klasyczna teoria cnót: epikur, stoicyzm

KLASYCZNA TEORIA CNÓT:
EPIKUR, STOICYZM,
SCEPTYCYZM
W późniejszym okresie rozwoju filozofii
greckiej,
gdy
problematyka
teoretyczna koncentrowała się wokół
zagadnień etycznych, pojawiły się
dwie ważne
szkoły etyczne: epikurejska i stoicka.
Epikur z Samos (341-270 p.n.e.)
Epikur z Samos (341-270 p.n.e.) głosił, iż
szczęście polega na doznawaniu przyjemności, a
nieszczęście na doznawaniu cierpień. Szczęście
wymaga osiągnięcia cnoty, co polega na
uświadomieniu sobie, iż do szczęścia wystarczy
brak cierpień.
Oznacza to, że najwięcej przyjemności osiąga
ten, kto ma najmniej potrzeb (tzw. stan
ataraksji).
Istnieją dwa rodzaje przyjemności:
wyższe – negatywne, polegające na
braku potrzeb i osiąganiu spokoju,
dzięki unikaniu frustracji związanej z
niemożnością zaspokojenia potrzeb,
oraz
pozytywne (fizyczne i duchowe
(wyższe)), związane z odczuwaniem
bodźców i zmian.
Mędrzec powinien unikać potrzeb
(dążyć
do
przyjemności
negatywnych), a pomocny mu w
tym ma być rozum, kierujący go ku
cnocie.
Epikur, był zwolennikiem
materializmu i atomizmu.
Inaczej jednak niż twórcy atomizmu
Lekippos i Demokryt, twierdził, iż
atomy poruszają się po torach w
sposób nie w pełni zdeterminowany,
to znaczy mogą zbaczać ze swego toru
w sposób nieregularny (parenkliza –
odchylenie).
Zmodyfikowana teoria atomistyczna
pozwoliła
Epikurowi
uzasadnić
wolność człowieka przez wskazanie jej
ontologicznych (bytowych) podstaw w
strukturze świata materialnego. Skoro
w świecie nie wszystko jest
zdeterminowane, to człowiek jest
wolny i może kierować własnym
życiem, by osiągnąć szczęście.
Czwórmian Epikura
Według Epikura człowieka nękają obawy przed:
1. niemożnością osiągnięcia szczęścia
2. cierpieniem
3. bogami
4. śmiercią.
Etyka Epikura nakazująca życie rozumne,
cnotliwe, o ograniczonych potrzebach, pozwala
osiągnąć szczęście, a wybór silnego, lecz
krótkotrwałego cierpienia, pozwala unikać
cierpień długich, choć mniej intensywnych.
Fizyka Epikura głosi, iż bogowie nie mieszają się
do życia ludzi, zaś śmierć, póki jesteśmy nie
istnieje, a gdy się pojawia, nas nie ma, czyli że
śmierć nas nie dotyczy.
Stoicyzm
III w. p.n.e. - II w. n.e.
Zenon z Kition
ok. 334 p.n.e.– ok. 262 p.n.e.
Chryzyp
ok. 280 p.n.e.— ok. 206 p.n.e.
Lucjusz Anneusz Seneka
4 p.n.e. – 65 n.e.
Epiktet
55-135
Marek Aureliusz
121-180
Cesarz rzymski w latach 161-180
Stoicyzm (z grec. stoa poikile, malowana
brama (portyk), przy której zbierali się
filozofowie) to szkoła filozoficzna założona
w Atenach, której początki sięgają III w.
p.n.e., a koniec przypada na II w. n.e.
Założona przez Zenona z Kition, miała wielu
wybitnych
przedstawicieli:
Chryzyp,
Poseidonios, Seneka, Epiktet i cesarz
rzymski Marek Aureliusz.
Wszechświat jest materialny, ożywiony
(dzięki pneuma, czyli tchnieniu – źródłu
energii), doskonały, rozumny i celowy
(gdyż pneuma jest logosem, czyli rozumem
kosmicznym,
nadającym
światu
uporządkowany charakter).
Życie cnotliwe polega na wyrzeczeniu się
wszystkiego, na uniezależnieniu się od
okoliczności zewnętrznych.
Dzięki
panowaniu nad sobą
poprzez
podporządkowanie się naturze, która jest
rozumna, następuje wyzbycie się namiętności i
pragnień, które sprowadzają człowieka z drogi
cnoty i mędrzec osiąga stan apatheia (brak
emocji).
Podporządkowanie się rozumowi daje wolność,
którą ograniczają namiętności rodzące chaos w
ludzkim życiu.
Stoicy podkreślali znaczenie intencji czynu jako
cechy działania moralnego.
Odróżniali czyny zacne (łac. honesta), czyli dobre
moralnie ze względu na ich intencję
od czynów słusznych (łac. recta), czyli
prowadzących do pozytywnych skutków
moralnych, lecz dokonanych z jakichś
pozamoralnych motywów, np. z chęci zyskania
akceptacji lub ze względu na więź uczuciową.
Immanuel Kant w XVIII w. nawiązał do tradycji
stoickiej.
Stoicyzm rzymski: połączenie ideału
mędrca stoickiego z ideałem
obywatela rzymskiego,
uczestniczącego w zyciu publicznym.
Amor patriae  patriotyzm
Marek Tuliusz Cyceron
106-43 p.n.e.
Wybitny mówca, prawnik, konstytucjonalista, filozof
o orientacji stoickiej.
Koncepcja różnicująca:
imperium - władzę polityczną dysponującą
monopolem stosowania przemocy w ramach prawa
auctoritas – władzę opartą na moralnym
autorytecie (senat rzymski)
Człowiek
nie
jest
obywatelem
świata
(kosmopolityzm stoicki), dążącym do mądrości i do
szczęścia, lecz obywatelem rzymskim (patriotyzm).
Sceptycyzm
Pyrron z Elidy
(ok. 376 p.n.e - ok 286 p.n.e.)
- jakie są własności rzeczy? nie wiadomo
- jak się zachowywać wobec rzeczy? należy
stosować (epoché), czyli wstrzymywanie się od
sądów i nie zabierać głosu w żadnej sprawie
(afazja)
- jakie są następstwa naszego wobec nich
zachowania? epoché prowadzi do spokoju
(ataraksji)
Etyka
Nie wiadomo, czym jest dobro.
Każdy kieruje się naturalnymi
popędami i skłonnościami.
Sceptycyzm poznawczy:
Poznanie empiryczne (zmysłowe)
niepewne., zależne od warunków
podmiotowych i przedmiotowych.
Indukcja zupełna niemożliwa
Indukcja niezupełna bez wartości.
Poznanie rozumowe niekonkluzywne:
Dedukcja prowadzi do regresu do
nieskończoności, bo zawsze można
szukać przesłanki dla danej
przesłanki uzasadniającej
rozumowanie (dowód).