żołądek
Nabłonek żołądka
Tętnica
Błona
mięśniowa
Błona śluzowa
Błona podśluzowa
Jelito
cienkie
Kosmki i nabłonek
Jelita cienkiego
Błona surowicza
Tkanka limfoidalna
Nabłonek jelita grubego
Duży gruczoł
Jelito grube
Żołądek
Dno
i trzon
Wpust
Błona śluzowa
Dołki
Błona podśluzowa
Gruczoły
Błona mięśniowa
Odźwiernik
Błona śluzowa żołądka
§ Nabłonek jednowarstwowy walcowaty – powierzchnia
gruczołowa
Śluz wydzielają:
Nabłonek powierzchniowy
Komórki gruczołów wpustowych
Trzon
Komórki szyjki gruczołów właściwych
Komórki gruczołów odźwiernikowych
Wpust
Odźwiernik
Gruczoły właściwe żołądka
Komórki
okładzinowe
Komórki
główne
1. Komórki śluzowe szyjki
2. Komórki macierzyste
3. Komórki okładzinowe
4. Komórki główne
5. Komórki dokrewne
Gruczoły właściwe żołądka
Komórki główne
Podobne w strukturze do komórek gromadzących ziarna
zymogenu (pepsynogen). Wydzielają pepsynogen (42,5 kDa)
® pepsyna (35 kDa) (pH poniżej 5,0). Sekrecja stymulowana
przez acetylocholinę. Egzocytoza pepsyny bardzo szybka.
Komórki okładzinowe
Połączone z kom. głównymi kompleksami połączeń
międzykomórkowych. Produkują H+ i Cl- (HCl) oraz
czynnik wewnętrzny – wchłanianie wit. B12.
ØBardzo liczne mitochondria (40% objętości komórki) –
dostarczają ATP dla transportu H+
ØKanaliki wewnątrzkomórkowe z mikrokosmkami
ØH-K-ATP-aza (80% białek błonowych mikrokosmków)
Jelito cienkie
Dwunastnica
Jelito kręte
Kosmki
Błona
śluzowa
Krypty
jelitowe
Błona podśluzowa
Błona śluzowa
• Tkanka łączna właściwa
• Tkanka limfoidalna
(limfocyty, grudki limfatyczne)
Gruczoły
dwunastnicze (Brunnera)
Kosmki
Komórki nabłonka jelitowego
§ Enterocyty z rąbkiem prążkowanym
§ Limfocyty śródnabłonkowe
§ Komórki kubkowe
(śródnabłonkowe gruczoły jednokomórkowe)
§ Komórki kępkowe
§ Komórki M
§ Komórki endokrynowe
Grudka limfatyczna
Komórki krypt jelitowych
§
§
§
§
§
§
Komórki macierzyste
Enterocyty
Komórki kubkowe
Komórki kępkowe
Komórki Panetha
Komórki endokrynowe
Enterocyty
Komórki Panetha
Żyją ok. 20 dni. Gromadzą zymogen
Wydzielina ochrania nabłonek
powierzchniowy przed patogennymi
mikroorganizami.
üTNFa - prozapalna ) infekcja, uszkodzenie
tkanki
üLizozym – odcina wiązania peptoglikanu
bakterii (brak w kom. człowieka)
ü Defenzyny
Komórki kubkowe
Jelito grube
Absorbcja wody, sodu,
witamin, minerałów.
Transport sodu zależny od
energii. Potas
i dwuwęglany wydzielane
do światła jelita.
Właściwości absorbcyjne
- środki uspokajające,
przeciwbólowe, steroidy.
Wyrostek robaczkowy
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Układ APUD Amine Precursor Uptake Decarboxylation
Wychwytywanie i dekarboksylacja amin i ich prekursorów
Cechy:
§ Zawierają aminy i ich prekursory
§ Zawierają enzymy produkujące aminy (dekarboksylaza
aminokwasowa)
§ Mogą wychwytywać aminy z krwiobiegu
§ Pochodzą z grzebieni neuroektodermalnych (w mózgu
niektóre peptydy spełniają rolę neurotransmiterów)
§ Układ komórek endokrynowych żołądka i jelit, pomimo, że
tworzy duży gruczoł dokrewny jest mało poznany.
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Cechy:
§ Nazwę komórki tworzy się od rodzaju hormonu, jaki jest przez
nią produkowany (immunohistochemia)
§ Mają kształt piramidalny, szeroka podstawą oparte na błonie
podstawnej
E
E
Błona
podstawna
Część zewnątrzwydzielnicza trzustki
Pęcherzyki otoczone błoną podstawną i siecią włókien retikulinowych, komórki
wstawki w świetle – komórki śródpęcherzykowe.
1500-3000 mL/dobę izotonicznego zasadowego płynu – woda, jony, proteazy.
Ø Trypsynogen 1, 2 i 3
Nukleazy:
Ø Chymotrypsynogen
ØDeoksyrybonukleaza
Ø Proelastazy 1 i 2
ØRybonukleaza
Ø Proteaza E
Inhibitory proteaz
Ø Kalikreinogen
Ø Prokarboksypeptydazy A1, A2, Bb1 i B2
Enterokinaza
Ø Amaylaza
Trypsynogen ® Trypsyna
Ø Lipaza
Aktywacja kaskadowa
Wątroba
Hepatocyty w blaszkach
Naczynia
zatokowe
1 – 1,5 kg
Zraziki anatomiczne
Żyła centralna
Przestrzeń międzyzrazikowa,
portalna (triada)
Hepatocyty dwujądrzaste
Żyła
Tętnica
Przewód żółciowy
Żyła centralna
Zrazik anatomiczny (klasyczny)
Włókna retikulinowe
Naczynia zatokowe
Kanaliki żółciowe
Hepatocyt
30 mm długości
20 mm szerokości
Powierzchnia
międzykomórkowa
Powierzchnia
kanalikowa
Powierzchnia
zatokowa
Śródbłonek
Zrazik
portalny
Zrazik
anatomiczny Gronko
Zrazik portalny (wrotny)
Ogranicza te części wszystkich zrazików
klasycznych, które wydzielają żółć do
jednego
przewodu
żółciowego
międzyzrazikowego.
