Proponowane tematy scenariuszy

Początki i rozwój wczesnego chrześcijaństwa
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń zna:





korzenie chrześcijaństwa wywodzącego się z hellenistycznego judaizmu,
środowisko społeczne i religijne Palestyny w I w. n.e.,
zasięg wpływów chrześcijaństwa wskutek wypraw misyjnych,
dokonania Jezusa, Jana Chrzciciela, Jakuba, Piotra, Pawła, Nerona, Domicjana,
daty wydarzeń ważnych dla rozwoju wczesnego chrześcijaństwa.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:





opisać charakter judaizmu na początku I w. n.e.,
wyjaśnić wpływ kultury hellenistycznej na rozwój wczesnego chrześcijaństwa,
omówić dynamiczny rozwój chrześcijaństwa,
wskazać na mapie najważniejsze ośrodki wczesnego chrześcijaństwa,
wyjaśnić terminy: mesjasz, Chrystus, faryzeusz, saduceusz, kościół (dosłowne
znaczenie).
2. Metoda i forma pracy
Praca z mapą, wykład, elementy rozmowy nauczającej, nauczanie zbiorowe
3. Środki dydaktyczne
Mapa, atlasy
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
1. Czynności organizacyjne (wprowadzenie uczniów do klasy, sprawdzenie listy
obecności).
2. Nawiązanie do poprzedniej lekcji. (Krótkie przypomnienie wiadomości o rozwoju
judaistycznego monoteizmu).
b) Faza realizacyjna
Wykład nauczyciela (załącznik 1.)
W toku wykładu:


