STOICY-Stoicyzm

STOICY-Stoicyzm
 Historia stoicyzmu:
 razem z epikureizmem stoicyzm tworzy 2 najważniejsze koncepcje hellenizmu
 stoicyzm dzielimy na 3 okresy:
1) Stara szkoła wytworzyła i rozwinęła system stoicki. Jej przedstawiciele to jej założyciel
Zenon z Kition, jego uczeń Kleantes, jak również Chryzyp, który nadał zwartość
systemowi klasycznemu, stąd słynny wers: „ Bez Chryzypa nie byłoby stoi”.
2) Średnia szkoła została ukształtowana przez Panaitiosa, przez którego grecka filozofia
znalazła dostęp do Rzymu oraz przez Poseidoniosa, który doprowadził do złagodzenia
etycznego rygoryzmu starej szkoły.
3) Młodsza szkoła działała w późnym okresie Cesarstwa Rzymskiego; zaliczamy do niej:
Senekę, wyzwolonego niewolnika, Epikteta, i cesarza Marka Aureliusza. W centrum
ich zainteresowań znajdują się kwestie mądrości życiowej i moralności; w trakcie
dominacji tej szkoły stoicyzm uważany jest za rodzaj popularnej filozofii
 Stoicy dzielili filozofie na 1)logikę, 2)fizykę i 3)etykę. Dyscypliny te
porównywali z sadem: logika odpowiada chroniącym go murom, fizyka jest wyrastającym
ponad niego drzewem, etyka zaś to owoce, które rodzi sad.
1) LOGIKA:
 poza dociekaniami formalnymi zawiera też teorie z zakresu języka i poznania
 stoicy rozbudowali sylogistykę, dodając 5 wnioskowań hipotetycznych, czyli
dysjunktywnych, z których powinno dać się wyprowadzić wszelkie prawomocne
wnioskowania; zmiennymi nie są tu pojęcia lecz zdania.
 Filozofia języka to dla stoików zajmowanie się pochodzeniem słów (etymologią); byli
przekonani, że można odkryć źródło każdego słowa
 semantyka stoików to odróżnienie elementu znaczącego, znaczenia i przedmiotu
rzeczywistego; element znaczący to twór dźwiękowy, powiązany z głosem i jego cielesnym
działaniem; przedmiot też należy do obszaru fizyki; znaczenie nie ma charakteru cielesnego,
jest produktem działalności duchowej, ponieważ dopiero działanie rozumu wytwarza z
dźwiękowych wyrażeń sensowny język
 Teoria poznania stoicyzmu wychodzi od tego co materialne; postrzeżenie dokonuje
zmiany (Chryzyp) w stanie naszej materialnej duszy lub pozostawia na niej, jak na wosku
(Zenon) ślad
 powstające wrażenie wiąże się z innymi; z różnych postrzeżeń, jako ich uogólnienie,
powstają pojęcia, które stoicy nazywali prolepsis (uchwycenie, uprzedzenie)
 przedstawienia są przekształcane w pojęcia również za sprawą działalności rozumu
 rzeczywiste uchwycenie jakiegoś przedmiotu zakłada zgodne z naturą odbicie w duszy,
które zostaje potwierdzone przez działanie zdrowego rozsądku
 2) Fizyka
 w fizyce stoicy za byt uznają tylko, co działa lub odczuwa, a więc ciało
 materia (hyle) odpowiada zasadzie biernej, zasada czynna to logos: czyli rozum świata,
który jako oddech przenika pozbawioną właściwości materię i w ten sposób oddziałuje na jej
planowy rozwój; we wszystkich rzeczach zawiera się rozum zalążkowy, w którym
zaprogramowany został ich rozwój
 ogień: uznano za element pierwotny; z niego rozwijają się inne elementy ( powietrze,
woda, ziemia) i świat. Jako ciepło przenika on wszystko i stanowi życiowe tchnienie; jest
zarówno duszą, jak i siłą, która porusza wszystko co rozumne
 stoicy przyjmowali cykliczność w rozwoju świata: wydobywa się on z pierwotnego ognia i
ponownie w ogień się przemienia; po każdym zaognieniu świat i poszczególne rzeczy
ponownie się odradzają
 Teologia stoików koncentruje się wokół logosu
 Bóg to twórcza siła pierwotna pierwsza przyczyna wszelkiego bytu, jest logosem,
formującym ogniem, zawiera w sobie rozumne, twórcze zarodki wszelkich rzeczy; kosmos
który wytwarza wszelkie życie i myślenie , sam jest żywą istotą o boskiej duszy; z
rozumności logosu wynika celowy i planowy porządek rzeczy i zdarzeń
 przeznaczenie to właśnie powyższy ustanowiony porządek, a wyznaczony przez niego cel
to opatrzność; nie można uciec przed koniecznością w świecie
 3) Etyka
 podstawową ideą etyki stoickiej jest przyczynowo i teologicznie określony bieg rzeczy
świata; człowiek nigdy do końca nie decyduje o okolicznościach zewnętrznych, to w jego
mocy pozostaje jedynie postawa np. Seneka: „chętnego fata prowadzą, opornego przemocą
wloką”, a więc wszystko zależy od postawy; przestrzeń zewnętrznej wolności człowieka
wynika z jego dostosowania
 Cel człowieka to życie w zgodzie z naturą, w ten sposób osiąga on harmonię, która
prowadzi do pomyślnego życia i do szczęścia; szczęście można tylko wtedy, kiedy spokoju
duszy nie zakłócają żadne uczucia, afekty czyli nadmierne popędy mające fałszywą wartość;
rzadko osiąga się przedmiot popędu co prowadzi do niezaspokojenia
 Apatia to ideał stoików, a zarazem wolność od afektów
 stoicy wyróżniają 4 rodzaje uczuć: przyjemność, smutek, żądze i strach, których można
się pozbyć przez odwołanie się do prawego, doskonałego rozumu
 popęd staje się afektem dopiero gdy rozum uzna wartość jego przedmiotu; trzeba zatem
wejrzeć w prawdziwą wartość rzeczy aby uniknąć dążenia za fałszywymi dobrami
 Dla stoików rzeczy są dobre, złe i obojętne, dobro to cnoty, zło to ich przeciwieństwa;
obojętne są wszystkie rzeczy pozostałe, ponieważ nie przyczyniają się do szczęścia
 wybierając również spośród rzeczy obojętnych, powinniśmy wybierać to co naturalne, np.
zdrowie przedkładać nad chorobę
 są działania dobre, złe wynikające z przypisanych im intencji, ale są również działania
średnie, czyli powinność jeśli są zgodne z zarządzeniami natury
 Cnota jest rozstrzygająca dla szczęścia, polega na moralnym ujęciu wartości rzeczy, z niej
wywodzą się inne cnoty: sprawiedliwość, roztropność
 cnota jest poznaniem, można się jej nauczyć i nie można stracić; kto nie ma pełnej cnoty,
nie ma jej wcale
 podstawę naszego odnoszenia się do rzeczy stanowi rozum
 Oikeiosis to koncepcja zgodnie z którą moralne dążenia człowieka zawierają się już w jego
naturalnych uwarunkowaniach; zwrócenie się ku temu co uznane jest za przynależne do nas;
człowiek czuje się przypisany do rzeczy zgodnych z jego naturą, wie co jest dobre, a co złe
przez co dąży do samozachowania
 jednostka należy nie tylko do samej siebie, ale również do rodziców, przyjaciół, a w
ostateczności do całej ludzkości, do której jest przypisany