Układ pokarmowy

Układ pokarmowy
Jama ustna
Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie
pokarmu
Pasywny pasaż pokarmu
Trawienie enzymatyczne pokarmu,
wchłanianie
Żołądek, jelito cienkie, jelito grube
Gruczoły wspomagające funkcję.
Zlokalizowane poza przewodem,
produkują wydzielinę doprowadzaną
do jamy ustnej i jelita przewodami
wyprowadzającymi.
Ślinianki, wątroba, trzustka
Gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej
Jama ustna – błona śluzowa właściwa i podśluzowa (bez
podniebienia twardego i dziąseł) małe gruczoły śluzowe,
surowicze, śluzowo-surowicze, uwalniających wydzielinę
w systemie ciągłym (językowe, wargowe, policzkowe,
podniebienne)
Trzy pary dużych gruczołów ślinowych:
v Przyuszne – uwalniają w odpowiedzi
na bodźce mechaniczne
v Podżuchwowe – bodźce termiczne
v Podjęzykowe – bodźce chemiczne
Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej
v Gruczoły
wargowe
v Gruczoły policzkowe
v Gruczoły podniebienne
v Gruczoły językowe
Gruczoły wargowe
Łatwo wyczuwalne gruczoły leżące
w blaszce właściwej błony śluzowej:
śluzowo-surowicze
Gruczoły policzkowe
Małe gruczoły leżące w błonie
podśluzowej o charakterze
śluzowo-surowiczym
Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej
Gruczoły podniebienne - Podniebienie twarde
Występują w błonie podśluzowej, szczególnie w okolicach przejścia w dziąsła.
Małe gruczoły ślinowe o charakterze śluzowym.
Gruczoły podniebienne – Podniebienie miękkie
W błonie śluzowej zwróconej ku jamie ustnej występuje gruba (do 5mm) lita
warstwa gruczołów śluzowych.
Na powierzchni zwróconej ku jamie nosowej – nieliczne gruczoły śluzowe
Gruczoły języka
Gruczoły tylne von Ebnera – surowicze
Małe gruczoły śluzowe
Przełyk
Błona śluzowa 1
Błona podśluzowa 2
Błona mięśniowa 3
Błona surowicza lub przydanka 4
4
3
1
2
Przełyk
q Błona śluzowa
§ Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
§ Blaszka właściwa – tkanka łączna luźna z tkanką limfoidalną,
w odcinku dolnym gruczoły śluzowe
§ Blaszka mięśniowa błony śluzowej
q Błona podśluzowa – tkanka łączna właściwa, gruczoły śluzowe
właściwe
q Błona mięśniowa (szkieletowe – cz,górna, gładkie – cz.dolna)
§ warstwa wewnętrzna – okrężna
§ warstwa zewnętrzna – podłużna
q Przydanka – tkanka łączna właściwa
Schemat budowy ściany dalszych części
przewodu pokarmowego
Żołądek
Nabłonek żołądka
Tętnica
Błona
mięśniowa
Błona śluzowa
Błona podśluzowa
Jelito
cienkie
Kosmki i nabłonek
Jelita cienkiego
Błona surowicza
Tkanka limfoidalna
Nabłonek jelita grubego
Duży gruczoł
Jelito grube
Żołądek
Dno
i trzon
Wpust
Błona śluzowa
Dołki
Błona podśluzowa
Gruczoły
Błona mięśniowa
Odźwiernik
Błona śluzowa żołądka
• Nabłonek jednowarstwowy walcowaty – powierzchnia
gruczołowa
Śluz wydzielają:
Nabłonek powierzchniowy
Komórki gruczołów wpustowych
Komórki szyjki gruczołów właściwych
Trzon
Komórki gruczołów odźwiernikowych
Wpust
Odźwiernik
Gruczoły właściwe żołądka
Komórki
okładzinowe
Komórki
główne
1. Komórki śluzowe szyjki
2. Komórki macierzyste
3. Komórki okładzinowe
4. Komórki główne
5. Komórki dokrewne
Gruczoły właściwe żołądka
Komórki główne
Podobne w strukturze do komórek gromadzących ziarna
zymogenu (pepsynogen). Wydzielają pepsynogen (42,5 kDa)
® pepsyna (35 kDa) (pH poniżej 5,0). Sekrecja stymulowana
przez acetylocholinę. Egzocytoza pepsyny bardzo szybka.
