Wałbrzyska Wyższa Szkoła

SCEPTYCYZM
W życiu codziennym sceptykiem nazywamy człowieka, którego cechuje
postawa wątpienia, nieufności, wahania się wycofywania się przed zajęciem
określonego i jednoznacznego stanowiska. Sceptycyzm to filozoficzna szkoła
istniejąca w starożytnej Grecji. Najbardziej znanym jej przedstawicielem jest Sexus
Empiryk. Termin „sceptycyzm” pochodzi od greckiego słowa skeptomai, co znaczy
„szukam”, „rozsądzam” (a skeptikos znaczy „watpiący”, „krytykujący”).
Sceptycyzm
jest
trzecim
wielkim
kierunkiem
filozoficznym
okresu
hellenistycznego. Kierunek ten, zasługujący bardziej na miano nurtu niż szkoły, trwa
długo, bowiem około pięciu stuleci. Jego rozwój jest powiązany z innymi szkołami
filozoficznymi, na które silnie oddziałuje.
Dzieje sceptycyzmu dzielą się na trzy okresy. Pierwszym z nich jest okres
pierwotnego pirronizmu o nastawieniu praktycznym (Pirron i Tymon). Drugi etap
stanowi akademizm, czyli Średnia Akademia (Arkezylaos i Karneades). Trzeci okres
rozwoju sceptycyzmu określany jest mianem młodszego pirronizmu (Agrypa,
Ainezydemos, Sykstus Empiryk). Pirronizm jest radykalniejszą forma pierwotnego
sceptycyzmu, podczas gdy akademizm jest w swych tezach bardziej umiarkowany.
Pierwsi sceptycy zwani bywali „pirrończykami”. Później zaczęły pojawiać się
inne określenia, takie jak „efektrycy”, „zetetycy” (szukać) i wreszcie „sceptycy”
(patrzeć). Ten ostatni termin akcentujący, że filozofujący w tym duchu zatrzymują się
na samych rozważaniach, a nie dochodzą do twierdzeń, stał się najbardziej
popularny.
Pirron z Elidy był współczesny Zenonowi z Kation i Epikurowi. Podobnie jak
Sokrates, Pirron nic nie napisał i jego poglądy znamy tylko z relacji. Najważniejszym
źródłem poznania sceptycyzmu są dzieła sceptyka żyjącego w III w. po Chrystusie,
Sykstusa Empiryka, którego dwa teksty „Zarysy pirrońskie” oraz „Przeciw
matematykom” zachowane są w całości.
Sceptycy przeprowadzają ostry atak na stoicką i epikurejską teorię poznania,
podważając założenia empiryzmu i sensualizmu. Twierdzą, że wszystkie sądy
naukowe w przeciwieństwie do sądów o zjawiskach są niepewne. Znane są, bowiem
same zjawiska, a nieznane są ich przyczyny. Krytykę sądów o rzeczach sceptycy
przeprowadzili, opierając się na zasadzie „nie więcej”, zgodnie, z którą zadanie
sprzeczne z A nie jest pewniejsze od samego zadania A. Głosili też na tej podstawie
tezę równosilności sądów. W polemice stoicko - sceptyckiej stoicy wysuwali
argument, że sceptycy są również w pewnym sensie dogmatykami, gdyż uznają tezę
równosilności. Sceptycy odpowiadali na to, że teza ta nie jest sądem prawdziwym,
lecz przeświadczeniem, które wydaje się słusznie. Sceptyk zaś nie wątpi w to, co mu
się wydaje. Podobnie wedle sceptyków do działania skłaniają niewątpliwie, ale
subiektywne stany. A więc do tezy równosilności sądów nie prowadzi jakaś
obiektywna wiedza o tym, jak naprawdę jest.
Oprócz tego zasadniczego ataku sceptycy wypracowali argumenty, które
powtarzały się w rozumowaniach skierowanych przeciw wszelkiej wiedzy.
Rozbudowywane później tropy sprowadzają się do dwóch zasadniczych. Pierwszą
grupę argumentów stanowi krytyka spostrzeżeń i pojęć sprowadzająca się do
twierdzenia, że wszystkie poglądy są rozbieżne i względne. To jest przyczyną, dla
której człowiek nie ma bezpośredniej pewności w poznaniu. Drugą grupę tworzą te
argumenty, w których krytyce poddana jest dedukcja, indukcja oraz kryteria
prawdy. Posługują się one argumentacją, iż skoro cała wiedza pośrednia musi się
opierać na wiedzy bezpośredniej, a ta ostatnia jest niepewna, to i wiedza pośrednia
pozbawiona jest pewności.
Zasadniczy rys postawy sceptyków był nowy, ale oddziałały i ukształtowały
sceptycyzm wpływy różnych filozofów, wśród których znajduje się Demokryt
i cyrenaicy (subiektywizm wrażeń zmysłowych). Palton (zachwianie wiary
w zmysły) oraz sofiści i megarejczycy (krytycyzm posługujący się dialektyką).
