Układ pokarmowy

Układ pokarmowy
Przewód pokarmowy
Układ pokarmowy
Jama ustna
Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie
pokarmu
Pasywny pasaż pokarmu
Trawienie enzymatyczne pokarmu,
wchłanianie
Żołądek, jelito cienkie, jelito grube
Gruczoły wspomagające funkcję.
Zlokalizowane poza przewodem,
produkują wydzielinę doprowadzaną
do jamy ustnej
i jelita przewodami
wyprowadzającymi.
Ślinianki, wątroba, trzustka
JAMA USTNA
1. Wargi
2. Policzki
3. Zęby
4. Dziąsła
5. Język
6. Podniebienie
Warga (fałd skórno-mięśniowy)
Część skórna
Część śluzowa
Czerwień
Naskórek z cienką warstwą
zrogowaciałą i dość grubą warstwą jasną
Na podniebieniu miękkim i policzkach
również błona podśluzowa
v Nabłonek wielowarstwowy płaski
§ Rogowaciejący (podniebienie twarde, częściowo
dziąsła, brodawki nitkowate przednio-środkowej
części języka) – udział w żuciu pokarmu
§ Nierogowaciejący – pozostała część jamy
Gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej
Jama ustna
Ujścia małych gruczołów uwalniających
wydzielinę w systemie ciągłym
(językowe, wargowe, policzkowe,
podniebienne)
Trzy pary dużych gruczołów ślinowych:
v Przyuszne – uwalniają w odpowiedzi
na bodźce mechaniczne
v Podżuchwowe – bodźce termiczne
v Podjęzykowe – bodźce chemiczne
Bodźce działające na zakończenia nerwowe
ü Psychiczne
ü Zapachowe
Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej
v Gruczoły wargowe
v Gruczoły policzkowe
v Gruczoły podniebienne
v Gruczoły językowe
Gruczoły wargowe
Łatwo wyczuwalne gruczoły leżące
w blaszce właściwej błony śluzowej
Gruczoły policzkowe
Małe gruczoły leżące w błonie podśluzowej
o charakterze śluzowo-surowiczym
Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej
Gruczoły podniebienne - Podniebienie twarde
Występują w błonie śluzowej, szczególnie w okolicach przejścia w dziąsła.
Małe gruczoły ślinowe o charakterze śluzowym.
Gruczoły podniebienne – Podniebienie miękkie
W błonie śluzowej zwróconej ku jamie ustnej występuje gruba (do 5mm) lita
warstwa gruczołów śluzowych.
Na powierzchni zwróconej ku jamie nosowej – nieliczne gruczoły śluzowe
Gruczoły języka
Gruczoły tylne Ebnera – surowicze
Małe gruczoły śluzowe
Język
ü Kubki smakowe z komórkami będącymi receptorami
smaku.
Smak słodki – na końcu języka, słony – przednia połowa
brzegu języka, kwaśny – tylna połowa bocznych części
języka, gorzki – tylna część języka, umami.
Komórki czuciowe
Komórki
macierzyste
Kubek smakowy
vReceptorowe komórki smakowe (żyją
ok. 14 dni)
v Komórki podporowe (niedojrzałe
komórki smakowe)
v Komórki prekursorowe (kom. bazalne)
Rozpuszczalne substancje chemiczne (tastanty) wiążą się z receptorami
TR1 i TR2 obecnymi w mikrokosmkach komórek smakowych
Kubki smakowe grzbietowej części języka odbierają smak kwaśny, słodki, gorzki i słony,
umami (smak glutaminianu sodu)
Przełyk
Błona śluzowa 1
Błona podśluzowa 2
Błona mięśniowa 3
Błona surowicza lub przydanka 4
Nabłonek wielowarstwowy
płaski nierogowaciejący
Gruczoły właściwe
Schemat budowy ściany części trawiącej
Żołądek
Nabłonek żołądka
Tętnica
Błona
mięśniowa
Błona śluzowa
Błona podśluzowa
Jelito
cienkie
Kosmki i nabłonek
jelita cienkiego
Błona surowicza
Tkanka limfoidalna
Nabłonek jelita grubego
Duży gruczoł
Jelito grube
Żołądek
Dno
i trzon
Gruczoły śluzowe oraz nieliczne
endokrynne (śluz i lizozym)
Wpust
Błona śluzowa
Dołki
Gruczoły – komórki śluzowe i endokrynne (G-gastryna i D - somatostatyna)
Błona podśluzowa
Gruczoły
Błona mięśniowa
Odźwiernik
Gruczoły właściwe żołądka
Komórki
okładzinowe
Komórki
główne
1. Komórki śluzowe ujścia i szyjki
2. Komórki macierzyste
3. Komórki okładzinowe
4. Komórki główne
5. Komórki dokrewne
Gruczoły właściwe żołądka
Komórki główne (najliczniejsze – szyjka i dno)
Wydzielają pepsynogen (42,5 kDa) ® pepsyna (35 kDa) (pH
poniżej 5,0).
Komórki okładzinowe (górna część szyjki)
Połączone z kom. głównymi kompleksami połączeń
międzykomórkowych. Produkują H+ i Cl- (HCl) oraz
czynnik wewnętrzny – wchłanianie wit. B12.
Ø Bardzo liczne mitochondria (40% objętości komórki) –
dostarczają ATP dla transportu H+
Ø Kanaliki wewnątrzkomórkowe z mikrokosmkami
W błonie bazalnej części komórek – receptory dla gastryny,
receptory H2 dla histaminy oraz synapsy zawierające
acetylocholinę.
Kwaśna wydzielina (pH 0,9 – 2,0) ze stężeniem H+ o 1 mln x większym niż we krwi.