Komórki okładzinowe
Połączone z kom. głównymi kompleksami połączeń
międzykomórkowych. Produkują H+ i Cl- (HCl) oraz
czynnik wewnętrzny – wchłanianie wit. B12.
ØBardzo liczne mitochondria (40% objętości komórki) –
dostarczają ATP dla transportu H+
ØKanaliki wewnątrzkomórkowe z mikrokosmkami
ØH-K-ATP-aza (80% białek błonowych mikrokosmków)
Kwaśna wydzielina (pH 0,9 – 2,0) ze stężeniem H+ o 1 mln x większym niż we
krwi. Acetylocholina wzmaga wydzielanie gastryny ® HCl. Histamina wzmaga
efekt acetylocholiny i gastryny – receptor H2 (H2-R).
Antagonista H2-R - cymetydyna.
q Gruczoły wpustowe
§ cewkowe o przebiegu krętym
§ głównie komórki śluzowe,
miedzy nimi komórki
endokrynowe i okładzinowe
q Gruczoły odźwiernikowe
§ rozgałęzione cewkowe
§ głównie komórki śluzowe –
śluz zasadowy
§ komórki endokrynowe G i D
Żołądek
q Błona podśluzowa – tkanka łączna właściwa (włókna
kolagenowe, limfocyty, granulocyty kwasochłonne, komórki
tuczne, liczne naczynia krwionośne i limfatyczne)
q Błona mięśniowa (miocyty gładkie)
§ Warstwa wewnętrzna skośna - głównie we wpuście i wzdłuż
krzywizny większej
§ Warstwa środkowa okrężna – cała ściana żołądka
§ Warstwa zewnętrzna podłużna – gruba we wpuście
ü po rozkurczeniu, wypełnienie żołądka pokarmem
ü mieszanie pokarmu z sokiem żołądkowym
ü przesuwanie treści pokarmowej do dwunastnicy
q Błona surowicza, czyli otrzewna trzewna
Dwunastnica
Jelito cienkie
Kosmki
Błona
śluzowa
Krypty
jelitowe
Błona podśluzowa
Błona śluzowa
• Tkanka łączna właściwa
• Tkanka limfoidalna - GALT
(limfocyty, grudki limfatyczne)
Gruczoły
dwunastnicze (Brunnera) –
wydzielina zasadowa (pH
8,8 do 9,3)
Jelito kręte
Kosmki
Komórki nabłonka jelitowego
• Enterocyty z rąbkiem prążkowanym
• Limfocyty śródnabłonkowe
• Komórki kubkowe
(śródnabłonkowe gruczoły jednokomórkowe)
• Komórki kępkowe
• Komórki M
• Komórki endokrynowe
Grudka limfatyczna
Komórki krypt jelitowych
•
•
•
•
•
Komórki macierzyste
Enterocyty
Komórki kubkowe
Komórki Panetha
Komórki endokrynowe
Enterocyty
Komórki Panetha
Żyją ok.. 20 dni. Gromadzą zymogen
Wydzielina ochrania nabłonek
powierzchniowy przed patogennymi
mikroorganizami.