Unaczynienie – naczynia międzyzrazikowe
Przepływ żółci – od środka zrazika anatomicznego do obwodu
Przepływ krwi – z obwodu zrazika do żyły centralnej
Gronko wątrobowe
1 Strefa stałej czynności
Żyła centralna
2 Strefa pośrednia
3 Strefa stałego spoczynku
Oś gronka stanowią końcowe gałązki triady wątrobowej, leżące wzdłuż granicy dwu
sąsiednich zrazików wątrobowych.
Natężenie metabolicznej aktywności i strefowość – bezpośrednia korelacja między
przepływem krwi (zaopatrzenie w substancje odżywcze) a metabolizmem komórek
ü tłumaczy proces regeneracji
üwyjaśnia wiele zmian patologicznych
Inne populacje komórki wątroby
Komórki śródbłonka naczyń zatokowych
Śródbłonek nieciągły okienkowy
Komórki Browicza-Kupffera
Komórki układu makrofagów: niszczenie starych erytrocytów,
rozkład hemoglobiny, wydzielanie białek uczestniczących w
odpowiedzi immunologicznej, ew. niszczenie bakterii. ok.
15%
Komórki ziarnkowe (pit)
Światło naczyń zatokowych
Inne populacje komórki wątroby
Komórki gwiaździste (lipocyty, komórki gromadzące lipidy, Ito)
Przestrzeń okołonaczyniowa, pochodzenie mezenchymalne.
Gromadzą tłuszcz, zawierają witaminę A.
Fizjologiczna funkcja w odpowiedzi na regulatory:
ü wychwyt i uwalnianie retinoidów
ü synteza i sekrecja białek matrix pozakom. i proteoglikanów
ü sekrecja czynników wzrostu i cytokin
ü regulacja średnicy światła sinusoidy
W chronicznych schorzeniach wątroby komórki Ito
aktywowane przez czynniki produkowane przez
hepatocyty i komórki Browicza-Kupffera –
proliferują i nabywają cech miofibroblastów z/bez
kropli lipidowych i pełnią główną rolę w procesie
włóknienia wątroby (może być nieodwracalny)
Marskość
wątroby
Funkcje wątroby
Wątroba pełni ok. 100 różnych funkcji
Ø Wytwarzanie żółci
(600 – 1200 mL/dobę). Żółć – woda, kwasy
żółciowe (kwas cholowy), barwniki żółciowe (bilirubina), fosfolipidy,
lecytyna, cholesterol, glukoza, IgA, białka, enzymy, liczne sole mineralne.
Kwasy żółciowe reabsorbowane w jelicie transportowane do wątroby
(krążenie jelitowo-wątrobowe). Bilirubina – toksyczny produkt rozpadu
degradacji hemoglobiny (makrofagi śledziony, komórki BrowiczaKupffera). Hepatocyty endocytują bilirubinę związaną a albuminami i
katalizują koniugację bilirubiny do formy rozpuszczalnej (glukuronidu
bilirubiny). Uwolnienie większej ilości glukuronidu lub wolnej bilirubiny –
żółtaczka.
Ø Utrzymywanie stałego stężenia glukozy we krwi (80-120 mg%)
Funkcje wątroby
Ø Wytwarzanie białek – ok. 90% białek krwi. Czynniki procesu
krzepnięcia
białka dla
metabolity,
lipoproteiny
(EPO).
krwi – fibrynogen, czynnik III, protrombina i prokonwertyna,
funkcjonowania układu dopełniacza, białka przenoszące
albuminy, globuliny (bez Ig), a-fetoproteina. Syntetyzują
o bardzo małej gęstości (VLDL). IGFI i IGF-II. Erytropoetyna
Ø Gromadzenie witamin – w dużych ilościach A, D i B12. Może
utrzymywać stały poziom witamin przez określony czas:
Wit. A – 10 m-cy
Wit. D – 4 m-ce
Wit. B12 – 12 m-cy
Funkcje wątroby
Ø Unieczynnianie hormonów steroidowych
Ø Regeneracja – komórki owalne (macierzyste), zlokalizowane w
pobliżu końcowych odcinków kanalików żółciowych (przewodziki
Heringa). Uczestniczą w regeneracji przy masywnych uszkodzeniach
wątroby. Proste podojenie hepatocytów.
Ø Przeszczepy
Ø Narząd hematopoetyczny w życiu płodowym
Pęcherzyk żółciowy
Nabłonek jednow-wy
walcowaty
Funkcje:
• zatężanie (do 10x)
i gromadzenie żółci
pomiędzy posiłkami
• uwalniane żółci przez
skurcz mięśniówki
(CCK) i bodźce nerwowe
Cholestaza – nieprawidłowe
Kamienie żółciowe
tworzenie i wydalanie żółci na
poziomie hepatocyta
(wewnątrzwątrobowa) lub
strukturalna (guz trzustki lub
przewodów żółciowych), lub
mechaniczna (kamica żółciowa
– kamienie żółciowe)