Jelito cienkie
Jelito czcze
Dwunastnica
Jelito kręte
Kosmki
Błona
śluzowa
Krypty
jelitowe
Błona podśluzowa
Błona śluzowa
• Tkanka łączna właściwa
• Tkanka limfoidalna
(limfocyty, grudki limfatyczne)
Gruczoły
dwunastnicze (Brunnera) –
wydzielina zasadowa (pH
8,8 do 9,3)
Kosmki
Komórki nabłonka jelitowego
Nabłonek jednowarstwowy walcowaty
• Enterocyty z rąbkiem prążkowanym
• Limfocyty śródnabłonkowe
• Komórki kubkowe
(śródnabłonkowe gruczoły jednokomórkowe)
• Komórki M
• Komórki endokrynowe
Grudka limfatyczna
Komórki krypt jelitowych
•
•
•
•
•
Komórki macierzyste
Enterocyty
Komórki kubkowe
Komórki Panetha
Komórki endokrynowe
Enterocyty
Komórki Panetha
Lizozym - ochrania nabłonek
powierzchniowy przed patogennymi
mikroorganizami.
Komórki kubkowe
Krypty – ciągła produkcja i odnowa komórek nabłonkowych
Jelito grube
Absorbcja wody, sodu,
witamin, minerałów.
Transport sodu zależny od
energii. Potas i dwuwęglany
wydzielane do światła jelita.
Wyrostek robaczkowy
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Układ DNES (Diffuse NeuroEndocrine System)
Układ APUD Amine Precursor Uptake Decarboxylation
Wychwytywanie i dekarboksylacja amin i ich prekursorów
Cechy:
• Zawierają aminy i ich prekursory
• Zawierają enzymy produkujące aminy (dekarboksylaza
aminokwasowa)
• Mogą wychwytywać aminy z krwiobiegu
• Pochodzą z grzebieni neuroektodermalnych (w mózgu
niektóre peptydy spełniają rolę neurotransmiterów)
• Układ komórek endokrynowych żołądka i jelit, pomimo,
że tworzy największy gruczoł dokrewny jest mało
poznany.
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Cechy:
• Nazwę komórki tworzy się od rodzaju hormonu, jaki jest przez
nią produkowany (immunohistochemia)
•
Mają kształt piramidalny, szeroka podstawą oparte na błonie
podstawnej
Błona
podstawna
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ
komórki
Hormon
Działanie
A – żołądek
Grelina, Glukagon - Glikogenoliza w wątrobie
G–
odźwiernik
Gastryna
- Wydzielanie HCl, enzymów
żołądka i soku trzustkowego.
-Ruchy jelita, przepływ krwi w
trzewiach
S – jelito
cienkie
Sekretyna
- Wydzielanie soku
trzustkowego, insuliny, żółci,
wzmaga skurcze pęcherzyka
żółciowego
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ komórki
Hormon
Działanie
I – jelito
cienkie
Cholecystokinina
CCK
Pankreozymina
- Wydzielanie soku
trzustkowego, insuliny, żółci,
wzmaga skurcz pęcherzyka
żółciowego, ¯opróżnianie
żołądka
K – jelito
cienkie
Żołądkowy
wielopeptyd
hamujący (GIP)
Gastric Inhibitory
Polypeptide
¯ Wydzielanie soku
żołądkowego (HCl)
- Wydzielanie insuliny
L– jelito
cienkie
Glicentyna
- Glikogenoliza
substancja podobna - Wydzielanie insuliny
do glukagonu
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ
komórki
Hormon
Działanie
D–
odźwiernik,
dwunastnica
Somatostatyna
¯ Wydzielanie HCl,
pepsyny, gastryny,
enzymów trzustki, insuliny
D1 –
przewód
pokarmowy
Naczyniowo czynny
polipeptyd jelitowy
(VIP)
Vasoactive
Intestinal
Polypeptide
- Wydzielanie soku trzustk.,
insuliny, -Glikogenoliza,
ruchy jelita
¯ Napięcie naczyń
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ
komórki
Hormon
Działanie
EC [EC1] –
przewód
pokarmowy
Serotonina
Substancja P
¯ Motoryka jelit
- Wydzielanie śliny
¯ Napięcie naczyń
Mo [EC2] –
jelito cienkie
Motylina
- Ruchy jelit
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ
komórki
Hormon
X, ECL –
żołądek,
jelito
Bombezyna
Żołądek,
jelito
Neurotensyna
Enkefaliny
Działanie
- Uwalniane gastryny i HCl,
wydzielanie enzymów
trzustki, reguluje uwalnianie
insuliny i glukagonu,
wzmaga skurcze
pęcherzyka żółciowego
?
Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego
Typ
komórki
Gruczoły
błony
podśluzowej
dwunastnicy
Gruczoły
Brunnera
Hormon
Działanie
Hamuje uwalnianie HCl
Urogastron
Jama ustna
• lizozym
• IgA
Bariera immunologiczna
Jelito
Bariera mechaniczna
ØPołączenia zamykające w części szczytowej komórek nabłonka jelit
ØŚluz pokrywający powierzchnie kosmków
Komórka M
Enterocyt
Grudka
limfatyczna
Ściana jelita
Bariera immunologiczna
Komórki M (dendrytyczne) nabłonka limfoidalnego
błony śluzowej
v Limfocyty śródnabłonkowe
v Grudki limfatyczne utworzone z limfocytów B
v Limfocyty T (pomiędzy grudkami strefy grasiczozależne)
v Komórki Panetha – lizozym
v IgA w formie dimeru w śluzie na powierzchni kosmków
v
Limfocy
t
Krążenie limfocytów
Komórki M