STOICYZM
Nurtem najbardziej charakterystycznym dla epoki hellenistycznej jest
pierwszy z trzech wielkich kierunków tego okresu, którym jest stoicyzm. Trwa on
wiele wieków, a doktryna ulega wielu zmianom. Że względu na to wyróżnia się trzy
fazy stoicyzmu, stoicyzm wczesny (Ateny), stoicyzm średni (Rodos) oraz stoicyzm
młodszy (Rzym). Twórcą stoicyzmu był Zenon z kation. Wykładał on w III w. p.n.e.
prawdopodobnie w Krużganku, stąd też stoicyzm wziął swoją nazwę, od greckiego
„stoa”, czyli krużganek, protyk.
Filozofia wedle stoików jest wiedzą o rzeczach boskich i ludzkich. Stoicy
wprowadzają trójpodział filozofii, która obejmuje logikę, fizykę oraz etykę. Człowiek
dobry moralnie musi być dobrym dialektykiem i znać fizykę. W szkole stoickiej
wytwarza się dotychczas obcy Grekom dogmatyzm. Jego postawę stanowi logika,
a zwieńczenie - etyka albo fizyka. Stoicy w swych poglądach logicznych
i teoriopoznawczych wykazują wiele podobieństw do filozofów nowożytnych. Są
zwolennikami sensualizmu, nie przyjmując żadnej ostrej granicy między poznaniem
zmysłowym
i
umysłowym.
Wiedza
jest
systematyzacją
nowych,
prostych
spostrzeżeń zmysłowych.
Szkoła stoicka uformowała się w Grecji w III wieku p.n.e. Twórcą szkoły był
Zenon
z Kition, który początkowo podzielał poglądy cyników. Około 300 r p.n.e.
założył własną szkołę. Mieściła się ona w jednej z ateńskich bram (po grecku "stoa")
i od nie wzięła swoją nazwę. Drugim znaczącym myślicielem szkoły był Chryzyp.
Stoicyzm przetrwał upadek Grecji, przewędrował do strożytnego Rzymu i tam
znalazł wielu zwolenników. Można powiedzieć, że stoicyzm w Rzymie się rozwinął
i był obok hedonizmu Epikura, doktryna dominująca. Najwybitniejsi stoicy rzymscy
to Seneka, Cycero i Marek Aureliusz.
PODZIAŁ RZECZY NA DOBRE I ZŁE
Dla aksjologi stoickiej podstawowym jest podzieł wszystkich przedmiotów na
zależne od nas i niezależne od nas. Przykładem rzeczy zależnych od nas są nasze
przekonania, opinie lae również popęd, pożądanie, wstręt. Według stoików popędy
i pożądanie możemy dowolnie wzbudzać w sobie lub kierować w dowolną stronę.
Przedmity zależne od nas można by nazwać przedmiotami wewnętrznymi.
Przykładem rzeczy niezależnych od nas jest nasze ciało, mienie, pozycja społeczna,
stanowisko. Są to przedmioty zewnętrzne.
DOBRO MUSI BYĆ TRWAŁE
Drugim warunkiem uznania przedmiotu za dobro, jest wymóg aby
kwalifikacja ta miała charakter trwały, nieprzemijający. Dobro nie może ulegać
zmianom w czasie. Nie może się zmniejszać ani nie może pomnażać. Tego warunku
nie spełnia np. rozkosz i dlatego nie jest ona dobrem, (choć jest przedmiotem
zależnym od nas).
Stoicy są wyznawcami szczegółowej Opatrzności, wedle, której wszystko ma
sens ze względu na nas. W związku z tym jest też bardzo znamienne, że teologia
przechodzi u stoików z zakresu rozważań metafizycznych do fizycznych.
W systemie Chryzypa mamy zalążki teologii naturalnej, na której czoło wysuwa się
zagadnienie zła. Chryzyp podaje dwa argumenty tłumaczące istnienie zła, z których
pierwsze głosi, że nie mogłoby być dobra, gdyby nie było zła. A więc chociaż Bóg
chce dobra, to dobru musi towarzyszyć zło. Wedle argumentu przyczyną zła
moralnego jest ludzka wolność.
W stoicyźmie spotykamy inną wizje budowy świata od tej, która wystąpiła
w sceptycyzmem. poza światem rozciąga się nieskończona próżnia..... Sceptycy
wachają się nad swoimi "wierzeniami", zaś stoicy widzą wszystko jako dobro i zło,
a światem rządzi Bóg.
BIBLIOGRAFIA:
1.STEFAN ŚWIEŻAWSKI - "DZIEJE EUROPEJSKIEJ FILOZOFII KLASYCZNEJ".
2.Dr STANISŁAW RUDZIŃSKI - "FILOZOFOWIE O CZŁOWIEKU".
3.KAZIMIERZ AJDUKIEWICZ - "ZAGADNIENIA I KIERUNKI FILOZOFII".
4.INTERNET.