üTNFa - prozapalna ) infekcja, uszkodzenie
tkanki
üLizozym – odcina wiązania peptoglikanu
bakterii (brak w kom. człowieka)
ü Defenzyny
Komórki kubkowe
Jelito
grube
ØBrak kosmków i fałdów okrężnych
ØLiczne komórki kubkowe w nabłonku
ØBardzo dobrze rozwinięte krypty jelitowe
v Absorpcja NaCl i wody (zagęszczanie treści pokarmowej), witamin, minerałów,
środki uspokajające, przeciwbólowe, steroidy
v Wydzielanie śluzu doGALT
światła (konsystencja treści pokarmowej)
v Formowanie mas kałowych
v Udział flory bakteryjnej w wytwarzaniu wit. B12 i K
v Ochrona przed antygenami (GALT)
Wyrostek robaczkowy
GALT
ØSłabo rozwinięte krypty jelitowe
ØZredukowana blaszka mięśniowa błony śluzowej
GALT - GALT
ØObfita tkanka limfatyczne
q Błona mięśniowa układu jelitowego
§ Warstwa wewnętrzna – miocyty gładkie o układzie okrężnym
§ Warstwa zewnętrzna – miocyty gładkie o układzie podłużnym
§ Sploty nerwowe błony mięśniowej (Auerbacha)
Ø Neurony
Ø Komórki glejowe
Ø Włókna nerwowe
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Układ APUD Amine Precursor Uptake Decarboxylation
Wychwytywanie i dekarboksylacja amin i ich prekursorów
Cechy:
• Zawierają aminy i ich prekursory
• Zawierają enzymy produkujące aminy (dekarboksylaza
aminokwasowa)
• Mogą wychwytywać aminy z krwiobiegu
• Pochodzą z grzebieni neuroektodermalnych (w mózgu
niektóre peptydy spełniają rolę neurotransmiterów)
• Układ komórek endokrynowych żołądka i jelit, pomimo,
że tworzy duży gruczoł dokrewny jest mało poznany.
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Cechy:
• Nazwę komórki tworzy się od rodzaju hormonu, jaki jest przez nią
produkowany (immunohistochemia)
•
Mają kształt piramidalny, szeroka podstawą oparte na błonie
podstawnej
E
E
Błona
podstawna
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ
komórki
Hormon
Działanie
A – żołądek
Glukagon
- Glikogenoliza w wątrobie
G–
odźwiernik
Gastryna
- Wydzielanie HCl, enzymów
żołądka i soku trzustkowego.
-Ruchy jelita, przepływ krwi w
trzewiach
S – jelito
cienkie
Sekretyna
- Wydzielanie soku trzustkowego,
insuliny, żółci, wzmaga skurcze
pęcherzyka żółciowego
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ komórki
Hormon
Działanie
- Wydzielanie soku
trzustkowego, insuliny, żółci,
wzmaga skurcz pęcherzyka
żółciowego, ¯opróżnianie
żołądka
I – jelito
cienkie
Cholecystokinina
CCK
Pankreozymina
K – jelito
cienkie
Żołądkowy
¯ Wydzielanie soku
wielopeptyd hamujący żołądkowego (HCl)
(GIP) Gastric
- Wydzielanie insuliny
Inhibitory Polypeptide
L– jelito
cienkie
Glicentyna substancja - Glikogenoliza
podobna do glukagonu - Wydzielanie insuliny
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ
komórki
Hormon
Działanie
D–
odźwiernik,
dwunastnica
Somatostatyna
¯ Wydzielanie HCl, pepsyny,
gastryny, enzymów trzustki,
insuliny
D1 –
przewód
pokarmowy
Naczyniowo czynny
polipeptyd jelitowy
(VIP)
Vasoactive
Intestinal
Polypeptide
- Wydzielanie soku trzustk.,
insuliny, -Glikogenoliza,
ruchy jelita
¯ Napięcie naczyń
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ
komórki
Hormon
Działanie
EC [EC1] –
przewód
pokarmowy
Serotonina
Substancja P
¯ Motoryka jelit
- Wydzielanie śliny
¯ Napięcie naczyń
Mo [EC2] –
jelito cienkie
Motylina
- Ruchy jelit
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ
komórki
Hormon
X, ECL –
żołądek,
jelito
Bombezyna
Żołądek,
jelito
Neurotensyna
Enkefaliny
Działanie
- Uwalniane gastryny i HCl,
wydzielanie enzymów
trzustki, reguluje uwalnianie
insuliny i glukagonu,
wzmaga skurcze pęcherzyka
żółciowego
?
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ
komórki
Gruczoły
błony
podśluzowej
dwunastnicy
Gruczoły
Brunnera
Hormon
Działanie
Hamuje uwalnianie HCl
Urogastron