uczniowie lokalizują wspomniane obszary na mapie,
nauczyciel modeluje wykład w kierunku rozmowy nauczającej.
c) Faza podsumowująca
W formie pogadanki:
Rozwijające się na gruncie hellenistycznego judaizmu chrześcijaństwo, za sprawą
dynamicznych jednostek (takich jak Paweł z Tarsu), zdobywało sobie coraz liczniejsze rzesze
zwolenników. Wynikało to z ówczesnych oczekiwań wobec religii, nacechowanych potrzebą
osobistego przeżycia i bliskości bóstwa. Dawni bogowie nie spełniali już tych wymagań,
dlatego nauka Jezusa spotkała się z tak żywym przyjęciem.
5. Bibliografia
1. Rops D., Dzieje Jezusa, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1995.
2. Świderkówna A., Bogowie zeszli z Olimpu, Bellona, Warszawa 1999.
3. Świderkówna A., Rozmowy o Biblii: Nowy Testament, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2000.
4. Wipszycka E., Kościół w świecie późnego antyku, Państwowy Instytut Wydawniczy,
Warszawa 1994.
5. Wstęp ogólny do Pisma Świętego, pod red. J. Szlagi, Pallottinum, Poznań-Warszawa
1986.
6. Załączniki
a) Wykład nauczyciela
załącznik 1.
W trakcie tzw. niewoli babilońskiej (586-539 p.n.e.) religia judaistyczna przybrała charakter
ortodoksyjnie monoteistycznej. (Przy okazji uczniowie przypominają okoliczności
uprowadzenia Żydów do Babilonu oraz ich powrotu do Judei). Okres panowania perskiego
również odcisnął swe piętno na tej religii (rozbudowa demonologii i angelologii, pojawienie
się motywu wiecznej kary). Jednakże dopiero platońska doktryna nieśmiertelności duszy,
rozpowszechniona przez kontakty z Grekami po podbojach Aleksandra Macedońskiego,
wprowadziła wiele zamętu pomiędzy żydowskich uczonych w piśmie.
W okresie hasmonejskim (od ok. 140 do 63 r. p.n.e.) powstały dwa najważniejsze
ugrupowania judaistyczne: saduceusze i faryzeusze. Pierwsze z nich opierało się wyłącznie na
Torze (Prawie), czyli pierwszych pięciu księgach Starego Testamentu, spisanych ich zdaniem
przez Mojżesza. Z kolei faryzeusze uznawali też księgi prorockie i według przekazów
historycznych wierzyli w istnienie nieśmiertelnej duszy. Znaczącą rolę w ich doktrynie
odgrywał także motyw mesjasza, zapewne w części zaczerpnięty z religii Persów.
W epoce monarchicznej termin mesjasz przynależał izraelskim królom, oznaczał
namaszczonego przez Jah, czyli wybrańca Boga Izraelitów. Z czasem określenie to zaczęto
przypisywać enigmatycznemu posłańcowi Boga, dzięki któremu Izraelici mieli stać się
władcami Ziemi. Mesjasz, czyli po grecku Chrystus, miał przybyć na świat w czasach
ostatecznych i swą działalnością doprowadzić do zniszczenia potęg wrogich Żydom –
zwłaszcza Rzymu.
Zarówno przed narodzinami Jezusa z Nazaretu, jak i też po zakończeniu jego działalności w
Judei, wielu osobników uzurpowało sobie prawo do tego tytułu, różnie rozumiejąc swoje
zadanie. Jedną z osób podejrzewanych o bycie mesjaszem był Jan zwany Chrzcicielem (od
chrztu udzielanego przezeń nad rzeką Jordan).
Według świadectw ewangelicznych Jezus był związany z Janem więzami rodzinnymi i od
niego miał przyjąć chrzest. Urodził się zapewne około roku 5 p.n.e. w trakcie spisu ludności
Imperium Rzymskiego, zarządzonego przez cesarza Oktawiana Augusta. Zapewne do
trzydziestego roku życia mieszkał w rodzinnym Nazarecie, po czym rozpoczął publiczne
nauczanie wędrując po obszarach Palestyny. (Jego nauka jest wszystkim doskonale znana
toteż nie ma potrzeby przytaczania jej uczniom. Warto jednak zaakcentować, że jego wizja
„końca czasów” i sprawowania rządów przez mesjasza drastycznie odbiegała od
dotychczasowych wyobrażeń na ten temat). Zamiast snuć plany politycznego przewrotu i
odrodzenia monarchii Dawida, głosił naukę o Królestwie Bożym jako formie całkowitej
odmiany indywidualnej postawy zarówno wobec Boga, jak i innych ludzi. Nauka ta rzadko
spotykała się ze zrozumieniem, ponieważ ówcześni Żydzi, w tym także część jego
najbliższych uczniów, spodziewali się po mesjaszu czegoś zupełnie innego.
Ok. 30 r. Jezusa stracono pod pozorem nawoływania do buntu. Jego uczniowie, którym
przewodzili Piotr i Jakub, twierdzili jednak, że ów zmartwychwstał i przed odejściem do
Nieba nakazał im głosić swą doktrynę (Dobrą Nowinę, czyli ewangelię) do chwili jego
powrotu. Stopniowo wspólnota chrześcijańska zwiększała swą liczebność. (Wskazane jest, by
w miarę możliwości i aktywności uczniów modelować wykład w kierunku rozmowy
nauczającej).
Jej rewolucyjny charakter polegał na przekonaniu o powszechności orędzia Jezusa,
nieograniczonego do jednego tylko ludu, ponieważ Jezus jako naród wybrany postrzegał całą
ludzkość. Stąd w szeregach chrześcijan (tak zaczęto nazywać wyznawców Jezusa od
określenia Chrystus) obok Żydów szybko pojawili się także Syryjczycy, Grecy, a nawet
Rzymianie.
Wielkim orędownikiem takiej formuły chrześcijaństwa okazał się były faryzeusz i
prześladowca chrześcijan – Szaweł z Tarsu, lepiej znany pod swym łacińskim imieniem
Pawła. Ten znakomicie wykształcony człowiek doskonale radził sobie w dysputach z
filozofami, jak też i zwykłymi ludźmi. Dzięki jego wyprawom misyjnym w Azji Mniejszej i
Grecji właściwej powstało szereg gmin rodzącego się Kościoła, czyli dosłownie
Zgromadzenia Ludowego. Uczestniczył w tzw. Soborze Jerozolimskim (ok. 50 r.), gdzie
zadecydowano o możliwości przystępowania pogan do gmin chrześcijańskich bez
konieczności obrzezania. Paweł był też autorem wielu listów skierowanych do tychże gmin.
Zginął w trakcie prześladowań Nerona (64 r.), według tradycji wkrótce potem stracono
również Piotra.
Wczesny Kościół rozwijał się jednak dalej, prowadzony przez wciąż żyjących uczniów
Chrystusa (np. Jan, który według tradycji osiadł w Efezie) oraz ich następców (Tymoteusz,
Marek, Ignacy, Linus). Niedługo po powstaniu żydowskim i zniszczeniu Jerozolimy przez
Rzymian zaczęły powstawać pierwsze Ewangelie zawierające opis działalności Jezusa. Jeden
z hipotetycznych ewangelistów – Łukasz – napisał również relację o wczesnych dziejach
Kościoła (Dzieje Apostolskie). Pod koniec I w. powstałą czwarta z ewangelii napisana według
tradycji przez Jana, któremu przypisuje się także autorstwo Apokalipsy.
Temu rozwojowi towarzyszyły także prześladowania ze strony władz rzymskich (za czasów
Nerona – 64 r. i Domicjana – ok. 96 r.) oskarżających chrześcijan o sianie zamętu oraz
odmawianie okazywania czci dawnym bogom, w tym także cesarzowi. Widać to doskonale na
podstawie listu namiestnika Pontu – Pliniusza Młodszego – do cesarza Trajana (117 r.).
Wraz ze zwiększeniem zasięgu wpływów wczesnego chrześcijaństwa, narastał konflikt ze
społecznością żydowską. Nauka Jezusa – godząca w koncepcję narodu wybranego
ograniczonego jedynie do Izraelitów – nie mieściła się w wyobrażeniach liderów judaizmu
rabinackiego, rozwijającego się po zburzeniu Jerozolimy w 70 r. Stąd około roku 96 gmina
żydowska w Jamni oficjalnie odcięła się do chrześcijan.
W II wieku Kościół rozwijał się nie mniej dynamicznie niż w wieku I: powstały liczne nowe
gminy w Italii, Gali, Hiszpanii, a zwłaszcza w Afryce Północnej. (Uczniowie lokalizują
wspomniane obszary na mapie).
b) Zadanie domowe
Przeczytać Ewangelię Łukasza i Dzieje apostolskie (dla chętnych).
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusz
brak